ထား၀ယ္ဆိုတာ ရခိုင္ကဆင္းသက္လာတယ္ ဆိုတာ ဟုတ္သလားတဲ့

********************************************************************

ထား၀ယ္ဟာ ရခိုင္ကေန လာတာ ဟုတ္မဟုတ္မေျပာခင္ သိထားရမယ့္ ျမံဳ ုျမိဳ လူမ်ိဳးစု အေၾကာင္း အရင္ ေျပာေပးပါမယ္

ရခုိင္ရာဇ၀င္က်မ္းမ်ား၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ေရွ႕က်ေသာလူမ်ဳိး တစ္မ်ဳိးျဖစ္ ပါသည္ ရခုိင္ျပည္ ေျမာက္ပုိင္းေဒသ အနံအျပား ႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပလ၀ၿမိဳ႕ နယ္ မတူ ပီ ၿမိဳ႕နယ္ ေဒသမ်ားတြင္ျပန္႔ႀကဲ ေနထုိင္လ်က္ ရွိၾကပါသည္ ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ားသည္ သီးျခား ဘာသာ စကား ယွဥ္ေက်းမူ ထံုးတမ္းစဥ္လာျဖင့္ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုတစုု အျဖစ္ ေရ ၾကည္ရာျ မက္ႏုရာ ေဒသမ်ားသုိ႔ ယေန႔တုိင္ ရပ္တည္ေနထုိင္ လ်က္ရွိပါသည္

(ၿမိဳ) ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကုိ ေပမူတင္၍ အေစာဆံုးေတြ႕ႏုိင္ေသာက်မ္းမွာ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၅၈ ခုႏွစ္တြင္ ရခုိင္ပညာရွိ အဒူမင္းညိဳေရးသားေသာ (ဘေစာျဖဴသမီး ဧခ်င္း) တြင္
ျဖစ္ ပါသည္

ျမန္မာေက်က္စာမ်ားတြင္လည္း ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၂-ခုႏွစ္ နရသီဟပေတ့မင္း ေရးထုိးေသာ စစ္ကုိင္းထူပါရံု ေက်ာက္စာ စာေၾကာင္းေရ (၂၀)တြင္လည္း ေတြ႕ရပါသည္ ထုိ႔ေနာက္ ရခုိင္ ရာဇ၀င္က်မ္းမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ ရခုိင္မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး ဓည၀တီရာဇ၀င္သစ္ မာရာယုႏွင့္ေဗဒါရွင္းတမ္းစေသာ က်မ္းဂန္မ်ား၌လည္းေကာင္း အခ်ဳိ႕ေသာစာအုပ္ စာေပ မ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ား အေၾကာင္းကုိေရးသားရာ၌ ၿမိဳ ဟူေသာေ၀ါ ဟာရ အျပင္ ျမံဳ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျမဳန္ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျမဳပ္ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျမဴ ဟူ၍ လည္းေကာင္း ၿမိဳ ဟူ၍လည္းေကာင္း မူကြဲစာလံုးေပါင္း ဟန္မ်ားျဖင့္ လည္း ေရးသား ထားပါသည္

ျမံဳ ျမဳန္ ျမဳမ္ ျမဴ ဟူသည့္စာလံုးေပါင္းဟန္မ်ားသည္ ၿမိဳ လူမ်ဳိးမ်ားကုိပင္ ရည္ၫြန္းေရး သား ထားျခင္း ျဖစ္မည္ဟု ယူဆရပါသည္ ထုိေၾကင့္ မရုိ ၿမိဳ ဟူေသာအသံထြက္ႏွင့္ အေခၚအေ၀ၚမ်ားသည္ တစ္ျခားေသာ တုိင္းရင္းသား( ရခုိင္) တုိ႔ကေခၚေ၀ၚသည့္ အမည္ျဖစ္ပါသည္ ၿမိဳမ်ဳိးတုိ႔က မိမိတုိ႔လူမ်ဳိးကုိ ရည္ၫြန္းေခၚေ၀ၚ လုိေသာအခါ (ခမိ ) ဟူေသာ အမည္ကုိ သံုးစြဲၾကပါသည္ ၿမိဳ (မရုိ )တုိ႔သည္ သူတုိ႔ကုိသူတုိ႔ ခမိ ဟုေခၚသည္ လူ ဟု အဓိပၸယ္ရသည္ မီးေခ်ာင္းႏွင့္ သမိန္ေခ်ာင္းဖ်ား တ၀ုိက္ တြင္ ေနထုိင္သူမ်ား ကုိ ေတာင္ၿမိဳ ဟုေခၚ၍ မီးေခ်ာင္း ႏွင့္ သမိန္ေခ်ာင္း၀ တ၀ုိက္တြင္ေနထုိင္ သူမ်ားကုိ အ၀ၿမိဳ ဟုေခၚသည္

ကုိးကားခ်က္ -အဒူမင္းညိဳ၏ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္း ရန္ကုန္ ဟံသာ၀တီ ပံုနိုပ္တုိက္ ၁၉၆၅ ခု စာ ၇ ေနာင္ကုိးကားလ်င္ အဒူမင္းညိဳ ဧခ်င္းစစ္ကုိင္းထူပါရံုေက်ာက္စာ စာေၾကာင္းေရ ၂၀-၂၃-၈၀၄ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၂ ခု ေတြ႕စံုေမးျမန္းသူ ဉီးအဂၤါေအာင္ တရက္တပင္ေက်းရြာ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕နယ္ ၁၂ မတ္လ ၂၀၀၅ တုိင္းရင္းသား ရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား (ရခုိင္) ရခုိင္ျမန္မာဆုိရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ စည္းရံုးေရး ဗဟုိေကာ္ မတီဌာနခ်ဳိပ္ ရန္ကုန္ ဇြန္န၀ါရီ ၁၉၇၆ စာ၃၁-၃၂(ေနာင္ကုိးကားလ်င္ တုိင္းရင္းသား ရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစဥ္မ်ား (ရခုိင္)ဟုေဖာ္ျပပါမည္

ၿမိဳဟုေခၚတြင္ရျခင္းအေၾကာင္း

ၿမိဳ ဆုိသည္မွာ ရခုိင္ လူမ်ဳိးမ်ားက ေပးထားေသာ နာမည္ျဖစ္သည္ ၿမိဳ လူမ်ဳိးတုိ႔ ၏ အေၾကင္းကုိ ေရးသားမည္ဆုိလ်င္ ၿမိဳ (၃)မ်ဳိး ၄င္း (၃)မ်ဳိးတုိ႔သည္ တစ္မ်ဳိး ႏွင့္ တစ္မ်ဳိး သေဘာ သဘာ၀အားျဖင့္ေကာင္း ရုိးရာဓေလ့ထံုးစံ ယွဥ္ေက်းမူအားျဖင့္လည္းေကာင္း ဆက္ႏြယ္လ်က္ အနည္းအမ်ား တူညီမူရွိေသာေၾကာင့္ ၿမိဳလူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးတည္း၏ သမုိင္းေ ၾကာင္းကုိ ေရးသားလ်င္ မပီျပင္ နားမလည္ ႏုိင္မည္စုိး၍ ၿမိဳ လူမ်ဳိး (၃ ) မ်ဳိးရွိေၾကာင္း တုိ ႔ကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ထုတ္ေရးသားလုိက္ပါသည္

(၁) ၿမိဳ (ခမိ) mrokhami အ၀ခမိ ဟူ၍လည္းေခၚသည္ ၄င္းတုိ႔ သည္ ေက်က္ေတာ္ၿမိဳ႕နယ္ ေျမာက္ဉီးၿမိဳ႕နယ္ပုဏၰားကြၽန္းၿမိဳ႕နယ္ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ဘူသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္မ်ား၌ေနထုိင္ၾကသည္

(၂) မရုိ (ခမိ ) khumi အရုိင္း(သုိ႔)အဖ်ားခမိ ဟူ၍လည္းေခၚသည္ ၄င္းတုိ႔သည္ ပလ၀ၿမိဳ႕နယ္ မတူပီၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ေနထုိင္လ်က္ရွိၾကသည္

(၃) ေတာင္ၿမိဳ(ခမိ) ၿမိဳ (ခမိ) ႏွင့္ မ႐ႉ (ခမိ)တုိ႔က ( ဒါး) dhanna ဟူ၍ လည္းေခၚ ၾက သည္ လြတ္လပ္ေရးမရမည္ႏွင့္ရၿပီး တြင္လည္းေအာက္ပါအတုိင္ေခၚၾကေလသည္
ဖ ဆ ပ လ ေခတ္ မူလတန္းပညာေရး ပထ၀ီ၀င္စာေပတုိ ႔၌လည္း ေတာင္ၿမိဳ ဟု ေရး သားေခၚေ၀ၚထားသည္ ၄င္းတုိ႔သည္ ပုဏၰားကြၽမ္းၿမိဳ႕နယ္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕ နယ္ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ႏွင့္ ဘဂၤလားနယ္တုိ႔၌ ရွိၾကသည္

ဤလူမ်ဳိး (၃)မ်ဳိးတုိ႔ကုိ ေႏွာင္းေခတ္ သမုိင္းဆရာတုိ႔ကုိ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ ေရွ႕က်ေသာ လူမ်ဳိး (၃)မ်ဳိးတုိ႔အား ပီပီျပင္ျပင္ မေရးေတာ့ဘဲ အဆုိပါ ၿမိဳ (၃) မ်ဳိးလံုးတုိကုိ ၿမိဳ ဟူေသာေ၀ါဟာရ တစ္လံုးတည္းျဖင့္ ေရးသားေခၚေ၀ၚျခင္း သာျဖစ္ပါသည္

ၿမိဳခမိ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေ၀ါဟာရမည္သုိ႔ ဆက္စပ္မူရွိသည္ကုိ ဆက္လက္ေလ့ လာတင္ျပ ပါမည္ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးပင္ျဖစ္ေစ လူပုဂၢဳလ္တစ္ဉီးဉီးပင္ျဖစ္ေစ ေနရာေဒသတစ္ခုခုတြင္ အေျခခ် ေနထုိင္ခဲ့ဖူးသည့္ အခါတုိ႔၌လည္းေကာင္း ေျပာင္းေရြ႕သြားလာသည့္ အခါတုိ႔၌ လည္းေကာင္း ခရီးျပန္ထြက္သည့္အခါ ၌လည္းေကာင္း ထုိေနရာေဒသတြင္ ၿမိဳ႕ ေက်း ရြာေသာ္ လည္းေကာင္း အိမ္ရာေျမေသာ္လည္းေကာင္း သမုိင္းအစနေသာ္ လည္း ေကာင္း ေသြးစပ္ သားစပ္ ေဆြမ်ဳိးေသာ္လည္းေကာင္း က်န္ရစ္ စၿမဲပင္ ျဖစ္ေပ သည္ ဤသည္ တုိ႔ကား လူမ်ဳိးတုိင္းတုိ႔၏ ေနာက္ခံသမုိင္းကုိ ရွာေဖြလြယ္ကူေစရန္ အခ်က္ပင္ျဖစ္ေပသည္

ၿမိဳ(ခမိ) လူမ်ဳိးတုိ႔တြင္ ကမၻာဉီးသမုိင္ (ေခၚမု ၀ထၳဳ ) ဟူ၍ရွိေလသည္ ထုိ ေခၚမု ၀ထၳဳတြင္ ေကာ္မရီ အမည္ရွိေသာ မိန္းမ ႏွင့္ ေကာ္မရင္ အမည္ ႐ႈိေသာ ေယာက္်ား တုိ႔က ၿမိဳ တုိ႔၏ဘာသာ စကားျဖင့္ ေခၚမု ကမၻာဉီး ေန လ မထြက္ေသးေသာ အေမွာင္ေလာက (သုိ႔) ေက်ာက္ဂူအေမွာင္ တြင္ေနၾကရေသာ (ေခၚမု အေမွာင္)ျပည္ သား လူ ဟူ၍ အမည္နာမအါဓိပၸာယ္ကုိ ရရွိေလသည္ ထုိ ေကာ္မရီ ေကာ္မရင္ တုိ႔ႏွစ္ ဉီး ေပါင္းသင္းဆက္ဆံ ၾကရာမွ သားသမီး ေျမး ျမစ္ စေသာ လူအေပါင္းတုိ႔ ကုိ ေမြး ထုတ္ (ၿမိဳ-ျပဳျပင္) ဖန္တီးေပးေသာ ေၾကင့္ ၿမိဳ ဟူေသာအမ်ဳိးအမည္ နာမအါဓိပၸာယ္ကုိ ရရွိၾကျပန္ေလသည္

ထုိေနာက္တြင္ ေန လ ထြက္ၿပီးအလင္းေရာင္ရကာ (သုိ႔) ဂူေနမွ အိမ္ေန လူ ျဖစ္လာ ကာ ကာလၾကေလေသာ္ ေခၚမုမွ ခမိ သုိ႔ ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚလာကာ (ၿမိဳ ခမိ)ဟူေသာ အမ်ဳိးအမည္ နာမ္ အေခၚအေ၀ၚ ျဖစ္လာၾကေတာသည္ဟု ၿမိဳလူမ်ဳိးတုိ႔၏ ရုိးရာသီခ်င္း မ်ားတြင္ ေလ့လာသိရွိရေပသည္

ကုိးကားခ်က္ တုိင္းရင္းသားရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစဥ္မ်ား ျမန္မာဆုိရွယ္လစ္္ လမ္းစဥ္ပါတီ စည္းရံုးေရးဗဟုိ ေကာ္မတီဌာနခ်ဳိပ္ ရန္ကု္ ေဖေဖာၚ၀ရီလ ၁၉၆၈ စာ-၆၂ (ေနာက္ကုိး ကားလ်င္ တုိင္ရင္းရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစဥ္မ်ား (ခ်င္း)ဟုေဖၚျပပါမည္

U Ba Myaning The N orthern Hill of Ponnagyun Township Journal of Burma Research sorcery vol.xxiv,yangon ,1933 p,125 U Ba Thein ,Sensus of India 1931 ,vol xi part -1 Burma Report ,P 254

အထက္ပါ(ေခၚမု ၀ထၳဳ)အတုိင္း သက္လူမ်ဳိး ဒုိင္းနက္လူမ်ဳိး ရာဇ၀င္တုိ႔တြင္လည္း ၿမိဳ ခမိ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ရုိးရာသီခ်င္းကုိ မွတ္းတင္ေရးသားထားေသာ ေရွးေဟာင္းေပမူ ဂီ-ခ်ပ္ ေရး ကုိလည္း ေလ့လာႏုိင္ေပသည္ ၿမိဳ ဟူေသာ ေ၀ၚဟာရ၏ ရင္းျမစ္ကုိ ထပ္မံရွာေဖြ ၾကည့္ေသာအခါ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကုိ ေတြ႕ရွိႏုိင္ပါသည္

(၁) ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ဘူးတီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ ပုဏၰားကြၽမ္းၿမိဳ႕ရွိ ၿမိဳ လူမ်ဳိးတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔လူမ်ဳိးကုိ ၿမိဳစာ ဟုေခၚေ၀ၚၾကေၾကာင္း သိရွိရပါသည္ ၿမိစာ ၏ အဓိပၸာယ္္ႏွင့္ ယင္း၏နီးစပ္သည့္ အဓပၸာယ္မ်ားကုိမူ မသိရပါ

ရခုိင္ျပည္ဓညဝတီေခာတ္
ၿမိဳခမိဘုရင္ ဘင္ဘာႏွင့္မိဘုရားအာခံု

(၂) မဇၥိဳမေဒသ ကုသ၀တီျပည္ရွင္ တုဓမၼတူ၏ သားေတာ္မင္းသားေခၚ စာပတီ သည္ ေနာက္လုိက္အင္းအား တစ္ေသာင္ခန္႔ကုိ ဉီးေဆာင္၍ အိမ္ေထာင္နယ္ဘက္တြင္ တိမ္းေရွာင္ၿပီး အာသံဘုရင္၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ အရအခ်ိန္အတန္ၾကာ အေျခစုိက္ ေန ထုိင္ ခဲၾကသည္ ထုိသုိ႔ ေနထုိင္စဥ္ တစ္ျခားေသာ မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ၏ ေဘးရန္ႏွင့္ သဘာ ဝ ေဘးအႏၲရာယ္ ေတာေတာင္ သားရဲတုိ႔၏ ရန္စြယ္မ်ားကုိ ကာကြယ္ရန္ အလုိငွါ ျခံ စည္းရုိး(၇)ထပ္ကာရံၿပီး ေနထုိင္ခဲၾကသည္ သာသဲနယ္ဘက္မွေန၍ ကစၧပနဒီ ျမစ္ ညာေဒသ မ်ားသုိ႔ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာ ေရြးလ်ားလာၿပီး ေနာက္တြင္ ဗလုိင္ေခၚ သည့္ အရပ္၌ အေျခခ်ခဲ့ၾကသည္ ေခၚစာေပတီသည္ မင္းသမီး ဟုတ္ေလာ္ကုိ လက္ဆက္၍ မင္းအျဖစ္ခံယူေလသည္ ေနာက္လုိက္ ေနာက္ပါမ်ားလည္း ျခံစည္းရုိးအတြင္းမွ ထြက္ ခြာ၍ ဝန္းက်င္အနီးအနားမ်ားတြင္ အေျခခ်၍ အိမ္ေျမေနရာသစ္ကုိ ထူေထာင္ခဲ့ ၾက သည္ ထုိသုိ႔ေျမယာသစ္တြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ေသာ္လည္း မိမိတုိ႔အေလ့အက်င့္ ရွိေန ၿပီျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျခံစည္းရုိးေခတ္ ေနထုိင္းျခင္း အေလ့ကုိဆက္ခံ ထိမ္းသိမ္း ထား ၾကေလသည္ ဤကဲ့သုိ႔ ၿမိဳလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ ကုႆဝတီျပည္ႀကီး ပ်က္စီးၿပီးေနာက္ အာသံနယ္ ဘက္မွတဆင့္ ကစၧပနဒီ ျမစ္ညာေဒသမ်ားသုိ႔ အေျခခ်ေနထုိင္လာခဲ့သည့္ ကာလအ ပုိင္း အျခားမွ ျမန္မာႏုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးမရမည္ ကာလအထိ ၿမိ့ရြာတည္ေဆာက္သည့္ အခါတုိင္း ခုိင္မာေသာျခံစည္း ရုိးခတ္ ၍ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေလ သည္

ျခံစည္းရုိး(ရ)ထပ္ကာရံၿပီး အခုိင္အမာ ေနထုိင္ျခငး္ကုိ ၿမိဳဘာသာစကားျဖင့္ မရုနယ္ အအယ္ဒီ ဟူ၍ ေခၚဆုိေလသည္ ျခံစည္းရုိးျပဳလုပ္သည္ကုိ မရူးေရာက္ဒီ ဆရီ အအယ္ဒီ ဟူ၍ လည္းေခၚေဝၚေလသည္ မရူ ျပဳလပ္၍ ေနထုိင္ေသာလူမ်ဳိး တစ္နည္း ျခံစည္းရုိးျဖင့္ေနထုိင္သူမ်ား ဟူသည့္အနက္ကုိ ရည္ၫြန္း၍ မရူ မွ မရုိ သုိ႔ လည္းေကာင္း မရုိဆာ မ ွၿမိဳဆာ ၿမိဳစာ သုိ႔လည္းေကာင္း အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲလာၿပီး ကာလ ၾကာျမင့္ေသာအခါ ၿမိဳ ဟူ၍ေျပာင္းလဲေရြ႕လ်ားလာဟန္ ရွိပါသည္

ကုိးကားခ်က္ ဉီးေအာင္ခင္ ႁပြန္တုိေက်းရြာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ၿမိဳ ခမိ ရုိးရာသီခ်င္း မွ ေတး ဆုိေျပာျပခ်က္ (၂၀-၆-မတ္လ၂၀၀၂ )ဓညဝတီေအာင္ေဇယ် (ေျမာက္ဉီး) ရကၡပူရ ေၾကးမူက်မ္း ရန္ကုန္ သန္းထုိက္ ရာတနာပံုႏွိပ္တုိက္ ၂၀၀၃-စာ-၅၄ ဤကား ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွႏုိင္ငံရွိ သင္ေထာင္တြင္ ေနထုိင္သူ ရမ္ဂါမတီ နယ္သား ဒုိင္းနက္အမ်ဳိး သားျဖစ္သူ (ဉီးအဥ္ဒရာ ကူမာ) အမည္ရွိေသာ ေဆးသမားေတာ္ႀကီးထံ၌ ဒုိင္းနက္ ဘာသာစကား စကၠမ သက္ဘာသာ စကားတုိ႔ျဖင့္ ေရးသားထားေသာ သမုိင္းစံုေပမူ-ဂီ-ခ်ပ္ေရမွ ဘာသာျပန္ၿပီးကူးယူခဲ့သည္ တူိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ သမုိင္းေၾကာင္း ႏွင့္ ယွဥ္ေက်းမႈ ေဖာ္ထုပ္ေရးအဖြဲ႕ ရခုိင္ျပည္နယ္ အဖြဲ႕ခြဲ အမွတ္(၁)၏ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ စာတမ္း ရခုိင္တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား အေၾကာင္းႏွင့္ တုိင္းခြဲအႀကိဳ ေဆြးေႏြးပြဲမွတ္တမ္း

ၿမိဳလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ အာသံနယ္ဘက္မွတဆင့္ ကုလားတန္ျမစ္ ဖ်ား ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏု ရာေဒသ မ်ားသုိ႔ တေရြ႕ေရြ႕ေျပာင္းေရြ႕ ေရာက္ရွိလာသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္အေလ်ာက္ မိမိတုိ႔အဆင့္ဆင့္ ဝင္ေရာက္လာရသည့္လမ္းသည္ ယစ္မာ (ေခၚ) ျမစ္ရုိးအတုိင္း စုန္ဆင္း လာရျခင္းျဖစ္သည္ ယင္း ယင္းမာျမစ္ရုိးမွတဆင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ ပုိင္း ေဒသ မ်ားသုိ႔ ပ်ံ႕ႏံွ႔ေရာက္ရွိလာၾကရသည္ ထုိသုိ႔လာလမ္းကုိ အစြဲျပဳ၍ ျမစ္မရုိး မွလာသူမ်ား ဟူသည့္အဓိပၸာယ္ကုိ ၫြန္းလုိ၍ တစ္ျခာေသာ တုိင္းရင္းသား (ရခုိင္)တုိ ႔က ျမစ္မရုိး (သုိ႔)ျမစ္ကုိေခ်၍ မရုိ ဟူ၍ လည္းေကာင္း တစ္နည္း ျမစ္ရုိးမွ အစ္ သဒၵါ ကုိေခ်၍ ျမစ္ရုိး ၄င္းမွ ၿမိဳး ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚေဝၚၾကရာမွ ကာလၾကာျမင့္လာေသာ အခါ မရုိ မွ မရုိ ၄င္းမွ ၿမိဳး ၿမိဳ႕ မွ ၿမိဳ ဟူ၍ တျဖည္းျဖည္း ေရြ႕ေလ်ာေျပာင္းလဲ လာဟန္ရွိ သည္

အထက္ပါအခ်က္မ်ားကုိ ျခံဳငံုသံုးသပ္ၾကည့္ေသာလ်င္ ၿမိဳ ဟူေသာေဝၚဟာရ၏ ရင္းျမစ္ သည္ မရု (ျခံစည္းရုိး)ဟူေသာ စကား ျမစ္မရုိး (သုိ႔)ျမစ္ရုိး ဟူေသာ ေဝၚဟာရမ်ား မွာ ေျပာင္းလဲ ဆင္းသက္လာေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္ သုိ႔ရာတြင္ ျမံဳ ျမဳန္ ျမဳမ္ ဟူေသာေဝၚဟာရအတြက္မူ အံဝင္ဆီေလွ်ာ္မူ မရွိေတာ ့ပါ

ရခုိင္ျပည္နယ္ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕နယ္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ရွိ ကုလားမ်ားက ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ားကုိ ၿမိဳဂ်ာ ဟုေခၚေဝၚေၾကာင္း အထက္တစ္ေနရာ၌ ဆုိခဲ့ ပါ သည္ ထုိအေခၚမွ ၿမိဳ ဟူ၍ ေျပာင္းလဲလာျခင္းေလာ့ ဟူ၍လည္းေတြး ထင္ဖြယ္ျဖစ္ပါ သည္

ၿမိဳ ဘာသာစကား၌ မရုိ ၿမိဳ ဟူေသာေဝါဟာရမ်ားကုိလည္းေကာင္း ျမံဳ ျမဳန္ ျမဳမ္ ဟူေသာေဝါဟာရကုိ လည္းေကာင္း မေတြ႕ရပါ ထုိ ေဝါဟာရႏွင့္ နီစပ္ေသာ အသံထြက္ႏွင့္ စာလံုးေပါင္းဟန္မ်ားကုိလည္း မေတြ႕ရပါ စာတမ္း၏ အထက္တေနရာ တြင္ ခမိ ဆုိသည္မွာ လူ ဟူေသာေဝါဟာရကုိ ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ေသာ အခါ ေရွးအခါက ခမိ တုိ႔ကုိေတာင္မင္းမ်ားက အုပ္ခ်ဳိပ္ရာက ေတာင္မင္းပုိင္နက္ကုိ ခူ ဟုေခၚသည္ ပုပုရြရြ သတၱဝါကုိ မီ ဟုေခၚသည္ ထုိေၾကာင့္ ခူ အတြင္း ၌ ေနထုိင္ၾက သည့္ မီ မ်ားကုိ ခူမီ (သုိ႔) ခမိ ဟုေခၚၾကသည္ ပလဝ ႏွင့္ မတူပီ နယ္စပ္ရွိ ခန္းလံုးေတာင္ မွ ေအာက္သုိ႔ဆင္းသြားသူမ်ားကုိ အဝခမိ ဟုေခၚၾကေသာ္လည္း ရခုိင္ အမ်ဳိးသားတုိ႔က ၿမိဳ မရုိ ဟုအမည္ေပးထားေလသည္

ကုိးကားခ်က္ ပလဝၿမိဳ႕နယ္ ဉီးေမာင္ေမာင္တူ၏ ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ား အေၾကာင္း စာတမ္း လက္ေရးမူ ေနာက္ကုိးကားလ်င္ ေမာင္ေမာင္တူ ၿမိဳလူမ်ဳိးစု ဟု ေဖာ္ျပပါမည္ (ရခုိင္တုိင္း ရင္းသားမ်ား အေၾကာင္းႏွင့္ တုိင္းခြဲ အႀကိဳေဆြးႏြဲပြဲ မွတ္တမ္း ေမာင္ေမာင္တူ ၿမိဳလူမ်ဳိးစု ဟုေဖာ္ျပထားျပသည္

ေရွးအခါက ခမိ တုိ႔ကုိ ေတာင္မင္းမ်ားက အုပ္ခ်ဳဳပ္သည္ ေတာင္၏ပုိင္နက္ ခူ အတြင္းရွိ ပုပုရြရြ လႈပ္ရွားသြားလာေနထုိင္ၾကေသာ သတၱာဝါမ်ားကုိ မိ ဟုေခၚရာမွ ခုမိ ခူမီ မွ ခမိ ျဖစ္လာသည္ တစ္နည္းဆုိေသာ္ လႈပ္ရွားသြားလာေနထုိင္ေသာ သတၱာဝါ (သုိ႔) လူ ဟူ၍ အဓပၸာယ္ရပါသည္ အထက္ပါ ယူဆခ်က္မ်ားသည္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပလဝၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းရွိ ခူမီး မ်ဳိးႏြယ္စုတုိ႔၏ သြင္ျပင္လကၡဏာကုိ ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္ ဖြင့္ဆုိေသာ အနက္ျ ဖစ္ပါသည္

စင္စစ္ ခမိ ဟူေသာအသံထြက္သည္ ခူမီး မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား၏ ၄င္းတုိ႔ကုိ ရညး္ၫြန္
ေခၚေဝၚေသာ အနီးစပ္ဆံုး အစံထြက္ျဖစ္ပါသည္ ၿမိဳ လူမ်ဳိးတုိ႔က မိမိတုိ႔ကုိ ရည္ ညႊန္းေခၚေဝၚသည္ အနီးစပ္ဆံုး အသံထြက္မွာ ခမီ ျဖစ္ပါသည္ ခမီ ႏွင့္ ခမိ အကၡရာ
ေရးသားမူ အျမင္အရ ကြဲျပားမူမရွိပါ ေယဘုယအားျဖင့္ မ်ဳိးတူစုမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆုိႏုိင္ ပါသည္ သုိ႔ရာတြင္ ခမိဘာသာစကား (၁၀) လံုးတြင္ ၿမိဳဘာသာစကားႏွင့္ တူေသာ စကားလံုး (၂)လံုး ပါဝင္သည္ ဟူေသာ ေဖာ္ျပခ်က္ အရ ခမိ ဟူေသာေဝါဟာရ၏ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆုိ ခ်က္မ်ားသည္ ခမိ ဟူေသာေဝါဟာရအတြက္ ဆီေလွ်ာ္အံဝင္ႏုိင္ရန္ ခပ္ပါသည္ ထုိ႔ေၾကင့္ ခမိ ဟူေသာေဝါဟရကုိ စစ္ေဆးၾကည့္ပါမည္ ထုိ႔ေနာက္ ခမိ ဟူူေသာေဝါဟာရ၏ ယင္းျမစ္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ ၾကည့္ပါမည္ ထုိေနာက္ေဝါဟာရ(၂)လံုး၏ ဆုိလုိရင္း အနက္ကုိ တုိက္ဆုိင္စစ္ေဆး ၾကည့္ရန္ လုိအပ္ေပသည္

ခမိ ဟူေသာေဝါဟာရ၌ ဝါက်မ်ားအတြင္း စကားအဆက္အစပ္ အေပၚမူတည္၍ အနက္ ပြားမ်ားလွ်က္ ရွိပါသည္ ရွိႏုိင္ေသာ အနက္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္ပါသည္

(၁) သတၱဝါေလာက အတုိင္းအဝုိင္းမွ တိရစာၧန္ သတၱဝါစသည္တုိ႔ႏွင့္ ခြဲျခားလုိေသာ အခါ အသိညဏ္ အရွိျဖစ္ေသာ လူသား ဟူသည့္အနက္ကုိ ရည္ၫႊန္းျခင္း

(၂)မည္သည့္အခ်င္းအရာ အေၾကာင္ကစၥမ်ား၌မဆုိ မိမိႏွင့္ ဆက္စက္ွနီးႏြယ္မႈ မရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပလုိက္သည့္ အခါ၌ သူတစ္ပါးတုိ႔ဟူေသာ အနက္ကုိ ရည္ၫႊန္းျခင္း

(၃)အျခားေသာတုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ခြဲျခားေျပာဆုိဆသာအခါ ၿမိဳလူမ်ဳိး တစ္မ်ဳိးတည္း အတြက္ မိမိတုိ႔လူမ်ဳိး ငါတုိ႔လူမ်ဳိး ဟူသည့္အနက္ကုိ ရည္ၫြန္းျခင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္

အထက္ပါအနက္(၃)ရပ္အနက္နံပတ္(၃)အနက္အရ ခမိ လူမ်ဳိးဟူ၍ ရည္ၫႊန္းခံ လူမ်ဳိး တစ္မ်ဳိး ရလာပါသည္ မည့္သည့္အနက္ကုိ သရုပ္ခြဲၾကည့္ေသာအခါ ခ သဒၵါတုိ ႔ေပါင္း စပ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရပါသည္ ခမိ ဟူေသာပုဒ္၌ ခ သဒၵါသည္ ေစးကပ္ျခင္း ခက္ခဲ့ျခင္း အနက္ကုိေဆာင္ပါသည္ မိ သဒၵါသည္ မ်က္စိ အဆန္ ဟူေသာ အနက္ကုိ ေဆာင္ ပါသည္ သဒၵါႏွစ္ခုတုိ႔၏ ေပါင္းစပ္ျခင္း အနက္ ေစးကပ္ျခင္း သေဘာရွိေသာ မ်က္စိ (ေဝါ) အဆန္ ဟူ၍ျဖစ္လာသည္ ဤအနက္မ်ားသည္ လူသား ဟူသည့္ အနက္ ကုိ လည္း မရည္ၫႊန္းႏုိင္ပါ သူတစ္ပါးတုိ႔ ဟူသည့္ အနက္ကုိလည္း မရည္ၫႊန္းႏုိင္ပါ ခမိ ဟူသည့္ အၫႊန္းခံ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားကုိလည္း ရည္ၫႊန္းႏုိင္ျခင္း မရွိပါ သုိ႔ျဖစ္လ်င္ ခမိဟူေသာေဝါဟာရ၏ ပင္ကုိသေဘာ၌ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး၏ အသြင္ အျပင္ႏွင့္ လကၡဏာရပ္မ်ားကုိေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္သည့္ အဓိပၸာယ္မရွိေၾကာင္း ထင္ရွား ပါသည္

ကုိးကားခ်က္ ဉီးတင္ေမာင္ အလင္းေဆာင္သူမ်ား အေတြ႕အၾကံဳ ရန္ကုန္ စာေပဗီမာန္ ပံုနိပ္တုိက္ ၁၉၇၇ စာ၁၆ တုိင္းရင္းသား ဓေလ့ထံုးစဥ္မ်ား (ခ်င္း)စာ ၆၂ ေမာင္စာေခါင္ ၿမိဳဘာသာစကား၏ စကားသံမ်ားကုိအသံုးခ်က္ သဒၵါေဗဒ အျမင္ျဖင့္ ေလ့လာခ်က္ မဟာဝိဇၨာက်မ္း ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ျမန္မစာဌာန ၁၉၉၀ စာ ၁၄ ေနာက္ကုိးကား လ်င္ ေမာင္စာေခါင္ ၿမိဳ ဘာသာစကားဟု ေဖာ္ျပပါသည္

ထုိေၾကင့္ ခမိ ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏ ရင္းျမစ္ကုိ ဆန္းစစ္ၾကည့္ရန္ လုိအပ္ပါသည္ ၿမိဳေဝါဟာရအတြင္း ၌ ရွာေဖြၾကည့္ေသာအခါ ခူ ဟူေသာေဝါဟာရ မုိး မုိးေကာင္ ေက်းရြာ ပုိင္နက္ တုိင္းျပည္ ဟူေသာအနက္မ်ားကုိ ေဆာင္ပါသည္ အမိန္ ဟူေသာေဝါဟာရသည္ ပုိးပြား အသက္ရွိျခင္း ေသးေကြးျခင္း ရြရြစိစိျဖစ္ျခင္း မ်ားျပား႐ႈပ္ေထြးျခင္း စသည့္အနက္မ်ားကုိ ေဆာင္ပါသည္ ၄င္းေဝါဟာရႏွစ္လံုး ကုိ ေပါင္းစပ္ၾကည ့္ေသာအခါ ခုအမိန္ျဖစ္လာသည္ ခုအမိန္ အဓိပၸယ္မွာ

(၁)မုိးေကာင္းကင္ေအာက္၌ ေသးေသး ေကြးေကြးႏွင့္ မ်ားျပား႐ႈပ္ေထြးစြာရွင္သန္ လႈပ္ရွားေနၾကေသာ သက္ရွိမ်ာ

(၂)တုိင္းျပည္နက္ နယ္ပယ္အတြင္း၌ ေသးေသးေကြးေကြး ႏွင့္ မ်ားျပားရွပ္ေထြးစြာ ရွင္သန္လုပ္ရွားေနၾကေသာ လူမ်ဳိးမ်ားဟူ၍ျဖစ္ပါသည္ ထုိအနက္မ်ားသည္ အထက္၌ ဆုိခဲ့ေသာ အနက္သေဘာကုိအက်ံဳဝင္ ျခံငံုမိေစႏုိင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရပါသည္ ထုိေၾကင့္ ခမိ ဟူေသာေဝါဟာရသည္ ခုအမိန္ ဟူေသာေဝါဟာရမွ ေျပာင္းလဲဆင္းသက္လာေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္ ေျပာင္းလဲပံုမွာ ေအာက္ပါပါအတုိင္းျဖစ္ပါသည္

အခုအမိန္- ခမိ
ခု - ခ
အမိန္ - မိန္
မိန္ - မိ
ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္ ထုိအခါ ခမိ လူမ်ဳိး၏အဓိပၸယ္မွာလည္း တုိငး္ျပည္ပုိင္နက္ အတြင္း၌ ေသးေကြးမ်ားျပားစြာ ရွင္သန္လုပ္ရွားေနၾကေသာ လူမ်ဳိးဟူ၍ ျဖစ္လာပါသည္ ဤအနက္သည္ ခမိ ဟူေသာအရည္ၫႊန္းခံ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားကုိ ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ေသာ ဆီေလွ်ာ္သည့္ အနက္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္ရွိ ခူမီးမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား၏ ခမိ အဓိပၸယ္ခြင့္ဆုိ ခ်က္ ႏွင့္ ေယဘုယအားျဖင့္ တူညီသည္ဟုဆုိႏုိင္ပါသည္

ၿမိဳ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ဆင္းသက္လာရာ လမ္းေၾကာင္း ကုိ ေလ့လာၾကည့္ေသာ အခါ ေအာက္ ပါအတုိင္းေတြ႕ရပါသည္ ဘာသာစကားအရ ၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တိဘက္-ျမန္မာ အႏြယ္ ဝင္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္

ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းသုိ႔ တရုပ္ႏုိင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ဘက္မွ တစ္ဆင့္ေျမာက္ဘက္ သုိ႔ ေရႊ႕လွ်ားလာၿပီး ၄င္းမွတဆင့္ ဝင္ေရာက္လာၾကဟန္ တူပါသည္ အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ား ၏ အယူအဆအရ ၿမိဳလူမ်ဳိးဟု အမည္တြင္လာမည္ လူစုသည္ မြန္ဂုိေဒသမွတစ္ဆင့္ အေနာက္မဇၥိဳမေဒသသုိ႔ ဟိမဝႏၲာေတာင္တန္းကုိ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွႏုိင္ငံႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းေဒသမ်ား တစ္ေလ်ာက္စုရံုးအေျခခ် ေနထုိင္ခဲၾကဟန္တူပါသည္

ကုိးကားခ်က္ ေမာင္စာေခါင္-ၿမိဳဘာသာစကား-စာ-၁၅
Shafer Robert The Linguistic Relationship of Journal of Mru Burma Research Society vol.xxi 1941.p-60 John Stuart,Burma Though The centuries, London, Kagan Paul Trench Turbner,1910.p-1

ေရွးက ၿမိဳ တုိ႔ေဒသမွာ ေရရွားပါးသျဖင့္ ဆည္ေရ တာတမံေရ တူးၾကရသည္ အနၵိိယ လူမ်ဳိးမ်ားက ထုိတာတမံမ်ားကုိ ဗႏၶရဗန္ ဟုေခၚၾကသည္ ဗႏၵရ=ေမ်ာက္-ဗန္ ဆည္ အဓိပၸယ္မွာ ေမ်ာက္ဆည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္ ဗႏၶရဇာတိ-ဗႏၶရဗန္ ဟူေသာ စကားလံုး မ်ားသည္ ေရွးက်ေသာ မဇၥွိဳမေဒသသံုး စကားမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္ အဓိပၸာယ္မွာ ေမ်ာက္ လူမ်ဳိး ေမ်ာက္ဆည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္ ေရွးက လူမ်ဳိးတုိ႔သည္ အလ်ား(၁၂)ေတာင္ အနံ(၁) ခန္႔ရွိေသာေတာင္ရွည္ပုဆုိးကုိ ဝတ္ဆင္ၾကပါသည္ ဝတ္ဆင္ပံုမွာ တစ္စြန္းျဖစ္
ေသာ ေရွ႕ဆံျမီးကုိ အတုိထား၍ေနာက္တစ္စြန္းကုိ ခါးေတာင္ က်ဳိက္ၿပီး ေနာက္ဆံၿမီး ကုိအရွည္ထား၍ ဝတ္ဆင္ၾကပါသည္ ဆင္းရဲသားမ်ားသည္ ေနာက္ဆံၿမီး ကုိ ေျမႀကီး
ေပၚ မွာ တစ္ေတာင္ခန္႔ လူးလိမ့္တြဲေလာင္းၾကေအာင္ ထားတတ္ သည္ ေတာင္မင္း
ၾကီးျဖစ္ လွ်င္ ေနာက္ဆံၿမီးကုိ(၅)ေတာင္ခန္႔ထား၍ ဝတ္ၾက သည္

ေတာင္မင္းႀကီးျဖစ္လွ်င္ ၿမိဳလူမ်ဳိး (၃)ေယာက္တုိ႔က အၿမီးကုိေပြ႕မၿပီး လုိက္ၾကရသည္ ထုိကဲ့သုိ႔ အၿမီး အရွည္ထားေသာေၾကာင့္ မဇၥီဳမေဒသ(အိႏၵိယလူမ်ဳိး)မ်ားက ဗႏၶရဇတိ သည္ ေမ်ာက္မ်ဳိးဟုဆုိျခင္းျဖစ္သည္

