ျမန္မာစာေပသုေတသီ ေဒါက္တာ အင္နီမာရီအက္႐ွဲလ္ (မႏွင္းဆီ)

ျမန္မာႏုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ျမန္မာစာေပအတြက္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာအခ်က္တစ္ခုမွာ ျမန္မာစာေပကို တျပည္ရပ္ျခားမွ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား အျမတ္တႏိုးေလ့လာဆည္းပူးလာသည့္အခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံျခားသား ဘာသာေဗဒပညာ႐ွင္မ်ားသည္ မိမိတို႔ႏုိင္ငံ႐ွိ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ျမန္မာစာေပဌာနမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ကာ ျမန္မာစာေပကို ေလ့လာဆည္းပူးလာၾကသည္သာမက ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ပင္ တကူးတက လာေရာက္လ်က္ ျမန္မာစာေပကို ႏုိင္ငံျခားဘာသာ သင္ တကၠသိုလ္၌လည္းေကာင္း၊ စာေပပညာ႐ွင္မ်ားထံ၌လည္းေကာင္း ေလ့လာဆည္းပူးၾကေလသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ လာေရာက္၍ ျမန္မာစာေပေလ့လာဆည္းပူးၾကေသာ ပညာ႐ွင္မ်ားမွာ ဂ်ပန္အမ်ိဳးသမီးယာမာဒါ (ျမန္မာအမည္ယဥ္ယဥ္ျမ)၊ ဂ်ပန္အမ်ိဳးသား ယို႐ွိအုိနီ႐ွိ(ေမာင္ေန၀င္း)၊ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားအမ်ိဳးသား ဂ်င္ဘက္ကာ (ခင္ေမာင္ေအး)၊ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားအမ်ိဳးသမီး ဒီဂက္ဂမာႏိုဗာခ်္ကိုဗာ (Degamar Novakova) (ျမန္မာအမည္ ျမသီတာ)၊ ႐ု႐ွားအမ်ိဳးသား ပိုေပါ့ဂူအင္ရစ္ခ်္ (Popov Guenrikh၊ ျမန္မာအမည္ ေမာင္ေမာင္ႏိုင္)၊ ေဒါက္တာေယာဆန္ (Dr. Roudolf Yausan ျမန္မာအမည္ေမာင္ဉာဏ္)၊ ဂူရီဘားစ္ေကာ့ဗ္ (Yuri Barskov၊ ျမန္မာအမည္ ေမာင္ေအာင္)၊ ႐ု႐ွားအမ်ိဳး သမီး ပူဇစ္စယား (Puzitskaya၊ ျမန္မာအမည္မစႏၵာ)၊ အိုဂါတီမိုဖီဗာ (Olga Tmofeeva၊ ျမန္မာအမည္ တင္တင္မို)၊ ခ်က္အမ်ိဳးသမီး လီယင္နာ (ျမန္မာအမည္ မလွေက်ာ့)၊ လင္နာေလာရာကိုဗာ (Lina Lourakova၊ ျမန္မာအမည္ ယဥ္ယဥ္) အဂၤလိပ္အမ်ိဳးသမီး မစၥက္အန္နာဂ်ံဳးအဲေလာ့ (ျမန္မာအမည္ ခင္ခင္ေခ်ာ) ႐ို႕စ္မာရီႏိႈက္ (ျမန္မာအမည္ ခင္ျမေ၀)၊ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသား Limou (ျမန္မာအမည္ ေမာင္ေမာင္႐ွိန္)၊ Yao Pingyen (ျမန္မာအမည္ ေမာင္ေမာင္စိန္)၊ P.Tsing Chim (ျမန္မာအမည္ ေမာင္ေ႐ႊခင္)၊ Chi Chi China (ေမာင္စန္းလြင္)၊ H. Hou Hung (ေမာင္သန္းလြင္)၊ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသား ဟားမန္းဂ်န္ဆင္ (Hermann Jansen၊ ျမန္မာအမည္ ကိုစိန္ဟန္)၊ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသမီး Friedgard Loltermoser (ျမန္မာအမည္ ဥမၼာခင္)၊ စေကာ့တလန္အမ်ိဳးသား W.H. Darridson (ျမန္မာအမည္ ကို၀ဏၰ) ႏွင့္ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသမီး ေဒါက္တာအင္နီမာရီအက္႐ွဲလ္ (Dr. Annemarie Eshe၊ ျမန္မာအမည္ မႏွင္းဆီ) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ယင္းတို႔အနက္ ျမန္မာစာေပ၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာဘက္တြင္ အထူးစိတ္၀င္စားေသာ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသမီး မွာ ျမန္မာအမည္ မႏွင္းဆီ အမည္ေပးထားသည့္ ေဒါက္တာအင္နီမာရီအက္႐ွဲလ္ ပင္ျဖစ္သည္။ သူ၏ ျမန္မာအမည္ မႏွင္းဆီကို ဆရာႀကီး ဦးရန္ေအာင္က မွည့္ေခၚေပးခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ သူသည္ ျမန္မာစာေရးဆရာမ်ား၊ ျမန္မာသမိုင္း ပညာ႐ွင္မ်ား၊ အႏုပညာ႐ွင္မ်ားႏွင့္လည္း ခင္မင္ကၽြမ္း၀င္သူျဖစ္သည္။
