ပုဂံယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမသို႕ ေရာက္ရိွလာၾကသူ ျပည္တြင္းျပည္ပ ခရီးသည္အမ်ားစု သည္ ေညာင္ဦးၿမိဳ႕ ရွိ ေရႊစည္းခုံေစ တီေတာ္ႀကီးကို ဝင္ေရာက္ဖူးေျမာ္ေလ့ရွိၾကၿပီး ေစတီေတာ္ရင္ျပင္တြင္ လွည့္လည္ၾကည့္႐ႈၾကစဥ္ အေရွ႕ဘက္ေစာင္းတန္းအနီးရွိ အုတ္တိုက္အတြင္း ခ်ိတ္ဆြဲထားေသာ ေခါင္းေလာင္းႀကီးတစ္လုံးကို သတိမူမိၾက မည္ျဖစ္ေပသည္။ ယင္းေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ သမိုငး္ဝင္ ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးျဖစ္ကာ ေခါင္းေလာင္း ကမၸည္းစာမ်ားအျဖစ္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီး ၏ ေဆာင္ရြက္ ခ်က္မ်ားကို ပါဠိ၊ မြန္၊ ျမန္မာ သုံးဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္။ ေခါင္းေလာင္းေပၚမွ ကမၺည္းစာမ်ားသည္ ခိုင္မာေသာ မွတ္တမ္း မ်ားျဖစ္ၿပီး တိက်မွန္ကန္ေသာ ေန႔ရက္မ်ားကို ေဖာ္ျပထားသျဖင့္ ရာဇဝင္က်မ္းမ်ားထဲမွ ကြဲလြဲေနမႈမ်ား ကို ျပင္ဆင္ႏိုင္ရန္ အေထာက္အကူျဖစ္ခဲ့သည္။
ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ေခါင္းေလာင္းမ်ားသြန္းေလာင္းျခင္း၊ ေခါင္းေလာင္းမ်ားေပၚတြင္ ကမၸည္းစာမ်ား ေရးသားျခင္း အေလ့အထ ကို ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္မႈေရာက္ရွိခ်ိန္ကတည္းက က်င့္သံုးခဲ့ၾကသည္။ ခရစ္ႏွစ္ တစ္ရာစုေနာက္ပိုင္းမွစတင္၍ ပ်ဴၿမိဳ႕ေဟာင္း သေရေခတၱရာတြင္ ေခါင္းေလာင္းမ်ားခ်ိတ္ဆြဲတီးခတ္ သည့္ အေလ့အထရွိခဲ့ေၾကာင္း ဆရာႀကီးဦးစိန္ေမာင္ဦး က ေရးသားခဲ့သည္။ ပ်ဴေခတ္အေထာက္အထား ေၾကးေခါင္းေလာင္းတစ္လုံးကို ၁၉၆၆-၁၉၆၇ ခုႏွစ္တြင္ သေရေခ တရၱ ာၿမဳိဳ႕ေဟာင္းအတြင္းရွိ ေစတီအနီး တူးေဖာ္မႈ ကုန္းအမွတ္(၈)မွ ရရွိခဲ့သည္။ အျမင့္ ၁၁ လက္မရွိသည့္ ထိုေခါင္းေလာင္းေပၚတြင္ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားေပၚ၌ ေတြ႕ရွိရေလ့ရွိသည့္ သီရိ၀စၦ အေျပာက္အမြမ္းမ်ား ပါရွိၿပီး စာမ်ားေရး သားထားျခင္း မရွိပါေခ်။ ကြင္းဆင္းမွတ္ တမ္းမ်ားအရ ကြမ္းၿခံကုန္းၿမိဳ႕နယ္ လက္ခိုက္ေက်းရြာရွိ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ျပည့္ႏွစ္ ထိုးေခါင္းေလာင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေစာဆုံးေခါင္း ေလာငး္ျဖစၿ္ပီး ဒုတိယအေစာဆံုးေခါင္းေလာင္း မွာ ေမာ္ လၿမိဳင္ၿမိဳ႕ ျမသိန္းတန္ေစတီရွိ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၉၉ ခုႏွစ္ ထိုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရေပသည္။ ဘုရင့္ေနာင္ ေခါင္းေလာင္းမွာ တတိယအေစာဆံုးျဖစ္ေပသည္။ ပုဂံ သဗၺညဳတေစတီေတာ္ရွိ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ခ်ိတ္ ဆြဲသည့္ ေထာက္တိုင္ႀကီးႏွစ္ခုကိုေထာက္၍ ပုဂံေခတ္တြင္ ေခါင္းေလာင္းမ်ား သြန္းလုပ္ခဲ့ဖြယ္ရွိႏိုင္ေၾကာင္း ယူဆၾကေသာ္လည္း ပုဂံေခတ္ လက္ရာ ေခါင္းေလာင္းမ်ားကို မေတြ႕ရွိၾကရေသးပါေခ်။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အေစာဆုံးေတြ႕ရွိရေသာ ကမၸည္းစာမ်ားေရးထိုးထားသည့္ ေခါင္းေလာင္းသည္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေ၀သာ လီျပည္နယ္ ေ၀သာလီျမိဳ႕ေဟာင္းအနီး ၿပိဳင္းေထာင္ေက်းရြာမွ ၁၉၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ေတြ႕ရွိခဲ့သည့္ အျမင့္ ၁၁ ဒသမ ၈ စင္တီမီတာ၊ ေခါငး္ေလာငး္ေအာက္ေျခအဝ ၁ဝ ဒသမ ၅ စင္တီမီတာႏွင့္ အထူ ၁ စင္တီမီတာရွိေသာ ေၾကးေခါင္းေလာငး္ ျဖစ္ သည္။ ယင္းေခါင္းေလာင္းကို ဂုဏ္ထူးေဆာင္ေက်ာက္စာ၀န္ ဦးစံေရႊဘုက ေတြ႕ရွိခဲ့ သည္။ ေခါင္းေလာင္း ပတ္လည္တြင္ ေရးထိုး ထားသည့္ ကမၸည္းစာေၾကာင္းႏွစ္ေၾကာင္းကို ေအဒီခုနစ္ရာစုတြင္ ေရးထိုးခဲ့ေၾကာင္း အိႏၵိယႏိုင္ငံကမၺည္း ေက်ာက္စာဌာနမွ ပညာရွင္ ခရစ္ခ်္နားရွပ္စ္ထရီက မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့သည္။ အလားတူ ကမၸည္းစာတန္းေရးထိုးထားသည့္ ေခါင္းေလာင္းတစ္လုံးကို ၁၉၆၆ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း အေနာက္ေတာင္ဘက္ အျပင္ၿမိဳ႕႐ိုး အနီး ဓာတ္ေတာ္ေစတီမွ ထပ္မံရရွိခဲ့ သည္။ ေခါင္းေလာင္းပါစာသားမ်ားကို ေအဒီေျခာက္ရာစု အကၡရာအေရးအသားမ်ားဟု အိႏၵိယႏိုင္ငံ ေရွးေဟာင္းသုေတ သန ဌာနက ခန္႔မွန္းခဲ့သည္။
ကုန္းေဘာင္ေခတ္လက္ရာ ကမၺည္းစာပါ ေခါင္းေလာင္းမ်ားကို အမ်ားဆံုးေတြ႕ရွိႏိုင္ၾကၿပီး ယင္းေခါင္းေလာင္းမ်ားတြင္ အလွဴဒါနမွတ္တမ္းမ်ားကို ေရးထိုးေလ့ရွိခဲ့သည္။ ေျမလွဴ၊ ေက်ာင္းလွဴ၊ ကြၽန္လွဴစသည္ျဖင့္ အလွဴမွတ္တမ္းမ်ားႏွင့္အတူ ဆုေတာင္းစာမ်ား၊ က်ိန္စာမ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းေရးထိုး ခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ပုဂံ ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည့္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီး (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၁-၁၅၈၁) လွဴဒါန္းခဲ့ေသာ ေၾကးေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးတြင္မူ အလွဴဒါနတစ္ခုတည္းကို ဦးမတည္ဘဲ မင္းႀကီးေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ရက္စြဲမ်ားႏွင့္တကြ ေရးထိုးခဲ့သျဖင့္ သမိုင္းတန္ဖိုးျမင့္မားသည့္ ေခါင္းေလာင္း တစ္လုံး ျဖစ္လာခဲ့ေပသည္။
ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္း၏ တစ္ဖက္တစ္ခ်က္တြင္ ျမန္မာဘာသာႏွင့္ မြန္ဘာသာ ကမၺည္းစာမ်ားေရးထိုးထားၿပီး ေခါင္းေလာင္း၏ လည္ပင္းအထက္၊ ေပါက္ကိုင္းေအာက္ ေဖာင္းရစ္မ်က္ႏွာ ျပင္တြင္ ပါဠိကမၸည္းစာ ငါးေၾကာင္း ေရးထိုးထား သည္။ ေခါင္းေလာင္း ႀကီးသည္ အျမင့္ ၃ ေပ ၈ လက္မ၊ လံုးပတ္ ၃ ေပ ၆ လက္မ၊ ေအာက္ ေျခလံုးပတ္ ၁ဝ ေပ ၃ လက္မ၊ အထူ ၆ လက္မ၊ အခ်င္း ၁ ေပ ၇ လက္မ၊ ေပါင္းကိုင္း အျမင့္ ၁ ေပ ၇ လက္မ၊ ေပါင္းကိုင္းလံုးပတ္ ၁ ေပ ၄ လက္မ၊ လည္ပင္းလံုးပတ္ ၄ ေပ ၁ လက္မရွိၿပီး ပိႆာခ်ိန္ ၂၁ဝဝဝ အေလးခ်ိန္ရွိသည္ဟု ဆိုသည္။
ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးကို ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္တြင္ တင္လွဴခဲ့ၿပီး ေခါင္းေလာင္းစာမ်ားသည္ မင္းတရားႀကီး လက္ထက္ စစ္ေရးႏိုင္ငံေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေတာ္အရပ္ရပ္ကို ေအာင္ႏုိင္မႈမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ထံုးတမ္းမ်ား၊ ဘာသာတရားကိုခ်ီးေျမႇာက္သည့္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ားကို ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပထား သျဖင့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးအား အမ်ဳိးသားအဆင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရာက္မႈျပဳထားသည္။ ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္းစာတြင္ သကၠရာဇ္ ၉၁၉ ခု နတ္ေတာ္ လျပည့္ေက်ာ္ ၁၁ ရက္၊ တနဂၤေႏြေန႔၌ သီရီပရဝ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇဘြဲ႕ခံ ဟံသာဝတီဆင္ျဖဴရွင္ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားႀကီးသည္ ေၾကးခြက္ ၂ဝဝဝ ျဖင့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးတစ္လံုး သြန္းလုပ္ကာ ပုဂံဘုရင္ အေနာ္ရထာႏွင့္ က်န္စစ္ သားမင္းတို႔၏ ေကာင္းမႈ ေတာ္ျဖစ္သည့္ ပုဂံ ေရႊစည္းခုံေစတီရင္ျပင္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲပူေဇာ္လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္းေရးထိုးထားသည္။
ယင္းေက်ာက္စာကို သမိုင္းပညာရွင္ ဆရာႀကီးေဒါက္တာသန္းထြန္းက ဘုရင့္ ေနာင္သည္ ရွင္ဘုရင္မျဖစ္ ဘဲ ေရွာင္တိမ္းေျပးပုန္းေနရသကဲ့သို႔ ျဖစ္ခဲ့ရၿပီးမွ မည္သို႔ ရွင္ဘုရင္ျဖစ္လာသည္ဆိုသည္ကို အေကာင္းဆံုးေျပာႏုိင္ေသာ ေက်ာက္ စာခ်ပ္ဟု ဆိုခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္းေတာ္တြင္ ေရးထိုးထားသည့္ မြန္ကမၸည္းစာ ၃၅ ေၾကာင္းကို ဦးခ်စ္သိန္း က ျမန္မာျပန္ဆို၍ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ့သည့္ မြန္ေက်ာက္စာေပါင္းခ်ဳပ္စာအုပ္တြင္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပခဲ့ သည္။ ေက်ာက္စာ တြင္ ေရးထးုိထားေသာ ကမၺည္းစာမ်ားအရ တိက်ေသာ ရက္စြဲမွတ္တမ္းမ်ားကို ေတြ႕ရွိၾကရသည္။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားႀကီးသည္ သကၠရာဇ္ ၉၁၂ ခု တပို႔တြဲလဆန္း ၅ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၁ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁၁ ရက္) တနဂၤေႏြေန႔ တြင္ ေကတု မတီကို ေအာင္ခဲ့ကာ သကၠရာဇ္ ၉၁၃ ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္း လကြယ္ေန႔ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၁ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၃ဝ ရက္) စေနေန႔တြင္ သေရေခတၱရာကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ေရးထိုးထားသည္။