အထက္ပါ သံုးသက္ခ်က္ကုိ ခုိင္လံုေစသည့္ အခ်က္တစ္ခုမွာ -ဤေခာတ္ တြင္ သမုိင္း မတင္မည္ ေခာတ္ကတည္းက ျမန္မာႏုိင္ငံ အျခားေဒသမ်ားကဲ့သုိ႔ပင္ ဘီလူးဟု သိေန ၾကေသာ ၾသစၾတလြိဳက္ လူမ်ဳိးႏြယ္ဝင္မ်ား ေနထုိင္ခဲ့ဟန္တူခဲ့သည္ယင္းေရွ႕ လူတုိ႔ ေန ထုိင္ ခဲ့ရာသုိ႔ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးတစ္စုမ်ားသည္ ေျမာက္ဘက္ မဏီပူရေလာက္ မွစ ၍ ေတာင္ဘက္ ရခုိင္ ကမ္းေျခေဒသအထိ ေျမာက္ မွ ေတာင္ဘက္သုိ႔ ကူလားတန္
ႏွင့္ ေလးၿမိဳ႕ျမစ္ဝွမ္း မ်ားသုိ႔ ေရႊ႕လ်ားေျပာင္းေရႊ႕ သြားလာေနထုိင္ခဲၾကေပသည္ ေျမာက္ မွ ဆင္းလာသူတုိ႔သည္ ပင္လယ္ကုိ ရင္ဆုိင္တုိး ရေသာအခါ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ ဆီသုိ႔ တစ္ဖန္ေရြ႕ခဲ့ၾကျပန္သည္ ဤသုိ႔ျဖင့္ ေရွးေဟာင္းမ်ဳိးတူစုတုိ႔သည္ စစ္တေကာင္း
ေတာင္တန္းေဒသ (အေရွ႕ပါကစၥတန္)သုိ႔ ေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ေရွးအက်ဆံုးဟု ယူဆ ရ သူတုိ႔မွာ မရုမ်ား သက္ မ်ားႏွင့္ ခ်င္း အစုဝင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္ ၿမိဳ အမည္ တြင္လာမည့္ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ အေနာက္ မဇၥိဳမေဒသတြင္ ၿမိဳ႕ျပ တည္ေထာင္ၿပီး ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆရပါသည္ မဇၥိဳမေဒသ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံမ်ားထဲတြင္ ကုႆဝတီျပည္သည္လည္း တစ္ခုအပါ အဝင္ျဖစ္ပါသည္

ဤတုိင္းျပည္ကုိ ဘုရင္ဝရဗမၼတူမင္းႀကီး အုပ္စုိးခဲ့သည္ဟု ဆုိပါသည္ ထုိစဥ္က မည္ သည့္ လူမ်ဳိးဟုေခၚတြင္သည္ကုိ မသိရပါ သုိ႔ရာတြင္ ယင္းအခ်ိန္ကာလသည္ အေနာက္ မဇၥိဳမေဒသ၌ အာရိယဥ္ ယဥ္ေက်းမႈ မထြန္းကားမီ ကာလျဖစ္မည္ဟု ဆုိႏုိင္ဖြယ္ရွိပါ သည္ အရိယဥ္ ယဥ္ေက်းမႈ အယူအဆ ကြဲျပားလာမႈေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္းစစ္ တုိက္ အႏုိင္ ယူၾကသည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္ ထုိသုိ႔ စစ္မတ္ျပဳ၍ အႏုိင္အထက္ျပဳၾကေသာ အခ်ိန္တြင္ ကုႆဝတီျပည္ႀကီးကုိလည္း အျခားတစ္ပါးေသာ မင္းမ်ားက စစ္ခင္းေလ သည္ ျပည္ႀကီးပ်က္စီး၍ ဘုရင္တုဓမၼတူသည္လည္း ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရေလသည္

ကုိးကားခ်က္ ေမာင္ေမာင္တူ ၿမိဳလူမ်ဳိးစု
လွထြန္းျဖဴ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ လူမ်ဳိးစုမ်ားအေၾကာင္း ရန္ကုန္စာေပ ပံုႏွိပ္တုိက္ ၁၉၈၀ စာ၂ ေနာင္ကုိးကားလ်င္ လွထြန္းျဖဴ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိလူမ်ဳိးစာမ်ား
အေျချပႏုိင္ငံေရးသမုိင္း အတြဲ(၁)ရန္ကုန္ျမန္မာဆုိရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ၁၉၇၀ စာ-၁၉၄ ေနာင္ကုိးကားလ်င္ အေျချပဳျမန္မာႏုိင္ငံေရး သမုိင္းဟုေဖာ္ျပပါသည္

Dr.Daw Thin Kyi Arakanese Capital;A Preliminary of their Geographic Siting.JBRS,L 111 ii Dec1970 p4

ၿမိဳ လူမ်ဳိးဟု အမည္တြင္လာမည့္ လူစုကုိ မင္းႀကီး၏ သားေတာ္ ေခၚစာပတိ ဉီးေဆာင္ ကာ ေျမာက္ဘက္အာသံျပည္သုိ႔ ခုိလံုရန္ထြက္ေျပး လာခဲ့ၾကသည္ ၄င္းအာသံျပည္ ၌ ေနစဥ္အတြင္း မိမိတုိ႔လူစု မၿပိဳကြဲေစရန္ႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ သားရဲတိစၧာန္ မ်ား ၏ ရန္မွကာကြယ္ရန္ အလုိငွါ ျခံစည္းရုိး(၇)ထပ္ကာရံၿပီး ေနထုိင္ခဲၾကေလသည္ မင္းသားေခၚ စာပတိသည္ မိမိ၏ေနာက္လုိက္ အေပါင္းအပါမ်ား စားဝတ္ေနေရး ခက္ ခဲ လာသည္က တေၾကာင္း အာသံျပည္တြင္ ဆက္လက္ ေနထုိင္ခြင့္ မရေတာ့၍ လည္းေကာင္း မိမိ၏လူစုမ်ားကုိ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာေဒသသုိ႔ ထြက္ခြါ သြားလာ ခြင့္ျပဳ ခဲ့ရေလသည္ ဤသည္ကုိ ျခံစည္းရုိးအတြင္းမွ ထြက္ခြါၿပီး အုိးသစ္အိမ္သစ္ ထူေထာင္ျခင္း ဟု သတ္မွတ္ခဲ့ၾကေလသည္

လူစုခြဲ၍ အုိးသစ္အိမ္သစ္ ထူေထာင္ရန္လာၾကေသာ လူအမ်ားစုမွာအခ်ဳိ႕က ကုလား တန္ျမစ္ဖ်ား ေဒသမွ အေျခစုိက္ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ယင္းမွျမစိရုိးအတုိင္း စုန္ဆင္းလာၾကသည္ အခ်ဳိ႕မႈကား အာသံျပည္ေတာင္ဘက္သုိ႔ အနည္းငယ္ဆင္းလာၿပီး ကလတ္ေခ်ာင္းမွ ဝင္ေရာက္လာၾကေလသည္ အခ်ဳိ႕မွာ ဉႆလင္းေခ်ာင္းမွ ဝင္ေရာက္လာၾကသည္ အခ်ဳိ႕ က ေခ်ာင္လက္ေခ်ာင္း အတုိင္းစုန္ဝင္လာၾကသည္ အခ်ဳိ႕မွာ ပလက္ဝႏွင့္မတူပီ နယ္ စပ္ရွိ ခန္းလံုးေတာင္သုိ႔ ေရာက္လာၿပီး ဆမီးေခ်ာင္း မီးေခ်ာင္း ရန္ေခ်ာင္းႏွင့္ သရီေခ်ာင္း အတုိင္း စုန္ဆင္းလာၾကသည္ ထုိေဒသတြင္ မ်ားစြာျပားမ်ားေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္ ထုိသုိ႔ ကူလားတန္ျမစ္ႏွင့္ ပ်ံ႕နံေနထုိင္ခဲ့ရာ၌ ျမစ္ကမ္တစ္ေလ်ာက္ျဖစ္ေသာ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္ စက္ျပတ္ျပင္ ထက္ဝန္းက်င္ ခ်င္းလက္ဝ ဉႆလင္း လက္ေခ်ာင္း အထက္ဘလုိင္ စသည့္
ေဒသ တစ္ဝုိက္တြင္လည္းေကာင္း ဉႆလင္းေခ်ာင္း ဝကိတူေသာင္ ေအာက္ဘလုိင္ ကူဝေဒသမ်ာသုိ႔ ပ်ံ႕နံေနထုိင္ခံ့ၾကေလသည္

ၿမိဳ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္သုိ႔ အေစာဆံုးေရာက္ရွိ အေျခခ်ေန ထုိင္ခဲ့ၾကေလ သည္ ၿမိဳမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားသည္ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္သုိ႔ အေျချပဳပ်ံ႕နံေနထုိင္စဥ္ မင္းသားေခၚ စာပတိသည္ ဟုန္ေလာ္အမည္ရွိ အမ်ဳိးသမီးႏွင့္ ဆက္လက္ထိမ္းျမွားၿပီး အထက္ဘလုိင္
ေဒသတြင္ မင္းအျဖစ္ စုိးစံခဲေလသည္ သုိ႔ရာတြင္ အထက္ဘလုိင္ေဒသ၌ မည္မွ်ၾကာ
ေအာင္ အေျခ ခ်ေနထုိင္ခဲ့သည္ကုိမႈ မသိရွိႏုိင္ေခ် ၿမိဳ သင္းႀကီေအာင္လာသည္ မီး ဝေအာက္ေဒသ တစ္ခုတြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ၿပီး မာရာယု မင္းသား အား ေကာက္ယူေမြး စားႏုိင္ ခဲ့ျခင္း ေထာက္လ်င္ ပလက္ဝေဒသမွ ကုလားတန္ျမစ္ေအာက္ဘက္သုိ႔ စုန္ဆင္း အေျခခ် ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ဟု ယူဆႏုိင္ပါသည္

ကုိးကားခ်က္ လွထြန္းျဖဴ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ လူမ်ဳိးစု စာ-၂ရ ယင္း စာ၂ရ တုိင္းရင္းရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစဥ္မ်ား (ခ်င္း)စာ-၆ရ ေမာင္ေမာင္တူ ၿမိဳလူမ်ဳိးစုလက္ေရးမူ ပလက္ဝၿမိဳ႕ နယ္ ႏုိင္ငံေရးသမုိင္း ျမန္မာ့ဆုိရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ၂၉၇၆ စာ-၁၀ လွထြန္းျဖဴ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ လူမ်ဳိးစု စာ-၂၈

ရခုိင္ရာဇဝင္တုိ႔၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ မာရာယုမင္းသားသည္ ပထမဓညဝီကုိ ဘီစီ ၃၃၂၅ ခန္႔က တည္ေထာင္ခဲ့သည္ကုိ ေထာက္လ်င္ ၿမိဳ လူမ်ဳိမ်ားသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းသုိ႔ စတင္ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည့္ ကာလမွာ ဘီစီ ၄၀၀၀ မွ ၃၅၀၀ အတြင္း ျဖစ္ႏုိင္ဖြယ္ ရွိပါ သည္ ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္အတြင္းမွ ကုလားတန္ျမစ္ရုိးအတုိင္း ေအာက္ဘက္သုိ႔ စုန္ဆင္း ရျခင္းသည္ ေနာက္ပုိင္းမွအျခားေသာလူမ်ဳိးမ်ား တုိးဝင္လာမႈေၾကာင့္လည္းေကာင္း စစ္ မက္ျပဳ၍ နယ္ခ်ဲတုိးဝင္လာမႈေၾကာင္းလည္း ေကာင္း ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏု ရာ ျဖစ္ သည့္ ေျမညီရာျပန္႔ၿဖိဳးေသာ ေဒသမ်ားသုိ႔ တုိးခ်ဲ႕အေျခစုိက္လုိသည့္ အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ျဖစ္ႏုိင္ပါသည္

မတူပီၿမိဳ႕နယ္ ခန္းလံုးေတာင္ေဒသမွ စေဖြေတာင္တန္း ကယက္ေတာင္ တန္း ေဒသ မ်ားႏွင့္ ဆမီေခ်ာင္း မီးေခ်ာင္ေဒသမ်ာသုိ႔ စုန္ဆင္းေနထုိင္သူမ်ား သည္ ေနာက္ပုိင္းမွ တုိးဝင္လာသည့္ လူမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားကုိ အေတာ္အတန္ခုခံ ႏုိင္ဟန္ရွိပါသည္ ထုိေဒသ မ်ား၌ ႏွစ္ရွည္ၾကာစြာ အေျခခ် ေနခဲ့ ဟန္တူပါသည္ ယကက္ေတာင္စခန္းတြင္ ၿမိဳ မင္းႀကီး ခုေနာန္တိန္းသည္ ၿမိဳရြာတည္ေထာင္ကာ ျခံစည္းရုိး(ရ)ထပ္ျဖင့္ အခုိင္အမာ ထီးနန္းစုိက္ခဲ့ေၾကာင္း ၿမိဳ မင္းႀကီး ခုေနာန္တိန္း တြင္ ပါစိန္ ပါငန္ ဟူေသာ သားႏွစ္ ပါး ရွိၿပီး ေက်ာက္ပန္းေတာင္ အနီးပတ္ဝန္းက်င္ တစ္ဝုိက္တြင္ ၿမိဳ႕ရြာတည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း ၿမိဳ ေရွ႕လူႀကီးသူမတုိ႔ အစဥ္လာေျပာစကားအရ သိရပါသည္

ၿမိဳမင္းႀကီး ခုေနာန္တိန္သည္ ရခုိင္ရာဇဝင္မ်ား၌ ၿမိဳမင္းႀကီး ငတိန္ကာ (ငတိန္)ဟူ ၍
ေဖာ္ျပၾကပါသည္ ရခုိင္ရာဇဝင္လာ ငတိန္၏ သားေတာ္ ငန္တန္သည္ သက္ရွင္ဘုရင္ ဝရသိဒၶိ၏ သမီးေတာ္ ကၠဳႏၵမာလာကုိ ခုိးယူၿပီး ထြက္ေျပးခဲ့ေၾကာင္း ၄င္းတုိ႔ မွ ေမြးဖြား လာေသာ ငန္ဆႏၵန္ ပလက္ေကာက္ ပကၠစီ ငရကၡိဳက္ ညီအစ္ကုိတုိ႔သည္ အစိမ္စား ၾက၍ ေဝသာလီအား ေႏွာက္ယွက္သျဖင့္ မာရယုမင္းသည္ ဉီးရီးေတာ္မ်ားျဖစ္သည့္ ထုိရန္ကုိ ႏုိင္ႏွင္းခဲ့ရေၾကာင္း ေဖာ္ျပပါရွိပါသည္

စာတန္း၏ အထက္တစ္ေနရာတြင္ ေရွးက မဇၨိဳမသားတုိ႔သည္ ၿမိဳ လူမ်ဳိးမ်ား ကုိ ေမ်ာက္ လူမ်ဳိးဟူ၍ ေခၚေဝၚခဲ့ေၾကာင္း သိရွိႏုိင္ပါသည္ ေမ်ာက္ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အေရးအ သား မ်ားကုိ ရခုိင္ရာဇဝင္က်မ္း တုိ႔၌ ေဖာ္ျပျခင္းရွိ/ မရွိ ေလ့လာၾကည့္ေသာ အခါ ေအာက္ပါေကာက္ႏုတ္ခ်က္ကုိေတြ႕ရပါသည္

ထုိအခါ ဟိမဝႏၲာေတာင္ဝယ္ ေမ်ာက္ဖုိႏွင့္ ဆက္မ က်င္လည္ၾက ၍ ေနထုိင္ၾကစဥ္ တြင္ ေလမုန္တုိင္းထန္လ်က္ မုိးသည္းထန္စြာ ရြာသည္ရွိေသာ္ မွီခုိေနၾကေသာ ပေညာင္ပင္ သဖန္းပင္ တုိ႔သည္ လဲ၍ ေရထဲသုိ႔က်ၿပီးလ်င္ ကစၧပနဒီျမစ္ညာမွ အစဥ္ အတုိင္း ေမ်ာလာသည္ ရွိေသာ္ ေသလာဂီရိ အမည္ရွိေသာ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္ေျခ ရင္းဝယ္ တင္ေလ၏ ထုိအခါေမ်ာက္ဖုိႏွင့္ဆက္မသည္ ေတာသုိ႔ဝင္၍ ေမြးဖြာေလ၏ ထုိသားသမီးတုိ႔တြင္ အခ်ဳိ႕ကားဘီလူး ျဖစ္သ တည္း

အထက္ပါေဖာ္ျပခ်က္၌ ေမ်ာက္ဖုိ အျပင္ ဆက္မ ဟူ၍လည္း ပါလာပါ သည္ ေမ်ာက္ဖုိႏွင့္ ဆက္မ တုိ႔ ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္မႈအရ ငဆန္ႏၵန္ ဘီလူးျဖစ္လာသည္

ကုိးကားခ်က္ အေျချပဳျမန္မာႏုိင္ငံေရး ဘီစီ ၂၆၆၆ ခန္႔
ေမာင္ေမာင္တူ ၿမိဳလူမ်ဳိးစု လက္ေရးမူ ညဏ ဓညဝတီသစ္
ဓညဝတီေအာင္ေဇယ် (ေျမာက္ဉီး) ရကၡပူရ ေၾကးမူက်မ္း စာ၄၆

ထုိဘီလူရန္ေၾကာင့္ ေဝသာလီျပည္ရွင္ ျဗဟၼဒၶိ နတ္ရြာလားရသည့္ အေၾကာင္း ရာဇဝင္ အမွတ္အသားမ်ား ရွိပါသည္ ဆက္မ ဟူေသာေဝါဟာရ၏ ရွင္းတန္းကုိ ရွာၾကည့္ေသာ အခါ သက်သာကီဝံသကုိ အိႏၵိယ သံဖတ္လ်င္ ဆက္သယ ဆာကိဝံသ္ ဟု အသံထြက္ သည္ သက် ကုိ သက္လူမ်ဳိး တုိ႔၏ အေခၚအားျဖင့္ ဆက္ကယ ဟုေျပာ ဆုိၾကေလ
ေသာေၾကာင့္ ငါတုိ႔ကား ဆက္လူမ်ဳိး ဟူ၍၄င္း သက္လူမ်ဳိးဟူ၍၄င္း ေခၚရုိးေခၚစဥ္ရွိၾက၏ ဟူ၍ေတြ႕ရပါသည္ တဖန္ သက် ဟူေသာ စကားမွာ ျမန္မာအသံျဖစ္၍ အိႏၵိယအသံႏွ င့္ ဖတ္လ်င္ (ဆက်) ဟူ၍ ဖတ္ရပါသည္ ဆက် မွ ဆက္ျခစ္လာ၍ ရခုိင္အသံႏွင့္ ဆက္ ဟူ၍ အသံအနည္းငယ္ေရြးလ်ား လာခဲ့ပါသည္ ယင္းေၾကာင္းလည္း ကၠႏၵမာယုကုိ ဆက္ ဟုေျပာရျခင္းျဖစ္ပါသည္ တိရစၧန္မဟုတ္ပါ ဟူ၍လည္း ေတြ႕ရပါသည္ အထက္ ပါေဖာ္ျပခ်က္အရ ေမ်ာက္ဖုိသည္ ၿမိဳ အမ်ဳိးသားျဖစ္လာ၍ ဆက္မသည္ သက္ အမ်ဳိး သမီး ျဖစ္လာပါသည္

သက္လူမ်ဳိး

ၿမိဳ အမ်ဳိးသားႏွင့္ သက္အမ်ဳိသမီးတုိ႔မွ ေမြးဖြားလာေသာသားသမီး (၃၂)အနက္ အခ်ဳိ ႕ကားဘီလူးျဖစ္ေလသည္ဟူေသာ စကား၌ သဘာဝယတိၱအရ စဥ္းစားဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္ ထုိအခါ ေမ်ာက္ ႏွင့္ သက္မ ဟူေသာ အယူအဆ၏ အရည္ၫြန္းခံသည့္ လူသား စင္ စစ္ျဖစ္ပါလ်က္ ဘီလူးတုိ႔ေမြးဖြား လာရသည္ဆုိေသာ စကားမွာ ေစာဒကတက္စရာျဖစ္ ပါသည္ ထုိ႔ေၾကာင့္ဘီလူး၏ အရည္ၫြန္းခံကုိ ဆက္လက္ရွာေဖြေလ့ လာၾကည့္ေသာ အခါ ေအာက္ပါအခ်က္ကုိေတြ႕ရပါသည္

ဤေဒသတြင္ သမုိင္းသတင္မည္ ေခာတ္ကတည္းက ျမန္မာႏုိင္ငံ အျခားေဒသမွာ ကဲ့သုိ႔ပင္ ဘီလူးဟု သိေနၾကေသာ ၾသစၾတလြိဳက္ လူမ်ဳိးႏြယ္ဝင္ မ်ား ေနထုိင္ခဲ့ၾကဟန္ တူေပ သည္ ထုိေၾကာင့္ဘီလူး၏ အရည္ၫြန္းခံသည္ ၾသစၾတလြိဳက္ လူမ်ဳိးႏြယ္ဝင္ မ်ား ျဖစ္ႏုိင္သည္ ဟူေသာ အခ်က္ကုိ ရလာပါသည္ ရခုိင္ေဝသာလီၿမိဳ႕အား ဖ်က္စီးေႏွာက္ ယွက္ေသာ ရကၡိဳင္ဘီလူးတုိ႔၏ ရန္ဆူးရန္ေျငာင့္ဆုိသည္မွာလည္း ၾသစၾတလြိဳက္ လူမ်ဳိးဝင္တုိ႔၏ ရန္ဆူးရန္ေျငာင့္ဟု ယူဆရန္ျဖစ္လာပါသည္