မႏွင္းဆီကို ဂ်ာမန္သမၼတႏိုင္ငံ (ထိုစဥ္က အေ႐ွ႕အေနာက္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံဟူ၍ မကြဲေသးပါ္) ေခၚ ႕ဂ်ာမနီႏုိင္ငံ အေရွ့ပိုင္းErzgebing ေတာင္တန္းေဒသ Bockau ၿမိဳ႕ေလး၌ ၁၉၂၅ စက္တင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ဖခင္မွာ ေက်ာင္းဆရာ Bruno Rothe ျဖစ္ၿပီး မိခင္မွာ Martha Rothe ျဖစ္သည္။ ပို႔စဒမ္ၿမိဳ႕႐ွိ လုိက္ဇစ္ (Leipzig) တကၠသိုလ္၌ ပညာသင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ မူလတန္းေက်ာင္းဆရာမ အျဖစ္ စတင္၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။ ေက်ာင္းဆရာမ ဘ၀မွ တဖက္မွလည္း ဂ်ာမန္စာေပကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လတြင္ ပညာေရး၀န္ႀကီးဌာနမွ အရာ႐ွိေအာ့တိုအက္႐ွဲလ္(Otto Esche) (ေနာင္ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာအေ႐ွ႕ဂ်ာမနီသံ႐ုံးတာ၀န္ခံမွဴး ) ႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားတစ္ေယာက္ ထြန္းကားခဲ့သည္။

ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ ေရာက္႐ွိလာၿပီး ႏုိင္ငံျခားဘာသာသိပၸံ၌ (၃) ႏွစ္ခန္႔ ဂ်ာမန္ဘာသာ နည္းျပအျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့သည္။ သူလာေရာက္စဥ္က ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီးအျဖစ္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္႐ွိ ဂ်ာမန္စာသင္ၾကား လိုေသာ ေက်ာင္းသားမ်ားကို စာျပရန္သာ ျဖစ္ေသာ္လည္း သူ၏ ျမန္မာစာေပ၀ါသနာအထံုေၾကာင့္ ျမန္မာစာႏွင့္ ျမန္မာစကားကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္သြားခဲ့ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ျမန္မာစာေပ၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈတြင္ ထိေတြ႕ကာ ျမန္မာမႈကို စိတ္၀င္စားလာခဲ့သည္။ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံသို႔ ျပန္သြားေသာအခါ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ၌ ျမန္မာစာတတ္သူမ်ားထံ ျမန္မာစာေပ ကို ေလ့လာခဲ့ျပန္သည္။ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္တြင္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ေဒါက္တာ ေအာ့တိုအက္႐ွဲလ္ ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ ပထမအတြင္း၀န္ အျဖစ္ ေရာက္႐ွိလာေသာအခါ မွီခိုသူအျဖစ္ လိုက္ပါလာခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေနထိုင္ေနစဥ္အတြင္း ျမန္မာစာေရးဆရာ မ်ား၊ သုေတသီမ်ားထံခ်ဥ္းကပ္၍ ျမန္မာစကားႏွင့္ ျမန္မာစာေပကို က်က်နနေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ‘ပုဂံေစ်း’ အပါအ၀င္ ေကာင္းႏိုးရာရာျမန္မာ၀တၳဳတိုမ်ားကို စုစည္း၍ ‘ျမန္မာလက္ေ႐ြးစင္၀တၳဳတို ေပါင္းခ်ဳပ္’ အမည္ျဖင့္ ဂ်ာမန္ဘာသာသာသို႔ ျပန္ဆိုကာ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ အဆိုုပါစာအုပ္၌ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ပုဂံေစ်းအျပင္၊ ေဇယ်၊ မိုးေ၀၊ ဒဂုန္တာရာ၊ ေသာ္တာေဆြ၊ သိန္းေဖျမင့္၊ ရန္ေအာင္၊ ခင္ႏွင္းယု၊ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္မမေလး၊ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္၊ မင္း႐ွင္၊ ၿငိမ္းေက်ာ္၊ မင္းသု၀ဏ္ ႏွင့္ ဒဂုန္ေ႐ႊမွ်ားတို႔၏ ၀တၳဳအပုဒ္ (၂၀) ကို ထည့္သြင္းထားသည္။ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္၌ပင္ မႏွင္းဆီသည္ လုိက္ဇစ္တကၠသိုလ္၌ “ဦးပုညျပဇာတ္စာေပေလ့လာခ်က္’ (Some Aspects of U Ponnya’s Dramatic Literature) အမည္႐ွိ စာတမ္းကိုတင္၍ စာေပပါရဂူဘြဲ႕ကို ရ႐ွိခဲ့သည္။
မႏွင္းဆီသည္ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဗိုလ္တေထာင္ဘုရားလမ္း႐ွိ ရာမာခရစ္နာစာၾကည့္တုိက္၌ က်င္းပေသာ ဆရာႀကီးပီမိုးနင္း ႏွစ္ (၉၀)ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္ပြဲတြင္ “ပီမိုးနင္းႏွင့္ဆံုစည္းခဲ့စဥ္က” ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ဆရာႀကီးပီမိုးနင္း၏ စာေပအေၾကာင္းကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ေဟာေျပာခဲ့ေသးသည္။
ယင္းေနာက္ ၁၉၇၆ တြင္ လူထုဦးလွ၏ တုိင္းရင္းသားပံုျပင္မ်ားစာအုပ္မ်ားထဲမွ ေကာင္းႏိုးရာရာပံုျပင္ (၁၀၃) ပုဒ္ကို ေ႐ြးထုတ္၍ ျမန္မာတုိင္းရင္းသားပံုျပင္မ်ား (113 Folk Tales from Myanmar) အမည္ျဖင့္ ဂ်ာမန္ဘာသာသို႔ ျပန္ဆုိထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ အဆိုပါစာအုပ္သည္ လူႀကိဳက္အလြန္မ်ား၍ တတိယအႀကိမ္အထိ စုစုေပါင္း အုပ္ေရတစ္သိန္းေက်ာ္ ႐ိုက္ႏွိပ္ခဲ့ရသည္။
ယင္းႏွစ္၌ပင္ ‘ျမန္မာ-ဂ်ာမန္အဘိဓာန္’ (Worterb uch Burmesisch-Deutsch) ကို ျပဳစုခဲ့သည္။ အဆိုပါအဘိဓာန္၌ ျမန္မာေ၀ါဟာရစာလံုးေပါင္းတစ္ေသာင္းခုနစ္ေထာင္ခန္႔ ပါ႐ွိေလသည္။ ယင္းအဘိဓာန္စာအုပ္ ၂၀၀ ကို မႏွင္းဆီသည္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၆ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံဆုိင္ရာ ဂ်ာမန္ဒီမိုကရက္တစ္သမၼတႏုိင္ငံသံအမတ္ႀကီးဟားဟန္းဖစ္႐ွားမွတဆင့္ပညာာေရး၀န္ႀကီးဌာနသို႔ ေမတၱာလက္ေဆာင္ ေပးအပ္ခဲ့သည္။
၁၉၇၈ ခုႏွစ္တြင္ မႏွင္းဆီသည္ ပါရဂူဘြဲ႕ (Doctor of Science) တစ္ခု ထပ္မံရ႐ွိခဲ့ျပန္သည္။ ယင္းပါရဂူဘြဲ႕အတြက္ တင္သြင္းခဲ့ေသာ စာတမ္းမွာ “မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ျမန္မာစာေပေရစီးေၾကာင္း” (Tendencies of The Modern Myanmar Literature) ျဖစ္သည္။ အဆိုပါစာတမ္း၌ ပထမဆံုးေခတ္ေပၚျမန္မာ၀တၳဳစာအေရးဆရာ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္မွစၿပီး မ်က္ေမွာက္ေခတ္အထိ ျမန္မာစာေရးဆရာေပါင္း ၄၀၀ ခန္႔တုိ႔၏ စာေပလက္ရာမ်ားကို သမိုင္းေၾကာင္း ႏွင့္တကြ ေ၀ဖန္သံုးသပ္တင္ျပထားသည္။
