ျမန္မာသရအကၡရာမ်ား

၄၉။      ျမန္မာစာေရးသားမႈတြင္ အေျခခံအားျဖင့္ သရအကၡရာ (၁၂) လံုး ရွိသည္။ ゞင္းတို့မွာ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ အဲ၊ ျသ၊ ေျသာ္၊ အံ၊ အို တို့ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ ေအ၊ အဲ၊ ေအာ၊ ေအာ္၊ အံ၊ အို ဟုလည္း ေရးသားနိုင္သည္။ ယင္းအေျခခံ သရ (၁၂) လံုးကို မူတည္ျပီး ေအာက္ျမစ္ (- ့)၊ ဝိသဇၨနီ (-း) တို့ျဖင့္ အေရးပြား၍လည္းေကာင္း၊ အသတ္ဗ်ည္းမ်ားျဖင့္ အေရးပြား၍လည္းေကာင္း လိုအပ္သမွ် ခ်ဲ့ထြင္ အသံုးျပုျကသည္။

၅ဝ။     ျမန္မာစာ မူလအေျခခံ သင္ပုန္းျကီး၌ ကမခ်ဂ သရ (၂၁) လံုးဟူ၍ ရွိသည္။ ゞင္းတို့မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

အ


အာ


အား

အိ


အီ


အီး

အု


အူ


အူး

ေအ


ေအ့


ေအး

အဲ


အဲ့


အဲး

ေအာ


ေအာ့


ေအာ္

အ


အံ့


အံး

၅၁။      ယင္းသရ (၂၁) လံုးအနက္ ေအာက္ျမစ္ (- ့)၊ ဝိသဇၨနီ (-း) ျဖင့္ ပြားထားေသာ သရမ်ားကို နုတ္ပယ္၍ မူလအေျခခံသရမ်ား ထုတ္ယူေသာအခါ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ ေအ၊ အဲ၊ ေအာ၊ ေအာ္၊ အံ ဟူ၍ သရ (၁၁) လံုး ရရွိသည္။ ယင္းသရ (၁၁) လံုးတြင္ အိုသရကို ျဖည့္စြက္ေသာအခါ အထက္အပိုဒ္၌ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ ျမန္မာစာ၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ သရ (၁၂) လံုး ရရွိလာသည္။

၅၂။      သင္ပုန္းျကီးတြင္ ကမခ် သရ (၂၁) လံုး စီစဉ္ရာ၌ အသတ္ဗ်ည္းမပါသည့္ သရမ်ားကိုခ်ည္း ေရြးသန့္ စီစဉ္ခဲ့သည္။ ထိုသို့ စီစဉ္ျပုစုသည့္ ကာလ၌ အိုသရကို ‘အိုဝ္’ဟု ဝသတ္နွင့္ ေရးဆဲျဖစ္သည္။ ထို့ေျကာင့္ ကမခ်သရ စာရင္းတြင္ အိုဝ္သရကို မထည့္သြင္းခဲ့ေပ။ ေနာင္ေသာ္ ဝသတ္ျပုတ္ျပီး အိုဟု အေရးတြင္က်ယ္လာသည္။ ထို့ေျကာင့္ မူလကမပါေသာ အိုကို အေျခခံသရစာရင္းတြင္ ထည့္သြင္း ေရတြက္သည္။

ဂ [မွတ္ခ်က္။   ။ သကၠတ၊ ျကမူး ပါဠိ၊ ကမသ = အစဉ္အတိုင္းဟု အဓိပၸာယ္ရွိသည္။]

