တန္လိုင္း
ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၄၆၉ခုစြဲ ပရမၼိထီးလွိုင္သွ်င္ေက်ာက္စာ
ေက်ာက္တိုင္အမွတ္ နံပါတ္ (၅)က စာေၾကာင္းေရ ၅,၆မွာ
"ဥသာလမည္ တန္လိုင္ျပည္ကို နည္နည္ညက္ညက္ ေျခဖ်က္ျပီး၍" လို႔ ေရးထားတယ္။ အလွဴရွင္က က်န္စစ္သားမင္းၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။
စစ္ကဲေတာ္မင္းဦးေရႊေနာ္ ေရးတဲ႔ ေစတီေတာ္သမိုင္းေပါင္း ခ်ဳပ္ စာမ်က္ႏွာ ၈၁ မွာ "တလိုင္းတို႔နယ္ပယ္ဟု" ဆိုျပီး ေရးတယ္။
ကိုလိုနီေခတ္ ရံုးစာေရးသားၾကရာတြင္ "တလိုင္းဘာသာ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား" ဆိုျပီး သံုးၾကပါတယ္။
ဆိုရလွ်င္ တန္လိုင္းဆိုတာ ပုဂံေခတ္ကေန ကိုလိုနီေခတ္ အထိ ထယ္ထယ္ဝါဝါ ရွိခဲ႔တဲ႔ လူမ်ိဳးလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလူေတြ ကုိလိုနီေခတ္ေႏွာင္းေရာက္ခ်ိန္မွာ ဘယ္ေရာက္ ကုန္ၾကတာလဲ။ ဘယ္ေပ်ာက္သြားတာလဲဆိုတာ စိတ္ဝင္ စားစရာ ေကာင္းလွပါတယ္။
အစကေတာ့ျဖင့္ တန္လိုင္းဆိုတာ မြန္လူမ်ိဳးတို႔ကို ေခၚတာ ဆိုျပီး မွတ္ထင္ခဲ႔မိပါတယ္။ မြန္သမိုင္းဆရာပညာရွင္မ်ား မြန္လူမ်ိဳးမ်ားက တရားဝင္ခြင့္ျပဳခ်က္ရ စာအုပ္စာေပမ်ား ျဖင့္ တလိုင္းသည္ မြန္လူမ်ိဳးမဟုတ္ပါေၾကာင္း တလိုင္း ဆိုသည္မွာ ေတလဂူမ်ားကို ေခၚဆိုေၾကာင္း ျငင္းခ်က္ထုတ္ ထားေသာ စာအုပ္အေတာ္မ်ားမ်ားကို ဖတ္မွတ္ရေသာ အခါ ဒီတလိုင္းဆိုတဲ႔ လူမ်ိဳးေတြ ဘယ္ေရာက္ကုန္တာလဲ
ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းက ထြက္ေပၚလာပါတယ္။
ရာဇဝင္ႏွင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ သမိုင္းမွတ္တမ္းတို႔တြင္ ခန္႔ခန္႔ထယ္ထယ္ အေရးတယူမွတ္တမ္းတင္ရေလာက္ ေအာင္ ၾကီးက်ယ္ခဲ႔ေသာ တန္လိုင္းလူမ်ိဳးတို႔ ကိုလိုနီေခတ္ ေႏွာင္းေရာက္ကာမွ ရုတ္ခ်ည္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားရသည္ ကိုလည္း မ်ားစြာအံ့ၾသမိရပါတယ္။ ဒီလူေတြ ဘယ္ေရာက္ ကုန္တာလဲ။
အိုးဋီကာ
……………………" အိုးဋီကာ "………………………
မိန္းမ ဆိုတဲ႔အမ်ိ ဳ းက
ေျမအိုးလိုပဲ…ငါ႕သား
အေဖတို႔လို
"ေရ"…ဆိုတဲ႔ ေယာက်ၤ ားသာ မရွိရင္
ေမွာက္ထားရံုသက္သက္
အိုးအျပင္ႏွဳတ္ခမ္းမွာ
ပိုးမ်ွင္တန္းၿပီး ရွက္ေနရံုပဲေလ ။
သူတို႔ကို လက္ထပ္ရတာက
ဆက္စပ္သမ်ွ အေၾကာင္းအက်ိ ဳ း
အေကာင္းအဆိုး ဒြန္တြဲ
ရိုးရိုးေလး ေတြးမယ္ဆို
အိုးေရြးဝယ္ရသလိုပဲေပါ႕ကြယ္ ။
အနယ္မနာ မီးမက်က္
ကြဲအက္လြယ္တဲ႔အမ်ိ ဳ းကို
စပ္္စလူးအိုးလို႔ ေခၚသကြဲ႕
ဘယ္ေတာ့မွ မဝယ္နဲ႔ေနာ္ ။
မီးေပးနာထားလို႔
ဧည့္သည္လာတိုင္း အရွက္ခြဲ
မ်က္ႏွာမည္းတဲ႔အိုးမ်ိ ဳ း
ေလ်ွ ာ့ေစ်းနဲ႔ေရာင္းေတာင္
မ်က္ေစာင္းမထိုးမိေစနဲ႔ကြဲ႕ ။
ေရဘယ္ေလာက္ ဖ်န္း ဖ်န္း
မေက်မခ်မ္းနဲ႔
အၿမဲတမ္း ဆူဆူပူပူ
ႏွဳတ္ခမ္းထူတဲ႔အိုး မ် ား
ဘယ္သူက အလကားေပး ေပး
ယူဖို႔မေတြးေလနဲ႔…သားေရ ။
အဖိုးနည္း ရင္
အိုးကြဲပဲ ရမတဲ႔
အိုးေရြးမွန္မွလည္း
အက်ိ ဳ းေပးသန္မွာပဲ မဟုတ္လား ။
အိုးႀကီး အိုးေသး
တစ္မ်ိ ဳ းၿပီး တစ္မ်ိ ဳ းေရြး
ေၾကးတိုးေပးဖို႔
အိုးေစ်းတန္းကေတာ့
ေသြးတိုးစမ္းေနဦးမွာပဲ…သားေရ ။
အက္ေၾကာင္းတေလ်ွာက္
မိတ္ကပ္နဲ႔ေဖ် ာက္ထားတဲ႔
ေပါက္ၿပီးသား အိုးေတြ……။
မလွိမ္႔တစ္ပတ္နဲ႔
စိမ္႔တတ္တဲ႔ အိုးေတြ……။
လည္သိမ္ ေအာက္ကား
ေဆာင့္ၾကြားၾကြား အိုးေတြ……။
ကႏုတ္မ် ားမ် ားေရး
အရုပ္အသားေပး အိုးေတြ……။
ကန္႔သတ္ခ်က္ မရွိဘူး
ႏွံ႔စပ္ေအာင္ ေလ်ွာက္ၾကည့္
ပတ္ပတ္လည္ ေျမွာက္ၾကည့္
လက္နဲ႔ ေခါက္ၾကည့္
"ေဒါက္"…လို႔ အသံထြက္ရင္
ေပါက္ထြက္မယ့္အိုး လို႔မွတ္
"ဒပ္"…လို႔ ထြက္တဲ႔အသံ
လက္မခံပါေလနဲ႔
အက္သံပါေနသတဲ႔ကြယ္
နားထဲမွာ ၾကည္လင္
"ေဒါင္"…လို႔ ျမည္ရင္ေတာ့
ပီျပင္တဲ႔အိုး ရပေဟ့
အဖိုးအခ ေစ်းမ် ားလည္း
အေျပးအလႊားဝယ္
တေလးတစားသာ သယ္ခဲ႔ေတာ့
အဲဒါ………
တို႔ဘိုးေဘးေတြ လက္ထက္ကတည္းက
အိုးေရြးတဲ႔အခ်က္ပဲ…ငါ႕သား ။
ေစ်းဝယ္ဆိုမွေတာ့
ေစ်းလယ္ထိေတာ့ ေရာက္ေအာင္သြား
တန္းထားတဲ႔အိုးေတြ ရွိတယ္
လမ္းသလားတဲ႔အိုးေတြ ရွိတယ္
အေနသန္႔တဲ႔ အိုးအေကာင္းေတြရွိတယ္
ေျမညံ႕တဲ႔ အိုးအေဟာင္းေတြရွိတယ္
အဖိုးသားနား အနည္းအမ် ား
အမ်ိ ဳ းအစားလည္း ကြဲျပားတယ္
အိုးမမွားဖို႔……ႀကိဳ းစားဖို႔က
အမ်ိ ဳ းသားတိုင္း သေဘာေပါက္
ေဟာတစ္ေယာက္…ေဟာတစ္ေယာက္နဲ႔
အခ်ိ ဳ းေျပ မေျပသိရေအာင္
အိုးေတြသာ လိုက္ေခါက္ၾကည့္ေပေတာ့…သားေရ ။ ။
ျမန္မာဇာတ္သဘင္ကို ေ၀ဖန္ခ်က္စာအုပ္ - ေဒါက္တာသန္းထြန္း
ျမန္မာျပဇာတ္တို့ကို ေလ့လာသံုးသပ္၍ ေမာင္ထင္ေအာင္ အဂၤႅိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသည့္ ျမန္မာဇာတ္သဘင္ စာအုပ္အား ေဂ်ေအစတီဝပ္ ေဝဖန္ခ်က္ (လန္ဒန္တကၠသိုလ္ အေရွ့တိုင္းပညာ သိသင္စာေစာင္၊ အတြဲ ၉၊ ၁၉၃၇၊ ၁၉၃၇-၁၉၃၉၊ ၇၉၂- ၇၉၃)ကို သန္းထြန္း ျမန္မာျပန္သည္။
ေမာင္ထင္ေအာင္၊ ျမန္မာဇာတ္သဘင္ စာမ်က္နွာ ကဲ+၂၅၈၊ လန္ဒန္ ဟမ္ဖရီေမလ္ဖို့ဒ္ ေအာက္စဖို့ဒ္တကၠသိုလ္ပံုနွိပ္ ၁၉၃၇၊ တန္ဖိုး ၁၁ သွ်ီလင္ ၆ ပဲနိ။
ဒပ္ဗလင္တကၠသိုလ္က၊ က်မ္းျပုသူကို ပါရဂူ(Ph.D)ဘြဲ့ေပးသည့္(ဘြဲ့ယူ)က်မ္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုက်မ္းတြင္ "ဥေရာပနွင့္ အဂၤႅိပ္ျပဇာတ္တို့ကို၊ ျမန္မာျပဇာတ္တို့နွင့္နွိုင္းယွဉ္ခ်က္" ျပုထားပါသည္။ ယခုအတိုင္း ထိုက်မ္းကို မျပုမျပင္ပါက အမွန္ကို ေျပာရလွ်င္ အေထာက္အထားမ်ားစြာ မခိုင္လံုေသာ္လည္း က်မ္းျပုသူက ခိုင္မာသည့္ အေနျဖင့္ ျမန္မာ၌ေတြ့ရ သည့္ျပဇာတ္မ်ားသည္ ေခတ္ဦးအဂၤႅိပ္ျပဇာတ္ပံုစံတို့နွင့္ ေရာေထြးယွက္တင္ တူညီေလဟန္ ေရးသားထားပါသည္။ က်မ္း၏ အေကာင္းဆံုးေသာ အပိုင္းမွာ ယခုတိုင္ တိမ္ေကာပေပ်ာက္၍ မသြားသည့္ျပဇာတ္မ်ားနွင့္၊ ထိုဇာတ္တို့ကို ေရးသားျပုစုသည့္ စာေရးဆရာတို့ အေျကာင္းကို ရွာေဖြ ေရးသား ေဖာ္ထုတ္ကာ ေကာင္းသည္ဟု ထင္ရသည့္ အခ်ို့ေသာ ဇာတ္တို့မွ ေကာက္နႈတ္ခ်က္မ်ားကို ထုတ္ျပီး ျပည့္ျပည့္စံုစံု ဘာသာျပန္ထားျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ (သို့ေသာ္) ထိုအေျကာင္းမ်ားကို အဆံုးသတ္ေအာင္ မေရးပါ။ ေရးသည့္အခါ ဇာတ္ကိုလည္း မဆံုး၊ ဇာတ္ဆရာ အေျကာင္းလည္း အကုန္မပါ။ ထို့ျပင္ ဘာသာျပန္ရမည့္အစား၊ ခပ္လြယ္လြယ္ သေဘာသရုပ္ကို ခ်ံု့၍ ေရးတတ္ေသးသည္။ ယင္းသို့ အေန အထားမွာပင္လွ်င္ ၁၇၈၅ ခန့္တြင္ စသည့္ျမန္မာျပဇာတ္ဆရာအေျကာင္းကို ေနာင္ နွစ္တစ္ရာျကာလွ်င္ ကြယ္လုမတတ္ တိမ္ျမႈပ္သြားသည့္ ျမန္မာဇာတ္သဘင္၏သမိုင္းသေဘာမ်ိုး ျဖစ္သည့္ အမွတ္အသား(အဦးအစ)ကို ရရွိလိုက္ပါသည္။ ျမန္မာစာေပတြင္ အလြန္ စိတ္ပါဝင္စားဖြယ္ ျဖစ္သည့္ အပိုင္းတစ္ခုကို အသင့္အတင့္ ျခံုငံုလ်က္ သိခြင့္ရပါသည္။
အေရွ့ဘက္ အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံတြင္ အရင္းခံျဖစ္သည့္ အီေနာင္သည္ ဣနၶဝနသ ဟု မွန္ေအာင္ မေရးသည့္တိုင္၊ ခပ္ညံ့ညံ့ သတ္ပံုျဖင့္ အိနၵာဝနသ ဟူ၍လည္း မေရးျဖစ္ဘဲ အိနၶဝုဓ ျဖစ္သြားပါသည္။ ဤကဲ့သို့ မ်ားယြင္း ေဖာ္ျပခ်က္ကို စာမ်က္နွာ ၄၄ နွင့္ဆက္၍ ေနာက္ပိုင္း စာမ်က္နွာမ်ားစြာတြင္ ေတြ့ရပါသည္။
"ျပဇာတ္စရာ(ဦးကူး)၏ အေကာင္းဆံုးလက္ရာမွာ ရာမဇာတ္ကို အဓိပၸါယ္သေဘာသရုပ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္နွင့္ ၁၈၈ဝ တြင္ ေရး ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္" (စာမ်က္နွာ ၁၂၁) မွတ္ခ်က္မွာ၊ ဤဇာတ္၏ေကာက္နုတ္ခ်က္ တစ္ခုကို ေနာက္ဆက္တြဲမွာ ေဖာ္ျပ တယ္လို့ ေျပာပါသည္။ သို့ေသာ္ ေကာက္နုတ္ခ်က္မွာ လူဝံေမာင္နွမ ဇာတ္မွျဖစ္ေနပါသည္။ လူဝံကို (Babbon) ေမ်ာက္ လွြဲေက်ာ္ ဟု ဘာသာျပန္သည္မွာလည္း မသင့္ပါ။ လူဝံ ဆိုလွ်င္ Orangoutan ဥရန္ ဥတန္လို့ ေရးသင့္ပါသည္။
ဦးကူးက ပံုေတာ္ရာမ ျပဇာတ္ကို ေရး၍ ၁၈၈ဝ တြင္ ပံုနွိပ္ပါသည္။ သို့ေသာ္ ဇာတ္ကို စာမ်က္နွာ ၂ဝဝ ေရးခဲ့ေသာ္လည္း အဓိပၸါယ္ ေကာက္ခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာ မပါေခ်။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ရာမဇာတ္ကို မူကြဲ အမ်ိုးမ်ိုး ရွိသည္မွာလည္း မွန္ပါသည္ ထိုမွ် မ်ားျပားသည့္အထဲတြင္ ဇာတ္တစ္ေစာင္ကလြဲ၍ က်န္မူမ်ားမွာ ေဒသအမည္နွင့္တြဲလ်က္ ေဖာ္ျပျမဲ ျဖစ္ပါသည္။ (ဥပမာ) မေလးရာမ၊ ယိုးဒယားရာမ၊ ဘဂၤႅားရာမ စသည္ျဖင့္ ေခၚျကရပါသည္။ တစ္ခုတည္းေသာ ျခြင္းခ်က္က ပံုေတာ္ရာမ ျဖစ္ပါသည္။ ဦးကူးျပဇာတ္တြင္ (ထိုဇာတ္၏တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို ယူထားသည္ကို ေတြ့ရသည္။) ပံုေတာ္ ဟူသည္ အတိအက် အဓိပၸါယ္ေဖာ္ရလွ်င္ "ျကီးမားသည္"၊ "ျကည္ညို ျမတ္နိုးစရာ ျဖစ္သည္"ဟု ဖြင့္ဆိုရပါမည္။ ျပဇာတ္ ကို နိဂံုးခ်ုပ္သည့္အခါ ဦးကူးက သူ၏အေရးအပါဆံုး ဇာတ္ေဆာင္ကို ပံုေတာ္ရာမ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အေလာင္းေတာ္ ရာမ ဟူ၍လည္းေကာင္း ျမွောက္စား ေရးသားလိုက္ပါသည္။ ဤတြင္ အေလာင္းေတာ္ ဟူသည္ ဘုရားေလာင္း ျဖစ္သည္။ ေဗာဓိသတၱပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ထို့ထက္ပိုလ်က္ ဗုဒၶပံုရိပ္ (adumbration) (သို့မဟုတ္) ပံုေတာ္ဟု ဆိုလိုက္ျခင္းျဖစ္ရာ ပံုေတာ္ရာမသည္ ရာမဆျနၵကို ျကီးျကီးက်ယ္က်ယ္ ျမွောက္စားလိုက္ျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဦးတိုး၏"ရာမရကန္"မွာ၊ "ရာမဝတၳု"ကို အလကၤာျဖင့္ အက်ယ္တဝင့္ ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ စာမ်က္နွာ ၅ဝ တြင္ ဦးတိုး၏"လက္ရာသည္ ရွင္းလင္း က်စ္လစ္၍ အလကၤာေျမာက္သည္" ဟု ေရးသားထားပါသည္။ ဘာသာျပန္သူကို ဖက္ျပိုင္၍ မျငင္းလိုေသာ္လည္း၊ ဦးတိုး၏ရကန္တြင္ သေဘာအခ်ုပ္ မရွင္းမလင္း မပီသ မ်ားစြာမွာ၊ ဘာေျကာင့္ဟု မေျပာနိုင္သည့္အျပင္ စာပိုဒ္မ်ားစြာမွာ နားလည္ရန္ အလြန့္အလြန္ ခက္ခဲသည္ကို သတိျပုမိပါ၏ေလာဟု ေမးလိုပါသည္။
ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ ေခၚ အလြန္ေကာင္းသည့္ဝတၳုသည္ အဂၤႅိပ္ဘာသာျပန္ မြန္တီခရစ္တိုျမို့စားကို၊ အမည္မသိ ဆရာတစ္ဦးက ၁၈၈၉/၁၈၉ဝ ခန့္တြင္ မွီး၍ ေရးသားသည္(စာမ်က္နွာ ၁၃၅) ဟု ေဖာ္ျပပါသည္။ မွီး၍ ေရးသူသည္ ဂ်ိမ္း လွေက်ာ္ျဖစ္၍ ၁၉ဝ၄ ခုက ပံုနွိပ္သည္ဟု အဆိုပါ ဘာသာျပန္စာအုပ္ အဖံုး၌ ထင္ရွားစြာ ေဖာ္ျပပါသည္။
ေမာင္ထင္ေအာင္သည္ စင္စစ္အားျဖင့္ က်မ္းေရးေသာအခါ ျပဇာတ္ကိုသာလွ်င္ တိုက္ရိုက္(အေျခခံအျဖစ္) သံုး သည္ဆိုသည့္အခ်က္မွာ အမွန္တကယ္ လုပ္သင့္ေသာအခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ သို့ေသာ္ သူ့က်မ္းတြင္ က်မ္းကိုးစာရင္းကို မေဖာ္ျပသျဖင့္ သူ့အထက္က ဤအေျကာင္းအရာကို မည္သူေတြ မည္သို့ ေရးသားသည္ဟု မေဖာ္ျပနိုင္ျခင္းကား သူ့အမွား ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အကယ္၍ သူသည္ သူ့က်မ္းကို ေနာက္တစ္ျကိမ္ တည္းျဖတ္၍ ပံုနွိပ္မည္ ဆိုပါလွ်င္ ျမန္မာနိုင္ငံသုေတ သနအသင္းဂ်ာနယ္တြင္ (ရာမအေျကာင္း) ဘဟန္၊ ေအးေမာင္၊ ေဖေမာင္တင္နွင့္ဆရာသိန္းတို့ ေရးခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါး မ်ား ရွိေနေျကာင္းကို အသိေပးနွိုးေဆာ္လိုပါသည္။ ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားတြင္ ထိုျပဇာတ္အေျကာင္း မည္သို့ ေရးသားပါရွိ သည္ကိုလည္း ေလ့လာသင့္ပါသည္။ ေရွးအခါက ေရးသားေသာ ဆာ ဟင္နရီယူလ္၊ ဂ်င္နရယ္ ဖိုက္ခ်္၊ ကပၸတိန္ ေဖာ့နွင့္ ဆာ ေဂ်ာ့စေကာ့တို့၏ဇာတ္ကျပမႈဆိုင္ရာ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားမွလည္း အသင့္အတင့္ ျဖည့္စြက္ ေျပာစရာ ရမည္ဟု ထင္ပါ သည္။၁၈၉ဝ ခန့္တြင္ မွီး၍ ေရးသားသည္(စာမ်က္နွာ ၁၃၅) ဟု ေဖာ္ျပပါသည္။ မွီး၍ ေရးသူသည္ ဂ်ိမ္း လွေက်ာ္ျဖစ္၍ ၁၉ဝ၄ ခုက ပံုနွိပ္သည္ဟု အဆိုပါ ဘာသာျပန္စာအုပ္ အဖံုး၌ ထင္ရွားစြာ ေဖာ္ျပပါသည္။
ေမာင္ထင္ေအာင္သည္ စင္စစ္အားျဖင့္ က်မ္းေရးေသာအခါ ျပဇာတ္ကိုသာလွ်င္ တိုက္ရိုက္(အေျခခံအျဖစ္) သံုး သည္ဆိုသည့္အခ်က္မွာ အမွန္တကယ္ လုပ္သင့္ေသာအခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ သို့ေသာ္ သူ့က်မ္းတြင္ က်မ္းကိုးစာရင္းကို မေဖာ္ျပသျဖင့္ သူ့အထက္က ဤအေျကာင္းအရာကို မည္သူေတြ မည္သို့ ေရးသားသည္ဟု မေဖာ္ျပနိုင္ျခင္းကား သူ့အမွား ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အကယ္၍ သူသည္ သူ့က်မ္းကို ေနာက္တစ္ျကိမ္ တည္းျဖတ္၍ ပံုနွိပ္မည္ ဆိုပါလွ်င္ ျမန္မာနိုင္ငံသုေတ သနအသင္းဂ်ာနယ္တြင္ (ရာမအေျကာင္း) ဘဟန္၊ ေအးေမာင္၊ ေဖေမာင္တင္နွင့္ဆရာသိန္းတို့ ေရးခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါး မ်ား ရွိေနေျကာင္းကို အသိေပးနွိုးေဆာ္လိုပါသည္။ ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားတြင္ ထိုျပဇာတ္အေျကာင္း မည္သို့ ေရးသားပါရွိ သည္ကိုလည္း ေလ့လာသင့္ပါသည္။ ေရွးအခါက ေရးသားေသာ ဆာ ဟင္နရီယူလ္၊ ဂ်င္နရယ္ ဖိုက္ခ်္၊ ကပၸတိန္ ေဖာ့နွင့္ ဆာ ေဂ်ာ့စေကာ့တို့၏ဇာတ္ကျပမႈဆိုင္ရာ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားမွလည္း အသင့္အတင့္ ျဖည့္စြက္ ေျပာစရာ ရမည္ဟု ထင္ပါ သည္။ ကပၸတိန္ေဖာ့၏ျဗိတိသွ်ျမန္မာ စာအုပ္တြင္ ေက်းလက္ေတာရြာက ကေလးမ်ား တင္ဆက္သည့္ ေဝ ႆနၱရာဇာတ္ အေျကာင္းကို အင္မတန္ ဖတ္ခ်င္စဖြယ္ ေရးသားထားသည့္အျပင္၊ ရုပ္ေသးဇာတ္ ကျပပံုကိုလည္း အဖိုးတန္ေသာ မွတ္စု မ်ား ေရးခဲ့ဖူးပါသည္။ ထို့ျပင္ ဂ်င္နရယ္ဖိုက္ခ်္က နန္းတြင္းအကကို ခ်ီးမြမ္းေရးသားလ်က္ ေငြေတာင္ျပဇာတ္ကို ကာရန္ မဲ့လကၤာနွင့္ဘာသာျပန္ခဲ့ပါသည္။ ထိုဘာသာျပန္တြင္ ကိနၷရီက လူေယာက်ာ္းနွင့္အိမ္ေထာင္က်ပံုကို အလြန္ ထင္ရွား ပီျပင္ေအာင္ ေရးျပထားပါသည္။ ေလာကုတၱရာသန္သူက ဤကဲ့သို့ အေရးအသားကို အျပင္းအထန္ ရႈတ္ခ်လွ်င္ ရာမ၊ အီေနာင္တို့ကို ဖတ္ျကည့္သင့္ေျကာင္း (ရည္ညွြန္းေဖာ္ျပပါသည္။)
ေမာင္ထင္ေအာင္၏က်မ္းကို ပံုနွိပ္ျခင္းျဖင့္ ရရွိမည့္ရလဒ္မွာ ေပ်ာက္ကြယ္မတတ္ ရွိေသာ ဇာတ္အခ်ို့ကို ဖတ္ရျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဦးပုည၏ျပဇာတ္မ်ားနွင့္ဂနၳဝင္က်မ္းတစ္ေစာင္ နွစ္ေစာင္မွတစ္ပါး အရင္ အနွစ္ သံုးေလးဆယ္က ရံုတင္ဇာတ္ေတြ အမ်ားျကီးကို ပံုနွိပ္ထုတ္ေဝျဖစ္သည့္အခ်ိန္ မတိုင္မီက နာမည္ျကီးဇာတ္မ်ားကို ဖတ္လို၍ ရွာေသာ္လည္း ရွာ၍ မရျဖစ္ရ ပါသည္ဟုဆိုေသာ္လည္း ျဗိတိသွ်ျပတိုက္နွင့္အိနၵိယရံုးစာျကည့္တိုက္မ်ားတြင္ စုေဆာင္းျပီး အပံုလိုက္၊ ၁၈၇ဝ ေက်ာ္ ၁၈၈ဝ ေက်ာ္က ပံုနွိပ္ခဲ့သည့္ဇာတ္စာအုပ္မ်ား ရာနွင့္ခ်ီျပီး ရွိေနပါသည္။ ထိုဌာနတို့နွင့္ ေျပလည္ေအာင္ ေစ့စပ္ေျပာဆိုနိုင္ ပါလွ်င္ ထိုဇာတ္ေတြကို ျပန္လည္ ပံုနွိပ္နိုင္လိမ့္မည္ဟု ထင္ရပါသည္။
စံပယ္ျဖူ၊ နိုဝင္ဘာ၊ ၂ဝဝ၂၊ ၁၄၃-၁၄၅။
ေရွးေခတ္ကဆည္ေျမာင္း - ေဒါက္တာသန္းထြန္း
ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာတခ်ို့အားကိုးနဲ့ ဆည္ေျမာင္းအေျကာင္းကို ျပန္ျပီး စစ္ေဆးျကည့္ေတာ့ အမ်ား ေျပာေလ့ရွိပံုကို နည္းနည္းေတာ့ ျပင္ဆင္ရမယ္ ထင္တယ္။ ပုဂံအနားက အေနာက္ဖြားေစာရြာ ဓမၼရာဇိက ဘုရား အေရွ့မုခ္ဂူထဲက ေက်ာက္စာအရ ဓမၼရာဇိကဘုရားကို ေဇယသူရမင္းျကီး တည္တယ္။ ျမန္မာဆန္ဆန္ ေဇယသူရကို စည္သူလို့ ေခၚျက တယ္။ ျပီးေတာ့ အထက္က စည္သူမင္းတစ္ပါး ရွိဖူးလို့ အရင္စည္သူကို အေလာင္းစည္သူ (၁၁၁၃-၁၁၆၃) လို့ေခၚေလ့ ရွိျပီး အခု စည္သူကို နရပတိစည္သူ (၁၁၆၉-၁၂၁၁) လို့ ေခၚေလ့ ရွိျကပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ ဥစၥနာ (၁၂၄၆-၁၂၅၆) ကလည္း ေက်ာက္စာထဲမွာ စည္သူလို့ပဲ ဘြဲ့အမည္ကို ေရးျပန္တယ္။ တရုတ္ေျပး (၁၂၅၆-၁၂၈၇) ကလည္း စည္သူပဲ။
ဒါ့ေျကာင့္ အဝေခတ္မွာ မင္းေခါင္ေတြကို ပထမမင္းေခါင္၊ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေခၚသလို ပုဂံေခတ္က စည္သူေတြကိုလည္း ပထမစည္သူ၊ ဒုတိယစည္သူ၊ တတိယစည္သူနဲ့စတုတၳစည္သူလို့ ေခၚေလ့ ရွိျကပါတယ္။ အခု သစ္မတီအရပ္မွာ ရွိတဲ့ ဓမၼ ရာဇိကေစတီ တကာေတာ္ကိုလည္း ဒုတိယစည္သူလို့ ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။ ဒုတိယစည္သူရဲ့ ခမည္းေတာ္ ပထမစည္သူရဲ့ ဘြဲ့က သိရီျတိဘုဝနာဒီတ်ပဝရပ႑ဍိတ ဓမၼရာဇ နရပတိ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇမၺူဒီပမွာ တန္ခိုးျကီးတယ္လို့ ေက်ာ္ျကားတဲ့မင္း ျဖစ္တယ္လို့ သူ့သားေတာ္ ဒုတိယစည္သူက ဓမၼရာဇိက ေက်ာက္စာမွာ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယစည္သူက သူ နန္းစံရာ ေနျပည္ေတာ္က အရိမဒၵနပူရ၊ နိုင္ငံက အေရွ့သံလြင္ျမစ္၊ ေတာင္ထဝယ္၊ တနင္သာရီ၊ သလင္ေျက (Cape Salang)၊ အေနာက္(ခ်င္း)ေတာင္၊ ပတိကၠရာ၊ ေျမာက္တေကာင္း၊ ငေဆာင္ခ်ံ ျဖစ္တယ္။ သူ့မွာ စစ္သူရဲ တစ္ဆယ့္ငါး သိန္းရွိတယ္လို့ေတာင္ ေက်ာက္စာထဲမွာ ေဖာ္ျပတယ္။ (သုညတစ္လံုး ျဖုတ္ျပီး တစ္သိန္းခြဲ နွစ္သိန္းဆိုရင္ ဟုတ္ေလာက္ စရာ ရွိပါတယ္။)
ဒုတိယစည္သူမင္းျကီးက ဘုရား တည္မယ္ဆိုျပီး ၇ ေအာက္တိုဘာ ၁၁၉၆ ေန့က သစ္မတီအရပ္မွာ ေျမေနရာ ေရြးတယ္။ ငါးျမွောင့္တိုင္ ျဖူျဖူ တစ္တိုင္ျမင္ေတာ့ နိမိတ္ေကာင္းပဲ ဆိုျပီး ေတြ့တဲ့ေနရာမွာ ပန္နက္ပံု ေထာင့္ငါးေထာင့္ ရွိျပီး အရံ တန္ေဆာင္းငါးေဆာင္ ရွိတဲ့ ေစတီတစ္ဆူ တည္ဖို့ ဆံုးျဖတ္တယ္။ အဲဒါကို သစ္မတီရပ္မေထရ္ (မဟာေထရ) ကိုလည္း အေျကာင္း ျကားတယ္။ ေငြေတာ္လည္း ေလးေသာင္းခြဲ ထုတ္ေပးတယ္။ သီဟိုဠ္မင္းဆီက ရထားတဲ့ ဘုရားဓာတ္ေတာ္ အဆူ ၃ဝ ကို ဌာပနာျပီး ေစတီကို တည္တယ္။ ျပီးတဲ့အခါ ၁၈ စက္တင္ဘာ ၁၁၉၈ မွာ အထြတ္ တင္တယ္။
ဘုရား ျပီးျပီဆိုေတာ့ သံဃာအပါးတစ္ေထာင္အတြက္ သကၤၷ္းအစံု တစ္ေထာင္ လႉတယ္။ ရတနာသံုးပါးကို လုပ္ေကြ်း ျပုစုဖို့ ကြ်န္တစ္ေထာင္လည္း လႉတယ္။ ဘုရားေျမဆိုျပီး ေျမပယ္ေပါင္း ခုနစ္ေထာင့္ငါးရာေလာက္ လႉတယ္။ တစ္ပယ္ ကို ၁ ဒသမ ၇၅ ဧက ရွိေလေတာ့ ဘုရားေျမ အစုစု ဧကေပါင္း ၁၃၁၂၅ ဧကေလာက္ လႉလိုက္တာ ျဖစ္တယ္။
ေျမလႉတဲ့အခါ ဆည္ေရေသာက္ လယ္ေတြကို ခရိုင္ေဒသကေရာ၊ တိုက္အရပ္ကပါ မွ်တပါဝင္ေအာင္ ေရြးျပီး လႉခဲ့တယ္။ ခရိုင္နဲ့တိုက္ကို ဘယ္ေနရာေတြမွာ ေတြ့နိုင္တယ္။ ဘယ္တုန္းက စျပီး ဒီေနရာေတြမွာ ဆည္ေျမာင္းနဲ့ေရသြင္းျပီး စပါး စိုက္တယ္ဆိုတာ ရွင္းဖို့ လိုပါတယ္။ ပထမဦးဆံုး ဆည္ေရေသာက္ လယ္ရွိတဲ့ေနရာေတြကို "ခရိုန္"လို့ေခၚပါတယ္။ အခု ေခတ္ စာလံုးေပါင္းကေတာ့ "ခရိုင္"ေပါ့။
ေက်ာက္ဆည္နယ္မွာ ခရိုင္ဆိုတဲ့နာမည္နဲ့ တြဲျပီး ေခၚတဲ့ရြာ တစ္ဆယ့္တစ္ရြာ ရွိတယ္။ မနၱေလးနယ္မွာေတာ့ ခရိုင္တစ္ရြာ ပဲ ရွိတယ္။ မင္းဘူးနယ္မွာ ခရိုင္ေျခာက္ရြာ ရွိတယ္။ အဲဒီေနရာေတြမွာ ျမန္မာေတြထက္ ေစာျပီး မြန္၊ ကရင္နဲ့ကဒူးေတြက အရင္ အနွစ္ နွစ္ေထာင္ ဝန္းက်င္ကပဲ စပါး စိုက္ေနျကပါျပီ။ ေနာင္အခါ စပါးကို ဆည္ေရ အားကိုးနဲ့ စိုက္တဲ့ပညာကို ျမန္မာေတြ တတ္ကြ်မ္းလာတဲ့အခါ စပါးစိုက္ခင္းကို တိုးခ်ဲ့ပါတယ္။ ေနာက္တိုးေဒသကို "တိုက္"လို့ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီလို တိုးခ်ဲ့ခဲ့တာက အရင္ အနွစ္ ခုနစ္ရာေလာက္က ျဖစ္ပါတယ္။
