ပုဂံသၾကၤန္ - ေဒါက္တာသန္းထြန္း

သၾကၤန္ဆိုတဲ့ စကားအရင္းအျမစ္က ပါဠိ သကၤၷၱ၊ သကၠတ သၾကၤနၱ ျဖစ္လို့ ေခါင္းေလွ်ာ္ျခင္းလို့ အဓိပၸါယ္ ရပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဘုရင္ေတြ ေခါင္းေလွ်ာ္တာကို ပြဲတစ္ခုအေနနဲ့ သၾကၤန္ေတာ္ေခၚတယ္လို့ ရာဇဝင္က်မ္းေတြမွာ ေတြ့ေန ပါတယ္။ အညစ္အေျကး စင္ေအာင္ ဥပုသ္ေစာင့္ ေခါင္းေလွ်ာ္ လုပ္ျကတယ္။ ဇာတာကို တြက္စစ္ျပီး ကံဇာတာ ညံ့တဲ့အခါ လုပ္တယ္။ လူအမ်ားကေတာ့ အတာနွစ္သစ္ကူးခ်ိန္မွာ ဥပုသ္ေစာင့္တယ္။ လူျကီးေတြကို ေခါင္းေလွ်ာ္ေပးတယ္။ ဘုရား ဆင္းတုကို ေရသပၸါယ္တယ္။ အဲဒါနဲ့ဆက္ျပီး တနဂင္ေၷြျဂိုဟ္ တစ္ရာသီက တစ္ရာသီကို ေျပာင္းေရွြ့တာကိုလည္း သကၤ࿿ျန္ လို့ေခၚမယ္။ အထူးသျဖင့္ မိန္ရာသီက မိႆရာသီကို ေျပာင္းတဲ့အခါ သကၤ࿿ျန္ရက္လို့ ျဖစ္လာပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ကလည္း လူအမ်ားဟာ အတာကူးရက္ေတြမွာ ဥပုသ္သီတင္းသီလ ေဆာက္တည္ျပီး လူျကီးမိဘကို ေခါင္းေလွ်ာ္ေပးမယ္။ ဘုရား ဆင္းတုကို ေရသပၸါယ္မယ္။



ပုဂံေခတ္က သကၤ࿿ျန္အေျကာင္း သိပါရေစတဲ့။ မေျပာတတ္ပါ။ အားကိုးဆိုလို့ ေက်ာက္စာပဲ ရွိတယ္။ ေတြ့ဖူး ဖတ္ဖူးသမွ် ေက်ာက္စာေတြထဲမွာ သကၤ࿿ျန္အေျကာင္း မပါဘူး။ ဘယ္​ေန့ ဘယ္ရက္ ဘယ္အခ်ိန္ သကၤ࿿ျန္က်၊ ဘယ္ေတာ့ သကၤ࿿ျန္တက္ ဆိုတာ မေတြ့ပါ။ ဒီနွစ္ ဝါျကီးထပ္၊ ဝါငယ္ထပ္၊ ဝါမထပ္လို့လည္း မသိရ။ ဝါထပ္ရင္လည္း ပထမတန္ခူး၊ ဒုတိယတန္ခူး ကိုပဲ သံုးသလား။ ပထမဝါဆို ဒုတိယဝါဆိုပဲ သံုးသလား မသိရ။ ဝါဆို ဆိုတဲ့နာမည္ကိုေတာင္ မသံုးဘူး။ ဝါဆိုက မႅယ္တာ ၊ ဝါေခါင္က နံကာ၊ သီတင္းကြ်တ္က သနၱူ လို့ေခၚတယ္။