၅၃။      ဗ်ည္းအေရအတြက္နွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍ အယူအဆအမ်ိုးမ်ိုး ရွိျကသကဲ့သို့ သရအေရအတြက္နွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍လည္း အယူအဆအမ်ိုးမ်ိုး ရွိခဲ့ျကသည္။ ေရွးပါဠိသဒၵါက်မ္းတစ္ေစာင္ျဖစ္ေသာ ကစၥည္းသဒၵါက်မ္းက အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ျသ-သရရွစ္လံုးဟု ျပသည္။ ေမာဂၢလလာန္က်မ္းကမူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ျသ၊ ဧတ္၊ ျသတ္-သရ (၁ဝ) လံုးဟု ျပသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ေတာင္တြင္းဆရာေတာ္ ခင္ျကီးေဖ်ာ္၏ သဒၵဗ်ူဟာက်မ္း၌မူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ျသ-သရရွစ္လံုးတြင္ အဲ၊ ေျသာ္၊ အို သံုးလံုးျဖည့္စြက္ျပီး ျမန္မာသရ ၁၁ လံုးဟု ျပဆိုခဲ့သည္။ ယင္းျပဆိုခ်က္မ်ား၌ အံ ကို မေတြ့ရေခ်။ ေရွးသဒၵါဆရာမ်ားက အံ ကို အေျခခံသရတစ္ခုအျဖစ္ မယူျကေခ်။ ゞင္းတို့က နိဂၢဟိတ္ (- ံ) ကို ဗ်ည္းစာရင္း၌ ထည့္သြင္းျကသျဖင့္ အသရတြင္ နိဂၢဟိတ္ဗ်ည္း (- ံ) ယွဉ္ေသာ အံ ကို အေျခခံသရတြင္ မထည့္ျကျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာ သင္ပုန္းျကီးကမူ အံ ကို ဗ်ည္းစာရင္း၌ ထည့္သြင္း မျပဆိုခဲ့ေခ်။ အသတ္ဗ်ည္းမပါေသာ သရမ်ားကို ကမခ်သရမ်ားအျဖစ္ စုစည္း ေဖာ္ျပေသာ အခါတြင္မူ အသတ္ဗ်ည္း ထင္ရွားမရွိေသာ အံ သည္လည္း ကမခ် သရမ်ားတြင္ အက်ံုးဝင္ခဲ့ေလသည္။ ဤသို့ျဖင့္ သင္ပုန္းျကီးက အံ ကို သရတစ္ခုအျဖစ္ ေဖာ္ျပခဲ့ေပသည္။

၅၄။      ပုဂံေခတ္ ေရွးဦးျမန္မာအေရးအသားမ်ားတြင္ အထက္ပါ သရ (၁၂) လံုးအနက္မွ အဲ၊ ေအာ္၊ အို တို့ကို မေတြ့ရေသးေပ။ ထိုေခတ္က -ဲ အစား -ါယ္ ကိုလည္းေကာင္း [သာဓက။   ။ ပါယ္ျကီး၊ ပါယ္လြမ္ (ပဲျကီး၊ ပဲလြမ္း)] ေ-ာ္ အစား -ဝ္ ကို လည္းေကာင္း၊ [သာဓက။   ။ တဝ္၊ ပုဇဝ္ (ေတာ္၊ ပူေဇာ္)] -ို  အစား -ိဝ္၊ -ုဝ္၊ ေ-ိဝ္၊ -ိုဝ္ တို့ကိုလည္းေကာင္း၊ [သာဓက။   ။ ထိဝ္၊ ထုဝ္၊ ေထိဝ္၊ ထိုဝ္ (ထို)] သံုးခဲ့ျကသည္။ အဆိုပါ ပါယ္၊ ထိုဝ္ စသည့္ စာလံုးမ်ားတြင္ ယ္၊ ဝ္ မ်ား ပါရွိေနျခင္းေျကာင့္ ゞင္းတို့ကို သရအျဖစ္ မသတ္မွတ္ခဲ့ေပ။