သကၠရာဇ္ ၉၁၃ ခုႏွစ္ တန္ခူးလဆုတ္ ၃ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၂ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၂ ရက္) စေနေန႔တြင္ ေရေၾကာင္း၊ ၾကည္းေၾကာင္းျဖင့္ ဟံသာဝတီသို႔ခ်ီခဲ့ၿပီး ဟံသာ ဝတီကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့ကာ သကၠရာဇ္ ၉၁၅ ခုႏွစ္ တပို႔တြဲလဆန္း ၁ဝ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၄ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၁၂ ရက္) ေသာၾကာေန႔တြင္ တင့္တယ္ေသာပြဲသဘင္ မဂၤလာျဖင့္ ဘိသိက္မဂၤလာခံခဲ့သည္။ ထို႔အတူပင္ သကၠရာဇ္ ၉၁၆ ခုႏွစ္ တေပါင္း လဆန္း ၂ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၅ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၂ ရက္) အဂၤါေန႔တြင္ အဝကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့ကာ သကၠရာဇ္ ၉၁၈ ခုႏွစ္ နတ္ေတာ္လဆန္း ၈ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၆ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ၉ ရက္) တနလၤာေန႔တြင္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားႀကီးႏွင့္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးသည္ အမတ္စစ္သူႀကီးအေပါင္းႏွင့္တကြ အဝသို႔ ေရေၾကာင္း မွခ်ီခဲ့ရာ ျပာသိုလဆုတ္ ၉ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၄ ရက္) ၾကာသပေတးေန႔တြင္ အဝေရႊနန္းသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ထုိမွတစ္ဖန္ သကၠရာဇ္ ၉၁၈ ခုႏွစ္ တပို႔တြဲလဆုတ္ ၁၁ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခႏု စွ ္ဇနန္ ဝါရလီ ၂၅ ရက)္ တနလာၤေန႔တြင္ မိုးမိတ္၊ သီေပါပတၱျမားတြင္းကို ေအာင္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ေနာင္ႏွစ္ပတ္အၾကာ တေပါင္းလဆန္း ၁၁ ရက္ (ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၈ ရက)္ တနလာၤ ေန႔တြင္ မိုးမိတ္၏အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္၌ ရတနာေစတီေတာ္ကို အုတ္ျမစ္ခ်တည္ ထားေတာ္ မူခဲ့ၿပီး တေပါင္းလဆန္း ၁၃ ရက္(ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁ဝ ရက္)တြင္ သရီရဓာတ္ေတာ္မ်ားကို ေစတီေတာ္တြင္ ဌာပနာျပဳခဲ့ သည္။