အထက္ပါ ယူဆခ်က္မ်ားကုိ ခုိင္လံုေစေသာ အေထာက္အထားကုိ ဆက္လက္ ရွာေဖြေသာအခါ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ အခ်ဳိ႕ကုိေတြ႕ရပါသည္

ကၠႏၵမမာယု သက်သာကီဝင္ အမ်ဳိးသမီးမွ ေမြးဖြားေသာ မာရာယုသည္ အရြယ္ေရာက္ လာေသာ အခါ ရန္ေျငာင့္ ဟူသမွ်ကုိ သုတ္သင္ရွင္းလင္းရန္ ဓညဝတီ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တည္ေထာင္ဖန္ဆင္း မင္းမူေလ၏ ရန္ဆူးရန္ေျငာင့္မွဘီလူးရန္ျဖစ္သည္ဟု ရာဇဝင္ ဆရာမ်ား ဆုိၾက၏ သားစိမ္းစား ငါးစိမ္းစားမ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ ဘီလူးရန္ ဟုေခၚၾကရ သည္ ပင္ အလြန္ေရွးက်ေသာ ေခာတ္မွာ မီးကုိ ရွာမေတြ႕ခင္ ကမၻာအနံအျပား ရွိေန ခဲ့ၾကသူမ်ားသည္ သားစိမ္း ငါးစိမ္းမ်ားကုိ စားခဲ့ၾကသည္ ယင္းကဲ့သုိ႔ လူတစ္စုကုိ မာရာယု ႏွိိမ္ႏွင္းေတာ္ မူရသည္ ဟူ၍ေသာ မွတ္ယူစဖြယ္ရွိသည္ ထုိေၾကင့္ ၿမိဳ အမ်ဳိး သားႏွင့္ သက္ အမ်ဳိးသမီးတုိ႔ေပါာင္းဖက္ရာမွ ေမြးဖြားလာသူမ်ားသည္ လူ မ်ားသာျဖစ္ သည္ ဟူေသာ အယူအဆမွာ အေတာ္အတန္ခုိင္လံုၿပီဟု ဆုိႏုိင္ပါသည္

ကုိးကားခ်က္ အရွင္ေကသာရ မာရာယုႏွင့္ ေဗဒါရာဇဝင္ရွင္းတန္း ရန္ကုန္ ဒီမုိကေရစီပံုႏွိပ္တုိက္ ၁၃၇၁ ျပာတုိလ ၁၅ ေနာင္ ကုိးကား လ်င္ ေကသာရ ေဗးဒါရွင္းတန္း ဟုေဖာ္ျပပါမည္ ေကသာရ ေဗဒါရွင္းတန္း စာ ၆
ေအာင္သာဉီး ရခုိင္ရာဇဝင္ ရန္ကုန္ ျမရာတနာ ပံုႏွိပ္တုိက္ ၁၉၅၆ စာ ၂ (ေနာင္ကုိးကားလ်င္ ေအာင္သာဉီး ရခုိင္ရာဇဝင္ဟုေဖာ္ျပပါမည္) ဓညဝတီေအာင္ေဇယ် (ေျမာက္ဉီး) ရကၡပူရ ေၾကးမံုက်မ္း စာ-၄၈/၄၉ အေျချပ ျမန္မာႏုိင္ငံေရး သမုိင္း စာ-၁၉၄

မာရယုႏွင့္ ေဗဒါရာဇဝင္ ရွင္းတမ္း နိဂုံးခ်ဳပ္ ရွင္းလင္းခ်က္တြင္ ေအာက္ပါအတုိင္းေရး သား ရွင္းလင္းထားသည္ကုုိ ေတြ႔ရပါသည္။

…ေမ်ာက္တစ္ေကာင္ႏွင့္ ဆတ္မတစ္ေကာင္ ဟိမဝႏၲာမွ ကစၧပနဒီျမစ္အတုိင္းေမ်ာပါလာ၍ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္နားတြင္ ေရာက္ေသာအခါ သူတုိ႔ခ်င္း သင့္ျမတ္ၾက၍သားသမီး ၃၂ ေယာက္ေမြးသည္ ဟူ၏။

ရခုိင္ရာဇဝင္မ်ား၌ ေရးသားျခင္းသည္လည္း “သက္” ရာဇဝင္ႏွင့္ “ျမဳိ” ရာဇဝင္တုိ႔ ကို တိတိက်က် နားမလည္၍ ေရးသားၾက ဟန္ ရွိေလသည္။ စင္စစ္မွာ “ျမဳိ” ကို အိႏၵိယ အေခၚ ဗႏၶရဇာတိ ေခၚေသာေၾကာင့္ ဗႏၶရကို ဘာသာျပန္ ၍ ေမ်ာက္ျဖစ္ ရေလသည္။

တစ္ေနရာမွာလည္း “ျမဳိ” မင္းၾကီး၏သား ငတန္ႏွင့္ ဝရသိဒိၶရွင္ဘုရင္၏ သမီးေတာ္ ဣႏၵမာလ ဟူေသာ “သက္” အမ်ဳိးသမီးသာ ျဖစ္ေလသည္။ ငဆႏၵန္တုိ႔ ညီအစ္ကုိတုိ႔ကုိ ဘီလူး ဟု ဆုိရာ၌ စင္စစ္မွာ လူသားစားေသာေၾကာင့္ ဘီလူးဟု ဆုိဟန္ ရွိေလသည္။ နာနာဘာဝ၊ ဝိနာဘာဝ ဖန္ဆင္းႏုိင္ေသာ ဘီလူးမ်ဳိး မဟုတ္ေခ်။ လူသားစားေသာ လူ တစ္ေယာက္ပင္ ျဖစ္ေခ်သည္။လူသားစားေသာ ေပါရိသာဒဘုရင္သည္လည္း ဘီလူး မဟုတ္ေခ်။ အျမဲတမ္း စားလုိေသာရသ-တဏွာကို မျဖတ္ႏုိင္ေသာ လူတစ္ေယာက္ ပင္ျဖစ္ သည္။

သုိ႔ျဖစ္၍ လူသားစားလွ်င္ ဘီလူးဟု ဆုိျခင္းမွာ မျဖစ္ႏုိင္ေခ်။ “အသားစိမ္းစားဖူးေသာ သူ သည္ အက်က္စားသည္ထက္ ခြန္အားဗလကို ျပည့္စုံ၏။ အစိမ္းစားဖန္ မ်ားလာေသာ သူသည္ အက်က္ကုိ မစားခ်င္ေတာ့ေပ” ဟူ၍ေျပာစမွတ္ျပဳၾကေလသည္။ ငဆႏၵန္တုိ႔ ညီအစ္ကုိလည္း အစိမ္းစားလွ်ာေၾကာလည္လာေသာေၾကာင့္ အက်က္စားျခင္းကုိ အလုိ မရွိဘဲ အစိမ္းစားလွ်ာေၾကာလည္ေသာသူမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္။ ရခုိင္ရာဇဝင္ အခ်ဳိ႕၌ စင္စစ္ဘီလူးျဖစ္ေလဟန္္ေရးသားၾက၏။ လုံးဝ ယုတၱိ မရွိေခ်၊

အထက္ပါရွင္းလင္းခ်က္မ်ားသည္ ေဝသာလီျမဳိ႕ျပ ႏုိင္ငံအား ေႏွာက္ယွက္ဖ်က္ဆီးေသာရ ကၡိဳက္ဘီလူးတုိ႔၏ ရန္ဆုိသည္မွာ “ၾသစၾတလိြဳက္ လူမ်ဳိးႏြယ္လား” (သုိ႔) “သားစိမ္း ငါးစိမ္းစား လူတစ္စုလား” ဟူသည့္ေမးခြန္းကုိ ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေျဖရွင္း ရာ ေရာက္ သည့္ အျပင္ ရခုိင္ရာဇဝင္မ်ား၌ အေရးအသားျပဳၾကသည့္ “ေမ်ာက္” “ဆတ္” “ဘီလူး” စသည့္ အယူအဆမ်ားကုိလည္း တစ္ၾကိမ္တည္း ေျဖရွင္းရာ ေရာက္ပါသည္။

စင္စစ္ အဒူမင္းညိဳ၏ ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္းအပုိဒ္ (၆) တြင္ “ရခို္င္ဂုမၻန္၊ငဆႏၵန္္ဆုိးဘီလူးမ်ဳိးကုိ” ဟူ သည့္ အပုိဒ္မ်ားကုိ စကားေျပျပန္ေသာအခါ နိပါတ္ေတာ္မ်ားတြင္ ပါဝင္ေလ့ရွိသည့္ နာနာဘာဝ၊ ဝိနာဘာဝ “လူသားစား ဘီလူးမ်ား” ျဖစ္ေလဟန္ အဓိပၸါယ္ အယူအဆလြဲ၍ စကားေျပျပန္ထားၾကဟန္ တူပါ သည္။ “ဆတ္မ” ကုိ လည္း တိရစာၦန္အျဖစ္ အဓိပၸါယ္ အယူလြဲၾကဟန္ တူပါသည္။

ျမန္မာစာေပ အႏႈန္းအဖြဲ႕၌ အတၴာလကၤာရ၊ သဒၵါလကၤာရ ဟူ၍ အနက္ကုိ တန္ဆာ ဆင္ ၍ႏႈန္းဖြဲ႕ရျခင္း၊ အသံကုိ တန္ဆာဆင္၍ ႏႈန္းဖြဲ႕ရျခင္းမ်ား ရွိပါသည္။ ေဖာ္ျပပါ ဧခ်င္း၌ စာဆုိ အဒူမင္းညိဳသည္ ေဝသာလီ၏ ရန္ဆူးရန္ေျငွာင့္ျဖစ္ေသာ ငဆႏၵန္တုိ႔ ညီအစ္ကုိ၏ ဆုိးသြမ္းေသာင္းက်န္းမႈကုိ ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ထင္ရွားသိျမင္ေစလုိ သည့္ေစတနာရွိေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ရုန္းရင္းၾကမ္းတမ္း၍ လူသားစားေသာ ငဆႏၵန္တုိ႔၏သရုပ္ကုိ ထင္ရွားေစလုိသည့္အတြက္ လည္းေကာင္း၊ အနက္ကုိ တန္ဆာ ဆင္၍ ခိုင္းႏႈိင္း ဖြဲ႕ဆုိလုိသည့္ အတြက္ နာနာဘာဝ၊ ဝိနာဘာဝ၊ စုန္း၊ ဘီလူးမ်ားႏွင့္ ခိုင္းႏႈိင္း ေရးဖြဲ႕ထားဟန္တူပါသည္။ ငဆႏၵန္သည္ ဥပေမယ်၊ ဘီလူးသည္ ဥပမာ အျဖစ္ ထား၍ တင္စား ႏႈန္းဖဲြဲ႕ျခင္းသာျဖစ္ႏုိင္ဖြယ္ရွိပါသည္။

ရခုိင္ရာဇဝင္မ်ားလာ “ျမဳိ” လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ႏုိင္သည့္ အျဖစ္အပ်က္ အေၾကာင္း အရာမ်ားကုိ ေျခရာေကာက္ စုစည္းျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ မာရယုႏွင့္ “ျမဳိ”သင္းၾကီးေအာင္လာတုိ႔၏ ဆက္ႏြယ္မႈကုိလည္း ေဖာ္ျပရန္ လုိအပ္မည္ ထင္ပါ သည္။မာရယုမင္းသားသည္ အဇၥဳနရွင္ရေသ့ႏွင့္ ဣႏၵမာယု သက္အမ်ဳိးသမီးတုိ႔ ေမွာက္ မွားရာမွဖြားျမင္လာေသာ မင္းသားျဖစ္သည္။ မင္းသားကုိ ဖြားျမင္ေသာ အခါ ေလမုန္ တုိင္း ထလွ်က္မုိးၾကီးစြာ ရြာေသာေၾကာင့္ အာသံျမစ္ေရလွ်ံလာျပီး ကစၧပနဒီျမစ္ ညာႏွင့္ ေပါင္းဆက္ သြားသျဖင့္ ရေသ့ႏွင့္ ဣႏၵမာယုနတုိ႔ သားအမိသားအဖ သုံးေယာက္ တုိ႔မွာ ေရထဲေမ်ာပါ သြားၾကေလသည္။ မာရယုမင္းသားသည္ ဘုန္းကံ ရွိေသာေၾကာင့္ နတ္အေပါင္းတုိ႔၏ ေစာင့္မမႈျဖင့္ ေရနစ္ေသဆုံးျခင္းမရွိဘဲ ကုလားတန္ျမစ္ မွ ေမ်ာပါလာရာ မီးဝေအာက္ “ျမဳိ” ရြာႏွင့္ မနီးမေဝးေသာေတာျခဳံငယ္ တစ္ခု၌ တင္ေလသည္။ “ျမဳိ” သင္းၾကီး ေအာင္လာသည္ ညအိပ္မက္အရ မိမိအိမ္ မွေျမာက္စူးစူးသုိ႔ ထြက္လာရာ သူငယ္ကိုေတြ႔ ၍ ေကာက္ယူလာျပီး လွ်င္ ေကာင္း စြာ ေမြး စားေလ၏။ ေအာင္လာ၏ ဇနီး ေဒၚဇံေမမွာလည္း သမီးငယ္ တစ္ဦးကုိ ေမြးျ ပီးျဖစ္လ်က္ မပိန္ဟု မွည့္ျပီး မာရယုနွင့္ တြဲ၍ ႏုိ႔တုိက္ေမြးစားရာမွ ၾကီးျပင္းလာေသာ အခါ ဖခင္ေအာင္လာက ေလးအတတ္္္ကုိ သင္ ေပးသည္။ မာရယု သည္ ေလးအတတ္ ၌ အလြန္ကၽြမ္းက်င္၏။ “ျမဳိ” အေပါင္းတုိ႔သည္ မာရယုမင္းသားအား ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးၾက ၍ ေတာင္ကုန္းေပၚ၌ အိမ္သီးျခားနန္းပုံ ေဆာက္လွ်က္မပိန္နွင့္ ထိမ္းျမားၾကေလသည္။ 6
ထြန္းေရႊခုိင္ (စစ္ေတြေကာလိပ္) ၏ ရခုိင္ေရွးေဟာင္းျမဳိ႕ေတာ္မ်ား စာအုပ္ တြင္ ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနအရ နိမ့္၍ ကစၧပနဒီ ကုလားတန္ျမစ္ တေလွ်ာက္ စုန္ဆင္းလာခ့ဲေသာ သာကိႏြယ္ဝင္ ဒုတိယအုပ္စုသည္ ကုလားတန္ျမစ္ညာ ပုိင္း သုိ႔ ေရာက္ရွိၾကေလသည္။ အဆုိပါအုပ္စု၏ ေခါင္းေဆာင္သည္ အေျမာ္အျမင္ရွိ၍ ရွိႏွင့္ျပီးေသာ လူမ်ဳိးစုႏွင့္ေရာေႏွာေနထုိင္ျပီး လူမ်ဳိးစုု ေခါင္းေဆာင္၏ သမီးနွင့္ လက္ ဆက္ သူျဖစ္သည္။ ၎တုိ႔မွေမြးဖြားလားေသာ မာရယုမင္းသားကား စြမ္းရည္ သတၱ္ိႏွင့္ ျပည့္စုံ သူျဖစ္သည္။ယခင္ရွိႏွင့္ျပီးေသာ ေဝသာလီကုိ တုိက္ခုိက္ သိမ္း ယူျပီး မင္းျပဳသည္ဟု ေဖာ္ျပပါရွိသည္။ ပထမ ဓညဝတီကုိလည္း ဘီစီ ၃၀၀၀ ဟူ၍ လည္း ေဖာ္ျပ ပါသည္။ 7
မာရယုသည္ သာကီဝင္ ဒုတိယအုပ္စုမွ ေခါင္းေဆာင္နွင့္ ရွိႏွင့္ျပီးေသာ လူမ်ဳိး စုေခါင္းေဆာင္၏ သမီးကုိ လက္ဆက္ရာမွ ေမြးဖြားလာသည္ဟု ဆုိထားရာ “လူမ်ဳိးစု” ၏ အညႊန္းခံသည္ “သက္” အစရွိေသာ အျခားေသာ မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္းလာအရ
“ဘျပဳျမဳိထီး၊ သင္းၾကီးေအာင္လာ၊ သည္းခ်ာ ေဒဝီ၊ သမီးဘီႏွင့္” ဟု ေဖာ္ျပ ထားျခင္းသည္ “လူမ်ဳိးစု” ဟူေသာ စကားရပ္၏ အရည္ညႊန္းခံသည္ “ျမဳိ” လူမ်ဳိးသာျဖစ္ႏုိင္ဖြယ္ ရွိပါသည္။ သုိ႔မွလည္း ရခုိင္ရာဇဝင္မ်ား တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသည့္ ရာဇဝင္ေၾကာရိုးနွင့္လည္း ကုိက္ညီႏုိင္ဖြယ္ ရွိပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ မာရယုႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ လူမ်ဳိးစုကုိ “ျမဳိလူမ်ဳိး” ဟု ယူဆရပါသည္။

မာရယုမင္းသည္ ငတန္္၊ ပလက္ေကာက္၊ ပကၠမိ၊ ငရကၡိဳက္တုိ႔ႏွင့္ လည္းေဆြမ်ဳိးေတာ္စပ္လ်က္ရွိေၾကာင္း “ဦးရီးေတာ္” ဟူသည့္ ေဆြမ်ဳိးစပ္ ေဝါဟာရက ေဖာ္ျပလ်က္ရွိပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မီးဝေအာက္ အနီးအနား ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ အေျခခ်ေနထုိင္လ်က္ရွိေသာျမဳိသင္းၾကီး ေအာင္လာႏွင့္ ကယက္ေတာင္စခန္းတြင္ မင္းလုပ္အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ ရွိသည့္ ျမဳိ႕မင္းၾကီးငတိန္ကာ (ငတိန္) တုိ႔သည္ တစ္နည္းတစ္ဖုံအားျဖင့္ ေဆြမ်ဳိးစပ္ႏုိင္ဖြယ္ ရွိပါသည္။

ထုိျမဳိမင္းမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ကာလကုိ အတိအက် မေဖာ္ျပႏုိင္ေသာ္လည္း မာရယုမင္းပထမ ဓညဝတီကုိ တည္သည့္ ကာလကို အေျခခံထား၍ ဆက္စပ္ခန္္႔မွန္း လွ်င္ ဘီစီ-၃၅၀၀ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ျဖစ္ႏုိင္ဖြယ္ရွိပါသည္။ “ျမဳိ” လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကုလားတန္ျမစ္ရုိးလမ္းေၾကာင္းအတုိင္း စုန္ဆင္း၍ လည္းေကာင္း၊ မီးေခ်ာင္း၊ ရန္ေခ်ာင္း၊ သရီေခ်ာင္း(သေရေခ်ာင္း) လမ္းေၾကာင္းအတုိင္း စုန္ဆင္း၍ လည္းေကာင္း ရခုိင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပုိင္းေဒသအႏွံ႔အျပားသုိ႔ ပ်ံ႕ႏွ႔ံ အေျခခ် ေနထုိင္ခဲ့ၾကဟန္ တူပါ သည္။ ဆမီးေခ်ာင္း၊ မီးေခ်ာင္း ေဒသမ်ားတြင္ဘီစီ-၃၅၀၀ မွ ေအဒီ-၇၇၆ မတုိင္မီ ကာလ မ်ားအထိ အေျခတက်ေနထုိင္လ်က္ရွိေနေသးေၾကာင္း သိႏုိင္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ထုိကာ လ မ်ား၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ထင္ရွားသည့္ “ျမဳိ” မင္းမ်ား ကုိ မသိရေခ်။