ပညာရွိေတြက ေတြးေတာျကံဆျပီး မႅယ္က ေျမ၊ တာကေတာ့ အတိုင္းအတာ ယူတာ၊ လယ္စိုက္ပ်ိုးဖို့ ေျမကို ထြန္၊ ကန္သင္းတင္၊ အဲဒါေတြ လုပ္တာကို ရည္ညွြန္းတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ ဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္မယ္။ နံကာ ဆိုတာမွာ နံကာက အလုပ္၊ လယ္ထဲမွာ အလုပ္မ်ားလွတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ သနၱူ ဆိုရင္ သန္က စပါးပင္။ တူက ထူ၊ အပင္ေတြ ျဖစ္ထြန္းေန ျပီ။ ဒီလို ေျပာတာက အေျဖကို တိုက္ရိုက္ မရွိတဲ့အခါ ဟိုလိုေတြး၊ ဒီလိုျကံဆိုတာမ်ိုး ျဖစ္ျကရပါတယ္။ ပုဂံေခတ္က ဘာ ကို စံထားျပီး ျပကၡဒိန္ တြက္သလဲဆိုရင္ (စျနၵမာသ) လျပကၡဒိန္ကို စံျပုမယ္ ထင္တယ္။ ဒီလိုေျပာတာ ဟုတ္မွ ဟုတ္ရဲ့ လားလို့လဲ ေတြးစရာ ရွိပါတယ္။

သူရိယ သိနၶက်မ္းကို ၁၇၈၇ မွာ ဗာရာဏသီက ပညာရွိ ျဗဟၼဏဘဝါနိဒိန္ ယူျပီး အမရပူရကို ေရာက္လာလို့ အဲဒီအခါမွ သူရိယသိနၶနၱကို ျမန္မာျပန္ရတယ္။ အသံုးျပုတတ္တယ္။ ဒီလို ေျပာလိုက္ရင္ ပုဂံေခတ္က သူရိယသိနၶနၱကို မသံုးေသးဘူး ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ခရစ္နွစ္ ၆၃၈ ကစတဲ့ သကၠရာဇ္ကို ျပန္ျပီး ခရစ္နွစ္ ၂​​ဝဝဝ ထိ ျပကၡဒိန္ကို လုပ္မယ္ဆိုရင္ ေစာေစာပိုင္း က မကာရနၱနည္းကို သံုးမယ္။ ခရစ္နွစ္ ၁၈၅၄ ေရာက္မွ သိနၶတၳနည္းကို သံုးပါတယ္။ ဒီနာမည္ေတြ ဘာကို ညွြန္းသလဲ ဆိုရင္ ပထမနည္းအရ တစ္နွစ္မွာ ၃၆၅ ရက္ ၆ နာရီ ၁၂ မိနစ္ ၃၆ စကၠန့္ ရွိတယ္။ ဒုတိယနည္းအရ တစ္နွစ္မွာ ၃၆၅ ရက္ ၆ နာရီ ၁၂ မိနစ္ ၃၆.၅၆ စကၠန့္ ရွိတယ္လို့ အေျဖထြက္လာတယ္။ ဒါျဖစ္ရင္ ဒီနွစ္ သကၤ࿿ျန္ တက္တဲ့ရက္၊ လ၊ ေန့၊ နာရီ၊ မိနစ္၊ စကၠန့္မွာ ၃၆၅ ရက္ ၆ နာရီ ၁၂ မိနစ္ ၃၆.၅၆ စကၠန့္ေပါင္းရင္ ေနာင္နွစ္ သကၤ࿿ျန္တက္တဲ့ရက္ကို ရတယ္။ အဲဒါ ေလာက္ လြယ္ပါတယ္။ အတာတက္ျပီး ေနာက္တစ္ရက္ နွစ္ဆန္းတစ္ရက္လို့ အခု အားလံုး ယူျကတယ္။ အတာ တက္တဲ့ စကၠန့္ကို နွစ္ေဟာင္း ကုန္တယ္။ ေနာက္တစ္စကၠန့္ဟာ နွစ္သစ္လို့ယူရမယ္လို့ ဆိုရင္လည္း ျဖစ္နိုင္စရာ ရွိပါတယ္။