အဆိုပါစာတမ္းမတင္မီတစ္ႏွစ္အလုိ ၁၉၇၇ တြင္ လုိက္ဇစ္ၿမိဳ႕႐ွိ Insel-Verlag စာအုပ္တုိက္မွ မႏွင္းဆီ ဂ်ာမန္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ Das Goldene Kloster zu Mandalay (ေ႐ႊမန္းၿမိဳ႕မွ ေ႐ႊေက်ာင္းေတာ္) အမည္႐ွိ စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ယင္းစာအုပ္မွာ မႏၱေလးၿမိဳ႕႐ွိ ေ႐ႊေက်ာင္းေတာ္တည္ေဆာက္ထားပံု ဗိသုကာစနစ္ ႏွင့္ အႏုပညာလက္ရာမ်ားကို သုေတသနျပဳ ဆန္းစစ္ကာ တင္ျပထားေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ စာအုပ္၌ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ေဒါက္တာ ေအာ့တုိအက္႐ွဲလ္က ႐ိုက္ကူးေပးသည့္ ဓာတ္ပံုေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ပူးတြဲေဖာ္ျပထားသည္။
ေ႐ႊေက်ာင္း ေခၚ ေ႐ႊနန္းေတာ္ေက်ာင္းသည္ မႏၱေလးၿမိဳ႕႐ွိ အတုမ႐ွိေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၏ အေ႐ွႈဘက္မဟာရံ တံတုိင္းအတြင္း ေတာင္ဘက္တြင္တည္႐ွိသည္။ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၂ (ခရစ္ ၁၈၀၀ ျပည့္ႏွစ္) ၌ သီေပါမင္းတရားက ခမည္းေတာ္မင္းတုန္းမင္း နတ္ျပည္စံသြားေသာ ေ႐ႊနန္းေတာ္အေဆာင္ကို ေက်ာင္းအျဖစ္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေဆာက္လုပ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ မူလက မႏၱေလးမွန္နန္းေဆာင္၏ ေျမာက္ဘက္ေနရာ၌႐ွိသည္။ မူလနန္းေတာ္၏ ပံုစံကို အေျခခံေသာ္လည္း ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၏ သေဘာျဖစ္ေစရန္ ျပာသာဒ္၊ မွန္ကင္း၊ စုလစ္၊ စိန္ေတာင္၊ အေျပာက္အမြမ္းမ်ား၊ သစ္ထြင္းအ႐ုပ္၊ ပန္းခက္မ်ား၊ ဇာတ္စံုပန္းပု႐ုပ္တုမ်ားျဖင့္ တန္ဆာဆင္ထားသည္။
ဤေ႐ႊေက်ာင္းေတာ္ကို ေရးသားျပဳစုၿပီးေနာက္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ‘အထင္ကရ ေ႐ႊတိဂံုေစတီေတာ္ႀကီး’  (Stupa Shwedagon) စာအုပ္ကို ဂ်ာမန္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့ျပန္သည္။ စာအုပ္သည္ စာမ်က္ႏွာ ၃၅၀ ခန္႔႐ွိ၍ ေဖာ္ျပထားေသာ ပံုမ်ားကို ခင္ပြန္းသည္ ေအာ့တိုအက္႐ွဲလ္ကပင္ ႐ုိက္ေပးခဲ့သည္။
ယင္းေနာက္ မႏွင္းဆီသည္ Eberhart Richer ၊ ဦးခင္ေမာင္ေစာတုိ႔ႏွင့္ ပူးတြဲျပဳစု၍ “ျမန္မာသဒၵါဖြဲ႕ထံုးက်မ္း” ကို ဂ်ာမန္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
ျမန္မာစာေပသုေတသီ မႏွင္းဆီေခၚ အင္နီမာအက္႐ွဲလ္ကို ဆရာသိန္းေဖျမင့္က ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ႐ု႐ွားသံ႐ုံးက ျပဳလုပ္ေသာ ေအာက္တုိဘာေတာ္လွန္ေရးေန႔အထိမ္းအမွတ္ ဧည့္ခံပြဲ၌ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သည္။ က်ေနာ္မွ တဆင့္ မႏွင္းဆီအား ဆရာပါရဂူု၊ ဆရာေမာင္ဆု႐ွင္၊ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၊ ႏြယ္ (စစ္ေတြ)၊ မိုးမိုး (အင္းလ်ား)၊ သာယာ၀တီ စမ္းစမ္းႏြဲ႕၊ မေလးလံု၊ ယု၀တီ ေ႐ႊ၀ါစိန္၊ ယု၀တီ ေဇယ်ာတင္မာရီ၊ မႏွင္းေဖြး၊ စမ္းစမ္းတင္ (ယခု RFA သတင္းဌာန)၊ ခင္သူသူ၀င္း၊ ဆရာ နန္းညြန္႕ေဆြ၊ ေဒၚၾကည္ဦးတို႔အား မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သည္။
သူႏွင့္ေတြ႕ဆံုၿပီးေနာက္ ဆရာပါရဂူက ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ မတ္လ (အမွတ္ ၁၃၄) ထုတ္ မိုးေ၀မဂၢဇင္း၌ “ျမန္မာစာေပ သုေတသီ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသမီး” ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာ့ေဆာင္းပါး၌ မႏွင္းဆီအား သူ႔အျမင္ကို ဤသို႔ တင္ျပထားပါသည္-