တစ္ဆယ့္တစ္ခရိုင္
ေက်ာက္ဆည္နယ္မွာ ရွိတယ္။ ေတာင္က ေျမာက္ကို အစဉ္လိုက္ ေဖာ္ျပရင္
၁။ ပင္လယ္ (နတ္ထိပ္ေတာင္ျကားလမ္းနဲ့အနီးဆံုး တစ္ဆယ့္တစ္ခရိုင္မွာ ေတာင္ဘက္အက်ဆံုး၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၂။ ျပည္မနား (မီးရထားလမ္းေပၚက ျမို့မဟုတ္၊ ပန္းေလာင္ျမစ္ အေနာက္ဘက္၊ ကူမဲေျမာက္ဘက္၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၃။ ျမစ္သား (အခု ျမို့၊ ပန္းေလာင္ျမစ္ အေရွ့ဘက္)
၄။ ရငုန္ (အခု ရြာမံုျကီး၊ ပန္းေလာင္ျမစ္နဲ့စမံုျမစ္ဆံု)
၅။ ျမင္းခုန္တိုင္ (အခု ျမို့၊ ပန္းေလာင္ျမစ္ အေရွ့ဘက္ ကမ္းပါး)
၆။ ပနန္ (ေက်ာက္ဆည္ျမို့ အေနာက္၊ ပန္းေလာင္ျမစ္ အေရွ့ဘက္ကမ္း၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၇။ တမုတ္ (ပန္းေလာင္ျမစ္နဲ့ေဇာ္ဂ်ီျမစ္ဆံု၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၈။ သင္ေတာင္ (ေက်ာက္ဆည္ျမို့ေျမာက္၊ ေဇာ္ဂ်ီျမစ္ အေနာက္၊ စြန္ရဲကန္အနီး၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၉။ မကၡရာ (အခု ျမို့၊ ေဇာ္ဂ်ီျမစ္နဲ့ျမစ္ငယ္ျမစ္ဆံု)
၁ဝ။ တျပက္သာ (မကၡရာျမို့အေနာက္၊ အိုးထိန္းေတာင္ဝန္းက်င္၊ အခု ရြာဆိုးကုန္း)
၁၁။ ခံမႉ (မြန္ရြာေဟာင္း၊ ပန္းေလာင္ျမစ္နဲ့ျမစ္ငယ္ျမစ္ဆံု)
တစ္ခရိုင္
မနၱေလးနယ္
မင္းဘူးနယ္၊ ေက်ာက္ဆည္နယ္က တစ္ဆယ့္တစ္ခရိုင္လို့ နာမည္စာရင္း မရွိ။ ေတာင္က ေျမာက္ အစဉ္လိုက္ မွန္းဆခ်က္
၁။ စကု
၂။ မပင္စရ
၃။ က်က္သကိုင္
၄။ ယပေကာ
၅။ စလင္း
၆။ ေအာ့လိုင္
တိုက္
မံုရြာေအာက္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ရိုးနဲ့ တေကာင္းေအာက္ ဧရာဝတီျမစ္ရိုး နွစ္ရိုးအျကား ေတာင္က ေျမာက္ အစဉ္လိုက္
၁။ လေတြ
၂။ မုဆိုးျခံု
၃။ မုဆိုးဖို
၄။ ပင္စည္
၅။ ညံ့သာ
ခ်င္းတြင္းျမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္း၊ ငါးခံုယမားေခ်ာင္းနဲ့ ယမားေခ်ာင္း နွစ္ခုအျကား ပင္က်ီဆယ္တိုက္၊ ေတာင္က ေျမာက္ အစဉ္လိုက္ မွန္းဆခ်က္
၁။ ငါးခံု
၂။ က်ားတက္
၃။ ေခ်ာင္းဆံု
၄။ ပုလဲ
၅။ မင္းတိုင္ပင္
၆။ ဆားလင္းျကီး
၇။ ဆားထံုး
၈။ ခ်င္ျပစ္
၉။ အိုင္းမ
၁ဝ။ ယင္းမာပင္
ဧရာဝတီျမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္း
၁။ တမာခါး (ေယာျမစ္ညာ)
၂။ ပူေဇာ္ (ေျခာက္ခရိုင္အစပ္)
၃။ မုန္းေတာင္ (မုန္းေခ်ာင္း ေတာင္ဘက္ကမ္း)
ဧရာဝတီျမစ္ အေရွ့ဘက္ကမ္း
၁။ ေတာင္တြင္းျကီး
အထူးမွတ္ခ်က္။ခရစ္နွစ္ တစ္ဆယ့္သံုး ရာစုနွစ္ကုန္မွာ တရုတ္က တူးေပးသြားတယ္ဆိုတဲ့ သင္းတြယ္ေျမာင္ကို ခရစ္ နွစ္ ၁၂၉၈ က ေက်ာက္စာမွာ ေတြ့တယ္။ ေက်ာက္စာမွာ ေတြ့တဲ့နွစ္ထက္ အနည္းဆံုး အနွစ္ငါးရာေက်ာ္ကပဲ ဂဒူးေတြ တူးခဲ့လို့ သူတို့အမ်ားစုေနရာ သင္းတြယ္ (တေကာင္း)ကို စြဲျပီး သင္းတြယ္ေျမာင္ ေခၚတာ ျဖစ္မယ္လို့ ထင္ပါတယ္။ႆ
အညွြန္း ဓမၼရာဇိကဘုရားေက်ာက္စာ (ဓာတ္ပံု ၁၉၊ ၂ဝ)
ကလ်ာမဂၢဇင္း၊ ၁၉၉၂၊ ဇူလိုင္လ၊ အမွတ္ ၈၉။
အ
အ
ပါဠိအလို ဗ်ည္း(၃၃)လံုးအနက္ ေနာက္ဆံုး (၃၃)လံုးေျမာက္ဗ်ည္း ျဖစ္၏။ အစုမဟုတ္ေသာ အ-ဝဂ္အကၡရာ အ-ဟု ေခၚသည္။ အသံ၏ျဖစ္ေပၚရာဌာန ဌာန္အားျဖင့္ လည္ေခ်ာင္းအရပ္မွျဖစ္ေသာ ကဏၭဇအကၡရာ ကဏၭဌာန္ျဖစ္သည္။ နႈတ္ခမ္းကို ပိတ္၍ ရြတ္ဖတ္ရေသာ သံဝုဋပယတ္လည္း ျဖစ္သည္။ ျဖစ္ျခင္းအေျကာင္း ကရိုဏ္းအားျဖင့္ သကဌာန္ ကရိုဏ္း ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အကုသိုလ္ မူလတရား(၃)ပါး
(၁)ေလာဘ-လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း။
(၂)ေဒါသ-စိတ္ဆိုးသျဖင့္ အျပစ္ရွိျခင္း။
(၃)ေမာဟ-အျမင္မွန္ မရသျဖင့္ အမွန္ကို မသိျခင္း။
အကိုတစ္ေယာက္သို့ (ေရး-သန္းေဖေလး၊ ဆို-ခ်စ္စပယ္
(ခ်စ္ေသာအစ္ကိုတစ္ေယာက္ရယ္...အယူအဆေတြ လြဲမွားေနသမွ် ကိုယ့္ဘဝအတြက္ ရင္ေလးမိခဲ့တယ္... တစ္ကယ္ ေတာ့လဲ ကိုရယ္... အေနာက္တိုင္းရဲ့ယဉ္ေက်းမႈမ်ားျကားဝယ္ ေပ်ာ္ေမြ့လိုသူ အစ္ကို့အျဖစ္မ်ားရယ္ ရင္နာစရာ ေကာင္းလွပါတယ္)၂...။
ညီမက ျမန္မာမႈ ျမန္မာဟန္မ်ား နွစ္သက္သူ အစ္ကိုက အေနာက္တိုင္းယဉ္ေက်းမႈ ဆိုရွယ္ေလာကမွာ ေပ်ာ္ေမြ့သူ... အဲဒီနွစ္ေယာက္ရဲ့ ဘဝဟာလဲ ဘယ္လိုမ်ား ေပါင္းစပ္မႈမ်ိုး ရမွာလဲ အစ္ကိုရယ္...။
အဲဒါေျကာင့္မို့ကြယ္ ညီမနဲ့အစ္ကို အဆင္မေျပမႈမ်ား ထပ္ဆင့္လို့သာ ျမင္ခဲ့ျကရတယ္... သံေယာဇဉ္ျကီးမားမိသူ အေနနဲ့ လမ္းခြဲျကရမွာမ်ားကို စိုးတရြံ့ရြံ့ ဒီလိုအျဖစ္မ်ိုးလဲ မျကံုလိုပါတယ္ အစ္ကိုတစ္ေယာက္ သတိတရားရမယ့္ လူမ်ားကိုကြယ္ (ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနမယ္)၂... အစ္ကိုရယ္...။
အက်ေကာက္သည္ (စကားလံုး အဓိပၸါယ္ အရေကာက္သည္၊ စိတ္အဆိုး လြယ္သည္၊ အေတြးနွင့္ ခံျပင္းသည္)
စကားလံုးမ်ားကို ေျပာဆိုေသာအခါ မူလအဓိပၸါယ္အစား စကားလံုး အနက္က်ကို ေလးနက္စြာ ဆက္ေလွ်ာက္ ေတြးဆ၍ စိတ္အလို မက်ျခင္း ျဖစ္တတ္သူမ်ား ရွိေလသည္။ ပံုစံအားျဖင့္ "မင္းအေဖ ရွိသလား" ဟု အေဖ အိမ္တြင္း ရွိ မရွိ ေမးသည္ကို "အေဖ မရွိပဲ ေမြးေလသေလာ" ဟု ေမးဘိသကဲ့သို့လည္းေကာင္း၊ "ထမင္းစား ျပီးျပီလား" ေမး သည္ကို "ထမင္းကိုမွ မွန္ေအာင္ စားရသေလာ" ဟု စူးစမ္းသည့္သေဘာကဲ့သို့လည္းေကာင္း အဓိပၸါယ္ အက်ေကာက္ ၍ နာျကည္းတတ္ျခင္းကို အက်ေကာက္သည္ဟု စကားခ်ံု့၍ သံုးနႈန္းေလသည္။ အထအန ေကာက္သည္ဟုလည္း ဆို ျကသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသမိန္)
အက်ိုးတရား (၂)ပါး
(၁) အတၱဟိတ - မိမိ အက်ိုးရွိမႈကို ျပုလုပ္ျခင္း။
(၂) ပရဟိတ - သူတစ္ပါး အက်ိုးရွိမႈကို ျပုလုပ္ျခင္း။
အျကာဆံုးစစ္ပြဲ
၁၃၃၇ ခုနွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အဂၤႅိပ္-ျပင္သစ္၏အနွစ္(၁ဝဝ)စစ္ပြဲ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေျခခံပညာေရးစနစ္သစ္
၁၉၆၆ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၇ ရက္ေန့တြင္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ပညာေရးဌာနမွ အေျခခံပညာေရးစနစ္သစ္ ဥပေဒကို ထုတ္ျပန္ေက်ညာခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဂတိတရား (၄)ပါး
(၁)ဆနၵာဂတိ - ခ်စ္သည္ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္၍ မျပုလုပ္သင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၂)ေဒါသာဂတိ - စိတ္ဆိုးသည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၃)ဘယာဂတိ - ေျကာက္ရြံ့သည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၄)ေမာဟာဂတိ - ေတြေဝသည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။ (စတုကၠ အဂၤုတၱိုရ္)
အငမ္းမရ ျဖစ္သည္ (လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း ျပင္းျပသည္၊ အာသာငမ္းငမ္း ျဖစ္သည္၊ ငမ္းသည္)
အငမ္းမရ ဟူေသာ စကားမွာလည္း ထိုအဓိပၸါယ္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ "အငမ္းမရ" သည္ ငမ္းျခင္းကို တားဆီးမရသည္ ကိုလည္းေကာင္း၊ ငမ္းေသာ္လည္း မရပဲ ရွိသည္ကိုလည္းေကာင္း ဆိုသကဲ့သို့ ရွိသည္။ သို့ပင္ ျဖစ္ေစကာမူ အငန္းမရ ဟူေသာ စကား ရွိေပေသးသည္။ ထိုစကားမွာ အလုပ္တာဝန္ကို ေဝပံုက် လုပ္ျကသူတစု၌ အေျကာင္းတခုခုေျကာင့္ တေယာက္ေယာက္သည္ မိမိအတြက္ ေဝပံုက် တာငန္း၊ အလုပ္အငန္း မရရွိေသာအခါ မိမိဝင္ေငြ ရရွိရန္ အခြင့္အေရး လစ္ဟင္း ဆံုးရံႈးရျခင္း ျဖစ္၍ မေက်မခ်မ္း ျဖစ္ရသည္။ ထိုသို့ လစ္ဟင္း ျကြင္းက်န္၍ ဖက္ပဲ့ေနျခင္း၊ တာဝန္လစ္လပ္ လ်က္ ရွိျခင္း၊ မေစ့မငု ျကြင္းက်န္ေနခဲ့ျခင္းတို့ကို အငန္းမရ ျဖစ္သည္ဟူ၍လည္း ဆိုသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသ မိန္)
အျငိမ့္ရူးမေလး (ေရး-ေမာင္ေမာင္ေလး၊ ဆို-မာသီ)
စင္ျမင့္မ်ားထက္မွာ...မိုးဆမ္းပန္းပမာ လန္းလ်က္ပါ အစဉ္သာယဉ္ကာ အသြင္ထူးစြာ လွလွပပကေလးပါ... ရွင္းေျကာ့ေျကာ့ ေတးဖြဲ့ကာ နီေထြးေထြးေသြးေရာင္ယွက္ျဖာ...နႈတ္အာဆို ခ်ိုလို့သာ ဆိုကတဲ့အျငိမ့္မင္းသမီး သူတို့ရဲ့ ဟန္လဲပါ...အတုယူကာ...ဆိုဖြဲ့လို့ ကလိုက္ဦးမွာ ရွင့္...။
ေဟ့-မာသီ-ကေရးရာ အျငိမ့္ရူးမေလး ဘြဲ့ေပးကာ အမ်ားတကာ ေလွာင္လို့သာ ျပံုးျကေလျပီကြာ...မျကြားစရာပ အမ်ားတကာက ဟားလာသမွ် အျမဲသာ ရင္ဆိုင္ကာ အတင္းအဖ်င္းဆိုတာ ဆိုစျမဲပါ...သူတို့ေမာျကရင္ ရပ္ျကတာ... က်မဝါသနာလမ္းကေလးပါ...ထင္ေပၚ ရင္ စင္ေတာ္ေကာက္မွာ...။
ပုထုဇေနာ ဥမၼတၱေကာ ျမတ္ဘုရား ေဟာျကားခဲ့ေလတာမို့...ဝါသနာေစရာ ေသြမကြာဘဲ (လိုက္နာျကတာ)၂ ရူးတယ္ လို့ ဆိုဆိုလာ ေအာင္ျမင္ေသာ ဟိုတေန့မွာ ထူးပါတယ္လို့ ဆိုဦးမွာ...။
ခုေတာ့ တေယာက္ထဲ ေပ်ာ္ရွြင္စရာ ေစာင္ေတြရွိသမွ်သာ ကန့္လန့္ကာ အထည္ေတြ ရွိသမွ်သာ ဝတ္စားကာ မ်က္စေလးေပးေပးလို့ အခ်ိုးက်က်သာ မိဘမ်ား မရွိခိုက္ပါ...ေကြးေကြးေအာင္ ဆိုလို့ ကမွာ ေပ်ာ္ရွြင္ဘြယ္ရာ က်မရဲ့ ဝါသနာ...။
အစားျကီးသူ (၅)ေယာက္