ရခုိင္ရာဇဝင္က်မး္မ်ား၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ မာရယုမင္းဆက္၏ ၅၄-ဆက္ေျမာက္ေနာက္ ဆုံး မင္းငယ္ ေပ်ာ္လွစည္သူသည္ ေစာစစ္ ဟူေသာ မိဖုရားႏွင့္ ထီးနန္းစည္းစိမ္ကုိ အုပ္ စုိး သည္။ ဓညဝတီျမဳိ႕၏ ကိန္းခန္း ကုန္ေသာေၾကာင့္ သိမာနဒီ မည္ေသာ သေရေခ်ာင္း လက်္ာ ကမ္းနား၌ ျမဳိ႕တည္အုပ္စိုးသည္။ ထုိ႔ေနာက္ အမတ္ၾကီး သုံးေယာက္ ပုန္စား၍ လြန္ေတာ္မူ၏။ ထုိ႔ေနာက္အမတ္ၾကီးသုံးေယာက္တုိ႔သည္ ေျခာက္လစီ အဆင့္ဆင့္ မင္းျပဳ သည္။ မိဖုရား ေစာစစ္သည္ သမီးေတာ္ၾကီး သုႏၵရီ၊ သမီးေတာ္ငယ္ ဖြားေတာ္
ေသြးႏွင့္ေနာက္လုိက္ေနာက္ပါမ်ားကုိ စုရုံးျပီး ကံသုံးဆင္႔ျမဳိ႕မွ ထြက္ခြာလာ၍ နီလာပန္း
ေတာင္းျမဳိ႕ကို တည္ေထာင္ ျပဳစု၍ ေနၾကသည္။

တေကာင္းျပည္မွ အဘိရာဇာမင္းၾကီး၏ သားေတာ္ ကံရာဇာၾကီးသည္ ထီးနန္းစည္းစိမ္ အတြက္ ညီေတာ္ ကံရာဇာငယ္ႏွင့္ ကုသုိလ္စစ္ထုိးၾကရာမွ ရႈံးနိမ့္သျဖင့္ ကေလးေတာင္ညိဳ အရပ္မွ ဖုိးေခါင္ေတာင္ကုိ ေက်ာ္၍ ရခုိင္ျပည္ မီးေခ်ာင္းဖ်ားေက်ာက္ ပန္းေတာင္း ေတာင္ထိပ္ဝယ္ ျမဳိ႕ၾကီးသာယာစြာ တည္ျပီးလွ်င္ မင္းစည္းစိမ္ကုိ ခံစားေတာ္မူ၏။ ကံရာဇာၾကီးသည္ နီလာပန္းေတာင္းျမဳိ႕၌ ေနႏွင့္ၾကေသာ မင္းငယ္ေပ်ာ္ လွစည္သူ၏ မိဖုရားေစာစစ္ႏွင့္ သမီးေတာ္ သုႏၵရီ၊ ဖြားေတာ္ေသြး အေၾကာင္းကုိ ၾကား သိသျဖင့္ မင္းကုိယ္တုိင္ သြားေရာက္ေဆာင္ယူ၍ မိဖုရားေစာစစ္ကုိ ေယာကၡမအရာ၌ ထားကာ သမီးေတာ္ ႏွစ္ပါးကုိ မိဖုရား ေျမွာက္ေလသည္။ နီလာပန္းေတာင္းျမဳိ႕ကို မိဖုရားေစာစစ္ တည္ေထာင္သည့္ကာလမွာ ဘီစီ-၁၆ ရာစုျဖစ္ျပီး ေက်ာက္ပန္းေတာင္းျမိဳ႕ကုိ ကံရာဇာၾကီးတည္ေထာင္ေသာ ကာလမွာ ဘီစီ-(၁၅၃၁-၁၅၀၇) တြင္ ျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။

ၿမဳံႏွင့္ ၿမိဳမွာ လူမ်ဳိးထပ္တူျဖစ္သလုိ ၿမိဳလူမ်ဳိးုကုိလည္း မရိုဟူ၍လည္း ေရး သားခဲ့ၾက သည္။ေဇယ်အဆုိအရ ျမဳိ ဟူေသာ ဤအမည္ကုိ ေရးသားထားရာ ျမန္မာတုိ႔ ရြတ္ျမဲ အတုိင္း မ်ဳိဟူေသာ အသံျဖင့္ မဖတ္ရ။ မရို ဟု ႏွစ္လုံးစြဲျပီး ရေကာက္သံကုိ လွ်ာဖ်ား လႈပ္၍ ပီပီသသရြတ္ဆုိရန္လုိသည္။ မရိုဟု ေရးလွ်င္ ပုိ၍သင့္သည္။သုိ႔ေသာ္ ေရး ထုံး ကုိ လုိက္၍ ျမဳိဟူ၍ပင္ေရးသား လုိက္ရသည္ ဟူ၍ မွတ္္တမ္းဝင္ ဗမာ့အေရးအခင္း စာအုပ္ တြင္ မွတ္ခ်က္ျပဳထားပါသည္။

ၿမဳံႏွင့္ ၿမိဳမွာ လူမ်ဳိးတမ်ဳိးတည္းကုိ ရည္ညႊန္းေၾကာင္းဆက္လက္ တင္ျပပါမည္။ ၿမဳံႏွင့္ ၿမဳိမွာ ေသးေသးတင္ႏွင့္ လုံးၾကီးတင္ကုိေပမူစာမူအေရးအကူးတြင္ လႊဲမွားေရးသားခဲ့၍ လူမ်ဳိးႏွစ္မ်ဳိးဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာစာအဖြဲ႔မွ ထုတ္ေဝသည့္ ျမန္မာစာလုံးေပါင္း သတ္ပုံက်မ္း (၁၉၇၈) တြင္ ၿမိဳလူမ်ဳိးႏွင့္ ၿမဳံလူမ်ဳိးဟူ၍ႏွစ္မ်ဳိးစလုံးေဖာ္ျပထားပါသည္။

ေမာင္စာေခါင္၏ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ မဟာဝဇၨာဘဲြ႕အတြက္ တင္သြင္းေသာ“ျမဳိ ဘာသာစကား၏ စကားသံမ်ားကုိ အသံုးခ်သဒၵေဗဒ အျမင္ျဖင့္ ေလ့လာခ်က္” က်မ္းတြင္ ၿမဳိႏွင့္ ၿမဳံ အေရးအသားႏွင့္ ပတ္သက္၍-
က်မ္းဂန္မ်ားႏွင့္ စာအုပ္စာေပမ်ားတြင္ ျမဳိဟူေသာ စာလုံးေပါင္း အျပင္ၿမဳံဟူ၍ လည္းေကာင္း ျမဳန္ ဟူ၍လည္းေကာင္း မူကြဲစာလုံးမ်ားျဖင့္ ေရးသားတင္ျပထားပါသည္။ ၿမဳံျမဳန္ အေရးအသားသည္ ၿမိဳလူမ်ဳိးကုိပင္ ရည္ညႊန္းေရးသားၾကဟန္ တူပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ တုိင္းရင္းသား မ်ဳိးႏြယ္စု မ်ားတြင္ ၿမဳံျမဳန္ လူမ်ဳိးဟူ၍ မရွိပါ။ ျမဳိလူမ်ဳိးမ်ားသာ ရွိပါသည္။ ေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕တြင္ ကုလားမ်ားကၿမိဳလူမ်ဳိးမ်ားကုိ ၿမဳံဂ်ာဟူ၍ ေခၚေဝၚေနၾကျခင္း ျမဳိလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အထိ တုိင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုအျဖစ္ အထင္အရွား အေျခခ်ေနထုိင္ လွ်က္ ရွိၾကျခင္း စသည့္အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားကုိ ေထာက္ရႈတင္လွ်င္ ရခုိင္ရာဇဝင္ က်မ္းမ်ား၌ အေရးအသားျပဳလွေသာၿမဳံ ျမဳန္ စသည့္စာလုံး ေပါင္းဟန္မ်ားသည္ ျမဳိ လူမ်ဳိးမ်ားကုိပင္ ရည္ညႊန္းေရးသားျခင္းျဖစ္သည္ဟုယူဆရသည္ ဟူ၍ ေရးသား ထားသည္ကုိ ေတြ႕ရွိရေပမည္။

ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ ကုလားမ်ားက ၿမဳိ လူမ်ဳိးကုိ ျမဴး ဟူ၍ အသံထြက္သည္။ အသံထြက္ သည့္ အတုိင္း ျမဴးလူမ်ဳိးဟူ၍ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း ရုပ္ျမင္သံၾကားႏွင့္ ေရဒီယုိမ်ားမွ ထုတ္လြင့္ေသာႏုိင္ငံေရးပါတီ အသီးသီး၏ အသံလြင့္ေဟာေျပာခ်က္ စာအုပ္တြင္ ေလ့ လာႏုိင္ေပသည္။ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ျမဴလူမ်ဳိးမရွိပဲ ၿမဳိလူမ်ဳိးသာရွိပါသည္။ ယခုစာအုပ္ တြင္ ေရးသားထားသည့္ျမဴးလူမ်ဳိးဆုိသည္မွာ သာမန္အေနျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ မည္သည့္ လူမ်ဳိးကုိ ရည္ညႊန္းေၾကာင္းမသိႏုိင္ေခ်။
ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ၿမဳံလူမ်ဳိးကုိ ျမဳ ဟူ၍ေရးသားထားသည္ကုိ လည္းဆက္ လက္တင္ျပ လုိပါသည္။ ကလ်ာမဂၢဇင္း (၈/၉၄) တြင္ ခ်င္းျမဳ နဲ႔ ခုမိ (ေျမာက္ရခုိင္)ေဆာင္း ပါး ၌ ျမဳ လူမ်ဳိးကုိ ရကၡိဳင္ေျမာက္ပုိင္းေန ခ်င္းတစ္မ်ဳိးဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ျမဳတစ္ေယာက္ဟာ (၁၄) ရာစုက ရကၡိဳင္ဘုရင္ ျဖစ္ဘူတယ္ လုိ႔လဲ ေျပာပါသည္ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊စစ္ကုိင္းထူပါရုံေက်ာက္စာ (စာရင္း ၉၆၃/ ၂၀-၂၃ သကၠရာဇ္ ၈၀၄ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၂) ကိုကုိးကားျပီး ျမဳန္ ဆုိတာ အခုျမဳ ကုိ ဆုိပါသလား၊ ျမဳန္ဟာ ျမဳ ျဖစ္ဖုိ႔မ်ားပါတယ္ လုိ႔ေရးသားထားပါသည္။

ေဒါက္တာသန္္းထြန္းက သကၠရာဇ္ ၈၆၀ ေလာက္က လူမႈေရးသမုိင္းေဆာင္းပါးမွာ ကူေက်ာက္စာပါ လူမ်ဳိးစာရင္းတြင္ ျမဳန္လူမ်ဳိးဟူ၍ ေရးသားထားပါသည္။ ယင္းေဆာင္းပါး မွာ တင္လွေသာ္၏ (ေအဒီ ၁၄၀၀-၁၅၀၀) ျမန္မာ့သမုိင္းေဆာင္းပါးကုိ ကုိးကားျပီးေရးျခင္းျဖစ္ ပါသည္။ တင္လွေသာ္၏ေဆာင္းပါး ကုိ ျပန္၍ေလ့လာၾကည့္ လွ်င္ ျမဳန္ (Mrun) ဟူ၍ေရးသားထားပါ သည္။ ေဒါက္တာသန္းထြန္းေရးသား သည့္ ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ ျမဳ (Mru) ႏွင့္ျမဳန္ (Mrun) မွာ လူမ်ိဳးတူျဖစ္ေၾကာင္း ေကာက္ခ် ဆြဲႏုိင္ပါသည္။ ေျပာရလွ်င္ျမဳ ဟု အသံမထြက္ပဲ ျမဴ ဟုအသံထြက္ ပါက ပုိသင့္သည္ဟု ယူဆရပါသည္။ ျမဴလူမ်ဳိးဟူ၍အေရးအသားရွိေၾကာင္းကုိ ျပန္ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ဦးသာထြန္းေအာင္၏ ရခုိင္ရာဇဝင္ေတာ္ၾကီးေကာက္ႏုတ္ခ်က္၊ ဟားေဗး၏ ျမန္မာႏုိင္ငံသမုိင္းစာအုပ္မ်ားႏွင့္ ေမာင္ထင္၏ေရွးျဖစ္ေဟာင္းေဆာင္းပါး၊ ေဇယ်၏ မွတ္တမ္းဝင္ ဗမာ့အေရးအခင္းမ်ား၊ ဦးဉာဏ(အထက္ေတာ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္) ၏ ရခုိင္ရာဇဝင္၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း၏ အသစ္ျမင္ဗမာ့သမုိင္း၊ အဒူမင္းညိဳ၏ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္း၊ စြယ္စုံေက်ာ္ထင္က်မ္း၊ျမန္မာစာလုံးသတ္ပုံေရးထုံးက်မ္းမ်ား၊ ကဝိလကၡဏာသတ္ပုံက်မ္း၊ ရခုိင္ႏုိင္ေမာ္ကြန္း ကုိးခန္္းပ်ဳိ႕၊မႏၲေလး မဟာျမတ္မုနိဘုရားၾကီး သမုိင္း (မန္းရာျပည့္)၊ ရခုိင္ညႊန္႕ဖူးမဂၢဇင္း၊ ဦးညႊန္႔ဟန္၏ေဝသာလီျမိဳ႕ေဟာင္း ေလ့လာခ်က္စာတမ္း၊ ေျမာက္ဦးလမ္းညႊန္မဂၢဇင္း၊ ဦးစာေခါင္ (မဟာဝိဇၨာ)တင္သြင္းေသာ “ျမဳိ” ဘာသာစကား၏ စကားသံမ်ားကို အသုံးခ်သဒၵေဗဒအျမင္ႏွင့္ေလ့လာေသာက်မ္း၊ ခ်င္းမဂၢဇင္း (၂၀၀၇-၂၀၀၈)၊ ဦးေဖေမာင္တင္၏ ျမန္မာဝတၳဳသမုိင္းအစႏွင့္သုေတသနစာတမ္းမ်ား စာအုပ္တုိ႔တြင္ “ၿမဳံ” လူမ်ိဳးဟု ေရးသားထားသည္။
အထက္ပါသမိုင္းရာဇဝင္ သမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ားတြင္ “ၿမဳံ” လူမ်ဳိးဟု ေရးသားထားသည့္လူမ်ဳိးမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ခ်င္းအႏြယ္ဝင္ၿမဳိ (ခမီ) လူမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။ သာမာန္အားျဖင့္ ၾကည့္လွ်င္စာေပတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ၿမဳံလူမ်ဳိးဆုိသည္မွာ မည္သည့္လူမ်ဳိးမွန္းမသိျဖစ္ေနပါသည္။အမွန္္မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ျမဳိ (ခမီ) လူမ်ဳိးကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ျမဳိလူမ်ဳိးအေနျဖင့္ မင္းဆက္ႏွစ္ဆက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အျမတူ (ေအဒီ၇၆၉-၇၇၆) မွာ ေဝသာလီျမဳိ႕ေတာ္ ေနာက္ဆုံးမင္းဆက္ျဖစ္ျပီး ပဲျဖဴ (ေအဒီ ၇၇၆-၇၉၄) မွာေျမာက္ဦးေနျပည္ေတာ္ကို ပထမဦးဆုံး တည္ေထာင္ေသာမင္း ျဖစ္သည္။ ဤမင္းႏွစ္ဆက္မွာ(၂၅) နွစ္တုိင္တို္င္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ (၉) တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။

ဦးရာဇ္ေျမမဂၢဇင္း အမွတ္ (၃) တြင္ ပထမေျမာက္ဦးျမဳိ႕ကုိ “ပဲျဖဴ” မင္း ထူေထာင္ခဲ့သည္။ဒုတိယေျမာက္ဦးကုိ မင္းေစာမြန္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ တတိယေျမာက္ဦးကုိမင္းဘာၾကီးထူေထာင္ခဲ့သည္ဟု ေရးသားထားသည္။ ျမန္္မာႏုိင္ငံသုေတသနဂ်ာနယ္ (၁၂/၇၀)အတြဲ (၅၃) အပုိင္း (၂) စာအုပ္တြင္ ပထဝီပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေဒၚသင္းၾကည္က ရခိုင္ျမဳိ႕ျပႏုိင္ငံထူေထာင္စဥ္ မူလအေျခခ်ေနထုိင္ေသာ လူမ်ဳိးမွာ ျမဳိ၊ သက္ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ေၾကာင္းေဖာ္ျပထားသည္။

ဗုိလ္မွဴး ဘရွင္၏ အေနာ္ရထာအရပ္က ျမန္မာႏုိင္ငံစာအုပ္တြင္ ကုလားတန္ျမစ္ႏွင့္ေလးျမဳိ႕ျမစ္ဝွမ္းတြင္ရွိခဲ့ေသာ တုိင္းရင္းသား ျမဳိ (မရို) မ်ား ျဖစ္ဟန္္တူသည္ဟု ေရးသားခဲ့သည္။ဦးထြန္းေရႊခိုင္၏ ရခုိင္ျမန္္မုနိဘုရားႏွင့္ ဦးေမာင္ေမာင္သုိက္၏ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ယဥ္ေက်းမႈကြင္းဆင္း စာတမ္း တုိ႔တြင္ ျမဳိလူမ်ဳိးဟု မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့သည္။တုိင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈ ရိုးရာဓေလ့ (ရခုိင္) စာအုပ္တြင္ ျမဳိ (မရို) ဟူေသာ အသံထြက္ႏွင့္အေခၚေဝၚမွာ ရခုိင္တုိ႕ က ေခၚေသာ အမည္ျဖစ္သည္ ဟု ေရးသားခဲ့ျပီး၊ တုိင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈရိုးရာဓေလ့ (ခ်င္း) စာအုပ္တြင္ ျမဳိ (မရုိ) တုိ႔က သူတုိ႔ကုိ သူတုိ႔ “ခမီ” ဟုေခၚသည္၊ “ခမီ” မွာလူဟု အဓိပၸါယ္ရသည္ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိထားသည္။

ျမန္မာအဘိဓာန္တြင္ ျမဳိ (မရို) တိဗက္ျမန္မာအုပ္စုဝင္ ဘာသာစကားတစ္မ်ဳိး ကုိေျပာေသာျမန္မာတုိင္းရင္းသားဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိထားပါသည္။ “ခမီ” လူမ်ဳိးကုိလည္း အထက္ပါအတုိင္းဖြင့္ဆုိထားပါသည္။ အမွန္မွာ ျမဳိႏွင့္ ခမီဟူ၍ ေဖာ္ျပထားေသာ လူမ်ဳိးမွာ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးတည္းကုိ ဆုိလုိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားသာ သိမည္ျဖစ္ပါသည္။

ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ ရခုိင္္၊ ခ်င္း၊ သက္၊ ဒုိင္းနက္၊ မရာမာၾကီးႏွင့္ ျမိဳ (ခမိ) လူမ်ိဳးမ်ား ေနထို္င္ၾကသည္။ ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာရာဇဝင္ႏွင့္ ရခုိင္ရာဇဝင္တုိ႔တြင္ ျမဳိလူမ်ဳိးဟူ၍ အမ်ားဆုံးေရးသားၾကသည္။ ခမိလူမ်ဳိး အေနျဖင့္ ေရး သားမႈနည္းပါးလွသည္။ ျမဳိႏွင့္ ခမိဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးေခၚေဝၚေရးသားၾကသည္။ ျမဳိ (ခမိ) လူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔ကုိ မိမိရည္ညြန္္းေျပာဆုိရာတြင္ ခမိဟူ၍ အမည္ခံသုံးစြဲၾကရာ ခမိလူမ်ဳိးဟူ၍လည္း ေခၚေဝၚၾကသည္။ ျမဳိလူမ်ဳိး၊ ခမိလူမ်ဳိးဟူ၍ ေရးသားၾကရာ လူမ်ဳိးႏွစ္မ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ျမိဳ (ခမိ) လူမ်ိဳးတစ္မ်ဳိးတည္းကုိသာ ေခၚဆုိျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ အျခားတုိင္းရင္းသား အခ်ဳိ႕ကလည္း ျမဳိ (ခမိ) လူမ်ဳိးကဲ့သုိ႔ မိမိတုိ႔ကုိ ခမီလူမ်ိဳးအမည္ျဖင့္ ရည္ညႊန္းေျပာဆုိၾကေၾကာင္း မွတ္သားရသည္။ ကခ်င္ (ဂ်င္းေဖာ)၊ ပေဒါင္ (ကယမ္း)၊ ရွမ္း (တုိင္/တုိင္း)၊ ပုိးကရင္ (ဖလုံ)၊ လရွိ (လာခ်စ္)၊ ပေလာင္ (တေအာင္း)၊ ေကာ္ (အခါ) စသည့္လူမ်ဳိးတုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။