တေပါင္း လဆုတ္ ၅ ရက္ (ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၇ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ မိုးမိတ္မွ ခ်ီေတာ္မူခဲ့ၿပီး သုံးရက္အၾကာ တေပါင္းလဆုတ္ ၈ ရက္ (ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂ဝ ရက္) စေနေန႔တြင္ ဓိက်ည္း(ထီးခ်ဳိင့္)သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ေနာက္ရွစ္ရက္အၾကာ တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၈ ရက္)တြင္ ဓိက်ည္းျမစ္ကို တံတား ထိုး၍ ဆက္လက္ခ်ီလာခဲ့ရာ တန္ခူးလဆန္း ၇ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ မတ္လ ၆ ရက္) စေနေန႔တြင္ မိုးညႇင္းကို ေအာင္ခဲ့သည္။ တန္ခူးလဆုတ္ ၁၂ ရက္ (မတ္လ ၂၅ ရက္)ၾကာသပေတးေန႔တြင္ မိုးေကာင္းကို အလိုျပည့္ေတာ္မူခဲ့သည္။
သကၠရာဇ္ ၉၁၉ ခု ကဆုန္လဆန္း ၅ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၂ ရက္) ေသာၾကာေန႔တြင္ မိုးေကာင္းေစာ္ဘြားကို ေစာ္ဘြားအရာ၌ ထားေတာ္မူခဲ့ၿပီး ရွမ္းျပည္တြင္ က်င့္သံုးသည့္ သူေကာင္းတစ္ေယာက္ ေသလွ်င္ ကၽြန္ေယာက္်ား၊ ကၽြန္မိန္းမမ်ားကို သတ္၍ ထည့္ေသာအက်င့္ကို တားျမစ္ေတာ္္မူခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရား သည္ မိုးေကာင္းၿမိဳ႕မွ ကဆုန္လဆန္း ၁၂ ရက္(ဧၿပီလ ၉ ရက္) ေသာၾကာေန႔တြင္ ျပန္လာေတာ္မူခဲ့ၿပီး သကၠရာဇ္ ၉၁၉ ခု နတ္ေတာ္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၁ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ ္ေမလ ၂၃ ရက္) တနဂၤေႏြေန႔၌ ပုဂံေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္ႀကီးသို႔ ေၾကးခြက္ ၂၁ဝဝ သြန္းေသာ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးကို လွဴဒါန္းခဲ့သည္။
ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးေပၚတြင္ ေရးထိုးထားသည့္ ကမၸည္းစာအျပည့္အစုံကို ဦးခ်စ္သိန္းျပဳစုသည့္ မြန္ေက်ာက္စာေပါင္း ခ်ဳပ္(၁၉၆၅)တြင္ ဖတ္႐ႈႏိုင္ေပသည္။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီး လွဴဒါန္းခဲ့သည့္ ဤေခါင္းေလာင္းစာ အေထာက္အထားမ်ားအရ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားသည္ တပင္ေရႊထီး နတ္ရြာစံခဲ့သည့္ ၁၅၅ဝ ျပည့္ႏွစ္ ေမလ ၁ ရက္ ေနာက္ပိုင္းမွစ၍ ၁၅၅၁ ခုႏွစ္တြင္ ေတာင္ငူ(ေကတုမတီ)ႏွင့္ ျပည္(သေရ ေခတၱရာ)၊ ၁၅၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ပဲခူး(ဟံသာဝတီ)၊ ၁၅၅၅ ခုႏွစ္တြင္ အင္းဝ(အဝ)၊ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ မိုးမိတ္၊ သီေပါင္၊ မိုးညွင္း၊ မိုးေကာင္းတို႔ကို သိမ္းယူကာ ဒုတိယျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးကို ထူေထာင္ခဲ့ေပ သည္။ ေခါငး္ေလာငး္ေပၚတြင္ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည့္ ပထမစာေၾကာင္းတြင္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရား ၏ ဘြဲ႕အမည္ကို သီရိပရဝ မဟာဓမၼရာဇဓိရာဇ္ဟု ေရးထိုးထားသည။္ ထို႔အတူ စာေၾကာင္း ၈ တြင္ မင္းတရားႀကီး၏ မိဖုရားႏွစ္ပါးသည္ ၁၅၅၄ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁၂ ရက္ ေသာၾကာေန႔တြင္ ဘိသက္မဂၤလာခံယူေတာ္မူ၍ ကေမၻာဇသာဒီနန္း၌ စံျမန္း ခဲ့ေၾကာင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္တြင္ ေရးထိုးထားသည္။
ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီးသည္ မိမိေရာက္ရွိခဲ့သည့္ အရပ္ေဒသတိုင္းတြင္ ကုသိုလ္ ေဟာင္းမ်ားကိုျပဳျပင္၍ ကုသိုလ္သစ္ မ်ားစြာကို ျပဳလုပ္ခဲ့႐ံုသာမက ဘုရားပစၥည္း၊ တရားပစညၥ း္၊ သဃံ ာပစညၥ း္မ်ားက ုိမစားသးံုရန ္တားျမစခ္ သ့ဲ ည။္ မငး္တရားႀကးီ၏ ကုသိုလ္ေတာ္မ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ဝန္း၌ ေရႊေစတီ၊ ေရႊဘုရား၊ ေရႊဇရပ္ေရႊ ေက်ာင္းမ်ားျဖင့္ ထြန္းေျပာင္လ်က္ မ်ားစြာေသာေနရာေဒသမ်ားတြင္ ႏွစ္ပါးေသာ သံဃာဓူရ(ဂၳဓူရႏွင့္ ဝိပႆနာဓူရ)ႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ ဘုရားရွင္၏ သာသနာေတာ္ ေရာင္ဝါ ထြန္းပတင့္တယ္ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီး သည္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ ႀကီးအား သြန္းလုပ္လွဴဒါန္းသည့္ ကုသိုလ္ေၾကာင့္ ဘုရားဆုကို ပန္ခဲ့ကာ ေနာင္အနာဂတ္တြင္ ေပၚထြက္လာမည့္ မင္းဧကရာဇ္မ်ား သည္လည္း သာသနာကို ခ်ီးပင့္ၾကပါေစေၾကာင္းႏွင့္ ပ်က္စီးခဲ့သည့္ ကုသိုလ္ေတာ္မ်ားအား ျပဳျပင္ႏိုင္ၾကပါေစေၾကာင္း ကမၸည္းတင္ပန္ၾကားခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီးသည္ ျမန္မာတိုင္းခြင္၌ သာသနာထြန္းလင္းေစရန္ ေဆာင္ ရြက္ေတာ္ မူၿပီးေနာက္ သီဟိုဠ္ကြၽန္းတြင္ သာသနာေတာ္ပြင့္လင္းေစရန္ အၾကံျဖစ္ ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သံဃာေတာ္မ်ာအား ပိဋကတ္ တစ္စုံႏွင့္အတူ မ်ားစြာေသာ ပူေဇာ္သကၠာယပစၥည္းမ်ားႏွင့္တကြ ကုသိုလ္ေဟာင္းမ်ား ျပင္ဆင္ရန္ မ်က္ပါး၊ သားေမြး၊ ပန္းရန္၊ ပန္းခ်ီ ပညာသည္မ်ားကို ေခၚေဆာင္ေစကာ သီဟိုဠ္ကၽြန္းသို႔ ေစလႊတ္ ခဲ့သည္။
ဟံသာဝတီမွ အဝသို႔ ခ်ီခဲ့ရာတြင္ ဘုရင္ႏွင့္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးတို႔သည္ ရတနာျဖင့္ ၿပီးေသာ ေရႊေဝါျပာသာဒ္ေတာ္ကို စီးခဲ့ၾက သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီး၏ စာ ေၾကာင္း (၁၉)မွ (၂၁)အတြင္း ''ဦးျပာသာဒ္ ပဲ့ျပာသာဒ္ျဖင့္ ဆင္ေတာ္မူထေသာ အေရာင္အဝါျဖင့္ ျပည့္စုံေသာ ေရေဖာင္ေတာ္ အလ်ား ၃၃ လံ ႏွစ္ေတာင္ ဦးပဲ့ ျပာသာဒ၊္ အလယျ္ပာသာဒႀ္ကးီတင္လ်က္ အေရာင္အ၀ါတင့္တယ္စြာ ထြန္းပေသာ အတုမရွိ ေသာ စူဠာမဏိေရႊေလွ။ အလ်ား ၂၇ လံ ႏွစ္ေတာင္ တင့္တယ္ေသာ ဦးပဲ့ ျပာသာဒ္၊ ျပာသာဒ္ၾကီး အလယ္တင္လ်က္ ရတနာ၏ အေရာင္အ၀ါ က်က္သေရျဖင့္ တင့္တယ္ေသာ ေရႊေလာင္း ပဋိဗိမာန္ေလွ၊ ေရႊစဏတပင္၊ ေရႊရဲေလွ၊ ေရႊေလွာ္ကား၊ ေရႊသံေလွ၊ မင္း၏ဗိမာန္အလယ္အထက္ဝယ္၊ အမတ္စစ္သူႀကီး အမ်ားအေပါင္း ႏွင့္တကြ ခ်ီေတာ္မူလတ္သတည္း''ဟု ေရးထိုးထားသည္။ ေရႊစည္ခံုေစတီေတာ္ရင္ျပင္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည့္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႀကီးေခါင္းေလာင္းေတာ္သည္ သက္တမ္း ၄၅၉ ႏွစ္ရွိေနၿပီျဖစ္သည့္ ျမန္မာတို႔၏ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ ျဒပ္ပစၥည္း တစ္ရပ္ ျဖစ္သည္သာမက သမိုင္းေမာ္ကြန္းကို ထင္ဟပ္ေန သည့္ ေမာ္ကြန္း တစ္ခုလည္းျဖစ္ေပ သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီး သည္ တန္ဖိုးျမင့္မား သာေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်း မႈအေမြအႏွစ္တစ္ခုျဖစ္သျဖင့္ သာသနာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ႀကီး ဌာန ေရွးေဟာင္းေဟာင္းသုေတသနႏွင့္ အမ်ိဳးသားျပတိုက္ဦးစီးဌာနက ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပၸံႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႕ (ယူနက္စကို)သို႔ ေခါင္းေလာင္းတြင္ေရးထိုးထားသည့္ ကမၸည္းစာကို ကၻာ့မွတ္တမ္းအေမြအႏွစ္စာရင္းတြင္ တင္ သြင္းႏုိင္ရန္ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ စတင္အဆိုျပဳတင္သြင္းခဲ့သည္။ အဆိုျပဳလႊာ တင္ျပခ်က္အျပည့္ အစံုကို လည္း ေပးပို႔ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေ ၾကာင္းသိရွိရေပသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံႏိုင္ငံ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ျဒပ္ရွိျဒပ္မဲ့ ပစၥည္းမ်ားသည္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသျဖင့္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔တြင္ ယေန႔တိုင္ တည္ရွိေနၾကသည္။ယင္းတ႔ို အနက္ မၲေလးၿမိဳ႕ရွိ ကုသိုလ္ေတာ္ဘုရားဝင္းအတြင္း စိုက္ထူထားေသာ ပိဋကတ္ ေက်ာက္စာခ်ပ္ ၇၂၉ ခ်ပ္ႏွင့္ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမရွိ ျမေစတီေက်ာက္စာတို႔သည္ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္းက ယူနက္စကို မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္းက ယူနက္စကို မွတ္တမ္းအေမြအႏွစ္ စာရင္းဝင္ခဲ့ၾက သည္။ ထို႔အတူပင္ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ နယ္ေျမ ေညာင္ဦးၿမိဳ႕ ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္ရင္ျပင္ရွိ ဘုရင့္ေနာင္ေခါင္းေလာင္းစာသည္ မင္းတုန္းမင္းႀကီး ကုသိုလ္ေတာ္ ပိဋကတ္ေက်ာက္စာခ်ပ္မ်ား၊ က်န္စစ္သားမင္းႀကီးကုသိုလ္ေတာ္ ျမေစတီေက်ာက္စာႏွင့္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံရွိ အေလာင္း မင္းတရား ေရႊေပလႊာမ်ားကဲ့သို႔ ယူနက္စကို မွတ္တမ္း အေမြအႏွစ္(Memory of the World)စာရင္း ဝင္ ျဖစ္လာေတာ့ မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္မိပါသည္။ ။
ကိုးကား
မြန္ေက်ာက္စာေပါင္းခ်ဳပ္(ဦးခ်စ္သိန္း)
လက္ေရြးစင္ေရွးေဟာင္းေခါင္းေလာင္းစာမ်ား(ဦးစိန္ေမာင္ဦး)
ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစု ျမန္မာ့အလားအလာ(ေဒါက္တာသန္းထြန္း)