၅၅။     သကၠရာဇ္ ၄၉၃-ခုနွစ္ထိုး အေလာင္းစည္သူမင္း၏ ေရွြဂူျကီး ပါဠိဘာသာ ေက်ာက္စာတြင္ ေဗဲသာခမာသ ဟု ဧဲ သရျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္ကို ေတြ့ရသည္။ သကၠရာဇ္ ၅ဝ၉-ခုနွစ္ထိုး ငနြယ္သင္ေက်ာက္စာ (ပံု-၅၉) တြင္ ‘လဲကိုဝ္ဖ်က္ဆီသသူ’ဟူ၍ အဲသရကို ေတြ့ရသည္။ ဧဲ သဏၭာန္သည္ သကၠတသဏၭာန္ျဖစ္၍ အဲ သဏၭာန္သည္ ျမန္မာမႈျပုထားေသာ သဏၭာန္ျဖစ္ေပသည္။ ပါဠိတြင္ အဲသရမရွိေခ်။ ထိုသကၠတ ဧဲသဏၭာန္ကို စြဲ၍ ေယာအတြင္းဝန္၏ လိပိဒီပိကာက်မ္း၊ လယ္တီဆရာေတာ္၏ သင္ပုန္းျကီးသံခိပ္ စသည္တြင္ သရအကၡရာမ်ားကို ျပဆိုရာ၌ ဧဲဟု ျပဆိုခဲ့ျကသည္။ သို့ေသာ္ ေဝါဟာရတၳပကာသနီက်မ္းျပုဆရာေတာ္ကမူ ျမန္မာမႈ အဲ ကိုပင္ နွစ္သက္သည္။ ခင္ျကီးေဖ်ာ္၏ သဒၵဗ်ူဟာတြင္လည္း အဲဟုပင္ ျပသည္။ ျမန္မာမႈ၌ ေ-ဲ ေရးထံုးမရွိေျကာင္းကို ေဝါဟာရတၳပကာသနီက်မ္းက ‘သေဝတြင္ ေနာက္ပစ္၍လည္း ျမန္မာမႈ၌ မထင္ရွိခဲ့’ဟု ျပဆိုခဲ့သည္။ အဲသည္ သကၠရာဇ္ ၅ဝဝ ခန့္မွစ၍ ျမန္မာသရတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ေပသည္။

၅၆။     ေအာ္ သရသည္ ပါဠိ၊ သကၠတဘာသာမ်ားတြင္ မလာရွိေခ်။ ျမန္မာမႈသရတစ္လံုးျဖစ္သည္။ ပုဂံေခတ္ ေအဒီ ၁၂ ရာစုအစပိုင္း၌ -ဝ္ ျဖင့္ ေရးခဲ့ျကသည္။ [သာဓက။   ။ ပုထိုဝ္တဝ္ (ပုထိုးေတာ္)၊ လွဝ္ကာ (ေလွာ္ကား)၊ ခဝ္ (ေခၚ)။] ေအဒီ ၁၂ ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ ဝ သတ္ မပါဘဲ ေရွ့ထိုးသေကတင္ျၹင့္ ေအာ္သရကို စတင္ ေရးလာျကသည္။ [သာဓက။   ။ စာတိ(ေစတီေတာ္)၊ ရေခလ် (ရေခ်ေသာ္)၊ အဟိန္အ (အရွိန္အေစာ္)။] ထိုအခါတြင္ အေျခခံသရတစ္ခုျဖစ္လာသည္။ ေအာ္ကို ဝ္ျဖင့္ေရာ၊ ေရွ့ထိုးျဖင့္ပါ နွစ္သက္သလို ေရးလာရာမွ ေအဒီ ၁၃ ရာစု အတြင္းတြင္ သေဝေရးခ်တြင္ ေရွ့ထိုးျဖင့္လည္း ေရးလာျကသည္။ ဤသို့ -ဝ္၊  ၊ ေ- ဟူ၍ အဓိကအားျဖင့္ သဏၭာန္ ၃ မ်ိုး ကြဲျပားရာမွ ေအဒီ ၁၄ ရာစုတြင္ -ဝ္ ျဖင့္ အေရး နည္းပါးသြားသည္။ ေအဒီ ၁၈ ရာစုတြင္  ခ်ည္းသက္သက္ သဏၭာန္မွာလည္း အသတ္ -္ နွင့္ မွားယြင္းဖြယ္ရွိလာသည္။ ထို့ေျကာင့္ ထိုအေရးမ်ိုး နည္းပါးလာသည္။ ထိုမွစ၍ ေ-ာ္ အေရးသည္ တြင္က်ယ္လာသည္။