ျမဝတီမဂၢဇင္း (၄/၆၇) တြင္ ဆရာေမာင္ထင္က “ေရွးျဖစ္ေဟာင္း” ေဆာင္းပါးျဖင့္ ျမိဳလူမ်ဳိးႏွင့္ ပတ္သက္၍ အက်ယ္တဝန္္းေရး သားထား သည္။ ဆရာေမာင္ထင္မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေတာင္ကုတ္္ျမဳိ႕တြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ ရာ ကုိယ္ေတြ႔အျဖစ္အပ်က္ကုိေရးသားထားသည္။ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာ ရင္း ေကာက္ယူသည့္အခါသန္းေခါင္စာရင္း ၾကီးၾကပ္ေသာတာဝန္ကုိ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ သည္။ စပ္စပ္စုစုေမးမွသာ ျမဳိလူမ်ဳိးဟုေျပာေလ့ရွိၾကသည္။ ဤကား ေခတ္လူငယ္ မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေျပာရျခင္းျဖစ္သည္။ လူၾကီးသူမမ်ားကား ျမဳိလူမ်ဳိးျဖစ္လွ်င္ ျမဳိဟုပင္ စင္းစင္းၾကီး ေျပာၾကသည္ဟူ၍ ေရးသားထားသည္။ ဆရာေမာင္ထင္အား သိမ္ေတာ္ ဆရာေတာ္က မိန္္႔ၾကားရာတြင္ “ဒီသိမ္ေတာင္တစ္ဝုိက္ (ေတာင္ကုတ္ျမဳိ႕၊ သိေတာင္ ရပ္ကြက္) ဟာ ျမဳိလူမ်ဳိးေတြေနထုိင္တဲ့အရပ္ပဲ ဒကာရဲ႕” ဟူ၍ ေရးသားထားသည္။ ဤျဖစ္ရပ္မွာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ (၆၇) ႏွစ္က ျဖစ္ရပ္တစ္ခုျဖစ္ျပီး ျမဳိလူမ်ဳိးမ်ားမွာ ယင္းအခ်ိန္္ကတည္းက တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရပုံႏွင့္ ျမန္္မာ လူမ်ဳိးျဖစ္ လာေၾကာင္း မွတ္သားရသည္။

၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္အထိ က်င္းပေသာ အမ်ဳိးသားညီလာခံတြင္ ျမဳိ (ေခၚ) ခမီ အမ်ဳိးသားညီညြတ္္ေရးအဖြဲ႔ ပါတီမည္ျဖင့္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ဦးစံသာေအာင္ မွာ ေရြးခ်ယ္ခံရေသာ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ က ကုိယ္စားလွယ္ အေနျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အျခားလူပုဂၢဳိလ္မ်ားမွာ ပါတီအေနျဖင့္လည္းေကာင္း စုံညီစြာ တက္ေရာက္ခဲ့သည့္ သမုိင္းဝင္ ျမဳိ (ခမီ) လူမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။
ျမဳိ (ခမီ) လူမ်ဳိးကုိ ၿမဳံ၊ ၿမဳံမ္၊ ၿမဳံန္၊ ျမဳ၊ ျမဴးဟူ၍ သတ္ပုံ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ေရးသားထားေသာ ေရွးရာဇဝင္သမုိင္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ လူမ်ဳိးမွာ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ ျမဳိ (ခမီ) လူမ်ဳိးကုိ ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ျမန္မာအစ ပ်ဴလူမ်ဳိးကဟု ေဖာ္ျပခံရေသာ ေရွးေဟာင္းပ်ဴ၊ ကမ္းရံ သက္လူမ်ဳိးႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္လူမ်ဳိးကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သုေတသနျပဳ ေရးသားတင္ျပပါသည္။

ျမိဳ (မရို)=Mro ၊ မရူ=Mru ၊ မူေရာင္= Murong ၊ မရမ္=Maram၊ မရမၼ ာ=Marmas (၁)

အထက္ေဖာ္ျပပါ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ားမွာ ျမန္မာနိဳင္ငံ ခ်င္းျပည္နယ္၊ကခ်င္ျပည္နယ္
ရခိုင္ျပည္နယ္ (တိုင္းေဒသ)၊ အႏၵိယနိဳင္ငံ မနိပူရ (Manipur)၊ အာသံ(assam)၊ ထရီပူရ (Taripura) ျပည္နယ္ ႏွင့္ ဘဂၤလာ ေဒ့ရွ္ နိဳင္ငံ စစ္တေကာင္း ေတာင္ႀကား (Chittagong Hill Tracks= CHT) ေဒသမ်ား အတြင္း ယေန့တိုင္ ေနထိုင္ လွ်က္ ရွိႀက ပါသည္။ ဤလူမ်ိဳး မ်ားထဲမွ ျမိဳ ၊ မရူ စသည္ တို့ကို ျမန္မာနိဳင္ငံ ၏ ၁၃၅ မ်ိဳးေသာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ား စာရင္း ထဲမွာ ပါဝင္ ေႀကာင္း မွတ္သားရပါသည္။ မရူ=Mru တို့ မွာ ျမိဳ (မရို)=Mro ႏွင့္ မူေရာင္= Murong ဟုလည္း ေခၚတြင္၏။ ခ်တ္ကမာ (Chakmas ) ႏွင့္ မရမၼ ာ=Marmas (ျမန္မာတို့) က သူတို့ကို လင္ဂ္တာ(Lengta), ကူကီ(Kuki ) သို့မဟုတ္ လင္ေ၈်း ( Langye) သို့မဟုတ္ ေရွးေဟာင္း လူရုိင္းမ်ား ဟုေခၚႀကပါသည္။ ေျမျပန့္သားမ်ားကမူ မူေရာင္ မ်ား= Murongs ဟူ ၍ ေခၚႀက ပါသည္။ ေအာက္ေဖၚျပပါ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္ ကို ရႈပါ။

Mru are also Known as Mro and Murong. Chakmas and Marmas call them Lengta, Kuki or Langye or wild/primitive people while some people of the plains designate them as Murongs.(Ref: SAIFEE p3)
ျမိဳ ၊ မရူ သည္ အယူသီး ေရွးက်လွေသာ အယဴအဆမ်ားကို ကိုင္ စဲြထားႀက သည့္ အတြက္ လြန္စြာမွ ပင္ ေခတ္ေနာက္က် က်န္ခဲ့ႀကပါသည္။ အင္တာနက္ တြင္ ေတြ့ ရေသာ ဘဂၤလာ ေဒ့ရွ္ နိဳင္ငံ သုေတသီမ်ား ၏ သုေတသနစာတန္း အရ စစ္တေကာင္း ေတာင္ႀကား (Chittagong Hill Tracks= SHT) တြင္ မရူ လူဦးေရ မွာ ၁၉၅၆ က ၁၇၀၀၀ နွင့္ ၁၉၈၁ တြင္ ၂၀၀၀၀ မွ်သာ ရွိသည္ ဆို၏။

The Mru population in Chittagong Hill Tracts in 1956 was 17000 and in 1981, it stood at 20,000.

သူတို့ ၏ ဓေလ့ထံုးစံမွာ အေဖသည္ အိမ္ေထာင္ဦးစီးျဖစ္ေသာ္လည္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား (အေမ၊ အေဒၚ တို့ကို ဆိုလို ဟန္ရွိ၏) မွာ အေရးပါသည့္ေနရာ က ပါဝင္သည္ ဆို၏။ အေမြခဲြေဝရာတြင္မူ အငယ္ဆံုးသားကို အမ်ားဆံုးေပး၏။ အငယ္ဆံုးသား သည္ မိဘမ်ား အသက္ႀကီး အိုမင္းမစြမ္း ျဖစ္ခ်ိန္အထိ အတူတကြ ေနထိုင္ ရသည္။ ဤ ဓေလ့ထံုးစံမွာ ျမိဳ မိသားစု စနစ္ ၏ မူလဘူတ အေျခခံ ျဖစ္၏။ ေအာက္ေဖၚျပပါ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္ ကို ရႈပါ။

The Mro society is patriarchal. Although the father is the head of the family, women play a dominant role in social life. The property goes from father to son but the lion's share is given to the youngest son. In old age, father and mother live with him. Elementary and joint family system are prevalent in the Mro society.

စိတ္ဝင္စား စရာ အလြန္ေကာင္းပါသည္။ ဤ ဓေလ့ထံုးစံမွာ တေကာင္း အဘိရာဇာ ေခတ္က ေရွးဗမာ (ျမန္မာ) တို့၏ ဓေလ့ထံုးစံ ႏွင့္ တထပ္တည္း၊ တသေဘာတည္း ျဖစ္၏။ ေအာက္ေဖၚျပပါ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္ ကို ရႈပါ။ ေတာ္စိန္ကို (Taw Sein Ko) မွတ္တမ္းျပဳခဲ့ျခင္းမွာ၊

အဘိရာဇာ ကြယ္လြန္သည့္အခါ သားအငယ္ျဖစ္တဲ့ ကံရာဇာငယ္က တိုင္းျပည္ထီးနန္းကို အေမြ ဆက္ခံ ခဲ့ရ ပါသည္။ သားႀကီးျဖစ္တဲ့ ကံရာဇာ ႀကီးက မူ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဝွမ္း ေဒသ သို့ သူရဲ့ေနာက္လိုက္ ေနာက္ပါ မ်ားႏွင့္ ထြက္ခြါသြားျပီး၊ တထီးတနန္း တနိဳင္ငံ ထူေထာင္ ခဲ့သည္၊။ သူ့သား မူဒူခ်ိတာ (မူရူခ်ိတာ ျဖစ္မည္ထင္ပါသည္) ကို နန္းတင္ခဲ့သည္ ဟုဆိုပါ သည္။

Abhiraja is stated to have founded Tagaung in the ninth century B. C. He was an Aryan Prince from Northern India, but the course of his migration is not set forth. On his death, the crown was bequeathed to Kanrajange, the younger of his two sons; while the elder Kanrajagyi, moved to the Chindwin valley, established his son, Muducitta, as king at Kale, and, crossing over to Kyaukpadaung, became the first ruler of the Arakanese, who thereby claim to be the elder branch of the race. {Taw Sein Ko (1913) p;17 }

ဤသမိုင္း အေထာက္အထား မ်ားကို အေျခခံ ၍၊ ဗမာ (ဝါ) ျမန္မာ (ဝါ) မရမၼ ာ=Marmas (ျမန္မာတို့) သည္ ျမိဳ (မရို)=Mro ၊ မရူ=Mru ၊ မူေရာင္= Murong ႏွင့္ ဇာတိမ်ိဳးရိုး အတူူတူပင္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုနိဳင္ ေပသည္။ တနည္း အထက္ အဆိုပါ လူမ်ိဳးစုမ်ား မွာ လူမ်ိဳး တမ်ိဳး တည္း ျဖစ္၏။ “သက္”=Sak=Saka=Sakyan=Sythian=Parthian လူမ်ိဳးက ေမြးဖြား ဆင္းသက္ ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္

မွီျငမ္းကုိးကားစာအုပ္မ်ား

ျမန္မာစာအဖဲြ႕၊ ျမန္မာအဘိဓာန္၊ ၁၉၉၁
ျမန္မာစာအဖဲြ႕၊ ျမန္မာစာလုံးေပါင္းသတ္ပုံက်မ္း၊ ၁၉၇၈
ျမန္မာစာလုံးေပါင္သတ္ပုံက်မ္းမ်ား
မဟာပညာေက်ာ္ေလွ်က္ထုံး
ဘုိးရာဇာေလွ်ာက္ထုံး
ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း၊ ပါးစပ္ရာဇဝင္
ဦဘသန္း၊ ျမန္မာရာဇဝင္
ဦးၾကည္၊ ျမန္မာရာဇဝင္သိအပ္ဖြယ္ရာအျဖာျဖာ
ေဒါက္တာထင္ေအာင္၊ ေညာင္ရမ္းအလြန္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးသမုိင္း
ဦးကုလားရာဇဝင္
မွန္နန္းရာဇဝင္
တကၠသုိလ္စာေပးစာယူပုိ႔ခ်ခ်က္ (ျမန္္မာစာ) ေနာက္ဆုံးႏွစ္
ကလ်ာမဂၢဇင္း(၈/၉၄)
ဦးရာဇ္ေျမမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ (၃)
ရခုိင္ညႊန္႔ဖူးမဂၢဇင္း
ေဒါက္တာသန္းထြန္း၊ အသစ္ျမင္ဗမာ့သမုိင္း
ဦးထြန္းေရႊခုိင္၊ ရခိုင္မဟာမုနိ ဘုရားသမုိင္း
မႏၲေလးမဟာျမတ္မုနိဘုရားသမုိင္း (မန္းရာျပည့္)
ဦးသာထြန္းေအာင္၊ ရခုိင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္ၾကီး
ဦးေဖေမာင္တင္၊ ျမန္မာဝတၳဳအစႏွင့္ သုေတသနစာတမ္းမ်ား
ဦးညြန္႔ဟန္၊ ေဝသာလီျမိဳ႕ေဟာင္းေလ့လာခ်က္ (၁၉၈၆) ေရွးေဟာင္းသုေတသနဦးစီးဌာန
ေဇယ်၊ မွတ္တမ္း၌ ဗမာ့အေရးအခင္းမ်ား
ေျမာက္ဦးလမ္းညႊန္
ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း (အမွတ္ ၁/၉)
ျမန္မာႏုိင္ငံသုေတသနဂ်ာနယ္ (၁၂/၅၉)၊ ၄၂ (၂)၊ (၁၂/၇၈)၊ ၅၃(၃)
ဦးသိန္းေမာင္၊ စစ္သူၾကီးမဟာဗႏၶဳလ
က်ဥ္းကန္ရွင္ၾကီး၊ စြယ္စုံေက်ာ္ထင္က်မ္း
ျမန္မာမင္းလြတ္ေတာ္သံုးသတ္္ပုံက်မ္း၊ စာစဥ္(၁)
ေက်ာ္ေအာင္စံထား၊ ေဝါဟာရရတၴပကာသနီ
ဦးတင္ဧ၊ ဝဏၰေဘာဓနသတ္အင္း
ဦးေက်ာ္ထြန္း၊ ကဝိမ်က္မွန္္သတ္ပုံက်မ္း
ဦးသာျမတ္၊ ျမန္မာစာေရးထုံးက်မ္း
ဦးဝန္္၊ တကၠသုိလ္သတ္ညႊန္းက်မ္း
ရွင္မဟာရ႒သာရ၊ ကုိးခန္းပ်ဳိ႕
ဒုတိယနဝေဒး၊ ရခုိင္ႏုိင္ေမာ္ကြန္း
ရွင္ျမတ္ေခါင္၊ သခင္ၾကီးဧခ်င္း
ရွင္မဂၢသမာဓိ၊ ေနမိဘုံခန္းပ်ဳိ႕
ရွင္အုန္းၫို၊ ဂါထာေျခာက္ဆယ္ပ်ဳိ႕
နဝေဒးၾကီး၊ မေနာ္ဟာရီပ်ဳိ႕
ျမန္မာအဘိဓာန္္ေဝါဟာရမ်ား၊ အတြဲ (၃)
တုိင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထုံးစံမ်ား (ရခုိင္/ခ်င္း)
သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိ္င္း၊ သခင္ဋိကာ
ဦးပ႑ိတ၊ ရမ္းျဗဲ ေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္၊ ဓညဝတီရာဇဝင္သစ္
ဦးေအာင္သာဦး၊ ရခိုင္ရာဇဝင္
ျမဝတီမဂၢဇင္း (၄/၆၇)
အရွင္စကၠိႏၵ၊ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ား
ပီယမာန္ေအာင္၊ ရခုိင္သာစြေလ
အရွင္ေကသရ၊ မာရယုႏွင့္ ေဗဒါရာဇဝင္ရွင္းတမ္း
ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္၊ ပုဂံေရႊျပည္
မင္းတပ္ဘူနိန္၊ ခ်င္းေတာင္သမုိင္း
ေမာင္စာေခါင္ “ျမဳိဘာသာစကား၏ စကားသံမ်ားကုုိ အသုံးခ် သဒၵေဗဒအျမင္ႏွင့္ ေလ့လာခ်က္” ရန္ကုန္္တကၠသိုလ္၊ မဟာဝိဇၨာဘဲြ႕အတြက္တင္သြင္းေသာက်မ္း (၁၉၉၁)
ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္း (အဒုူမင္းညိဳ)
တပ္မေတာ္သမုိင္း (ဒု) တြဲဲ
တုိင္းက်ိဳးျပရပ္ျပဳမွတ္တမ္း (ပ/ဒု) တြဲ
စြယ္စုံႏွစ္ခ်ဳပ္ (၁၉၉၃)
- ေကသာရ ၊ ေဗဒါရွင္းတမ္း၊ စာ-၂၀၊ ၂၂
2- ယင္း ၊ စာ-၂၃၊ ၂၄
3- အဒူမင္းညိဳ၊ ရခုိင္မင္းသမီး ဧခ်င္း ၊ စာ-၁၈
4- စာေခါင္၊ ျမဳိဘာသာစကား၊ စာ-၂၅
5- မာရယုနွင့္ ေဗဒါရွင္းတမ္း၌ “မာရယု” ဟု အမည္မွည့္ပုံ မပါ။ “ဓညဝတီ ရာဇဝင္သစ္” ၌မူ ဣႏၵမာယုနတ္မတြင္ ဖြားျမင္ေသာေၾကာင့္ နတ္တုိ႔ပူးဝင္၍ ေျပာသျဖင့္ “မာရယု” ဟုအမည္မွည့္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည္။ “ရကၡပူရ ေၾကးမုံက်မ္း” စာအုပ္တြင္ ဣႏၵမာယု သက်အမ်ဳိးသမီးမွ ဖြားျမင္ေသာ သားျဖစ္ေသာေၾကာင့္ (မာရယု) ဟူေသာ အမည္ကိုု မွည့္ေခၚၾကေလကုန္၏ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕နယ္၊ သရက္တစ္ပင္ရြာမွ ဦးအဂၤါေအာင္ ေျပာျပခ်က္အရမႈ မရာ-ေသာင္၊ ယု-ေခါင္၊ ေသာင္စပ္ခ်ဳံတြင္ ေကာက္ရသျဖင့္ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ေခါင္ဖြင့္၍ ေသာက္ၾကရသည္ကုိ အစြဲျပဳ၍ “မာရယု” ဟူ၍ “ျမဳိ” ထုံးစံနွင့္အညီ အမည္မွည့္သည္ဟု ဆုိပါသည္။ မရာ-ေသာင္၊ ယု-ေခါင္ (သုိ႕) ေခါင္ရည္
6- (က) ေကသာရ၊ ေဗဒါရွင္းတမ္း၊ စာ-၁၁-၁၄
(ခ)ဓညဝတီ ဦေအာင္ေဇယ် (ေျမာက္ဦး)၊ ရကၡပူရ ေၾကးမုံက်မ္း၊ စာ-၅၁
7- (က) ထြန္းေရႊခုိင္၊ ရခုိင္ေရွးေဟာင္း ျမဳိ႕ေတာ္မ်ား၊ ရန္ကုန္၊ သိဒိၶျမိဳင္စာေပ၊ ၁၉၈၅၊ စာ-၂၇
(ခ) ညိဳျမ၊ ကုန္ေဘာင္ရွာပုံေတာ္၊ စာ-၁၅၉
(ဂ) San Shwe Bu, A Brief Note on the old capitals of Arakan, p.3
8- အဒူမင္းညိဳ၊ ရခုိင္္မင္းသမီ ဧခ်င္း၊ စာ-၁၈
9- လွထြန္းျဖဴ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ လူမ်ဳိးစုမ်ားအေၾကာင္း စာတမ္းတြင္ တင္းမ၊ ေတာင္ေဘြေဒသဟု ေဖာ္ျပပါသည္။ တင္းမ ဘုရင္ေအာင္လာဟုလည္း ေဖာ္ျပပါသည္။ စာ-၂၈
10- ညဏ၊ ဓညဝတီသစ္၊ စာ- ၄၁-၄၇
11- (က) မွန္နန္းရာဇဝင္ေတာ္ၾကီး၊ ပထမတြဲ၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ ထက္သန္ေရး ပညာျပန္႔ပြါး လွဳံ႕ေဆာ္ေရးအဖြဲ႔၏ စာနယ္ဇင္းအဖြဲ႕၊ ပထမအၾကိမ္၊ ရန္ကုန္၊ ၂၀၀၃၊ စာ-၁၅၄၊ ၁၅၅
(ခ) ဓညဝတီ ဦးေအာင္ေဇယ်၊ ရကၡပူရ ေၾကးမုံက်မ္း၊ စာ-၆၁
12- (က) ထြန္းေရႊခုိင္၊ ရခုိင္ေရွးေဟာင္း ျမဳိ႕ေတာ္မ်ား၊ စာ-၂၉
(ခ) အခ်ဳိ႕ကမူ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းႏွင့္ နီလာပန္းေတာင္းမွာ တူဟန္ ယူဆၾက သည္။ ေဒသခံ “ျမဳိ” လူမ်ဳိးမ်ားက အဖုိေတာင္ႏွင့္ အမေတာင္ ဟု ေခၚစမွတ္ျပဳၾကသည္။