(၁) အာဟာရဟတၳက - မထနိုင္သျဖင့္ လက္ကို ဆြဲလွဲ့ပါဦးဟု စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၂) အလံသာဋက - ကြ်တ္သြားသည့္ ပုဆိုးကို ျပန္၍ မေကာက္နိုင္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၃) တတၳဝ႗ဋက - မထနိုင္သျဖင့္ တေျပာင္းတျပန္ လွိမ့္၍ ေနရေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၄) ကာကမာသက - ခံတြင္းထဲသို့ က်ီးနွိုက္၍ စားနိုင္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၅) ဘုတၱဝမိဒက - စားျပီးသမွ် အံထြက္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။ (ဓမၼပဒ)
အစာအိမ္အရည္ကို ေတြ့ရွိခဲ့သူ
၁၈ ရာစုေခတ္အလယ္တြင္ ျပင္သစ္လူမ်ိုး ရီးယားမား ဆိုသူသည္ အသက္ ၇ဝ အရြယ္ေရာက္မွ အစာေခ်ဖ်က္ျခင္းကို သုေတသနျပုခဲ့သည္။ ၄င္းသည္ အစာအိမ္အရည္ေခၚ (Gastric Juice)ကို ေတြ့ရွိခဲ့သည္။
အစင္းသိသည္ (အရင္းျမစ္ ေသခ်ာသိသည္)
ေျကာင္၊ ေခြး၊ နြား စေသာ သတၱဝါတို့ကို ေမြးေကြ်းထားေသာအခါ အျခား သတၱဝါမ်ားနွင့္ ေရာေနွာေနေသာ္လည္း မိမိ တို့ အိမ္ေမြး တိရစၦာန္၏ အေသြးအေမြး၊ အကြက္အစင္းတို့ကို သိရွိမွတ္ထားသျဖင့္ မိမိတို့၏ တိရစၦာန္ ျဖစ္ေျကာင္းကို အလြယ္နွင့္ ခြဲစစ္နိုင္ေလသည္။ ထိုအေျကာင္းကို စြဲ၍ အစင္းသိသည္၊ အစင္းသိျပီးျပီ စသည္ျဖင့္ တင္စား၍ ဆိုျက သည္။ အခ်ို့က အေျဖာင့္သိသည္ ဟူ၍ အေျဖာင့္အစင္း၊ စင္းလံုးေခ်ာ ဟူေသာ ယင္းအနက္ကို ယူျကသည္။ (ျမန္မာ ဘန္းစကား-လွသမိန္)
အစိေနၱယ်တရား (၄)ပါး
(၁)ဘုရားရွင္တို့၏ဘုရားအရာသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၂)ဈာန္ရေသာပုဂၢိုလ္တို့၏ ဈာန္အရာသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၃)ကံ၏အက်ိုးေပးျခင္းသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၄)ဤကမၻာေလာကျကီးသည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း၊ သတၱဝါတို့သည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း၊ ေရ ေျမ ေတာ ေတာင္ သမုဒၵရာသည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း (ဟု) ျကံစည္စိတ္ကူး၍ ေနေသာ သူသည္ စိတ္ပင္ ပန္းရံု ရူးသြပ္ရံုသာ ရွိေတာ့အံ့နည္း။ (စတုကၠ အဂၤုတၱိုရ္၊ ၃-အပဏၰကဝဂ္၊ ၇-အစိေနၱယ်သုတ္)
အစိုးမရေသာ တရား(၂)ပါး
(၁) မိုဃ္း - မိုဃ္းသည္ ရြာမလိုလိုနွင့္ မရြာဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ မရြာဘူးလိုလိုနွင့္လည္း ရြာတတ္၏။ သူ့သေဘာကို မည္သူမွ အစိုးမရ။
(၂) နြားသိုး - နြားသိုးသည္ စိတ္ေကာင္း ရွိသည္ မရွိသည္ဟု မသိရ။ သူေဝွ့လိုသည့္အခါ သခင္ကိုပင္ ျပန္ေဝွ့၏။ သူ့ သေဘာကို အစိုးမရ။
အဆာ က်ယ္သည္ (ဇီဇာခ်ဲ့သည္-အလိုဆနၵ က်ယ္ျပန့္သည္၊ လိုအင္ျကြယ္သည္)
ထိုစကားမွာ ပူဆာေတာင့္တမႈ က်ယ္ျပန့္ မ်ားျပားျခင္းကို တင္စား၍ သံုးနႈန္းသည္။ အလိုမျပည့္နိုင္ျခင္း၊ (ေခ်းမ်ား ျခင္း) အလဲအလွယ္ အေတာမသတ္ အလိုရွိျခင္း၊ လိုအင္ဆနၵ မ်ားျပား က်ယ္ျပန့္ျခင္း၊ ေက်နပ္ နွစ္သိမ့္နိုင္ခဲ့ျခင္း၊ အေဆာင္အေယာင္ ခ်ဲ့ျခင္း စေသာ အက်ယ္ခ်ဲ့မႈမ်ားကို တင္စား၍ သံုးသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသမိန္)
အတာသကၤျန္
သကၤျန္ ျဖစ္ေပၚလာပံုမွာ ပရမီသြာ(သွ်ိုဗား)နတ္မင္း၏သား အာသီ မည္ေသာ ျဗဟၼာနတ္မင္းနွင့္သိျကားမင္းတို့သည္ ေဗဒင္ဆိုင္ရာ အခ်က္တစ္ခု၌ အျငင္းအခံုျဖစ္ျကရာ လူ့ျပည္သို့ဆင္းျပီး ကဝါလမိုင္းပညာရွိထံ ရံႈးသူဦးေခါင္းျဖတ္ခံရ စတမ္း ကတိထား၍ သြားေရာက္ေမးျမန္းျက၏။ ထိုအျငင္းအခံုပြဲတြင္ သိျကားမင္းက နိုင္ေလရာ သိျကားမင္းက ျဗဟၼာ၏ဦးေခါင္းကို ျဖတ္၍ နတ္သမီး(၇)ေဖာ္တို့အား အလွည့္က် တစ္နွစ္တစ္ျကိမ္ ေပြ့ပိုက္ေစာင့္ထိန္းေစခဲ့၏။ က်န္ေသာ ျဗဟၼာ၏ကိုယ္တြင္ ပိဂၤႅမည္ေသာ ဆင္ဦးေခါင္းကို တပ္ဆင္ထားသည္။ ထိုျဗဟၼာ့ကိုယ္နွင့္ဆင္ဦးေခါင္းရွိ ေသာ နတ္ကို မဟာပိနၷဲနတ္ဟုေခၚျကသည္။ သကၤျန္ပြဲမွာ ပူေလာင္ေသာ ျဗဟၼာ၏ဦးေခါင္းကို တာဝန္ယူ၍ ေပြ့ပိုက္ ထားရသည့္နတ္သမီးမ်ား တစ္နွစ္တစ္ခါ လက္ေျပာင္းယူခ်ိန္တြင္ ျဗဟၼာေခါင္းေအးေဆးရန္ ေရေလာင္းရျခင္း၏ အထိမ္းအမွတ္ ျဖစ္၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေထြေထြညီလာခံ၏သေဘာ
ကုလသမဂၢရွိ အေထြေထြညီလာခံသည္ ကုလသမဂၢတြင္ အေရးပါ အရာေရာက္ဆံုးေသာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခု ျဖစ္ေလ သည္။ ၄င္းအေထြေထြ ညီလာခံတြင္ ကုလသမဂၢအဖြဲ့ဝင္နိုင္ငံမ်ားမွ ကိုယ္စားလွယ္ငါးဦးက်စီ ပါဝင္ျကသည္။ အေထြ ေထြညီလာခံ၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္ တစ္ရပ္ကို ခ်ရန္ အမ်ားဆနၵသံုးပံုနွစ္ပံု ရရွိရမည္ ျဖစ္ေလသည္။ အေထြေထြညီလာခံကို နွစ္ပတ္လည္ညီလာခံနွင့္လိုအပ္၍ က်င္းပေသာ အေရးေပၚညီလာခံ ဟူ၍ နွစ္ပိုင္း ခြဲျခားထားသည္။ အေထြေထြညီ လာခံတြင္ ဦးစီးနာယကျပုရန္ အသင္းသားမ်ား၏ဆနၵအရ ညီလာခံ၏ဥကၠ႒ဌနွင့္ဒု-ဒုကၠ႒ဌတို့ကို ေရြးခ်ယ္တင္ျမွောက္ ျကရ၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဓိပတိတရား(၄)ပါး
(၁)ဆနၵာဓိပတိ - အလိုဆနၵ အျကီးအမႉး။
(၂)ဝီရိယာဓိပတိ - ဝီရိယ အျကီးအမႉး။
(၃)စိတၱာဓိပတိ - စိတ္ အျကီးအမႉး။
(၄)ဝီမံသာဓိပတိ - ပညာ အျကီးအမႉး။
အနာျကီးေရာဂါျပခန္း
အနာျကီးေရာဂါျပခန္းတြင္ အျဖူကြက္၊ အနီကြက္ေပၚျခင္း၊ ထံုျခင္း၊ ေျခလက္ေလးလံျခင္း စေသာ လကၡဏာမ်ား သည္ အနာျကီးေရာဂါ ျဖစ္ပြားနိုင္သျဖင့္ နီးရာက်န္းမာေရးဌာနတြင္ စမ္းသပ္ရန္ နွိုးေဆာ္ထားေလသည္။ ေရာဂါျဖစ္စ ကုသလွ်င္ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္ေျကာင္းကိုလည္း သတိေပးထားသည္။ ဆက္လက္၍ အနာျကီးေရာဂါသည္၊ ကူးစက္နိုင္ ေသာအေျခအေနရွိသူ ေရာဂါရွင္နွင့္ျကာရွည္စြာ အတူေနထိုင္မွသာလွ်င္ ကူးစက္ျဖစ္ပြားနိုင္ေလသည္။ အကယ္၍ ေရာဂါရွင္နွင့္အိမ္သူအိမ္သားမ်ား စားေသာက္မႈမွအစ သီးျခားခြဲ၍ ေနထိုင္မည္ဆိုပါက မကူးစက္နိုင္ေပ။ အနာျကီး ေရာဂါကို ယခု ဆီဗာ(၁၉ဝ၆)ေဆးျပား၊ ဒီဒီအက္ေဆးျပား စသည္တို့ျဖင့္ ကုသျပီး ယခင္က ကေလာဆီေဆးကို အသံုး ျပုသည္။ ၄င္းမွာ လိမ္းေဆး ျဖစ္သည္။ အနာျကီးေရာဂါ ျဖစ္ပြားသျဖင့္ ကိုယ္အဂၤါခ်ို့တဲ့လွ်င္ ခြဲစိတ္ကုသေပးပံု၊ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ၄င္းေရာဂါ ရွိ မရွိ စမ္းသပ္စစ္ေဆးပံုတို့ကိုလည္း ျပသထားေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အနိယတ ရဟန္းသိကၡာပုဒ္ (၂)ပါး
(၁) ရဟန္းသည္ မိန္းမနွင့္ အကာအကြယ္ ရွိေသာ အမ်ားမျမင္ေသာ ေနရာ၌ နွစ္ေယာက္တည္း အတူ မေနရ။
(၂) ရဟန္းသည္ မိန္းမနွင့္ အကာအကြယ္ မရွိေသာ အမ်ား မျကားရေသာ ေနရာ၌ အတူ မေနရ။ (ဝိ၊ ၂၂၇ မွ)
အနနၱဂုဏ္(၅)ပါး
(၁)ဗုဒၶဂုေဏာ အနေနၱာ - ျမတ္စြာဘုရား၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၂)ဓမၼဂုေဏာ အနေနၱာ - တရားေတာ္၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၃)သံဃဂုေဏာ အနေနၱာ - သံဃာေတာ္၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၄)မာတာပိတုဂုေဏာ အနေနၱာ - မိဘ၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၅)အာစရိယဂုေဏာ အနေနၱာ - ဆရာသမား၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
အနုပညာရွင္အမေတာ္ေျကး
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ ဩဂုတ္လ ၂၈ ရက္ေန့တြင္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရသည္ အနုပညာရွင္မ်ားအား အမေတာ္ေျကး ထုတ္ေခ်း ရန္ ဥပေဒတစ္ရပ္ ျပ႒ဌာန္းေပးမည္ဟု ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အနုျမူဗံုးပညာရွင္
ကမၻာတြင္ ပထမဆံုး အနုျမူဗံုးျပုလုပ္ရာ၌ ပါဝင္ခဲ့သူမွာ ပါေမာကၡကေလာ့စ္ဖတ္ခ်္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းသည္ ျဗိတိသွ်၏ လွ်ို့ဝွက္ထားေသာ အနုျမူဗံုးလုပ္နည္းကို ရုရွားထံ ေရာင္းစားသည့္အတြက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရ၏ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပး ျခင္းကို ခံခဲ့ရသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အနုျမူဗံုးဒဏ္
၁၉၅၃ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ ၂ဝ ရက္ေန့က အေမရိကန္၏အနုျမူဗံုးလွ်ို့ဝွက္ခ်က္ကို ရုရွားသိေအာင္ လုပ္မိေသာ အေမရိကန္ ျပည္သား(ရိုဇင္ဘတ္)တို့ဇနီးေမာင္နွံအား လူသတ္ဓာတ္ကုလားထိုင္နွင့္ကြပ္မ်က္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အနုျမူအသံုးအနႈန္း
အနုျမူဆိုေသာ ေဝါဟာရကို ဘီစီ ၅ဝဝ က (ဒီမိုကေရတက္)ဆိုသူက စတင္ေခၚေဝၚခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အနုျမူေျကာင့္ ေသသူမ်ား
အေမရိကန္အနုျမူဗံုးေျကာင့္ ဟီရိုရွီးမားတြင္ လူ (၇၈၁၅ဝ)ေသဆံုးျပီး ၃၇၄၂၅ ေယာက္ ဒဏ္ရာရခဲ့သည္။ ၁၃၉၈၃ ေယာက္ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့သည္။ နာဂါဆာကီတြင္မူ လူ ၃၉ဝဝဝ ေယာက္ ေသခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေနာတတၱအိုင္၏အရံေတာင္ (၅)လံုး
(၁) သုဒႆနေတာင္။
(၂) စိတၱရေတာင္။
(၃) ကာဠာကုဋေတာင္။
(၄) ဂနၶမာေတာင္။
(၅) ေကလာသေတာင္။
အပူခ်ိန္တိုင္း ကိရိယာကို ထြင္ခဲ့သူ
ဖာရင္ဟိုက္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေပါင္းအသင္း (၃)မ်ိုး