၅၇။     အို သည္ ေရွးအခါက ဝ္ ပါေနသျဖင့္ ゞင္းကို သရစာရင္း၌ မထည့္ေျကာင္း အထက္အပိုဒ္ (၅၄) တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ပုဂံ ေခတ္ဦး ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္တေလ၌ ဝ္ မပါေသာ အို အေရးကို ေတြ့ရေသာ္လည္း စံက်ေရးထံုးဟု မဆိုနိုင္ေခ်။ ပုဂံေခတ္မွ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ သကၠရာဇ္ ၁၁၅ဝ ခန့္အထိ  အိုဝ္ ေရးထံုးကို သံုးခဲ့သည္။ ဝသတ္မပါေသာ အို ေရးထံုးကို သကၠရာဇ္ ၁ဝဝဝ ခန့္မွစ၍ ေတြ့ရသည္။ သကၠရာဇ္ ၁ဝဝဝ ခန့္မွ ၁၁၅ဝ ခန့္အထိ အိုဝ္ ေရာ အို ပါ သံုးခဲ့ျကသည္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၅ဝ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အမ်ားသူငါ ေရးသားရာ၌ ဝ္ ကို မသံုးေတာ့ေပ။ နန္းတြင္း၌မူ ဆက္လက္သံုးစြဲခဲ့ေသးသည္။ မနၱေလးရတနာပံုေခတ္တြင္မူ အိုဝ္ ကို မေတြ့ရေတာ့သေလာက္ ျဖစ္လာသည္။

၅၈။     ဤသို့အားျဖင့္ ျမန္မာအေျခခံသရ အကၡရာလံုးေရသည္ မူလ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ ေအ၊ ေအာ၊ အံ (၉) လံုးတြင္ ေရွးဦးစြာ အဲ၊ ထိုေနာက္ ေအာ္၊ ေနာက္ဆံုးတြင္ အို တိုးျပီး (၁၂) လံုး ျဖစ္လာခဲ့သည္။

၅၉။     ျမန္မာစာအေရးအသားသည္ ျဗာဟၼီအေရးအသား၌ ျမစ္ဖ်ားခံ၍ ျဖစ္ေပၚထြန္းေပါက္လာျပီး ျမန္မာ ဘာသာစကားနွင့္ ကိုက္ညီေသာ ဗ်ည္း သရမ်ား တည္တံ့လာခဲ့ပံုကို အကၡရာပံုနွိုင္းယွဉ္ျပ ဓာတ္ပံုဇယားမ်ားအရ သိရွိနိုင္ျကေပသည္။

အကၡရာအမည္ရ သေကတၤၼ်ား

၆ဝ။     ျမန္မာစာတြင္ အကၡရာအမည္ရေသာ အတိုေရးသေကတၤ࿿ ၃ ခု ရွိသည္။ ယင္းတို့မွာ ေအာက္ပါတို့ ျဖစ္သည္-

အကၡရာ ၏၊

အကၡရာ ၍၊

အကၡရာ ၌။

၆၁။      ယင္းအကၡရာတို့သည္ မူလက အျခားစာလံုးမ်ားကဲ့သို့ ဗ်ည္း၊ သရ၊ အသတ္ဗ်ည္းတို့ျဖင့္ ေပါင္းစပ္ေသာ သာမန္ စာလံုးမ်ားပင္ ျဖစ္ျကသည္။ သို့ေသာ္ စာလံုးအစိတ္အပိုင္းအခ်ို့ကို ခ်ံုး၍၊ အခ်ို့ကို သေကတင္ျၸု၍ ေပါင္းရာမွ ကာလျကာေညာင္းေသာအခါ မူလ ဗ်ည္း၊ သရ၊ အသတ္ဗ်ည္းတို့၏ ပံုသဏၭာန္မ်ား ယြင္းေဖာက္ေပ်ာက္ကြယ္ျပီး ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ စေသာ အကၡရာမ်ားကဲ့သို့ ပင္ကိုပံုသဏၭာန္ တစ္ခုရွိေသာ စာလံုးမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ျကသည္။ ထိုသို့ ျဖစ္လာျခင္းေျကာင့္ ゞင္းတို့ကိုလည္း အမည္ေရွ့တြင္ အကၡရာတပ္၍ အကၡရာ ၏၊ အကၡရာ ၍၊ အကၡရာ ၌ ဟု ေခၚေဝၚျကသည္။ ゞင္းတို့မွာ ဧယ္အ၊ ရုယ္အ နွိုက္တို့၏ သေကတၤၥာလံုးမ်ား ျဖစ္ျကသည္။