အပို္င္းေလးေတြ ထား၀ယ္ ရခိုင္ အေၾကာင္း ေဖာ့္ျပေပးပါမည္

ျမံဳေတြ ျမိဳ ေတြ ျမဴ ေတြ ျမန္ေတြ အေၾကာင္း ေဖာ္ျပျပီးခဲ့ပါျပီ ထိုလူမ်ိဳးသည္ ထား၀ယ္
ႏွင့္ အနည္းငယ္မ် စပ္ဆိုင္ျခင္း မရွိသည္ကိုလည္း ျမင္သာျပီးသား ျဖစ္ၾကေပလိမ့္မည္
ယခု ရခိုင္ကေန ထား၀ယ္ျဖစ္လာသည္ ဟူေသာ အဆို ကို ဟုတ္သည္ မဟုတ္သည္
ၾကည့္ျမင္ႏိုင္ပါရန္ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ား အရ တင္ျပေပးပါမည္

ရခိုင္မွ ထား၀ယ္ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ေျပာၾကတဲ့ မူလ အစ ကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့ အခါ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္ ထုတ္ အေရးေတာ္ပံု ငါးေစာင္တြဲ စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၈၄ မွာပါတဲ့ ဓည၀တီ အေရးေတာ္ပံု အခန္း ၄၈ မွာ ေရးထားတာက

တရံေရာအခါ ထား၀ယ္သား အာေလာတက္ညြန္႔သည္ လူေပါင္း က်ားမ တစ္ေထာင္နဲ႔ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ အခါ အမတ္ၾကီး မဟာပညာေက်ာ္ ေလ်ာက္သည္မူကား အရွင္မင္း
ျမတ္ တက္ညႊန္႔တို႕သည္ ေရွးေဘးေတာ္ မင္းမ်ားလက္ထက္ မရိပ္မေခါင္းေန ျမံဳ ကိုးေခါင္းသား တို႔ ျငိမ္သက္စြာ မေန တျမိဳ႔ တရြာကိုသာတိုက္ဖ်က္ အစဥ္ျပဳက်င့္ဆိုး
သြမ္းေသာေၾကာင့္ ထိုအရပ္ ကသင္းတို႔ကို သိမ္းေခၚကာ ဘီေတာ္ေဒသရာဇာမင္းက
ျမန္ေအာင္ကြ်န္းတြင္ ခ်ထားေတာ္မူရာ တစ္ႏွစ္ခန္႔ရွိေသာ္ ထြက္သြားေတာ္မူျပီး ပဲခူးႏွင့္ ယိုးဒယား ႏွစ္ျပည္အၾကားတြင္ ေနေလရာ ျမိဳ႕ကို ထား၀ယ္တြင္ေလ၏

ဒီအတိုင္းေလ်ာက္ထားတာ ေတြ႔တယ္ ေနာက္ဆက္ျပီး ေလ်ာက္ပံုကို ၾကည့္ပါဦး

ယင္းသို႔ ဇာတိရင္းပမာေသာ္ကား ေတာတြင္ ၾကီးေသာ သတၱ၀ါတို႔ကို လူတို႔ယူျပီးေမြး ထားေလေသာ္ တပါးေသာ အေကာင္ျဖစ္လွ်င္ ယဥ္ေက်းေပ်ာ္ပိုက္ၾကသည္ပင္
ေတာၾကက္မ်ိဳးသည္ လံုစြာထားတတ္မွ ေနပါသည္ မလံုလြတ္ေခ်မူ မိမိေတာသို႔ သြား ေလသည္ ထိုအတူ႔ ျမံဳဓား၀ယ္ ဗသွ်ဴး ေလးထူး ခ်င္း လင္းကဲ ကခ်င္ အမ်ိဴးသား တို႕သည္လည္း ေတာၾကက္ႏွင့္တူပါသည္ တဲ့ တိန္ လုပ္ပံုက အဲလိုလာတယ္

ဆက္ၾကည့္ပါဦး

တိုက္ယူလုယက္ စားေသာက္မျပဳ ရေသာ္ အရွည္ေနမည့္ လူမ်ိဳး မဟုတ္ပါ သင္းတို႔ စိတ္ၾကိဳက္ လုယက္တိုက္ဖ်က္ ေနရမွသလ်င္ ေပ်ာ္ပိုက္ ရွည္ၾကမည့္ လူမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္
လူရွိေသာ ျမိဳ႔ရြာ အနီးအပါးခ်ထားေခ်မူ သင္းတို႕ ေသြးေဆာင္ရာပါသြားေခ်ျပီး လူဆိုး ေၾကာင့္ လူေကာင္းပ်က္တတ္ပါသည္ တယ္ဆိုတဲ့ မဟာပညာေက်ာ္ ခုခ်ိန္ ရွိေနလို႔ကေတာ့ နရင္း ႏွစ္ခ်က္ေလာက္ ျဖတ္တီးပစ္လိုက္မွာ ဆက္ၾကည့္ဦး

သင္းတို႔ခ်ည္း တစ္စုတည္း အုန္းကြ်န္း(ကပလီကြ်န္း)မွာ ခ်ထားျပီး အုန္းသီး အခြန္ႏွစ္ စဥ္ ဆက္သြင္းေစရမည္ဟု ေလ်ာက္ထားေလေသာ္ ျပည့္ရွင္မင္းလဲ ၾကိဳက္ေတာ္မူျပီး
ျမံဳ ထား၀ယ္တို႔ကို အုန္းကြ်န္းမွာ ခ်ထားေလ၏ တစ္ႏွစ္ခန္႔ၾကာေသာ္ ၄င္းတို႔ လူစု အုန္းကြ်န္းမွထြက္သြားျပန္ေလ၏တဲ့

မဟာပညာေက်ာ္က အဲသလိုေလ်ာက္ထားတယ္

ေနာက္တစ္ခါ ၁၉၆၄ ထုတ္ စာ ၂၄ မွာ သားေတာ္အလတ္ သံေတာင္စား (တပင္ေရႊထီး၏ သားေတာ္လဲ ျဖစ္ႏိုင္) ုအျပစ္ရွိသျဖင့္ ျမံဳတို႔ေနရပ္ကို ပို႔ထားသည္ ျမံဳတို႔ အရပ္မွာ မရိမ္ေခ်ာင္းညာ ေ၀လာေတာင္ ျဖစ္သည္ ေနာက္ ျမံဳ ကိုးေခါင္းသားတို႔ မျငိမ္မ ဆက္ျဖစ္လို႔ မန္ေအာင္ကြ်န္းကိုပို႔ထားတ.္ ထိုမွထြက္ခြာျပီး ပဲခူး ယိုးဒယား ႏွစ္ျပည္ၾကား ထား၀ယ္မွာေနၾကသည္ ျမံဳကို ထား၀ယ္တြင္သည္ (၁၉၆၂-၆၄)မဟာပညာေက်ာ္

အဲလိုေတြ ေရးလာတာ ေတြ႔ရတယ္ ထား၀ယ္ ဘုရားသမိုင္းအခ်ိဳ႔က ဦးေမာင္ၾကီး မဟာပညာေက်ာ္ေနာက္ သံေယာင္လိုက္ေရးထားတဲ့ စာအခ်ိ႔ စာရွည္ေနမွာ စိုးလို႔ မေဖာ္ျပေတာ့ဘူး အက်ဥ္းေလာက္စီ သိသာရံုေလာက္ ေဖာ္ျပသြားေပးပါမယ္ လက္ေညာင္းေနျပီ

ကဲ မဟာပညာေက်ာ္ ကေန ျပန္ဆက္ရေအာင္ မဟာပညာေက်ာ္ဆိုတာ ဘယ္သူလဲ သိရမယ္

မဟာပညာေက်ာ္ဆိုတာ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းဖေလာင္း လက္ထက္က အမတ္ ပညာရွိၾကီးေပါ့ နာမည္ကိုက မဟာပညာေက်ာ္ ဆိုေလသကိုး ဘယ္ေလာက္ထိမ်ား
ပညာေတြ ေက်ာ္သြားသလဲ ဆိုရင္ ေရွ႕မွာ ဝိေသသ အျဖစ္နဲ႔ မဟာေတာင္တပ္ျပီး ေက်ာ္တာ ေက်ာ္တယ္ ဆိုတာ ေတာ္လို႔ေတာ့ မျဖစ္တန္ရာဘူး ေက်ာ္ခြသြားတာပဲ ျဖစ္ရ မယ္ လို႔ သူ႔အေရးအသား ေတြကို ေလ့လာျပီး မွတ္ခ်က္ ေပးလိုက္တယ္

ပံု
အကုသိုလ္

မဟာပညာေက်ာ္ ဆိုတဲ႔ အမတ္က ေခသူေတာ့ မဟုတ္ဘူး
မင္းသံုးဆက္ တိုင္တိုင္ အမတ္လုပ္ခဲ႔တာ ဘယ္မင္းေတြလဲ
ဆိုရင္
မင္းဖေလာင္း (၁၅၇၂-၁၅၉၃)
မင္းရာဇာၾကီး (၁၅၉၃-၁၆၁၂)
မင္းခေမာင္း (၁၆၁၂-၁၆၂၂)

ဒီမင္းသံုးဆက္ အမွုထမ္းခဲ႔တာ ခုႏွစ္ေတြအရ မဟာပညာေက်ာ္ ေရးခဲ႔တာ (၁၆-၁၇) ရာစုေလာက္မွာ ေရးတာေပါ့

ေရးစရာရွိ ကိုယ့္လူမ်ိဳး ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေရးပါေတာ့လား
အခုက ဘာလဲ မဆီမဆိုင္ သိလဲမသိဘဲနဲ႔ အာရႊီး ထည့္တာ
ဘာတဲ႔ ျမံဳဓါးဝယ္ ေတြ ခ်င္းေတြ ဗသ်ဴး ေတြက လုယက္ စားေသာက္ရမွ ေပ်ာ္တဲ႔ အမ်ိဳး ဆိုပဲ ေတာ္လိုက္တဲ႔ ပညာရွိ
အကုသိုလ္ နရင္းတီးခ်င္တယ္ ေျပာတာ အဲဒါ ဘာ အေထာက္အထားနဲ႔ သူက ထားဝယ္လူမ်ိဳး ကို သူခိုးဂ်ပိုး ပံုစံ ေရာက္ေအာင္ ေရးခဲ႔ေျပာခဲ႔တာတဲ႔လဲ မဟာပညာေက်ာ္ ဆိုတာ ေခြးမ်ိဳးလို႔ ေျပာရင္ ဘယ္သူက ခံခ်င္ပါ့မလဲ မခံခ်င္ မွန္းသိလို႔ အကုသိုလ္ မေျပာပါဘူး အေထာက္အထားရွိသ လားဆို မရွိဘူး အဲသလို ေရးခ်င္ရာလိုက္ေရးတဲ႔ ပညာရွိ အမတ္ လုပ္ေနမွေတာ့ ……ဒါေၾကာင့္ ေျပာတာ ပညာ ေတြ ေက်ာ္ခြသြားတာ ျဖစ္မယ္ လို႔ ေလ

အဲဒီ မဟာပညာေက်ာ္ အေရးအသားကိုမွီျပီး ရခိုင္ေတြက ထားဝယ္ဆိုတာ ရခိုင္ကေန လာတာ ဆိုျပီး ေျပာတာ ဘယ္
အေထာက္အထားနဲ႔ လာေျပာေျပာ အကုသိုလ္ ရွင္းႏိုင္ တယ္ ရခိုင္ေတြအေနနဲ႔လည္း ဒီအခ်က္ကို ျပန္စဥ္းစား သင့္တယ္ ဟုတ္တယ္ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ

ထားဝယ္ သမိုင္းခ်ဳပ္မွာ ပါတာ နဲနဲျပေပးမယ္

ရႏၲပိုမင္းသည္ မူလေနထိုင္သူ ထားဝယ္ေပါင္း သံုးေထာင္ ေက်ာ္ အင္အားႏွင့္ ရခိုင္မွ ပါလာေသာ ျမံဳကိုးေခါင္းသား တို႔ ကိို ျဖိဳဖ်က္ႏွိမ္ႏွင္း၍ ေအာင္ျမင္မွ ျမိဳ႕စတည္သည္ ဒါက ရွင္ဓါတ္ဝဲ ဘုရားသမိုင္းက စာ

ထားဝယ္ သမိုင္းခ်ဳပ္မွာပါတာက

အာေလာတက္ညႊန္႔ ဆိုသူကိုဗိုလ္မွူးခန္႔လွ်က္ ထားဝယ္သို႕ ေျပာင္းလာသည္

ေနာက္ ရွင္ဓါတ္ဝဲ သမိုင္းမွာ ျမံဳးကိုးေခါင္းသားတို႔ကို ျဖိဳဖ်က္ ႏွိမ္ႏွင္းရာ ေအာင္ျမင္ေသာေၾကာင့္ ျမိဳ႕တည္တယ္တဲ႔

ထားဝယ္ရာဇဝင္ခ်ဳပ္မွာ ျပတာ

ရန္သူျဖစ္ေသာ ရွမ္း(ယိုးဒယား) တလိုင္း တို႔ကို စြမ္းရည္ သတၱိရွိေသာေၾကာင့္ ဆိုျပီးျပတယ္

အခုေျပာေနတဲ႔ ထားဝယ္ခ်ဳပ္ေရာ ရွင္ဓါတ္ဝဲ သမိုင္းေရာ ေရးသူက ဦးေမာင္ၾကီးဆိုတဲ႔သူ တစ္ဦးတည္း ေရးတယ္
ထုတ္ေဝတာ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္ ငါးလပဲ ကြာတယ္ ဆႏၵေစာ လြန္းတယ္ လို႔ပဲ မွတ္ခ်က္ျပဳပါမယ္

အေပၚက ႏွစ္ခုကို ၾကည့္တဲ႔အခါမွ ရွင္ဓါတ္ဝဲ သမိုင္းမွာ ဦးေမာင္ၾကီး အေနနဲ႔ မဟာပညာေက်ာ္ေနာက္ သံေယာင္ လိုက္ ေရးထားတာ ေနာက္ထုတ္တဲ႔စာအုပ္မွ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ကို ျပန္ျပင္ေရးထားတဲ႔ သေဘာရွိတယ္ ဘာေၾကာင့္ဒီလို ေျပာ ရသလဲ ဆိုရင္ ထားဝယ္ဆိုတာ ရွမ္းနဲ႔ တလိုင္းၾကားညွပ္ေန တဲ႔ ေဒသျဖစ္တာ ေနာက္ အဆက္ဆက္ကာလေတြမွာ ရွမ္း ေအာက္ေရာက္လိုက္ မြန္ေအာက္က်လိုက္ ေနလာခဲ႔တာက ခပ္မ်ားမ်ား အေရွ႕ဘက္က ယိုးဒယား ေျမာက္ဘက္က တလိုင္း ေတာင္ဘက္က မာလာယု(မေလးရွား) အင္အား ၾကီးေတြၾကား သံုးဖက္ညွပ္ေနတဲ႔ ေဒသေလး ဆိုေတာ့ ခ်င့္ ေတြးယူေပါ့ဗ်ာ ဘယ္ဟာေတာ္မလဲ လို႔ အဟဲ ဒါက ပထဝီ ေၾကာင္းအရပဲ ေျပာေသးတာေနာ္ မဟာပညာေက်ာ္ ကို ခဏထားထားေသးတယ္ မဟုတ္ရင္ သူ႔ခ်ည္း ေဆာ္ေန
တယ္ ျဖစ္မွာစိုးလို႔

ဒီေတာ့ မဟာပညာေက်ာ္ ခဏထား ထားဝယ္ ဆိုတဲ႔ မူရင္း လူေတြက ဘယ္ခ်ိန္ ဘယ္ကာလက ရွိေနတာလဲ ဆိုတဲ႔ အခ်က္က ေမးစရာျဖစ္လာတယ္ေပါ့ ေမးစရာဆိုေတာ့ ေမး တယ္ ေမးေတာ့ေျဖတယ္

ဘယ္ခ်ိန္ကတည္းက ဆိုတာ အမွန္ေျပာရရင္ အကုသိုလ္ လဲ အစကိုမသိ မသိဆို ေက်ာက္ေခတ္က အကုသိုလ္ မွ မရွိတာေလေနာ္ အဲေတာ့ ဆရာ့ဆရာၾကီးေတြကို ဟယ္ပါ ေခၚလိုက္မယ္ အပ္ခ်ေလာင္း လာေလေရာ့ လဟယ္……

တကယ္က လဟယ္ မဟုတ္ဘူး ေခၚလိုက္တာ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း ကို ေခၚတာ လဟယ္လို႔ပဲ မွတ္ထားလိုက္

ခုေလာေလာဆယ္ ေဒါက္တာ မအားေသးဘူးတဲ႔ 

ေဒါက္တာသန္းထြန္း မအားေသးလို႔ ခဏဆိုင္းထားဦးမယ္ ဒီေတာ့ မဟာပညာေက်ာ္ဆီ ျပန္ေရာက္လာျပီ အစက ပထ၀ီေၾကာင္းအရ ေျပာထားတယ္ အခု ေခာတ္ျပိဳင္ အေနနဲ႔ ခ်ိန္ထိုး ေျပာေပးပါမယ္

မဟာပညာေက်ာ္က မင္းဖေလာင္း ဆီမွာ ခစားခ်ိန္
ျမန္မာဘုရင္ ဘုရင့္ေနာင္ ေက်ာ္ထင္ အေနာ္ရထာ တို႔က ေခာတ္ျပိဳင္ ေပါ့
ေကာဇာသကၠရာဇ္ အားျဖင့္ ၉၀၀ ေက်ာ္
အဲဒီအခ်ိန္မွာ အုန္းကြ်န္းေခၚ ကပ္ပလီ ကြ်န္းကေန အာေလာတက္ညြန္႔တို႔ လူစု ထား၀ယ္ ေဒသကို လာတယ္ပဲ ထားပါဦးစို႔ ခဏထားမယ္ လာတယ္ေပါ့ဗ်ာ

ထား၀ယ္ ေဒသက ဘုရင့္ေနာင္ ပိုင္နက္ ျဖစ္ေနတာက တစ္ေၾကာင္း
အဲခ်ိန္မွာ ထား၀ယ္ေဒသမွာထား၀ယ္ေတြ ထီးနန္းနဲ႔ အဆက္ဆက္ တည္ေထာင္ျပီး ျဖစ္ေနတာက တေၾကာင္း ဒီႏွစ္ခ်က္နဲ႔ တင္ ယုတၱိမရွိ မဟာပညာေက်ာ္
ေျပာတာ ပ်က္ပ်ယ္ပါျပီ

ေနာက္တစ္ခ်က္ ဘီေတာ္ဒသရာဇာေခတ္ဆိုရင္လည္း
ေကာဇာႏွစ္ ၇၀၀ ေက်ာ္ျဖစ္ေလေတာ့ အင္း၀ေခာတ္ေပါ့
ေခတ္ျပိဳင္အားျဖင့္ ျမန္မာမင္း မင္းၾကီးစြာေစာ္ကဲနဲ႔အျပိဳင္
မြန္ေတြဘက္ၾကည့္ရင္ ပဲခူးမြန္ဘုရင္ ဗညားဦးနဲ႔ေခာတ္ျပိဳင္

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ထား၀ယ္ေဒသက မြန္လက္ေအာက္ ေရာက္ေနပါတယ္
ဒါေၾကာင့္ မန္ေအာင္ကြ်န္းမွ ျမံဳကိုးေခါင္းသားတို႔ ယိုးဒယားနဲ႔ ပဲခူးအၾကားေနလာရာ
ျမံဳကို ထား၀ယ္တြင္၏ ဆိုေလေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္ မတိုင္ခင္ကတည္းက ထား၀ယ္ေဒသ မွာ ထား၀ယ္လူမ်ိဳး ေတြ ရွိျပီးသားျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ပ်က္ပ်ယ္ျပီေပါ့ ယုတၱိမရွိဘူး

ေက်ာက္ေခာတ္ကိုခဏထား ပုဂံကပဲ စလိုက္ရေအာင္ ပုဂံအေနာ္အရထာမင္း လက္ထာက္ ေကာဇာႏွစ္ ၄၀၀ ေက်ာ္ ေလာက္ကတည္းက ထား၀ယ္ေဒသမွာ ထား၀ယ္ ေတြ ရွိျပီးျဖစ္ေနတာကို အုတ္ခြက္ဘုရားေတြ အျခားအေထာက္အထားေတြ တန္းစီေနတာ ေတြ႔ရွိထားတာ

ဒီေတာ့ မဟာပညာေက်ာ္ေျပာတဲ့ ရခိုင္ကေန ထား၀ယ္ ဆင္းသက္လာပါတယ္ ဆိုတဲ့ စကား ရူးႏွမ္းလို႔ ေျပာတာမ်ားလားလို႔ ေမးရမလိုလို ဆက္ၾကည့္ပါဦး