(၁)ယုတ္ညံ့သူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ ယုတ္ညံ့သူ ျဖစ္ရ၏။
(၂)တန္းတူသူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ မဆုတ္ယုတ္ရ၏။
(၃)အဆင့္အတန္းျမင့္သူကို ေပါင္းလွ်င္ လ်င္ျမန္စြာ ျမင့္မားတိုးတက္ရ၏။ (အဂၤုတၱိုရ္၊ ၁-ေသဝိတဗၺသုတ္)။
အပိုင္းအျခား အဆီးအတား မရွိေသာ တရား(၅)ပါး
ပိုင္းျခားသတ္မွတ္၍မရ၊ အဆံုးမရွိ ျပုတတ္ ျဖစ္တတ္ေသာ သေဘာ(၅)ပါး ျဖစ္သည္။ လကၤာျဖင့္ ေဖာ္ျပလိုက္သည္။ ေသေသာက္တဲနွင့္၊ မလြဲသဘင္၊ ေသာက္ေရစင္နွင့္၊ ထို့ျပင္တသီး၊ ျမစ္ခရီးနွင့္၊ အျပီးတူစြာ၊ မိန္းမမွာတည့္၊ ေဝလာ ကာလ၊ မရွိျကဘူး(ျမန္မာမႈ အဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အပယ္(၄)ပါး
(၁)ငရဲ - ခ်မ္းသာမႈ အလ်ဉ္းမရွိေသာအရပ္။
(၂)တိရစၦာန္ - မဂ္ဖိုလ္ကို ဖီလာျပု၍ မိုးကို ေက်ာေပးေသာ သတၱဝါ။
(၃)ျပိတၱာ - ကိုယ္လက္အဂၤါ မမွ်တေသာ သတၱဝါ။
(၄)အသုရကာယ္ - မရဲရင့္ေသာ ျပိတၱာ သတၱဝါတစ္မ်ိုး။
အပၸမညာ ေစတသိက္ (၂)ပါး
(၁) ကရုဏာ - ဆင္းရဲသူမ်ားကို ျမင္က သနားျခင္း။
(၂) မုဒိတာ - ခ်မ္းသာမႈ ရသူမ်ားကို ျမင္ပါက ဝမ္းေျမာက္ျခင္း။
အေပါင္းအသင္း (၃)မ်ိုး
(၁) ယုတ္ညံ့သူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ ယုတ္ညံ့သူ ျဖစ္ရ၏။
(၂) တန္းတူသူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ မဆုတ္ယုတ္ရ၏။
(၃) အဆင့္အတန္း ျမင့္သူကို ေပါင္းလွ်င္ လ်င္ျမန္စြာ ျမင့္မား တိုးတက္ရ၏။ (အဂၤုတၱိုရ္ ၁-ေသဝိတဗၺသုတ္-၁၂၃)
အဖသတ္မင္း (၅)ဦး
(၁) အဇာတသတ္မင္း။
(၂) ၄င္းမင္း၏သား - ဥဒယဘဒၵမင္း။
(၃) ၄င္းမင္း၏သား - အနုရုဒၶါမင္း။
(၄) ၄င္းမင္း၏သား - မု႑ဍမင္း။
(၅) ၄င္းမင္း၏သား - နာဂဒါသမင္း။ (၄င္းမင္း၏ လက္ထက္၌ အဆံုးသတ္သည္။)
အဖြဲ့ပ်က္ျပယ္ျခင္း အေျကာင္း(၃)ပါး
(၁)ဗဟုေနတၱာရ-နည္းညွြန္လမ္းျပ အျကီးအမႉးလုပ္လိုသူ ေပါမ်ားျခင္း။
(၂)သဗၺပ႑ဍိတမာနီ-မိမိကိုယ္ကို ပညာရွိဟု ဘဝင္ျမင့္သူ မ်ားျခင္း။
(၃)ဗဟုမဟိစၦာ-ရာထူး မက္ေမာသူ မ်ားျခင္း။
အဘိဉာဏ္ (၅)ပါး
(၁) ဣဒၶိဝိဓအဘိဉာဏ္ - တန္ခိုးအမ်ိုးမ်ိုး ဖန္ဆင္းနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၂) ဒိဗၺေသာတအဘိဉာဏ္ - နတ္တို့ နားကဲ့သို့ ျကားနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၃) ပရစိတၱဝိဇာနနအဘိဉာဏ္ - သူတစ္ပါးစိတ္ကို ပိုင္းျခား၍ သိနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၄) ပုေဗနိဝါသအဘိဉာဏ္ - ေရွးေရွးေသာဘဝက ျဖစ္စဉ္ကို သိနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၅) ဒိဗၺစကၡုအဘိဉာဏ္ - နတ္တို့၏ မ်က္စိကဲ့သို့ ျမင္နိုင္ေသာ ဉာဏ္။ (သဂၤျိုဟ္)
အေမရိကန္ရွိ ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတားတစ္ခု (ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတားကိုလည္း ရႈ)
ကမၻာေပၚရွိ အရွည္ဆံုးတံတားမ်ားအနက္ အေမရိကန္ျပည္ ဆန္ဖရန္စစၥကို အုကၠလန္တံတားသည္ တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေျကးစား ေဘာအသင္း
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေျကးစားေဘာလံုးအသင္းကို ၁၉၂ဝ ျပည့္နွစ္က စတင္ဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္နွင့္ဂီတာ
အေမရိကန္ျပညည္ေထာင္စုတြင္ အေပ်ာ္တမ္းတူရိယာသမား သန္း ၄ဝ နီးပါးခန့္ရွိျပီး ၄င္းတို့အအနက္ ေလးပံုတစ္ပံု မွာ ဂီတာတီးျကသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၆၅ ခုနွစ္က အေမရိကန္တစ္ျပည္လံုးတြင္ ဂီတာအလံုးေပါင္း တစ္သန္းခြဲေရာင္း ခ်ရသည္ဆိုသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေလေျကာင္း (Pan American)
ပင္(န္)အေမရိကန္ေလေျကာင္းသည္ ၁၉၂၉ ခုနွစ္တြင္ အဂၤႅန္နွင့္အိနၵိယသို့လည္းေကာင္း၊ ၁၉၃ဝ ျပည့္တြင္ နယ္သာ လန္မွ နယ္သာလန္အေရွ့အိနၵိယသို့လည္းေကာင္း၊ စတင္ပ်ံသန္းခဲ့ျပီး ၁၉၃၈ ခုနွစ္အေရာက္တြင္ ကမၻာ့တစ္ဝက္ခရီး သို့ ပ်ံသန္းေနျပီ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ လူမႈဖူလံႈေရး
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ လူမႈဖူလံႈေရးဥပေဒကို ၁၉၃၅ ခုနွစ္က ျပ႒ဌာန္းခဲ့သည္။ ဥပေဒျပ႒ဌာန္းျခင္း၏ရည္ရြယ္ ခ်က္မွာ အလုပ္လက္မဲ့မ်ား၊ အသက္အရြယ္ အိုမင္းသူမ်ား၊ မွီခိုသူခေလးသူငယ္မ်ား၊ မ်က္မျမင္ဒုကၡိတမ်ားအတြက္ လိုအပ္သလို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ရန္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္လုပ္သား အနည္းဆံုးလုပ္ခ
အေမရိကန္ျပည္တြင္ ပထမဆံုးလုပ္သားမ်ား၏အနည္းဆံုးလုပ္ခဥပေဒ (Mininum Wage Law) ကို ၁၉၁၂ ခုနွစ္က ျပ႒ဌာန္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္နွင့္ေက်ာက္မီးေသြး
အေမရိကန္ျပည္သည္ ကမၻာေပၚရွိ ေက်ာက္မီးေသြးမ်ားအနက္ ၃၅ ရာခိုင္နႈန္း ထြက္ေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ- တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေဒၚလာ
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ေဒၚလာအသံုးျပုေသာ နိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၄င္းေဒၚလာအျကြေမ်ားကို အေမရိကန္ ျပည္ ဖိလဒယ္လ္ဖီရာနွင့္ဒင္ဗီရွိဖက္ဒရယ္သြန္း ဒဂၤါးစက္ရံုတြင္ ျပုလုပ္သည္။ ေဒၚလာျပားမ်ား ျပုလုပ္ပံုမွာ ပထမ (Alloy)ေခၚ ေရာစပ္သတၱု ျပုလုပ္သည္။ ၄င္းမွာ အထူျပုလုပ္ထားသည့္သတၱု ျဖစ္သည္။ ထိုေနာက္ လွ်ပ္စစ္မီးဖိုျဖင့္ ၄င္းသတၱုကို က်ိုသည္။ ျပီးလွ်င္ ခပ္ပါးပါးအေခ်ာင္းကေလးမ်ား ျပုလုပ္သည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ၄င္းအေခ်ာင္းမ်ားကို ေဒၚလာျပားအထူအတိုင္းရွိေအာင္ အစရွည္မ်ား ျပုလုပ္သည္။ ျပုလုပ္ျပီးသား အစရွည္မ်ားကို (Punch Machine) ေဖာက္စက္သို့ပို့ကာ ပိုက္ဆံပံုစံ အျကမ္းထည္အျဖစ္ ျဖတ္ေတာက္သည္။ ထိုပိုက္ဆံပံုစံျကမ္းမ်ားကို အနားမ်ားထူရန္၊ ေရတြက္ရာ၌ လြယ္ကူေစရန္၊ အကိုင္အတြယ္ခံေစရန္ အေခ်ာသတ္ျပုလုပ္မြမ္းမံျပီး ပိုက္ဆံေပၚတြင္ တံဆိပ္ ရိုက္နွိပ္ ေလသည္။ ဤတြင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ(အျကြေ)မ်ား ျဖစ္လာေပေတာ့သည္။
အေမရိကန္ေဒၚလာပိုက္ဆံမ်ား
၁။ ၁ ေဒၚလာ
၂။ ၂ ေဒၚလာ
၃။ ၅ ေဒၚလာ
၄။ ၁ဝ ေဒၚလာ
၅။ ၂ဝ ေဒၚလာ
၆။ ၅ဝ ေဒၚလာ
၇။ ၁ဝဝ ေဒၚလာ
၈။ ၅ဝဝ ေဒၚလာ
၉။ ၁ဝဝဝ ေဒၚလာ
၁ဝ။ ၅ဝဝဝ ေဒၚလာ
၁၁။ ၁ဝဝဝဝ ေဒၚလာ
၁၂။ ၁ဝဝဝဝဝ ေဒၚလာ
၄င္းတို့မွာ တစ္ခ်ပ္တည္းနွင့္ေဖာ္ျပပါ တန္ဖိုးရွိေဒၚလာစကၠူမ်ား ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ စကၠူ ေဒၚလာမ်ားကို တစ္ေဒၚလာမွေဒၚလာတစ္သိန္းတန္အထိ ထုတ္ေဝေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ဆင့္ေဒၚလာ
အေမရိကန္ျပည္တြင္ ယခုလက္ရွိ သံုးစြဲေနေသာ [Cents]ေဒၚလာမ်ားကို ၁၈၅၆ ခုနွစ္က ပထမဆံုး သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ ၄င္းဆင့္ျပားေပၚတြင္ လင္းယုန္တစ္ေကာင္ ပ်ံသန္းေနပံုကို တံဆိပ္အျဖစ္ ခပ္နွိပ္ထားျပီး အေရာင္မွာ သတၱုအျဖူ ေရာင္ ျဖစ္သည္။
အေမရိကန္မွ တိုင္းျခားသို့ ေငြပို့လိုလွ်င္
အေမရိကန္မွ တိုင္းျခားသို့ ေငြပို့လိုပါမူ စာတိုက္သို့ သြား၍ စာတိုက္တြင္ (International Money Order)အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ ေငြပို့လွြာကို ေတာင္းခံ၍ ပို့နိုင္သည္။ စာတိုက္မွပို့မည့္ တိုင္းျပည္မွေငြသည္ အေမရိကန္ေဒၚလာေငြအရ မည္မွ် တန္ဖိုးရွိသည္ကို ရွင္းျပသည္။ သို့မွသာ မပို့လိုလွ်င္ အေမရိကန္[Express]မွ ပို့နိုင္ေပသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အေမရိကန္သမၼတ ကေနဒီ
ဂြ်န္ဖစ္(ဇ္)ဂ်ရဲလ္(ဒ)ကေနနဒီသည္ အေမရိကန္ျပည္၏ ၁၅ ျကိမ္ေျမာက္ သမၼတ ျဖစ္သည္။ တကၠဆပ္ျပည္နယ္အုပ္ ခ်ုပ္ေရးမႉး အိုကြန္နယ္လီနွင့္အတူ ဒါးလက္(စ္)ျမို့တြင္း လွည့္လည္သြားလာေနစဉ္ လုပ္ျကံခံရသည္။ ေသနတ္အပစ္ ခံရျပီး တစ္နာရီခြဲခန့္အျကာ ၄င္းျပည္နယ္ ပါကရင္ေဆးရံုတြင္ ကြယ္လြန္သည္။ ကြယ္လြန္ေသာေန့မွာ ၁၉၆၃ ခု၊ နိုဝင္ ဘာလ ၂၂ ရက္ေန့ ျဖစ္၍ ဖခင္မွာ ဂ်ိုးဇက္ပီကေနဒီ ျဖစ္သည္။ ၁၉၁၇ ခု၊ ေမလ ၂၉ ရက္ေန့ ေဘာ္စကုန္ျမို့အနီးတြင္ ဖြားျမင္သည္။ သားခ်င္း ၉ ဦးအနက္ ဒုတိယသား ျဖစ္၍ နိုင္ငံေရးပညာကို အထူးလိုက္စားခဲ့သည္။ ၁၉၄၁ ခုက ေရ တပ္တြင္ အရာရွိငယ္အျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၄၃ ခုနွစ္တြင္ ၄င္းအုပ္ခ်ုပ္ေသာ ပီတီ ၁ဝ၉ သဘၤောသည္ ပစိဖိတ္ အတြင္း ဂ်ပန္ဖ်က္သဘၤောေျကာင့္ ထက္ပိုင္းျပတ္ခဲ့ေသာ္လည္း အသက္မေသခဲ့ေပ။ သတင္းေထာက္လည္း လုပ္ခဲ့ ဖူးသည္။ စစ္ပြဲတစ္ခုတြင္ က်ဆံုးခဲ့ေသာ ၄င္း၏အစ္ကို ဂ်ိုးဇက္ေျကာင့္ ကေနဒီသည္ နိုင္ငံေရးနယ္ထဲသို့ ေျခစံုပစ္ဝင္ခဲ့ သည္။ မက္ဆာခ်ူးဆက္နယ္၏ ၁၁ ျကိမ္ေျမာက္ ေအာက္လွြတ္ေတာ္အမတ္အျဖစ္ အေရြးခံရသည္။ ထိုစဉ္က အ သက္ ၂၉ နွစ္သာ ရွိေသး၏။ ၄င္းေရးေသာ(ေခါင္းေဆာင္နွင့္သတၱိစာအုပ္မွာ) ၁၉၅၆ ခုနွစ္တြင္ အေကာင္းဆံုးအထု ပၸတၱိစာအုပ္အျဖစ္ ပူလစ္ဇာဆု ရရွိခဲ့သည္။ ၄င္းနွစ္တြင္ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီမွ ဒု-သမၼတေလာင္း ေရြးရာ ရံႈးခဲ့သည္။ ၁၉၆၁ ခု၊ ဇန္နဝါရီ ၂ဝ ရက္တြင္ အေမရိကန္ျပည္၏သမၼတအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ျမွောက္ျခင္း ခံရသည္။ (ဗဟုသုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏အေကာင္းဆံုး သတင္းစာမ်ား