“ျမန္မာစာေပကို သုေတသနလုပ္သည့္ ဂ်ပန္၊ အဂၤလိပ္၊ ႐ု႐ွား၊ ဂ်ာမန္၊ ျပင္သစ္လူမ်ိဳး ျမန္မာစာေပသုေတသီမ်ား ေပၚထြက္လာၾကသည္။ ယင္းတို႔အထဲမွ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသမီး ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ထူးျခားသူတစ္ဦးဟု ဆိုရေပမည္။
သူသည္ ကိုယ္ခႏၶာတုတ္ခုိင္ႀကီးမားၿပီး ၀၀ဖုိင့္ဖုိင့္ႀကီးျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ပါးပါးလ်လ် ဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္အ႐ြယ္ မိန္းမပ်ိဳငယ္ကဲ့သို႔ သြက္လက္ျဖတ္လတ္ေနသည္။ သူသည္ ဥေရာပတုိက္သူတို႔ ၀တ္ေလ့၀တ္ထ႐ွိသည့္ ဂါ၀န္ကို ၀တ္ထား၏။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာစကားကို သြက္လက္ခ်က္ခ်ာစြာ ေျပာေနသည္။ သူသည္ သံ႐ုံးအတြင္း၀န္၏ ဇနီးအျဖစ္ သံ႐ုံး အေဆာက္အဦႀကီးတစ္ခု၌ ေနထိုင္၏။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာစာေရးဆရာ၊ စာေရးဆရာမမ်ား ႏွင့္ တရင္းတႏွီးေပါင္းသင္းဆက္ဆံေနသည္။
သူ ျမန္မာျပည္ကို ေရာက္သည္မွာ ယခုအႀကိမ္ပါႏွင့္ဆုိလွ်င္ သံုးႀကိမ္႐ွိၿပီ။ သံုးႀကိမ္ေနခဲ့သည့္ႏွစ္ကို ေပါင္းလုိက္လွ်င္ကား ျမန္မာျပည္မွာေနသည့္အခ်ိန္ကာလမွာ ၁၂ ႏွစ္ ႐ွိသြားၿပီ။
၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ သူ ျမန္မာျပည္ေရာက္လာသည္။ ဂ်ာမန္ဘာသာစာသင္ေက်ာင္း၌ ဂ်ာမန္ စာျပဆရာမအျဖစ္ အမႈထမ္းရန္ ေရာက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္မလာခင္က ဂ်ီဒီအာ စာသင္ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း၌ ဆရာမအျဖစ္ အမႈထမ္းသည္။ သူႏွင့္အျခားဆရာမႏွစ္ဦးလည္း ပါလာသည္။ ထုိအခ်ိန္က ၀ကၤဘာလမ္းတြင္ ဂ်ာမန္ဘာသာ သင္ ေက်ာင္းဖြင့္ထားသည္။ ထိုေက်ာင္း၌ သူ ဂ်ာမန္စာျပ၏။
ဂ်ာမန္ဘာသာျပ ဆရာမအျဖစ္ ႏွင့္ စာျပေနရင္း ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားကို စသင္သည္။
“ျမန္မာျပည္ကို ျမန္မာစာနဲ႔ ျမန္မာစကားလာသင္တဲ့ အခ်ိဳ႕ႏုိင္ငံျခားသားေတြဟာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ျမန္မာစာ ဌာနမွာ သင္ၾကတယ္လို႔ သိရတယ္။ ဆရာမေကာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွာ သင္ဖူးသလား” က်ေနာ့္အေမးကို သူက ဤသို႔ ေျဖသည္။
“က်မ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွာ မသင္ဖူးပါဘူး။ က်မ ဆရာတစ္ဦးဦးဆီမွာလည္း၊ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ မသင္ဖူးပါဘူး။ က်မ ဆရာက ျပည္သူလူထုပဲ။ က်မနဲ႔ေတြ႕ဆံုတဲ့ သူေတြဆီက တစ္လံုးစ ႏွစ္လံုးစက စၿပီးသင္ယူတယ္။ က်မ ျမန္မာစာသင္တဲ့နည္းက ျခေတာင္ပို႔နည္းလို႔ဆုိရင္ မမွားပါဘူး။ စကားလံုးေတြကို တျဖည္းျဖည္းစုတယ္။ အသံုးနည္းတဲ့ ခက္ခဲတဲ့ေ၀ါဟာရမ်ိဳးက်ေတာ့ လူသံုးေလးဦးေလာက္ကို ေမးျမန္းစံုစမ္းၿပီး မွတ္သားတယ္။ ဒီနည္းနဲ႔ ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားကို ေလ့လာတာပါပဲ”