ဒီအပိုင္းမွာ သုေတသနနည္းနဲ႔ ေရးျပီး ခ်ဳပ္ေပးလိုက္ပါမယ္
အကုသိုလ္ ေရးသမွ်စာ ဘယ္စာျဖစ္ျဖစ္ အကုန္တာဝန္ ယူ ပါတယ္ ထားဝယ္အေရးေဇာင္းေပး ေရးတယ္ ဆိုေပမယ့္ လို႔ အကုသိုလ္ ဘက္လိုက္ေရးသားထားတဲ႔ သေဘာပါသြား တာမ်ိဳး မရွိဘူးလို႔ ကိုယ့္စာကိုယ္ ယံုၾကည္မွု အျပည့္ရွိပါ တယ္

အခု နဲနဲက်န္ေနေသးတဲ႔ အခ်က္ေလး ျဖည့္ေပးျပီး အစ ကေန ျပန္ခ်ဳပ္ေပးပါ့မယ္ အက်ယ္တဝင့္ ေျပာေန လဲ မတူတာက မတူတာပဲ လာမွာပါ ဘယ္သူလာရွင္းရွင္း ရပါ တယ္ အကုသိုလ္က စာကိုေဝဖန္ျပတာပါပဲ အေလး အနက္ ေရးရင္ အထိနာမွာ စိုးလို႔ ေပါ့ေအာင္ ဟာသေဖာက္ထည့္ ေပးလိုက္တာပါ

သမိုင္းပညာ ဆိုတာကကို အဲသလိုပဲ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း ေျပာသလို ေျပာရရင္ သူကို ေမးလာတဲ႔သူက ဒီလိုေမးတယ္ ေဟ့ေကာင္ မင္းက အထက္ဆရာေတြကို ဒီလိုပဲ ေစာ္ကား ေနေတာ့မွာလား လို႔ေမးေတာ့ သူျပန္ေျဖတယ္

ဒါသမိုင္းပညာပါပဲတဲ႔

သေရာ္သလိုရွိမယ္ ရိသလို ေငါ့သလို နဲ႔ တည့္တည့္ေျပာ တာ ေတြ ပါမယ္ ပညာသားပါပါနဲ႔ ႏွိပ္ကြပ္တာေတြ ပါမယ္
ဘယ္သမိုင္းဆရာမွ လြတ္ကင္းတယ္ မေတြ႕ဖူးဘူး ဦးေဖေမာင္တင္တို႔ ၾသဝါဒ ေပးေတာ့လဲ ဒီအတိုင္းပဲလာ တယ္ ေနာက္လူက ေရွ႕လူထက္သာရမယ္တဲ႔ မင္း အသစ္ေတြ ထပ္ေတြ႕လာမယ္ ထပ္ျဖည့္ရမယ္တဲ႔ အရွင္း ဆံုးကေတာ့ မင္း ငါေရးတဲ့ အတိုင္း လိုက္ေရးေနသမွ်ေတာ့ ဒီPhd ဘြဲ႕ တသက္လံုး မရဘူး ငါနဲ႔ မတူေအာင္ေရးရမယ္ တဲ႔ ဒီေလာက္ဆို သမိုင္း ပညာဘယ္လို ဆိုတာ ေပါက္ေရာ ေပါ့

အခု ေဒါက္တာသန္းထြန္း ေရာက္လာပါျပီ သူေျပာမယ္တဲ႔
မင္းလိုက္ေရး ဆိုလို႔ အခု အကုသိုလ္ သူေျပာသမွ် ေရးျပ ပါမယ္

မူရင္း ထားဝယ္ေတြ က ဘယ္သူေတြလဲ ?
ဘယ္တုန္းက ထားဝယ္လို႔ ေခၚတဲ႔ ဒီေနရာကို ေရာက္လာၾကတာလဲ ?

ဒီႏွစ္ခ်က္ကို အကုသိုလ္က ေမးတယ္

သူျပန္ေျဖတယ္ ဒီလိုရွိတယ္ ေကာင္ေလးတဲ႔

သက္ဦးကပ္ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၂၂၅ ကေန ၆၀၀ အထိကာလ အတြင္းမွာ ဒီျမန္မာႏိုင္ငံ လို႔ ေခၚတဲ႔ ေျမေနရာ အေရွ႕ဘက္ ပိုင္း ရွမ္း တနသၤာရီေဒသေတြမွာ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပင္လယ္တိမ္ေတြ ရွိခဲ႔တယ္
သက္လယ္ကပ္ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၇၀ ကေန ၂၂၅ အထိ ကာလတြင္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရဲ႕ အေရွ႕ပိုင္း ဟာ ကုန္းေျမ ျဖစ္စျပဳျပီ အခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ပယ္လယ္ငယ္ေတြ ဖံုးေန ေသးတယ္
သက္ေႏွာင္းကပ္ အေစာပိုင္းမွာ ရွမ္း တနသၤာရီဟာ ကုန္းျမင့္ ေဒသ ျဖစ္ေနျပီ တဲ႔

ႏွစ္ေပါင္းဆိုတာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ဘယ္ေလာက္ကို ဆိုလိုတာပါ

ျမန္မာ့အၾကိဳသမိုင္း တကၠသိုလ္ပညာပေဒသာစာေစာင္ အပိုင္း ၄ အတြဲ ၈ စာ ၉၇ မွာ ေျပာတယ္ ေနာက္ ဒီေနရာ မွာပဲ တဆက္တည္း ဆက္ေျပာတယ္

တနသၤာရီ သေဘာ့ဆိပ္ ၾကိမ္ေခ်ာင္း ဆိုတဲ႔ေနရာမွာ ေက်ာက္လက္နက္ အေျမာက္အျမား ေတြ႕ရတယ္ ႏွစ္ ၄၀၀၀ က ပစၥည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ခန္႕မွန္းပါတယ္ လို႔ ဆက္ေျပာသြားတယ္

ေဒါက္တာသန္းထြန္း ေျပာသြားတဲ႔အတိုင္းဆို ႏွစ္ေလး ေထာင္ေလာက္ကတည္းက ထားဝယ္ေဒသမွာ လူေနတာ ထင္ရွားပါတယ္

ေနာက္ ၁၉၈၂ မွာ ထားဝယ္ျမိဳ႕ မွာ ေဆးရံုၾကီး တိုးခ်ဲ႕ ေဆာက္ေတာ့ ေက်ာက္ေခတ္ေႏွာင္း လက္နက္ ေတြ ထပ္ရ ျပန္ပါတယ္ ဒီဟာအရ အခု ထားဝယ္ဆိုတဲ႔ ျမိဳ႕ေပၚမွာ လူေန တယ္ဆိုတာ ျငင္းစရာ ရွိမယ္ မထင္ပါဘူး

တနသၤာရီေဒသ ထဲကို ဝင္ေရာက္လာတဲ႔ လူမ်ိဳး အေၾကာင္း ေျပာမယ္ ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔ လူမ်ိဳး ကေန ထုတ္ျပရမွာပါပဲ

ျမန္မာႏိုင္ငံထဲ ဦးစြာ ဝင္ေရာက္လာတာ ဘယ္သူေတြလဲ ဆိုရင္ ပညာရွင္ေတြက နီဂရစ္တို လူမ်ိဳးလို႔ ယူဆၾကတယ္
အခုအခ်ိန္ ဒီလူေတြ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မရွိ ေတာ့ဘူး တကြ်န္းလို႔ ေခၚတဲ႔ ကပၸလီကြ်န္းမွာ ေနထိုင္သူေတြဟာ နီဂရစ္တိုလူမ်ိဳးေတြပါ

ေနာက္ ဒုတိယ အေနနဲ႔ ထပ္ဝင္လာ သူေတြက ၾသစထိုလိုက္ အႏြယ္ေတြ သူတို႔က ဆလံုေတြပါ
ဒီေန႔အထိ တနသၤာရီတိုင္းမွာ ေနဆဲပါပဲ

တတိယေျမာက္ ဝင္ေရာက္လာသူေတြက ရွမ္း(ယိုးဒယား)
ထားဝယ္ မြန္ ျမန္မာ ေတြလို႔ ဗိုလ္မွူးဘရွင္ စစ္ေရးႏိုင္ငံေရး ႏွင့္ လူမွုေရးဆိုင္ရာ သမိုင္းစာတမ္းမ်ား စာ ၃၀၁ မွာ ျပထား တယ္ ဒီေနရာမွာ ဗိုလ္မွူးဘရွင္က ဒီလိုဆိုထားေပမယ့္ ထပ္ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရ လူသားအစျမန္မာက လို႔ေတာင္ ဟစ္ ေၾကြးေနၾကတာၾကားမိၾကမွာပါ ပံုေတာင္ပံုညာ ပရိုင္းမိတ္ ေတြ နဲ႔ၾကည့္ရင္ ဗိုလ္မွူးဘရွင္ အဆိုဟာ ခိုင္လံုမွု မရွိေတာ့ ဘူးလို႔ ဆိုရမွာပါပဲ

တိဗက္တိုဘာမင္း အႏြယ္ အုပ္စုဝင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးဟာ ျမန္မာ ႏိုင္ငံထဲကို အေနာက္ေျမာက္ အေရွ႕ေျမာက္ ဘက္ ေတြ ကေန ဝင္လာၾကရာမွာ ထားဝယ္ ဆိုတာ ရခိုင္ ေတာင္ရိုး ဓႏု အင္းသား ရဘိန္း ေယာ စသည္တို႔နဲ႔ အတူ အေရွ႕ တိဗက္တိုဗားမင္း အုပ္စုေတြ ျဖစ္လို႔ ျမန္မာ အဆက္ အႏြယ္ ေတြပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ျမန္မာ သမိုင္းပညာရွင္ေတြက
ဆိုၾကတယ္

ဒီေနရာမွာ အေပၚမွာေျပာခဲ႔တဲ႔ ပရိုင္းမိတ္ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ အရ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လူေတြက ေရွးပေဝသဏီ ကတည္း က ရွိေနတာ ဘယ္ကမွ ဝင္လာတာ မဟုတ္ပါဘူး အခု ေနာက္ ပိုင္း သမိုင္းပညာရွင္ ေတြကလဲ ျမန္မာအစ ျမန္မာ က လို႔ လက္ခံ ေနၾကျပီ ဆိုတာေထာက္ဆျခင္းအားျဖင့္ ဗိုလ္မွူး ဘရွင္ အဆိုျပဳခဲ႔တဲ႔ အေရွ႕ေျမာက္က ဝင္လာတဲ႔ ခပ္လြယ္လြယ္ ျမန္မာအုပ္စုဝင္ေတြလို႔ေျပာလိုက္ပါမယ္ ဒီလူမ်ိဳးေတြလဲ ဘယ္ကမွ ဝင္လာစရာ အေၾကာင္း မရွိပါ ဘူး ဒါက ရိုးရွင္းတဲ႔ ယူဆခ်က္ပါပဲ

ထပ္ေျပာရရင္ ျမန္မာ ဘယ္လိုေနတယ္ မသိပါဘူး အခု ျမန္မာအုပ္စုဝင္ဆိုတာေတြထဲက ေယာ နဲ႔ထားဝယ္ တစ္စု တည္း က ဆင္းလာတယ္ လို႔ ေျပာမယ္ ဆိုရင္လဲ ေတြ႕ရွိ ခ်က္ အရ ပရိုင္းမိတ္ေတြဟာ ေယာနယ္ မွာ ေတြ႕တာေတြ ဆိုေတာ့ ထားဝယ္ေတြ ဟာ နဂိုကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံ ထဲမွာပဲရွိတယ္ လို႔ အကုသိုလ္ ဆိုပါမယ္

ဘာသာေဗဒနည္းအားျဖင့္ ေလ့လာမယ္ ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သား ၁၀ မွာ ၈ ဦးက ျမန္မာ အစုဝင္ စကား ေျပာသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္ ျမန္မာအစုဝင္ စကားေတြ ဆိုတာ ဘာေတြလဲ

အမ်ားစု ေျပာေနတဲ႔ ျမန္မာစကားမ်ား
သံကြဲစကားမ်ား
ေရွးဦးျမန္မာစကားမ်ား (ေပါရာဏ)

ဒီသံုးမ်ိဳး အက်ဥ္းအားျဖင့္ ရွိတယ္ေပါ့ဗ်ာ ဒီမွာ

ျမန္မာစကားကိုပဲ အမ်ားဆံုးေျပာတဲ႔ ေနရာက ခ်င္းတြင္းျမစ္ ကေန ဧရာဝတီျမစ္ဆံုရာတစ္ဝိုက္ မႏၱေလး ေရႊဘို စစ္ကိုင္း ပခုကၠဴ ျမင္းျခံ ေက်ာက္ဆည္ မိတၳီလာခရိုင္ ေတြပဲျဖစ္တယ္
အဲေဒသေတြကေန ေဝးေလေလ ျမန္္မာစကားေျပာသူ နဲေလေလ ပါပဲ ဒါေပမယ့္ ေရွးကတည္းက ျမန္မာစကား ေျပာသူေတြက လူအမ်ားစု ျဖစ္တာကို ေတြ႕ႏိုင္တယ္

ျမန္မာအလယ္ပိုင္းကေန ပ်ံ႕ထြက္သြားတဲ႔ သံကြဲ ျမန္မာစကား ေျပာသူေတြက အေနာက္ဘက္မွာဆို ရမ္းျဗဲ နဲ႔ စစ္ေတြခရိုင္ (ရခိုင္စကား) ပခုကၠဴခရိုင္ ထီးလင္းနဲ႔ ေဆာေဒသမ်ား (ေတာင္ေယာ ေျမာက္ေယာ) ခ်င္းဝိေသသတိုင္း ေတာင္ပိုင္း ကုလားတန္ျမစ္ရိုး တစ္ေလွ်ာက္ ေခ်ာင္းသားစကား အေရွ႕ပါကစၥစတန္ ( အေနာက္ဘက္ သားတို႔ ေျပာၾကတဲ႔ ရခိုင္စကား ေျမာက္ဘက္သားမ်ား ေျပာၾကတဲ႔ ေခ်ာင္းသားစကား) ေတာင္ဘက္မွာ ထားဝယ္ ျမိတ္ တို႔မွာ ေတြ႕ႏိုင္တယ္
ဒီအသံကြဲ ေျပာသူေတြဟာ ျမန္မာအလယ္ပိုင္း လူတို႔ႏွင့္ ဝတ္စားဆင္ယင္မွု ယဥ္ေက်းမွု သိပ္ကြဲျပားျခားနား ၾကသည္ မဟုတ္ မဆိုစေလာက္ေလးသာ ကြဲတယ္

အေရွ႕ဘက္ ရွမ္းကုန္းျမင့္ အေနာက္ဘက္ စြန္းဘက္မွာ အသံကြဲ ျမန္မာစကားေျပာတိုင္းရင္းသားမ်ား အေနာက္စြန္း တေလ်ာက္ေနသူ ဓႏုမ်ား သူတို႔ရဲ႕ေရွ႕ဘက္မွာ ေတာင္ရိုး အင္းေလးကန္တဝိုက္ အင္းသားမ်ား ျဖစ္ပါတယ္

အသံကြဲ ျမန္မာစကားေျပာသူေတြ ရခိုင္ ဓႏု ေတာင္ရိုး ထားဝယ္ စသျဖင့္ ေပါ့ စကားေတြက ခပ္ဆင္ဆင္ရွိတယ္
အခ်ိဳ႔စာလံုးေတြ တူတယ္ အခ်ိဳ႕ကေက်ာက္စာပါ ေရွးျမန္မာ စကားလံုးမ်ား အေျခခံတူၾကတယ္

ေဝါဟာရတၳပကာသနီက်မ္းမွာ ဆိုတာကေတာ့ ထားဝယ္ ဟူေသာ အမည္သည္ မူလအားျဖင့္ ျမိဳ႕ ရြာ ေဒသ ၏ အမည္ မဟုတ္ လူမ်ိဳး၏ အမည္သာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါ တယ္ ေနာက္ဆက္ျပီး ထားဝယ္ဟူသည္ကား လူမ်ိဳး အမည္ ေရးဟူသည္ကား အရပ္အမည္သာ ျဖစ္သည္ ဟု ဆိုထား ပါတယ္ ဦးဖိုးလတ္ကေတာ့ ေဒသိယစကား ကေန ဆက္ျပီး ေဒသကို စြဲျပီး ေခၚတဲ႔ အေခၚ လို႔ ဆိုပါတယ္ ဒါက ေရွ႕တုန္း က ရွင္းထားျပီးသားမို႔ မေျပာေတာ့ျပီ

ထားဝယ္လို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ ထားဝယ္ျမိဳ႕ တစ္ခုတည္းကို ေခၚဆိုျခင္း မဟုတ္ေပ ထားဝယ္ခရိုင္တစ္ခုလံုးကို ေခၚဆို ေပသည္ ထားဝယ္ သရက္ေခ်ာင္း ေလာင္းလံုး ေရျဖဴ ေလး ျမိဳ႕နယ္ကို သိမ္းၾကံဳး ေခၚေသာ အေခၚျဖစ္သည္

ထားဝယ္တိုင္းရင္းသားမ်ား ေနထိုင္ရာ ထားဝယ္ေဒသကို ေရွးက ဒူရက တိုင္းလို႔ ေခၚပါတယ္ ဒူရကတိုင္း လို႔ ဘာ ေၾကာင့္ ေခၚသလဲဆိုရင္ ဒူရကနတ္သားက ဘုရားရွင္ကို နတ္သစ္သီး တစ္မ်ိဳး ဆက္ကပ္တာကေန အဲဒီ အသီးကို ဒူရကသီး လို႔ေခၚပါတယ္ ဒီသစ္သီး ေပၚထြက္ရာ အရပ္ကို ဒူရကတိုင္းလို႔ ေခၚတယ္ ဒူရကသီးကေန အခု ဒူးရင္းသီး လို႔ ျဖစ္လာတာပါပဲ ေဝါဟာရလီနတၳ ပကာသနီမွာ ေဖာ္ျပထား တာ က ဒူးရဥ္းသီးဟု ေခၚေဝၚ ေရးသားၾကသည္မွာလည္း ဒူရကတိုင္း ဒါးဝယ္ျမိဳ႕က ေရာက္လာေသာေၾကာင့္ ဒုရဥ္းသီး ဟု ေဝါဟာရကြဲလြဲေလသည္ လို႔ ေရးထားပါတယ္

ျမန္မာေတာင္ပိုင္းစြန္း ေဒသ ထားဝယ္တို႔ဌာေန ကို ဒူရကတိုင္း ဟု ေရွးအမည္နာမ ေခၚတြင္ျခင္းမွာ

ဒူရကတိုင္း = အေဝး၌တည္ရွိေသာ တိုင္းျပည္ (ဗဟိုမွ)

ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္က တိုင္းၾကီး (၁၂) တိုင္း ဖြဲ႕ရာ ေရး ထားဝယ္ တနသၤာရီ ျမိဳ႔မ်ားရွိရာကို ဒူရက တိုင္း ဟု သတ္မွတ္ ပိုင္္းျခားခဲ႔သည္

ဒူရကတိုင္း ေခၚ ထားဝယ္ ေဒသ မွာ လူေတြ ေရွး ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀ ေလာက္ကတည္းက ရွိခဲ႔ရာမွ ယဥ္ေက်းမွုသည္လဲ နႏွစ္အလိုက္ ေခတ္အလိုက္ တိုးတက္လာခဲ႔ပါတယ္

ေအာင္သာဝတီ အစ သာယာဝတီ အဆံုး (၁၆) ခုေသာ နန္းတည္ ျမိဳ႕မ်ား ကို အစကေနၾကည့္ရင္

ေအာင္သာဝတီအစ ဟာ ေကာဇာႏွစ္ ၆၇ ခုမွာ နရုတီ မင္း နန္းစတည္ပါတယ္ အဆံုးကေတာ့ မင္းနဲလွ အခု ထားဝယ္ ေပါ့

ဒီႏွစ္အစကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ဆိုလ်င္ထားေတာ့ ရီစရာ အလြန္ေကာင္းသြားေပလိမ့္မည္ ေျပာေကာင္းရံုမွ် ျဖစ္တဲ႔ ဟာတစ္ခုနဲ႔ ယွဥ္ျပေပးပါ့မယ္ မဟာပညာေက်ာ္ အေရး ဘယ္ေလာက္ေဝး သလဲ ဆိုတာ AD (1-2) ရာစု မွ အခု ထိတည္ရွိေနတဲ႔ ရွိေနဆဲ ဘုရားမ်ား ကိုၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ ၁၆-၁၇ ရာစုေလာက္မွ အမတ္လုပ္ျပီး စာေရးတဲ႔ မဟာ
ပညာေက်ာ္ က ထားဝယ္ကို ျမံဳဓါးဝယ္ ဆိုတာ လုပ္ထည့္ တာကေတာ့ ထားဝယ္ သမိုင္း ေလ့လာဖူး ဖတ္မွတ္ဖူးဟန္ မတူ ဟူ၍သာ ဆိုရေပေတာ့မည္

အပိုင္း (၈ ) ဆက္ရန္