၆၂။      အကၡရာ ၏။     ။ အကၡရာ ၏ နွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍ ပညာရွင္အခ်ို့က ယင္းစာလံုးသည္ ပုဂံေခတ္ ဧအ္ () မွ တိုက္ရိုက္ ဆင္းသက္ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ယူဆျကသည္။ ပညာရွင္ အခ်ို့ကမူ ပုဂံေက်ာက္စာေခတ္ဦးက ဧအ္ ေရးသည္မွန္ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဧယ္၊ ဧယ္အ သို့ ေရးထံုးေရြ့ေလ်ာသည္။ ဧယ္ ၏ သေကတၤ࿿အျဖစ္ () ကို သံုးခဲ့သည္။ ယင္းကမွ ယေန့ ၏ သဏၭာန္သို့ ေျပာင္းလဲ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ယူဆျကသည္။

၆၃။      ပုဂံေက်ာက္စာေခတ္ဦးတြင္ ၏ ကို ဧ၊ ဧအ္၊ ေယ၊ ေယအ္ ဟူ၍ ေရးျကသည္။ ေနာက္တစ္ဆင့္တြင္ သေကတင္ျၸု၍  ၊  ဟု ေရးျကသည္။  သည္ အကၡရာ ဧ ယသတ္ (ဧယ္) ၏ သေကတၤ࿿ ျဖစ္သည္။  ကို မြန္တို့ကလည္း အကၡရာ ဧ ယသတ္ (ဧယ္) ၏ သေကတၤ࿿အျဖစ္ သံုးေျကာင္း အလယ္ေခတ္ မြန္ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ခိုင္လံုစြာ ေတြ့ရသည္။ ယင္း  တြင္ အသတ္တင္ျခင္းသည္ အ သတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ထို့ေျကာင့္  သည္ အကၡရာ ဧ ယသတ္ အသတ္ (ဧယ္အ္) သို့မဟုတ္ (ဧယ္အ) ၏ သေကတၤ࿿ ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္စာမ်ားတြင္  အစား  ၊  ဟုလည္း ေရးျကသည္။  မွ ယေန့ အကၡရာ ၏ သို့ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲလာပံုကို ေက်ာက္စာ၊ မင္စာမ်ားတြင္ ကြင္းဆက္မျပတ္ ေတြ့ျမင္နိုင္သည္။

၆၄။      အကၡရာ ၍။     ။ အကၡရာ ၍ နွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍မူ ေရွးေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ရုယ္အ ဟု ေရးရာမွ ယေန့ အကၡရာ ၍ ပံုသဏၭာန္သို့ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲလာပံုကို ေတြ့နိုင္သည္။ ထို့ေျကာင့္ ပညာရွင္အမ်ားကလည္း ယင္းသို့ ေျပာင္းလဲလာသည္ဟုပင္ ယူဆျကသည္။

၆၅။     အကၡရာ ၌။     ။ အကၡရာ ၌ သည္ နွိုက္ကို အတိုခ်ံုးေရးရာမွ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ နငယ္ဟထိုးတြင္ အသတ္တင္လိုက္လွ်င္ အကၡရာ ၌ နွင့္ အလြန္နီးစပ္ေသာ သဏၭာန္ကို ရသည္။ ယင္းကမွ အကၡရာ ၌ ျဖစ္လာေျကာင္း သကၠရာဇ္ ၁၁ဝဝ ခန့္က ေခါင္းေလာင္းစာမ်ား၌ ေတြ့ရသည္။ ယင္းသို့ သေကတင္ျၸုရာတြင္ တစ္ေခ်ာင္းငင္၊ လံုးျကီးတင္၊ ကအကၡရာတို့ ေက်ခဲ့ေျကာင္း ေတြ့ရသည္။ အရပ္ရပ္ အေထာက္အထားမ်ားအရ သကၠရာဇ္ ၈ဝဝ နွင့္ ၁ဝဝဝ  အတြင္း ေပစာ၊ ပုရပိုက္စာမ်ားတြင္ နွိုက္ကို အတိုခ်ံုးေရးသားရာမွ ဆင္းသက္ ေပၚေပါက္လာသည္ဟု ယူဆရန္ ရွိေပသည္။