ျမန္မာျပည္တြင္ ၂ ႏွစ္ေလာက္႐ွိလာေသာအခါ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားကို အေတာ္တီးမိေခါက္မိ ျဖစ္လာေလၿပီ။ ျမန္မာစာကို စိတ္၀င္စားလာသည္။ ျမန္မာစာေရးဆရာမ်ားေရးသားသည့္ စာအုပ္မ်ားကို ႀကိဳးစားၿပီး ဖတ္သည္။ ဖတ္ရင္းေ၀ါဟာရစကားလံုးမ်ားကို အလြတ္စာအုပ္တစ္ခုျဖင့္ ေတးသည္။ မွတ္သည္။ ယင္းစာအုပ္သည္ မၾကာမီ မွာပင္ “ဂ်ာမန္-ျမန္မာ ေ၀ါဟာရအဘိဓာန္အက်ဥ္း” အျဖစ္ျဖင့္ ထြက္ေပၚလာေလသည္။
၁၉၆၂ ခုႏ်စ္ ႏို၀င္ဘာလက ကမၻာေအးကုန္းေျမ၌ စာေရးဆရာညီလာခံတစ္ခု ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ယင္းညီလာခံသည္ စာေရးဆရာမ်ား၏ အႀကီးမားဆံုးေသာ စု႐ုံးမႈႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းညီလာခံ၌ စာေရးဆရာအေတာ္မ်ားမ်ားသည္ စာေပႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာတမ္းမ်ားတင္ၾကသည္။ ယင္းညီလာခံေန႔မ်ားအတြင္း ေန႔စဥ္ ျမန္မာစာေရးဆရာမ်ား၏ အၾကား၌ စာတမ္းဖုိင္ေတြ တကိုင္ကိုင္ႏွင့္႐ွိေနေသာ ႏုိင္ငံျခားသူအမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးကို ေတြ႕ရေလသည္။ သူသည္ ျမန္မာစာကို ေလ့လာလိုက္စားေနၿပီျဖစ္၍ စာေရးဆရာမ်ား၏ ညီလာခံကို ေန႔စဥ္ရက္ဆက္ တက္ၿပီး ေလ့လာမွတ္သားေလသည္။ စာေရးဆရာမ်ားတင္သြင္းသည့္ စာတမ္းမ်ားကိုလည္း တ႐ိုတေသ သိမ္းဆည္းထား ေလသည္။
ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ၁၉၆၃ တြင္ သူ႔တာ၀န္အၿပီးသတ္သြားၿပီျဖစ္၍ သူ႔ႏုိင္ငံသို႔ ျပန္သြားေလသည္။ သူ႔ႏုိင္ငံ ေရာက္ေသာအခါ လုိက္ပဇစ္ၿမိဳ႕ ကားလ္မတ္တကၠသိုလ္အေ႐ွ႕ေတာင္အာ႐ွဌာန၌ ျမန္မာစာျပဆရာမအျဖစ္ အမႈထမ္းေန ေလသည္။ ထိုဌာန၌ ျမန္မာစာျပဆရာလုပ္ရင္း ျမန္မာစာသုေတသနအလုပ္ကိုလည္း ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေနသည္။
ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ လိုက္ပဇစ္ကားလ္မတ္တကၠသိုလ္မွပင္ ေဒါက္တာဘြဲ႕ကို ရ႐ွိခဲ့သည္။ သူ၏ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ျပဇာတ္ အထူးအားျဖင့္ ဦးပုညျပဇာတ္မ်ားအေၾကာင္း စာတမ္းအတြက္ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္တြင္ လုိက္ပဇစ္ တကၠသိုလ္က သူ႔ကို ေဒါက္တာဘြဲ႕ခ်ီးျမႇင့္လုိက္ေလသည္။
လုိက္ပဇစ္တကၠသိုလ္၌ အမႈထမ္းေနစဥ္အတြင္း ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ျမန္မာစာတစ္ခုတည္းကို သုေတသန ျပဳ႐ုံမွ်ႏွင့္ ေက်နပ္အားရပံုမေပၚ။ လုိက္ပဇစ္တကၠသိုလ္ကား သကၠတစာေပသင္ၾကားေလ့လာေရးအတြက္ အဆင္ေျပသည့္ ေနရာ ဌာနတစ္ခုလည္းျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ တဖက္က ျမန္မာစာေပကို သုေတသနျပဳလုပ္ေနၿပီး အျခားတဖက္ကလည္း သကၠတဘာသာကို ေလ့လာဆည္းပူးေလသည္။
ျမန္မာစာေပသုေတသီအား ျမန္မာႏိုင္ငံက အၿမဲမျပတ္ဆြဲေဆာင္ေနသည္။ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ တစ္ႀကိမ္ေရာက္႐ုံမွ်ႏွင့္ မေက်နပ္မတင္းတိမ္။ ထပ္ခါထပ္ခါ လာလိုေရာက္လိုသည္။ သူ႔ဆႏၵအတုိင္းပင္ ေရာက္လာရျပန္သည္။ ၁၉၆၉ တြင္ ဒုတိယအႀကိမ္ျပန္လာရသည္။ သူသည္ ျမန္မာျပည္ျပန္လာရေရးအတြက္ အႀကံအဖန္လုပ္သည္။ ပညာေရးဌာနတြင္ အမႈထမ္းေနသည့္ သူ႔ခင္ပြန္းကို ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ သံအရာ႐ွိအျဖစ္ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ အမႈထမ္းရေအာင္ ႀကိဳးစားသည္။ ႀကိဳးစားသည့္အတုိင္းလည္း ေအာင္ျမင္သည္။ သူ႔ခင္ပြန္း ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ သံအရာ႐ွိအျဖစ္ ေျပာင္းေ႐ႊ႕လာေသာအခါ ေရာင္ေနာက္ဆံထံုးပါလာသည္။ ဤတြင္ သူ႔အႀကံထေျမာက္ေအာင္ျမင္သြားေလသည္။ သူ႔အဖို႔ ကား ေရငတ္သူေရတြင္းထဲတဖန္ေရာက္လာျပန္ေလၿပီ။