(၁)နယူးေယာက္တိုင္းမ္
(၂)ခရစ္ယာန္သိပၸံေမာ္နီတာ
(၃)ေဝါ(လ္)စထရစ္ဂ်ာနယ္
(၄)စိန့္လူဝစ္(စ္)ပို့(စ္)ဒက္စပက္(ခ်္)
(၅)မီး(လ္)ေဝါ့စကီးဂ်ာနယ္ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေမရိကန္အေစာဆံုး ဒဂၤါးရံု
၁၉၅၂ ခုနွစ္၊ ေမလ ၂၇ ရက္ေန့တြင္ အေမရိကန္ျပည္၌ အေစာဆံုး ဒဂၤါးစက္ရံုကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္၏အဆိပ္မိုး
၁၉၆၃ ခုနွစ္၊ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂ဝ ရက္ေန့အထိ ေတာင္ဗီယက္နမ္တြင္ အေမရိကန္တို့က ေလယာဉ္ပ်ံျဖင့္ အဆိပ္ရည္ မ်ား ပက္ဖ်န္းခ်မႈေျကာင့္ ဘင္ထရီနွင့္မိုင္သိုနယ္မ်ားတြင္ လူေပါင္း (၅ဝဝဝ)ေက်ာ္မွာ အဆိပ္ရည္ဒဏ္ကို ခံစားခဲ့ရ ေလသည္။ ထိုအဆိပ္သင့္သူမ်ားအနက္ ဘင္ထရီနယ္ သြံဒီယမ္ေက်းရြာတစ္ရြာထဲပင္လွ်င္ လူေပါင္း(၁၇ဝဝ) ရွိေနျပီး အမ်ားဆံုး ခံရသူမ်ားမွာ ကေလးသူငယ္မ်ား ျဖစ္ျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အျမင့္ေပ (၃ဝဝဝဝ)၌ေနလွ်င္
အျမင့္ေပ (၃ဝဝဝဝ)၌ေနသူ တစ္ေယာက္သည္ ေလရႉေသာကိရိယာမပါလွ်င္ (၂)မိနစ္ခြဲတြင္ သတိလစ္ျပီး (၁၅)မိနစ္ တြင္ ေသမည္ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အမ်ိုးသမီးဆရာဝန္
ဆိုဗီယက္တြင္ ရွိသည့္ဆရာဝန္မ်ားအနက္ ၇ဝ-ရာခိုင္နႈန္းမွာ အမ်ိုးသမီးမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အမ်ိုးသမီးလက္ေဝွ့
၁၉၅၂ ခုနွစ္က လန္ဒန္တြင္ (ဘာဘရာ)ဆိုသူ အမ်ိုးသမီးလက္ေဝွ့သမား ေပၚခဲ့၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္
ျမန္မာနိုင္ငံကို နယ္ခ်ဲ့အဂၤႅိပ္မ်ား သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ပထမဆံုး ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ စာျကည့္တိုက္မွာ ၁၈၈၃ ခုနွစ္တြင္ ဆာခ်ားလ္စ္ဘားနဒ္ဆိုသူ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ဘားနဒ္ပိဋကတ္တိုက္ျကီးပင္ ျဖစ္သည္။ ထိုစာျကည့္ တိုက္ျကီးသို့ တရားဝန္ျကီးဂ်ာဒါးနွင့္ပါဠိပါေမာကၡခ်ီလဒါဆိုသူတို့က အဖိုးတန္စာအုပ္ မ်ားစြာ လႉဒါန္းခဲ့ျပီး ျမန္မာ လူမ်ိုးထဲမွ ရန္ကုန္ျမို့ရွိ ဦးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့ဆိုသူတို့က ေငြက်ပ္ တစ္ေသာင္းတန္ ေပမူ ပုရပိုက္မူမ်ား လႉဒါန္းခဲ့ေျကာင္း ေတြ့ရွိရသည္။ ထိုစာျကည့္တိုက္ကို ပထမ အစိုးရပညာေရးဆင္ဒီကိတ္အဖြဲ့မွ အုပ္ခ်ုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၃ ခုနွစ္ကစျပီး စာ ျကည့္တိုက္အုပ္ခ်ုပ္ေရးအအဖြဲ့ ဖြဲ့စည္း၍ အုပ္ခ်ုပ္ေစကာ အစိုးရက အေထာက္အပံ့ေပးသည္။ ထိုေနာက္ ရန္ကုန္ျမူနီ စီပယ္အဖြဲ့က ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။
၁၉၁ဝ ခုနွစ္ေလာက္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ စာျကည့္တိုက္လုပ္ငန္း တြင္က်ယ္စ ျပုလာသည္။ ၁၉၂၅ ခုနွစ္တြင္ မစၥတာ ဖာနီဗယ္ဆိုသူက ဦးေဆာင္၍ စာျကည့္တိုက္ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ေဟာေျပာျခင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံပညာျပန့္ပြားေရး အသင္းက အားေပးျခင္းတို့ေျကာင့္ စာျကည့္တိုက္လုပ္ငန္းမ်ား ပိုမိုေအာင္ျမင္လာခဲ့သည္။
၁၉၂၅ ခုနွစ္မွ ၁၉၃၃ ခုနွစ္အထိ အစိုးရက စာျကည့္တိုက္မ်ားအတြက္ နွစ္စဉ္ ေငြက်ပ္ တစ္ေသာင္းမွ် ေထာက္ပံ့ခဲ့ သည္။ ၁၉၃၆ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံအရပ္ရပ္၌ စာျကည့္တိုက္ေပါင္း ၁၈၆ ခု ရွိခဲ့ျပီး ၁၄၆ ခုမွာ အစိုးရ ေထာက္ပံ့ေငြ ရ ရွိခဲ့သည္။
၁၉၆၅ ခုနွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက္ေန့က ရန္ကုန္ျမို့ ျမူရံုးအေဆာက္အဦအတြင္း ဖြင့္လွစ္လိုက္ေသာ အမ်ိုးသားစာ ျကည့္တိုက္တြင္ ပံုနွိပ္စာေပါင္း ေလးေသာင္းခန့္၊ လက္ေရးစာမူေပါင္း ေလးေထာင္ေက်ာ္၊ သတင္းစာေလးေသာင္း တစ္ေထာင္၊ မဂၢဇင္းဂ်ာနယ္ တစ္ေသာင္းခုနစ္ေထာင္နီးပါး ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္
၄င္းစာျကည့္တိုက္သည္ ဘားနဒ္စာျကည့္တိုက္မွ ေပါက္ဖြားခဲ့သည္။ ၁၈၈၃ ခု၊ ေဖေဖၚဝါရီလ ၁၂ ရက္ေန့က ေအာက္ ျမန္မာနိုင္ငံမင္းျကီး ဆာခ်ားအက္ဒြပ္ဘားနဒ္သည္ မိမိပိုင္စာအုပ္မ်ားနွင့္(ယခုဗဟိုတန္းျမင့္ေက်ာင္း)ေနရာတြင္ စာ ျကည့္တိုက္ကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ၄င္းစာျကည့္တိုက္သို့ ဦးဆံုးအဖိုးတန္စာအုပ္စာတမ္းမ်ား လႉဒါန္းသူမ်ားမွာ တရား ဝန္ျကီးဆာဂြ်န္ဂ်ားဒင္း ပါဠိပါေမာကၡခ်ိလဒါ၊ ဦးဖိုးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့တို့ ျဖစ္သည္။ ဦးဖိုးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့တို့က တစ္ေသာင္း တန္ ေပမူ ပုရပိုက္မ်ားကို ေရစက္ခ်၍ လႉဒါန္းခဲ့သည္။ ၁၉၂ဝ ခုက ကင္းဝန္မင္းျကီးပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ၁၅ဝဝဝ က်ပ္ေပး၍လည္းေကာင္း၊ ၁၉၂၄ ခုနွစ္တြင္ ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္၏ပိဋကတ္တိုက္ကို ေငြ ၅ဝဝဝ က်ပ္ေပး၍လည္း ေကာင္း၊ ဝယ္ယူျပီး စာျကည့္တိုက္ကို တိုးခ်ဲ့ခဲ့သည္။
၁၉၄ဝ ခုတြင္ စာျကည့္တိုက္၌ စာအုပ္စာတမ္းေပါင္း နွစ္ေသာင္းနီးပါး စုေဆာင္းခဲ့ျပီး ၁၉၄၂ ခုတြင္ ပံုနွိပ္စာေပါင္း နွစ္ ေသာင္းသံုးရာ့ငါးအုပ္နွင့္ေပမူ ပုရပိုက္ေပါင္း ၇၅ဝဝ ခန့္ စုေဆာင္းမိသည္။ စာျကည့္တိုက္ကို အစိုးရပညာေရးဆင္ဒီ ကိတ္က အုပ္ခ်ုပ္ခဲ့ျပီး အစိုးရနွင့္ျမူအဖြဲ့က နွစ္စဉ္ေထာက္ပံ့ေျကးမ်ား ေပးခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ျကီး ျဖစ္ပြား ခ်ိန္တြင္ စာျကည့္တိုက္မွာ စစ္ဒဏ္ေျကာင့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား ဆံုးရံႈးခဲ့ရသည္။ စစ္ျပီးေနာက္ ၁၉၄၈ ခု၊ ဩဂုတ္လ ၁ ရက္ေန့တြင္ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၂ ခုတြင္ စာျကည့္တိုက္ကို အစိုးရသို့ ေပးအပ္ျပီး အေဆာက္အဦကို ဂ်ူဗ လီေဟာသို့ ေျပာင္းခဲ့သည္။ ၄င္းနွစ္ ဇြန္လတြင္ ယဉ္ေက်းမႈဌာနက အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္ဟု အမည္ေပး၍ ဖြင့္လွစ္ ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ တက္လာျပီးေနာက္ စာျကည့္တိုက္ကို ပန္းဆိုးတန္းရွိ တိုက္အမွတ္ ၁၆၆ သို့ ေျပာင္းေရွြ့ ခဲ့ျပီး ၂ နွစ္အျကာတြင္ ၁၉၆၅ ခုနွစ္ ဦးပိုင္း၌ ျမို့ေတာ္ခန္းမ တတိယထပ္တြင္ ျပန္လည္မြမ္းမံ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားစာေပဆု (၁၉၆၈)
၁၉၆၈ ခုနွစ္၊ အမ်ိုးသား စာေပဆုမ်ားကို ဆုေလးဆုစီ ၁ဝ မ်ိုး၊ ဆုေပါင္း ၄ဝ ခ်ီးျမွင့္ရန္ သတ္မွတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ၂၇ ဆု သာလွ်င္ ခ်ီးျမွင့္နိုင္ခဲ့သည္။ ျပိုင္ပြဲဝင္ စာအုပ္နွင့္စာမူေပါင္း ၃၇၃ ခုသာလွ်င္ ရွိသည္။ ဆုရ ၂၇ ဆုအနက္ ၁၂ ဆုမွာ လက္ေရးမူမ်ား ျဖစ္သည္။ ဝတၳုရွည္အတြက္ ၄၄၊ ျပဇာတ္ ၆၊ စာပေဒသာ ၃၃၊ ဘာသာျပန္ ၁၇၊ ကေလးစာေပ ၅၃၊ အနုပညာနွင့္ယဉ္ေက်းမႈ ၁၁၊ နိုင္ငံေရး ၈၊ သုတပေဒသာ ၄၆၊ ဝတၳုတိုေပါင္းခ်ုပ္ ၄၄၊ ကဗ်ာဆု အတြက္ ၁၁၁ ပါဝင္ ယွဉ္ျပိုင္ျကသည္။
၁၉၆၈ ခုနွစ္၊ အမ်ိုးသားစာေပဆုရ စာအုပ္၊ စာမူမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
ဝတၳုရွည္
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ေမာင္သိခၤ ေရး။ လမင္းတရာ(စာမူ)။
တတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ နာဂေတာင္တန္းေမာင္ျကည္ဇင္ေရး ေအာင္ပြဲျခိမ့္ျခိမ့္ ရင္သိမ့္သိမ့္။ (စာအုပ္)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ သိန္းေဖျမင့္ေရး သီတာျပံုး(စာအုပ္)။
ဝတၳုတိုေပါင္းခ်ုပ္
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ရန္ေအာင္ေရး ျကံုေလ ဘံုေဘြ(စာအုပ္)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ခ်စ္စံေရး တညနွင့္တသက္(စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ျမင့္ရည္(တမာေျမ)ေရး အစီခံ(စာမူ)။
ကဗ်ာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ေျမလတ္ေက်ာ္စိန္ေရး အတၱဆိုင္ရာဘဝကဗ်ာမ်ား။ (စာမူ)
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ပုသိမ္ေမာင္စိမ္းသူေရး ျပည္သူ့အားမာန္ မိုးယံသို့ခ်ီ (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ေမာင္မြန္နြယ္(ေရွြဝယ္ေရး ပန္းေပါင္းေဝဆာကဗ်ာမ်ား) (စာမူ)
ပေဒသာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ လင္းယုန္သစ္လြင္ေရး ယိုးဒယားျမန္မာမီးရထားလမ္း ကိုယ္ေတြ့ေခြ်းတပ္ မွတ္တမ္း(စာအုပ္)
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ တကၠသိုလ္ဝင္းမြန္ေရး ေခတ္သစ္ကဗ်ာမိတ္ဖြဲ့ (စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ရန္ေအာင္ေရး ရန္ေအာင့္စာ ရန္ေအာင့္ဘဝ (စာအုပ္)။
ဘာသာျပန္ဆု
ပထမဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ေမာင္ဆုရွင္ျပန္ ပင္လယ္ျပာနွင့္တံငါအို (စာမူ)။ The old man and the sea. Ernest Hemming way.