ဂ်ူးေတြက ေနဝင္ရင္ ေနာက္တစ္ရက္ စတယ္။

အဂၤႅိပ္ေတြက သန္းေခါင္မွာ ေနာက္တစ္ရက္ စတယ္။

ျမန္မာက အရုဏ္လာမွ ေနာက္တစ္ရက္ စတယ္။

အဲဒါမ်ိုးလိုေပါ့၊ ဥပုသ္ျပုတဲ့ တခ်ို့ရဟန္းက လျပည့္မွာ တကယ္ မျပည့္ေသးဘူး။ လျပည့္ေက်ာ္တစ္ရက္မွ တကယ္ျပည့္ တာ။ မယံုရင္ တြက္ျကည့္ကြယ္လို့ ေျပာတာလည္း ျကားဖူးပါတယ္။ ျငင္းမေနနဲ့ ရာဇပဓာနံ ဆိုေတာ့လည္း ျပတ္တာပဲ။

ဒီနွစ္ သကၤ࿿ျန္တက္တဲ့ လရက္ လေန့ မိနစ္ စကၠန့္မွာ ၃၆၅ ရက္ ၆ နာရီ ၁၂ မိနစ္ ၃၆.၅၆ စကၠန့္ ေပါင္းရင္ ေနာင္နွစ္ သကၤ࿿ျန္တက္တဲ့ရက္ကို ရတယ္ဆိုရင္ အတက္ရက္ နာရီ မိနစ္ စကၠန့္မွာ ၂ ရက္ ၃ ရက္ ၅၇ မိနစ္ ၃၆ စကၠန့္ကို နုတ္ရင္ "က်ခ်ိန္ကို အတိအက် သိရပါလိမ့္မယ္"တဲ့။ ေအဒီ ၃၆၈ က ေအဒီ ၂ဝဝဝ ထိ အဂၤႅိပ္-ျမန္မာျပကၡဒိန္ တြက္ေပးခဲ့တဲ့ အာဝင္ (Sir Alfred Irwin) ကေတာ့ ပုဂံေခတ္မွာ မကာရနၱနည္းကို သံုးတယ္လို့ (အလုပ္ ျဖစ္ေအာင္) ယူဆျပီး တြက္ယူ ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအယူအဆကို ကြ်န္ေတာ္တို့ ဆက္ခံျပီး တြက္ယူေနျကပါတယ္။ ပုဂံေခတ္က နွစ္ေဟာင္း ကုန္ျပီ၊ နွစ္သစ္ ကူးျပီလို့ ေက်ာက္စာထဲမွာ မေတြ့ရပါ။ ဒါေပမယ့္ နွစ္ေတြကို နာမည္ မွည့္ထားပါတယ္။

ပိသ်က္ (ဝိသာခါ)

စိႆ (ေဇဋ)

အာသတ္ (အသ႒ဌီ)

သရဝန္ (သရဝဏ္)

ဘႆ (ဘျဒ)

အာသိန္ (အႆယုဇၨ)

ျကတိုက္ (ျကတၱိကၠာ)

ျမိုကၠသိုလ္ (မိဂသီ)

ပုႆ (ဖုသွ်)

မာဃ (မာဃ)

ဖႅကိုန္ (ဘရဂုဏၰီ)