‘ပုဂံေခ်း’ စာအုပ္ထြက္သည့္ႏွစ္မွာပင္ သူ၏ ျမန္မာပံုျပင္မ်ား ဂ်ာမန္ဘညာသာျပန္စာအုပ္ဆက္ထြက္သည္။
“ျမန္မာ၀တၳဳ၊ ပံုျပင္တို႔ကို ဂ်ာန္ဘာသာျပန္တဲ့အခါမွာ က်မတို႔ ဂ်ာမန္စာေပေလာကမွာ ထား႐ွိတဲ့ မူတစ္ခုကို လက္ကိုင္ထားၿပီး ဘာသာျပန္ပါတယ္။ အဲဒီမူက ဘာလဲဆိုေတာ့ ‘တိက်ႏုိင္သေလာက္လည္း တိက်ေအာင္လုပ္၊ လိုအပ္ သေလာက္လည္း လြတ္လပ္မႈကိုယူ’ ဆိုတဲ့မူပါပဲ။ ဘာသာျပန္တဲ့အခါမွာ တိက်လည္း တိက်ရမယ္။ ကိုယ္ဘာသာျပန္တဲ့ ဘာသာျခားရဲ႕ ေက်းကၽြန္အျဖစ္လည္း ေရာက္မသြားေစရဘူး။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ဘာသာျပန္သြားရမယ္လို႔ ဆိုလိုပါတယ္’
ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္က သူ႔ဘာသာျပန္မူကို ေျပာျပေလသည္။
၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ေဒါက္တာဘြဲ႕တစ္ခုကို ထပ္မံရ႐ွိျပန္ေလသည္။ ယင္းေဒါက္တာဘြဲ႕ မွာ ပထမ ေဒါက္တာဘြဲ႕ထက္ အဆင့္ျမင့္သည္ဟု ဆုိသည္။
ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ‘ျမန္မာစာနယ္ဇင္းမ်ားတြင္လည္း ျမန္မာဘာသာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အဂၤလိပ္ဘာသာ ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာစာေပအေၾကာင္း၊ ျမန္မာအႏုပညာရပ္မ်ားအေၾကာင္း ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားယူသည္။
ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ လူငယ္လူ႐ြယ္တဦးပမာ ေပါ့ပါးသြက္လက္သည္။ မ်က္ႏွာခ်ိဳသည္။ ေဖာ္ေ႐ြသည္။ စကားကို အားရပါးရေျပာသည္။ ျမန္မာစာေရးဆရာမ်ားႏွင့္ ေတြ႕လွ်င္ ျမဴးၾကြေနသည္။ စာေရးဆရာမ်ားထံသို႔ သူကိုယ္တုိင္ သြား၍လည္းေကာင္း၊ သူ႔ထံစာေရးဆရာမ်ားကို ဖိတ္၍လည္းေကာင္း စာေပအေၾကာင္းကို ေဆြးေႏြးသည္။ ေလ့လာသည္။ ျမန္မာစကားကို တစ္လံုးခ်င္းခပ္ေလးေလးေျပာသည္။ စကားေျပာရင္း သူမသိနားမလည္သည့္ စကားတစ္ခြနး္ကို ၾကားလုိက္ရသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ခ်က္ခ်င္း ေကာက္မွတ္သည္။ ျမန္မာလိုေျပာရင္းက အားမလိုအားမရျဖစ္လာသည့္အခါမွ အဂၤလိပ္စကားကို ညႇပ္၍ ေျပာသည္။ အဂၤလိပ္စကားကိုလည္း သြက္လက္စြာေျပာတတ္သည္။
“က်မအခု တစ္လ ႏွစ္လ ဆိုရင္ ကိုယ့္တုိင္းျပည္ျပန္ရေတာ့မယ္။ က်မေယာက္်ား ဒီမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္တာ ႏွစ္ေစ့သြားၿပီ။ ထိုေရာက္ရင္ ဘာလင္တကၠသိုလ္မွာ ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာ့သမုိင္း၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈကို သင္ၾကားျပသမယ္။ လက္ေ႐ြးစင္ ျမန္မာကဗ်ာေတြကိုလည္း ဂ်ာမန္ဘာသာနဲ႔  ဆက္ျပန္မယ္။ ၿပီးေတာ့ စာအုပ္အျဖစ္ ႐ိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မယ္။ ဂ်ာမန္ ျမန္မာအဘိဓာန္ႀကီးတစ္ခုကိုလည္း ျပဳစုမယ္။ က်မ ျမန္မာျပည္မွာ ေနရတာ အားမရေသးပါဘူး။ မသိႏိုင္ဘူး။ ေနာက္တစ္ေခါက္ ျပန္လာခ်င္လည္း လာရမွာပဲ။”