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ျမသိန္း(တပ္မေတာ္ပညာေရး)၏ နံနက္ခင္းကို စိုးမိုးသူ (စာမူ)။ Command the morning Pearl. S.Buck
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ေအာင္ခန့္ျပန္ ရဲေသြးနီနီ (စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ဆန္းလြင္ျပန္ ဖဲသမား (စာအုပ္)။
ကေလးစာေပဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ တကၠသိုလ္ျကည္မာေရး အသိအလိမၼာကဗ်ာမ်ား (စာမူ)
တတိယဆုေငြ။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ေမာင္သက္ျကူေရး ေရွြေသြးမ်က္ရႈ စာယဉ္စု (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ သူရေဇာ္ေရး ေရာင္နီဦး ကဗ်ာမ်ား (စာမူ)
ျမန္မာ့ယဉ္ေက်းမႈနွင့္အနုပညာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ဦးေအာင္သန္းထြန္းေရး ျမန္မာမင္းမ်ား တရားစီရင္ေရး(စာအုပ္)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ သေျပညို ေမာင္ကိုဦးေရး ျမန္မာ့ေရွြဆိုင္း (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ထားဝယ္ေက်ာ္မင္းေရး ထားဝယ္ယဉ္ေက်းမႈ အျမုေတ(စာမူ)။
နိုင္ငံေရးဆိုင္ရာစာေပဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ သခင္လြင္ေရး ျမန္မာနိုင္ငံအလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း (စာအုပ္)။ႆ
သုတပေဒသာဆု
ပထမဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ဦးေအာင္သန္းထြန္း ေခတ္ေလးေခတ္ျမန္မာ့တရားဥပေဒ(စာအုပ္)။
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ စဝ္ထြန္းမွတ္ဝင္းေရး သုေတသနျပုစုနည္းအမ်ိုးမ်ိုး (စာမူ)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ဦးမိုးေရး ျမန္မာ့စဉ္လာ နကၡတ္တာရာ အျမင္ျကည့္သင္ခန္းစာနွင့္ေနပတ္ျကနၱိဇယားခ်ုပ္ (စာ မူ)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ေမာင္စင္ျကယ္ေရး အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ(စာအုပ္)။
ေသြးေသာက္မဂၢဇင္း၊ ၁၉၆၉ ခု၊ ဒီဇင္ဘာ၊ မွတ္ ၂၈၇၊ နွာ ၈။
အမ်ိုးသားစာေပညီလာခံျကီး
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန့မွ ၂၁ ရက္ေန့ထိ ကမၻာေအးကုန္းေျမ၌ က်င္းပခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၂)
အမ်ိုးသားေန့
အမ်ိုးသားေန့ကို ၁၉၂၁ ခုနွစ္မွစ၍ က်င္းပခဲ့၏။ အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ ေပၚလာျခင္းမွာ ရန္ကုန္ေကာလိပ္မွ ယူနီဗာစီ တီဥပေဒကို မျကိုက္၍ ကန့္ကြက္ရံႈ့ခ်ရာမွ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၈၂ ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁ဝ ရက္ေန့တြင္ ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ျကသည္။ ထိုေန့ကို ဂ်ီစီဘီေအအသင္းက အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂ဝ ခုတြင္ အမ်ိုးသားေက်ာင္းေပါင္း ၉ဝ ေက်ာ္ ေက်ာင္းသားေပါင္း ၁၇ဝဝဝ ရွိခဲ့သည္။ ဗဟန္းရွိ ေရွြက်င္တိုက္တြင္ အမ်ိုးသားေကာလိပ္ ဖြင့္ခဲ့ရာ သခင္ကိုယ္ေတာ္မွိုင္းက ရာဇဝင္နွင့္ျမန္မာစာကထိက လုပ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာ ရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားေန့ ျဖစ္ေပၚလာရပံု
၁၂၈၂ ခုနွစ္၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၁)ရက္ေန့တြင္ ျမန္မာတစ္နိုင္ငံလံုးရွိ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ပညာေရးေတာ္ လွန္မႈ သပိတ္ျကီး ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ျဗိတိသွ်ဘုရင္ခံမွာ (ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ ကရက္ေဒါက္ ျဖစ္ျပီး ပညာမင္း ျကီးမွာ ဆာမတ္ဟန္ထား)တို့ ျဖစ္၏။ ထိုစဉ္က ယူနီဗာစီတီအက္ဥပေဒအခ်ို့မွာ ေက်ာင္းသားဦးေရကို ကန့္သတ္ ထားျခင္း။ ေက်ာင္းအိပ္ ေက်ာင္းစား ျဖစ္ရမည္ဟုဆိုထားျခင္း။ တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ရသူမ်ားမွာ အဂၤႅိပ္စာ ထူးခြ်န္ရ မည္၊ တကၠသိုလ္သို့ ေရာက္စ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ အဂၤႅိပ္စာကို တစ္နွစ္သင္ျကားရဦးမည္။ တကၠသိုလ္စာေမးပြဲ တြင္ နႈတ္ေမးခြန္းကိုလည္း ထားရဦးမည္။ ရိုးရိုးဘီေအ ဘီအက္စီရျပီးသူမ်ားသည္ မဟာဝိဇၨာ၊ မဟာသိပၸံဘြဲ့မ်ားတြင္ သင္ျကားခြင့္မရျခင္း စေသာ ခ်ုပ္ခ်ယ္မႈမ်ားေျကာင့္ ပညာေရးေတာ္လွန္မႈသပိတ္ျကီး ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ထိုေန့အား အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ျက၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အျမင္မွန္ေစမည္ (ဆို-ကိုသန္းလွိုင္)
(ခ်စ္ေဇာေတြ ေဝျဖာကာစည္ နန္းထက္ဆီ လွမ္းတက္မည္ မွန္းခ်က္ညီ ရွြင္လန္းေစဘို့အတည္ ေမတၱာ ေစတနာ ေဝသည္ ပန္းပြင့္ပမာ လန္းဝင့္ကာ ဆန္းတင့္စရာ ျကည္နူးေစဘို့ရည္...)၂။
ဤကမၻာေျမမဟီ လူသူအခ်င္းခ်င္း မညီ မာန္ဟုန္ျငိုးဖြဲ့ျပီ ျကင္နာျခင္း ကင္းသည္ အျမင္မွန္ေစမည္ ျကင္နာျခင္း တရားသို့ညီ အစဉ္သာ မမွားဘို့ရည္ ေမွ်ာ္ရည္မွန္းဆသည္...။
လူတိုင္းပင္ ျကင္ျကင္နာနာ ေဘးမသန္းစရာ ေအးခ်မ္းစြာ ေတးဆန္းပမာ သီက်ူးပါလို့အတည္ နိဗၺာန္ေခမာေသာင္ ဆီ အျမဲမပ်က္သည္ တြဲလ်က္ညီ နွြဲယွက္မည္ ဆုထူးပန္သို့ညီ...။
ဤကမၻာေျမမဟီ...ဆုထူးပန္သို့ညီ။
အမိုက္အေမွာင္အဂၤါ(၄)ပါး
(၁)လကြယ္ေန့။
(၂)သန္းေခါင္ယာမ္။
(၃)မိုးေမွာင္က်။
(၄)ေတာအုပ္အတြင္း။
အရဟံဂုဏ္ေတာ္
ဘုရားရွင္၏ဂုဏ္ေတာ္(၉)ပါးအနက္မွ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ မည္ရျခင္းမ်ား၊ ဘုရားရွင္သည္...
(၁)အခါခပ္သိမ္း ကိေလသာ၌ ျမူမွ်မထင္မျငိ ကင္းေဝးေတာ္မူ၏။
(၂)ကိေလသာ ဟူဟူသမွ်တို့ကို အရဟတၱမဂ္ျဖင့္ သတ္ျငိမ္းေတာ္မူသည္။
(၃)သံသရာတြင္ အဖန္တလဲလဲ လည္ေစမည့္အဝိဇၨာ အစရွိေသာ သံသရာစက္၏အတားအဆီး မွန္သမွ်ကို ဖ်က္ဆီး ပယ္ေဖ်ာက္ ေတာ္မူသည္။
(၄)သကၤၷ္း အစရွိေသာ ပစၥည္းမ်ားကို ခံယူေတာ္မူထိုက္သည္။
(၅)ပုထုဇဉ္လူသားတို့အတြက္ ဆိတ္ကြယ္ရာသည္ မေကာင္းမႈကို ျဖစ္ေစ၏။ ဘုရားရွင္အတြက္ ထိုသို့ မျဖစ္။ ထို့ေျကာင့္ အရဟံဂုဏ္ ေတာ္နွင့္ျပည့္စံုသည္ မည္၏။
အရဟံဂုဏ္ေတာ္ (၅)ခ်က္
(၁) အာရကတၱာ - ကိေလသာတို့မွ ေဝးေတာ္မူေသာေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၂) ပစၥယာဒီနံ အရဟတၱာပိ - လူသံုးပါးတို့၏ ပစၥည္းေလးပါး စေသာ ပူေဇာ္အထူးကို ခံထိုက္သည္၏အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၃) နတၳိ ရေဟာ ဧတႆာတိ - ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ မေကာင္းမႈ ျပုျခင္းသည္ မရွိေသာေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၄) အရီနံ ဟတတၱာပိ - ကိေလသာတည္း ဟူေသာ ရန္သူကို သတ္အပ္သည္၏ အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၅) အရာနံ ဟတတၱာပိ - သံသရာစက္တို့၏ အကန့္တို့ကို ဖ်က္ဆီးအပ္သည္၏ အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
အရာရွိအုပ္ခ်ုပ္ေရး
၁၈၉၇ ခု၊ ဧျပီလ (၉)ရက္၊ ေသာျကာေန့။ အိနၵိယျပည္ရွိ ဘုရင္ခံခ်ုပ္က ျမန္မာျပည္အား ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ ျပန္တမ္းတစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ျပီးလွ်င္ လက္ရွိအုပ္ခ်ုပ္လ်က္ရွိေသာ ျမန္မာျပည္မွ မင္းျကီးကိုလည္း လက္ေထာက္ဘုရင္ခံဟု ေခၚေဝၚသံုးစြဲေစျကရ မည္ျဖစ္ ေျကာင္း ထုတ္ျပန္ေက်ညာလိုက္ေလသည္။
၁၈၉၇ ခု၊ ေမလ (၁)ရက္ေန့မွ ျမန္မာျပည္သည္ အိနၵိျပည္ရွိ ဘုရင္ခံခ်ုပ္၏လက္ေအာက္၌ လက္ေထာက္ဘုရင္ခံ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ုပ္ ေသာ ျမန္မာျပည္နယ္ဟူေသာ ျပည္နယ္တစ္နယ္ ျဖစ္လာကာ အုပ္ခ်ုပ္ေရးအေျခအေနမွာ တစ္မ်ိုးတစ္မည္ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ရေလ သည္။ အဂၤႅိပ္နယ္ခ်ဲ့တို့က ျမန္မာနိုင္ငံကို နွိမ့္ခ်ေသာ အေခၚအေဝၚကို သံုးလ်က္ အိနၵိယနိုင္ငံ ျမန္မာျပည္နယ္ဟု သတ္မွတ္လ်က္ အိနၵိယဘုရင္ခံခ်ုပ္၏လက္ေအာက္ခံ လက္ေထာက္ဘုရင္ခံက တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ုပ္ေစခဲ့ေလသည္။
ထိုေနာက္ ျမန္မာျပည္နယ္ကို အုပ္ခ်ုပ္ရသည့္လက္ေထာက္ဘုရင္ခံအတြက္ အကူအညီေပးနိုင္ရန္ အတိုင္ပင္ခံ အျကံေပးအဖြဲ့ဝင္ (၉) ဦး ပါဝင္သည့္အဖြဲ့တစ္ဖြဲ့ကို ထားရွိရေပသည္။ သို့ရာတြင္ ထိုအဖြဲ့အား ျမန္မာတို့ စိတ္ဝင္စားျကဟန္ မတူေပ။ စိတ္ဝင္စားနိုင္ ေလာက္ေသာ အေျကာင္းအရာတို့သည္လည္း မရွိေခ်။ မိမိနိုင္ငံအား ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံေနရေသာ အခ်ိန္တြင္ အဂၤႅိပ္နယ္ခ်ဲ့တို့ ေပးေသာ အခြင့္အေရးကို မည္သူက လွိုက္လွဲစြာ ျကိုဆိုပါမည္နည္း။ (ဗမာ့ေတာ္လွန္ေရးအဘိဓာန္-ဦးျမင့္ေဝ)
အရိယသာဝက (၃)မ်ိုး
(၁)အဂၢသာဝက-ျမတ္ေသာ ရဟနၱာ၊ ရွင္သာရိပုတၱရာနွင့္ရွင္ေမာဂၢလာန္။
(၂)မဟာသာဝက-မဟာကႆပ စေသာ အသီတိ မဟာသာဝက(၈ဝ)။
(၃)ပကတိသာဝက-သာမန္ရဟနၱာမ်ား။
အရိယသစၥာတရား (၄)ပါး
(၁)ဒုကၡသစၥာ - ဆင္းရဲျခင္းအမွန္။ (ရုပ္ နာမ္ ခနၶာ)
(၂)သမုဒယသစၥာ - တြယ္တာတပ္မက္ျခင္းအမွန္။ (ကာမ ကိေလသာ)
(၃)နိေရာဓသစၥာ - ဒုကၡျငိမ္းရာအမွန္။ (နိဗၺာန္)
(၄)မဂၢသစၥာ - နိဗၺာန္ေရာက္ရန္ က်င့္လမ္းအမွန္။ (မဂၢင္ရွစ္ပါး)
အရိယသာဝက (၃)မ်ိုး
(၁) အဂၢသာဝက - ျမတ္ေသာ ရဟနၱာ။ ရွင္သာရိပုတၱရာနွင့္ရွင္ေမာဂၢလာန္။
(၂) မဟာသာဝက - မဟာကႆပ စေသာ အသီတိ မဟာသာဝက (၈ဝ)။
(၃) ပကတိသာဝက - သာမန္ ရဟနၱာမ်ား။
အရိယသစၥာတရား (၄)မ်ိုး
(၁) ဒုကၡသစၥာ - ဆင္းရဲျခင္း အမွန္။ (ရုပ္ နာမ္ ခနၶာ)
(၂) သမုဒယသစၥာ - တြယ္တာ တပ္မက္ျခင္း အမွန္။ (ကာမကိေလသာ)
(၃) နိေရာဓသစၥာ - ဒုကၡျငိမ္းရာ အမွန္။ (နိဗၺာန္)
(၄) မဂၢသစၥာ - နိဗၺာန္ ေရာက္ရန္ က်င့္လမ္း အမွန္။ (မဂၢင္ရွစ္ပါး)
အရူပျဗဟၼာ(၄)ဘံု
(၁)အာကာသာနဉၥာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။ (ေကာင္းကင္ပညတ္)
(၂)ဝိညာဏဉၥာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
(၃)အာကိဉၥညာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
(၄)ေနဝသညာနာသညာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
အေရွ့ဂ်ာမဏီ(ဂ်ီဒီအာ)အားကစားတကၠသိုလ္
လိုက္ပဇစ္ျမို့တြင္ ရွိျပီး လူတစ္သိန္းခန့္ ဆန့္သည္။ ၁၉၅ဝ ခုနွစ္က စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ျပီး ဂီနီ၊ ဂါနာ၊ ေမာ္ရိုကို၊ အင္ဒိုနီး ရွား၊ အီဂ်စ္၊ က်ူးဘား၊ ျမန္မာ စေသာ တိုင္းျပည္မ်ားမွ ေက်ာင္းသားမ်ားကို လက္ခံသင္ျကားေပးေနသည္။ ေက်ာင္း သားတစ္ဦးလွ်င္ ေထာက္ပံ့ေျကး မတ္ ၈ဝ ရရွိျပီး ထမင္းလခ မတ္ ၆ဝ ေပးရ၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေရွ့ေတာင္အာရွစီးပြားေရး ဖြံ့ျဖိုးမႈညီလာခံ
၁၉၅၈ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၂၇ ရက္ေန့မွ နိုဝင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန့အထိ ဝါရွင္တန္နယ္ စီတယ္လ္ျမို့ အိုလံပစ္ ေဟာ္တယ္တြင္ ကိုလံဘိုစီမံကိန္းအတိုင္ပင္ခံ ေကာ္မီတီက အေရွ့ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ား စီးပြားေရးဖြံ့ျဖိုးမႈညီလာခံ တစ္ရပ္ကို က်င္းပခဲ့သည္။
အေရွ့ေတာင္အာရွနွင့္ဆိုရွယ္လစ္
အေရွ့ေတာင္အာရွတြင္ ၁၉၃၄ ခုနွစ္က တည္ေထာင္ေသာ အိနၵိယဆိုရွယ္လစ္ပါတီသည္ အေစာဆံုး ျဖစ္သည္။ ဘီဟာ ျပည္နယ္တြင္မူ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီကို ၁၉၃၁ ခုနွစ္၌ တည္ေထာင္ခဲ့ျပီး ဆက္လက္၍ ပန္ဂ်ပ္-ဘဂၤေါလ္နယ္တို့၌ တည္ ေထာင္ခဲ့သည္။ ဘဂၤေါလ္ျပည္နယ္မွ ပါတီမွာ အလုပ္သမားပါတီ ျဖစ္သည္။ အိနၵိယျပည္၏ပထမဆံုး အိနၵိယဆိုရွယ္ လစ္မ်ား၏ကြန္ဖရင့္ကို ၁၉၃၄ ခုနွစ္၊ ေမလ (၁၇)ရက္ေန့တြင္ ပက္(တ္)နာ၌ က်င္းပခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အေရွ့ေတာင္အာရွပြဲေတာ္