ဘယ္နွစ္ကို ဘယ္နာမည္ ေခၚမလဲ သိခ်င္ရင္-

သကၠရာဇ္တည္၊ ၂ ခုနုတ္၊ ၁၂ နဲ့စား၊ အျကြင္းကို နွစ္နာမည္လို ယူရပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာထဲမွာ နွစ္နာမည္ မွန္ေအာင္ မေရး၊ မွားတာကို မျကာခဏ ေတြ့ရပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ ေနွာင္းတန္ခူး၊ ဦးတန္ခူးလည္း ဘယ္ေတာ့မွ ျပတ္သားေအာင္ ခြဲမေရးဘူး။ ပထမဝါဆို၊ ဒုတိယဝါဆိုလည္း မေဖာ္ျပဘူး။ နယုန္လဆုတ္ ၁၄ ရက္ လကုန္တယ္၊ နယုန္ လဆုတ္ ၁၅ ရက္မွ လကုန္တယ္လို့လည္း မေဖာ္ျပဘူး။ ေဝါဟာရလည္း ပုဂံေက်ာက္စာေတြထဲမွာ မေတြ့ဘူး။ သကၤ࿿ျန္က် တယ္၊ သကၤ࿿ျန္တက္တယ္၊ နွစ္ဆန္းတစ္ရက္ ဆိုတာေတြလည္း မေဖာ္ျပဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေစာေစာက ေျပာခဲ့သလို ျမန္မာ သကၠရာဇ္ကို ေအဒီ ၆၃၈ ကစျပီး သံုးလာခဲ့ခ်ိန္ကပဲ မကာရနၱနည္းကို သံုးခဲ့ပါတယ္လို့ ယူဆျပီး အာဝင္ (Sir Alfred Irwin) က တြက္ျပင္ (ဇယားအင္းေစာက္) လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ (Irwin, A, "The Elements of the Burmese Calender, from A.D. 638 to 1752", The Indian Antiquary, November 1910, pp. 284-314).

အဲဒီတြက္ျပင္ထဲမွာ ျမန္မာရက္၊ ခရစ္ရက္၊ ဝါငယ္ ဝါျကီး သိသာေအာင္ နယုန္ရက္ကုန္ ၂၉/၃ဝ ကို ေဖာ္ျပျပီး နွစ္ဆန္း ၁ ရက္ဟာ ဘယ္ရက္လို့ ေျပာျပပါတယ္။ ဥပမာ - ျမန္မာသကၠရာဇ္ အစနွစ္ (A.D. 638) မွာ တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္ဟာ စေနေန့၊ မတ္လ ၂၁ ရက္၊ တန္ခူးလဆန္း ၂ ရက္၊ တနဂင္ေၷြေန့၊ ဂ်ူလီယံျပကၡဒိန္ ၆၃၈ ခု မတ္လ ၂၂ ရက္၊ စက္ ၁၁ နာရီ ၁၁ မိနစ္ ၂၄ စကၠန့္မွာ သကၤ࿿ျန္တက္တယ္၊ ဝါမထပ္။

ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၂ ခု (A.D. 640) မွာ တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္ဟာ တနဂင္ေၷြေန့၊ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၇ ရက္၊ တန္ခူးလဆုတ္ ၉ ရက္ အဂၤ࿿ါေန့၊ ဂ်ူလီယံ (JULIAN) ျပကၡဒိန္ ၆၄ဝ ျပည့္၊ မတ္လ ၂၁ ရက္ အဂၤ࿿ါေန့၊ စက္ည ၁၁ နာရီ ၃၆ မိနစ္ ၃၆ စကၠန့္ မွာ သကၤ࿿ျန္တက္တယ္။ ဝါငယ္ထပ္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၅ ခု (A.D. 643) မွာ တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္ဟာ တနဂင္ေၷြေန့ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂၃ ရက္၊ တန္ခူးလဆုတ္ ၁၃ ရက္ စေနေန့၊ ဂ်ူလီယံ ျပကၡဒိန္ ၆၄၃၊ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၃ ရက္ စေနေန့၊ စက္ ညေန ၆ နာရီ ၁၄ မိနစ္ ၂၄ စကၠန့္မွာ သကၤ࿿ျန္တက္တယ္၊ ဝါျကီးထပ္။ အနိရုဒၶ(အေနာ္ရထာ) နန္းတက္တဲ့နွစ္ကို ေအဒီ ၁ဝ၄၄၊ သကၠရာဇ္ ၄ဝ၆ လို့(ယာယီ) သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ အဲဒီနွစ္က တန္ခူးလဆန္း၊ သကၤ࿿ျန္တက္ရက္ေတြကို ဒီလို ျပထားပါတယ္။

ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၄ဝ၆ ခု(A.D. 1044) မွာ တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္ဟာ ျကာသပေတးေန့၊ မတ္လ ၁ ရက္၊ တန္ခူးလဆုတ္ ၁ဝ ရက္၊ တနဂင္ေၷြေန့၊ ဂ်ူလီယံျပကၡဒိန္ ၁ဝ၄၄၊ မတ္လ ၂၅ ရက္ တနဂင္ေၷြေန့ စက္မြန္းတည့္ ၁၂ နာရီ ၂၇ မိနစ္၊ စကၠန့္ ျပည့္မွာ သကၤ࿿ျန္တက္တယ္၊ ဝါျကီးထပ္။ ပုဂံေခတ္ကုန္ (သကၠရာဇ္ ၆၆၂၊ A.D. 1300) မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၆၆၂ ခု တန္ခူးလဆန္း ၁ ရက္ဟာ တနလၤ࿿ာေန့၊ မတ္လ ၂၁ ရက္၊ တန္ခူးလဆန္း ၇ ရက္ တနဂင္ေၷြေန့၊ ဂ်ူလီယံ ျပကၡဒိန္ ၁၃ဝဝ၊ မတ္လ ၂၇ ရက္ တနဂင္ေၷြေန့ စက္ညေန ၆ နာရီ ၁၂ မိနစ္ ၃၆ စကၠန့္ သကၤ࿿ျန္တက္၊ ဝါမထပ္။

သကၤ࿿ျန္တက္တဲ့ရက္ဟာ ေအဒီ ၆၃၈ က မတ္လ ၂၁ ရက္၊ ေအဒီ ၁၃ဝဝ မွာ မတ္လ ၂၇ ျဖစ္လာျပီ။ ေအဒီ ၁၉၉၇ မွာ ဧျပီ ၁၆ ျဖစ္မယ္။ ေအဒီ ၂ဝဝဝ မွာ ဧျပီ ၁၅ ျဖစ္မယ္။ (ေအဒီ ၁ဝဝ၁ က ေအဒီ ၂ဝဝဝ ထိ အဂၤႅိပ္-ျမန္မာ နွစ္တစ္ေထာင္ ျပကၡဒိန္ကို ကြ်န္ေတာ္ တြက္ျပီးထားပါတယ္။ ၁၁ ရာစုနွစ္၊ ၁၂ ရာစုနွစ္၊ ၁၃ ရာစုနွစ္၊ ၁၇ ရာစုနွစ္ ျပကၡဒိန္ကို ေရွးေဟာင္း စာေပသုေတသီက ​ဖေယာင္းစကၠူမူပြား Mimeograph လုပ္ခဲ့ဖူးတယ္။ ၁၈ ရာစုနွစ္ (၁၇ဝ၁-၁၈၂ဝ) ကို ျမန္မာသမိုင္း ေကာ္မရွင္က ေဒါက္တာရီရီ တည္းျဖတ္ျပီး ပံုနွိပ္ဖူးတယ္။ အခု ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ သမိုင္းဌာနက ယခင္ျဖန့္ခ်ိျပီး ၁၁ ရာစုနွစ္-၁၃ ရာစုနွစ္နဲ့ ၁၇ ရာစုနွစ္ျကားက ၁၄၊ ၁၅၊ ၁၆ ရာစုနွစ္ေတြကို ပံုနွိပ္ျပီး ရွိေနပါျပီ။ ဦးတိကၡ၊ ေဒါက္တာရီရီတို့ အကူအညီနဲ့ ကြ်န္ေတာ္တြက္တဲ့ ပဒံုမင္း ၁၇၈၂-၁၈၁၉ ပံုေတာ္ျပကၡဒိန္လည္း အမိန့္ေတာ္ေပါင္းခ်ုပ္ ROB အတြဲ ၄ မွာ ပံုနွိပ္ျပီး ရွိပါတယ္။)

ကလ်ာမဂၢဇင္း၊ ၁၉၉၇၊ မတ္လ၊ အမွတ္ ၁၄၆။