က်ေနာ္သည္ သူ႔ဧည့္ခန္း႐ွိ ဘီ႐ိုမ်ားဆီ ေစာင္းငဲ့ၾကည့္လုိက္သည္။ ဘီ႐ိုထဲတြင္ အကန္႔အကန္႔ႏွင့္ ဖိုင္ေပါင္းမ်ားစြာကို စနစ္တက် ထည့္ထားသည္။ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္သည္ ယင္းဖုိင္မ်ားႏွင့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကို ေပြ႕ပိုက္ၿပီး သူ႔ျပည္ျပန္ေတာ့မည္။
သူထည့္သည့္ စီးကရက္ကို ဖြာရင္း က်ေနာ္စဥ္းစားေနမိသည္။
“ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္မက္စ္မူလာတို႔ဂိုင္ဂါတို႔၀င္တာနစ္တို႔ရဲ႕ မ်ိဳးႏြယ္အစဥ္အဆက္ထဲကပဲ ျဖစ္ဖို႔႐ွိတယ္။ မက္စ္မူလာဟာ အေ႐ွ႕တုိင္းစာေပကို ဘယ္ေလာက္ေလ့လာထားသလဲဆိုရင္ သူတည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀တဲ့ ‘အေ႐ွ႕တုိင္း ဓမၼက်မ္းဂန္မ်ားစာစဥ္’ ဟာ ကမၻာ့စာၾကည့္တုိက္ ပိဋကတ္တုိက္မ်ားရဲ႕ ဂုဏ္သေရကိုေဆာင္ေနတယ္။ ဂိုင္ဂါရဲ႕ ‘ပါဠိစာေပ ႏွင့္ ပါဠိဘာသာ’ စာအုပ္ဟာလည္း အေ႐ွ႕တုိင္းစာေပေလာကရဲ႕ ‘အိႏိၵယစာေပသမုိင္း’ စာအုပ္ဆိုလို႔႐ွိရင္လည္း အိႏၵိယေ႐ွးေဟာင္းစာေပကို ေလ့လာလိုက္စားသူတုိင္း လက္လႊတ္လို႔မရတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီလို ေ႐ွ႕သြားေခါင္းေဆာင္မ်ား႐ွိေနတဲ့ ဂ်ာမနီမွ စာေပသုေတသီတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာအက္႐ွဲလ္ဟာလည္း သူ႔ဘိုးဘြားေတြရဲ႕ အစဥ္အလာကို ဆက္လက္ထိန္းထားတာနဲ႔ တူတယ္။ သူလည္းပဲ အေ႐ွ႕တုိင္းစာေပတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ျမန္မာစာေပကို သုေတသနျပဳလုပ္ေနတယ္။ သူေလ့လာသုေတသနျပဳထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ဂ်ာမန္ဘာသာတတ္ စာဖတ္ပရိသတ္မွ်သာမကဘဲ ထိုမွတဆင့္တက္ၿပီး သူ႔ေ႐ွ႕သြားေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ သုေတသနျပဳခ်က္ေတြကို တျခားပုဂၢိဳလ္ေတြလည္း သိ႐ွိႏုိင္ဖတ္႐ႈႏုိင္တဲ့ အေျခအေနေရာက္လာရင္ ပိုေကာင္းမွာပဲ…”
ဟူ၍ ေရးသားထားေလသည္။
ထို႔ေနာက္ က်ေနာ္သည္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႔တြင္ နရသိန္မွ ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ၿပီးေနာက္ ေခတၱျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္႐ွိေနေၾကာင္း သိရ၍ မႏွင္းဆီအား သူ႔တည္းခိုရာ ရန္ကင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ကမၻာေအးဘုရားလမ္း အေ႐ွ႕၀ါယာလက္လမ္းသြယ္ ေနအိမ္သို႔သြားေရာက္ႏႈတ္ဆက္ခဲ့သည္။ သူသည္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတဂ်ာမနီနိုင္ငံ ဟမ္းဘို႔ဒ္ တကၠသိုလ္၌ ျမန္မာစာေပပါေမာကၡအျဖစ္ အခ်ိန္ပိုင္းသင္ၾကားျပသ၍ တဖက္မွာလည္း ဂ်ာမန္-ျမန္မာ အဘိဓာန္ႀကီးႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတုိင္းရင္းသားတို႔၏ ႏုိင္ငံေရးမူ၀ါဒစာအုပ္တို႔ကို ျပဳစုလ်က္႐ွိေၾကာင္း ေျပာျပပါသည္။ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္စလံုးကို ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ တြင္ အၿပီးသတ္ထုတ္ေ၀မည္ဟု ဆိုသည္။

မည္သို႔ဆိုေစ… သူသည္ ျမန္မာႏွင့္ဂ်ာမန္စာေပ ေပါင္းကူးဆက္သြယ္ႏုိင္ေရးအတြက္ ေပါင္းကူးတံတားသဖြယ္ ေဆာင္႐ြက္ေနသူပင္ မဟုတ္ပါေလာ…။