ပထမအျကိမ္ေျမာက္ အေရွ့ေတာင္အာရွကြ်န္းဆြယ္မိသားစု ေျပးခုန္ပစ္ပြဲေတာ္ျကီးကို ယိုးဒယားနိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ ျမို့ေတာ္တြင္ ၁၉၅၉ ခု၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ရက္ေန့မွ ၂၇ ရက္ေန့ထိ ၆ ရက္တိုင္တိုင္က်င္းပခဲ့သည္။ ၄င္းပြဲေတာ္တြင္ ျမန္မာ ျပည္မွ ေရွြတံဆိပ္ ၁၂ ခု၊ ေငြတံဆိပ္ ၁၄ ခု၊ ေျကးတံဆိပ္ ၁၄ ခု ရရွိျပီး ဒုတိယ စြဲခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အရွင္လတ္လတ္ ေျမမ်ိုသူ (၅)ေယာက္
(၁) သုပၸဗုဒၶမင္း - ဘုရားဆြမ္းခံျကြရာလမ္း၌ မဖယ္ေပး၍ ကပိလဝတ္ျပည္၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၂) သုပၸဗုဒၶမင္း၏သား ေဒဝဒတ္ - ဘုရားကို အမ်ိုးမ်ိုး ျပစ္မွား၍ သာဝတၳိျပည္ ေရကန္၏အနီး၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၃) စိဉၥမာဏဝိကာ - ဘုရားကို ကိုယ္ဝန္ျဖင့္ စြပ္စြဲ၍ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္ အနီး၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၄) နနၵသတို့သား - ဥပၸလဝဏ္ ရဟနၱာမကို ေတာေက်ာင္း၌ ေမထုန္မႈျပုက်င့္၍ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၅) နနၵကဘီလူး - ရွင္သာရိပုတၱရာ မေထရ္ကို ဂိဇၩကုဋ္ေတာင္၌ တရားထိုင္ေနစဉ္ ဦးေခါင္းကို ပုတ္၍ ေျမမ်ိုျခင္း။
အလကၤာေက်ာ္စြာ ေဒၚေစာျမဧျကည္
ငယ္မည္-ခင္စိန္ျကည္။
ျမန္မာနွစ္ ၁၂၅၃ ခုနွစ္တြင္ မနၱေလး၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ အဖ သီေပါမင္းျဗဲတိုက္သံေတာ္ဆင့္ ဦးေမာင္ေမာင္တင္၊ အမိ ဘ႑ဍာစိုး ခင္ဖြား။ ေဒၚေစာျမဧျကည္သည္ အသက္ ၁၂ နွစ္အရြယ္တြင္ သီေပါမင္း၏ဝဲဘက္အဆိုေတာ္ ဦးလူျကီးထံ တြင္ အျငိမ့္ပညာ သင္ျကားခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ ခုနွစ္တြင္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပညာေရးဝိဇၨာဘြဲ့ကို ခ်ီးျမွင့္ျခင္း ခံရသည္။ ၁၉၄၂ ခုနွစ္၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ စတင္ခဲ့သည့္အခ်ိန္၌အထိ ရန္ကုန္ဂီတေက်ာင္းတြင္ နည္းျပဆရာမျကီးအျဖစ္ အမႈထမ္း ခဲ့၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလင္းေရာင္
တစ္စကၠန့္တြင္ ၁၈၆ဝဝဝ မိုင္ သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အေလာင္းေတာ္ျမတ္၊ ေဒဝဒတ္၊ ငါးဇာတ္သတ္ခဲ့ပံု
ေဂါတမဘုရားအေလာင္းေတာ္နွင့္ေဒဝဒတ္အေလာင္းတို့သည္ ဘဝအဆက္ဆက္တြင္ ေတြ့ဆံုျဖစ္ပ်က္ ပါရမီျဖည့္ဘက္မ်ား ျဖစ္ျက ရာ ဘဝငါးဘဝ၊ ဇာတ္ငါးဇာတ္တြင္ ေဒဝဒတ္က အေလာင္းေတာ္ကို အေသသတ္ခဲ့သည္။ လကၤာျဖင့္ ေဖာ္ျပလိုက္သည္။
စူဠနနၵိယ၊ ဒဒၵရနွင့္၊ ဓမၼပါလာ၊ မဟာကဝိ၊ တြင္ဘိသညီ၊ ခနၱီဝါဒ၊ နာမပညတ္၊ ဤငါးဇာတ္၌၊ မုန္းလတ္တံုက်င္၊ ရွင္ေဒဝဒတ္၊ အေသသတ္၍၊ လူ-နတ္-ဆရာ ေသရရွာ၏။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အလဇၨီရဟန္း၏အဂၤါ (၃)ရပ္
(၁)သဉၥိစၥ အာပတၱႎ အာပဇၨတိ-ေစတနာျဖင့္ သိလ်က္ အျပစ္ကို က်ူးလြန္ျခင္း။
(၂)အာပတၱႎ ပရိဂူဟတိ-က်ူးလြန္ျပီးေသာအျပစ္ကို ထိန္ခ်န္ထားျခင္း။
(၃)အဂတိ ဂမနဉၥ ဂစၦတိ-ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို ဘက္လိုက္ျခင္း။
ရဟန္းတို့သည္ ဤ ၃ ပါးကို မျပုက်င့္အပ္ေပ။
အလုပ္ခြင္ ထိခိုက္မႈ
ျမန္မာျပည္တဝွန္းလံုးတြင္ ၁၉၆၂ ခုနွစ္မွ ၁၉၆၆ ခုနွစ္အထိ အလုပ္ခြင္၌ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိမႈမ်ားမွာ စုစုေပါင္း ၁၅၇၆၂ မႈ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုထိခိုက္မႈမ်ားအနက္ ၃၈ ရာခိုင္နႈန္းမွာ လက္နွင့္လက္ေခ်ာင္းတြင္လည္းေကာင္း၊ ၄၂ ရာခိုင္နႈန္း မွာ ေျခေထာက္တြင္လည္းေကာင္း၊ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္းမွာ ေခါင္း၊ လည္ပင္းနွင့္မ်က္စိ၊ မ်က္နွာတို့တြင္လည္းေကာင္း အသီးသီး ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အလုပ္သမားေရးရာပညာေပးသင္တန္း
ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဉ္ပါတီနွင့္အလုပ္သမားေရးရာဌာနမွ ျကီးျကပ္၍ အလုပ္သမားေရးရာပညာေပးသင္တန္း မ်ားကို ၁၉၆၄ ခုနွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၁)ရက္ေန့မွစ၍ မဂၤႅာဒံု၊ အမွတ္(၁)ေလ့က်င့္ေရးစခန္း၌ တစ္ျကိမ္လွ်င္ အလုပ္ သမား (၁ဝဝ)က်စီ ေရြးခ်ယ္၍ သင္တန္းေပးခဲ့သည္။ ပထမဆံုးသင္တန္းတြင္ ဉာဏအလုပ္သမား ၃၈ ဦး၊ ကာယ အလုပ္သမား ၆၂ ဦး၊ အမ္ေအ တစ္ဦး၊ ဘီေအ ၅ ဦး၊ အိုင္ေအ ၂ ဦး၊ ထိုအထဲတြင္ ပုဂၢလိကပိုင္စက္ရံု ၁၂ ခုမွ အလုပ္ သမားျကီး ၂၃ ဦး၊ ျပည္သူပိုင္စက္ရံု၊ ဘုတ္အဖြဲ့မ်ားနွင့္အစိုးရဌာနအသီးသီး ၄၁ ဌာနမွ ကာယ၊ ဉာဏအလုပ္သမား ၇၇ ဦးတို့ ျဖစ္သည္။ သင္တန္းကာလမွာ တနဂင္ေၷြ ၅ ပတ္ ျဖစ္၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလုပ္သမား ျဖန္ေျဖေရးျပႆနာ
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ မတ္လမွ ၁၉၆၃ ခုနွစ္အတြင္း ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ အလုပ္သမားျဖန္ေျဖေရးခံုရံုးမွ တိုင္ျကား၍ လက္ခံရ ရွိသည့္အလုပ္သမားအလုပ္ရွင္ပဋိပကၡနွင့္အခ်ိန္ပိုလုပ္ခမ်ား မေပးျခင္း၊ ခြင့္ရက္နွင့္အျခားရက္အားမ်ား နစ္နာမႈ စေသာ အမႈေပါင္း ၇ဝ၆ မႈအနက္ အမႈေပါင္း(၅၉ဝ)ကို ေျဖရွင္းေပးနိုင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလုပ္သမား သူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးစည္းမ်ဉ္း
(၁)အလုပ္ကို က်ိုးနြံစြာ လုပ္ကိုင္သည့္စံျပအလုပ္သမား ျဖစ္သူ။
(၂)ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဉ္ကို ယံုျကည္သက္ဝင္သူ။
(၃)အျခားလုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ား၏ယံုျကည္ေလးစားျခင္းခံရသူ။
(၄)အလုပ္ပ်က္ကြက္ျခင္း အနည္းဆံုးျဖစ္သူ။
(၅)အက်င့္စာရိတၱ ေကာင္းမြန္သူ။
(၆)ဆက္ဆံေရး ေျပျပစ္သူ။
(၇)အမ်ားဆံုး ကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္ေပးနိုင္သူ။
(၈)မခိုမကပ္ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္တတ္သူ။
(၉)စည္းကမ္းရိုေသသူ။
(၁ဝ)လုပ္အား နာရီေပါင္း အမ်ားဆံုးေပးနိုင္သူ။
အခ်က္တစ္ခု ၁ဝ မွတ္ေပးသည္။ အမွတ္ ၉၅ မွ ၁ဝဝ ထိ ပထမဆင့္၊ ၈၅ မွ ၉၄ ထိ ဒုတိယဆင့္၊ ၇၅ မွ ၈၄ ထိ တတိယ ဆင့္ စသည္ျဖင့္ လုပ္သားသူရဲေကာင္းမ်ားကို ေရြးခ်ယ္သည္။ လုပ္သားသူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ့ကို အလုပ္သ မားတစ္ရာလွ်င္ အလုပ္သမားကိုယ္စားလွယ္ငါးဦးနွင့္အုပ္ခ်ုပ္ေရးပိုင္းမွ ကိုယ္စားလွယ္ ငါးဦး ပါဝင္ေသာ ၁ဝ ဦး အဖြဲ့ကို ဖြဲ့စည္း၍ ေရြးခ်ယ္ေစခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ့၌ ပါဝင္နိုင္သူမ်ားမွာ အသက္အရြယ္အားျဖင့္ ၃ဝ မွ ၅ဝ အတြင္း ရွိရ မည့္အျပင္ လုပ္သက္ ၃ နွစ္မွ ၅ နွစ္ရွိသူလည္း ျဖစ္ရမည္သာမက ရက္ပ်က္နည္းျပီး အက်င့္စာရိတၱ ေကာင္းသူလည္း ျဖစ္ရမည္။
၁၉၆၅ ခု၊ နိုဝင္ဘာလ (၂၆)ရက္ေန့တြင္ လုပ္သားသူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးနွင့္အဖြဲ့လိုက္ လုပ္အားယွဉ္ျပိုင္မႈျကီး ျကပ္ေရးေကာ္မီတီက စံျပလုပ္သား တတိယဆင့္အတြက္ အလုပ္သမားေပါင္း ၅၄ဝ ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အဝီစိတြင္း
၁၉၅၇ ခုနွစ္က ျမန္မာျပည္တြင္ အဝီစိတြင္းေပါင္း ၁၉ဝဝ တူးခဲ့သည္။ အနက္ ၁၅ဝ ေပ၊ ပိုက္အက်ယ္ ၁ဝ လက္မ၊ တစ္နာရီ ေရဂါလံေပါင္း ၃ဝဝဝဝ ျဖစ္သည္။ အဝီစိတြင္းတူးစက္၏အမည္မွာ ဝင္တာဝိုက္ ျဖစ္သည္။ အျကီးစားစက္ မ်ိုးျဖစ္ျပီး တစ္လံုးလွ်င္ က်ပ္(၂ဝဝဝဝဝ)တန္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အသံခ်ဲ့စက္နွင့္ရဲဥပေဒ
၁၉၄၅ ခုနွစ္၊ ဥပေဒအရ အသံခ်ဲ့စက္ အသံုးျပုလိုလွ်င္ ခရိုင္ရဲဝန္ထံ အမိန့္ေတာင္းခံရသည္။ ဇာတ္သမား၊ တူရိယာ ဝိုင္းအတြက္ အမိန့္ေတာင္းခံရန္ မလိုဟု ရဲဥပေဒပုဒ္မ ၃၉ အရ ျခြင္းခ်က္ေပးထားသည္။ က်ူးလြန္က ေထာင္ဒဏ္ ၁၅ ရက္ သို့မဟုတ္ ဒဏ္ေငြ ၂ဝဝိ ျဖစ္ေစ ၂ ရပ္စလံုးျဖစ္ေစ ေပးရသည္။
အသံ၏အသြားနႈန္း
တစကၠန့္လွ်င္ ၁ဝ၆ဝ ေပ သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အသံလွြင့္ရံု
ရန္ကုန္ျမို့ရွိ အသံလွြင့္ဌာနကို ၁၉၃၇ ခုနွစ္က စတင္စမ္းသပ္ခဲ့သည္။ ျပည္လမ္းရွိ အသံလွြင့္ရံုသစ္ျကီးကို ၁၉၅၄ ခုနွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂ ရက္ေန့တြင္ စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့ရာ ၁၉၆ဝ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္ေန့တြင္ လံုးဝျပီးစီးခဲ့ျပီး စတင္ အသံလွြင့္ခဲ့သည္။ အသံလွြင့္ရံု၏အက်ယ္အဝန္းမွာ စတုရန္းေပ ၉၃၇၇ဝ ရွိျပီး ေငြေပါင္း (၈၇ဝဝဝဝဝ)က်ပ္ ကုန္က်ခဲ့ သည္။ အသံလွြင့္ရာ၌ ျမန္မာဘာသာ(ပထမအစီအစဉ္)ျမန္မာဘာသာ(ဒုတိယအစီအစဉ္)ကခ်င္၊ ကရင္(ေကာ္သူး ေလ)၊ ခ်င္း၊ ပအိုဝ့္၊ မြန္၊ ရခိုင္၊ ရိုဟင္ဂ်ာ၊ ရွမ္း၊ လားဟူစေသာ တိုင္းရင္းသားဘာသာ၊ ဟိနၵူစတန္နီဘာသာနွင့္အဂၤ လိပ္ဘာသာတို့ျဖင့္ အသံလွြင့္သည္။ အသံလွြင့္ရံု၌ အမႈထမ္းေပါင္း ၃၁၉ ဦးရွိျပီး တူရိယာအဖြဲ့မ်ားမွာ ျမန္မာကာလ ေပၚအဖြဲ့ ၁၃၅ ဖြဲ့ ျမန္မာသီခ်င္းျကီးအဖြဲ့ ၂၃ ဖြဲ့နွင့္အဂၤႅိပ္တူရိယာအဖြဲ့ ၅ဝ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အသံုးလံုးသင္တန္း
၁၉၆၆ ခုနွစ္၊ ေနြရာသီအတြင္း ျမန္မာျပည္တဝွန္းလံုးတြင္ အသံုးလံုး(အေရး-အဖတ္-အတြက္)သင္တန္းမ်ားကို ဖြင့္ လွစ္သင္ျကားခဲ့သည္။ ထိုသင္တန္းမ်ားတြင္ တိုင္းအလိုက္ ေအာင္ျမင္မႈ ရရွိေသာစာရင္းမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ သည္။
၁။ မေကြးတိုင္း
၂။ မနၱေလးတိုင္း (၂)
၃။ စစ္ကိုင္းတိုင္း (၂)
အသံုးလံုးေက်သင္တန္းကို အသံုးလံုးေက်သင္တန္း ျကီးျကပ္ညွိနွိုင္းေရးဗဟိုေကာ္မီတီမွ ဦးေဆာင္ျပုလုပ္သည္။ စာ မတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရးလုပ္ငန္းကို ၁၉၆၅ ခုနွစ္မွစတင္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ျမန္မာျပည္တစ္ဝွန္းလံုးတြင္ ခရိုင္ေပါင္း ၃၇ ခရိုင္အတြင္း အေျခစိုက္စခန္းေပါင္း ၅၅၆ ခုကို ဖြင့္လွစ္၍ ဆရာ(၂၃ဝ၄)ဦးက သင္ျကားခဲ့ျကသည္။ စခန္းတစ္ခု လွ်င္ သင္တန္းသား(၃ဝ)ခန့္ထား၍ သင္ျကားေပးခဲ့ျကသည္။ ၁၉၆၆ ခုနွစ္တြင္မူ ခရိုင္ေပါင္း ၄၇ ခရိုင္မွ ျမို့နယ္ေပါင္း ၂၃၅ ခုတြင္ အေျခစိုက္စခန္းေပါင္း ၂၅၃ဝ ကို ဖြင့္လွစ္ကာ ဆရာ(၁၈ဝ၃၂)ဦးျဖင့္ သက္ျကီးသင္တန္းသား (၁၇၃၇၁)ဦး ကို သင္ျကားေပးခဲ့ျကသည္။ အခ်ိုးအစားအရ သင္တန္းသား(၁ဝ)ဦးလွ်င္ ဆရာတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ သင္တန္းျပီးဆံုး ခ်ိန္တြင္ သင္တန္းသားမ်ားအနက္ ၆၆၃၆၃ ဦးမွာ ေကာင္းစြာ စာဖတ္တတ္သြားျပီး ၆၆၇၇ဝ ဦးမွာ အေတာ္အတန္ စာဖတ္နိုင္ခဲ့ျကသည္။
သင္တန္းသား ၁၇၃၇၁၃ ဦးအနက္ ၄၈၃၆၇ ဦးမွာ သင္တန္းတက္ေရာက္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့သည္။ သင္တန္းတက္ ေရာက္ခဲ့ျကသူမ်ားအနက္ အသက္ ၁၅ နွစ္မွ ၂၅ နွစ္အတြင္း ၄၅ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၂၆ နွစ္မွ ၃၅ နွစ္အအတြင္း ၂၇ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၃၆ နွစ္မွ ၄၅ နွစ္အတြင္း ၁၈ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၄၅ နွစ္နွင့္အထက္မွာ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္းျဖစ္သည္။
တိုင္းအလိုက္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေသာ သင္တန္းစခန္းနွင့္သင္တန္းသားမ်ားမွာ မေကြးတိုင္း၌ စခန္း(၄ဝ၇)ခု၊ သင္တန္းသား ၂၅၇၉ဝ၊ ၄င္းတို့အနက္ ၁ဝဝ၅၁ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ မနၱေလးတိုင္း(၂)၌ စခန္း ၃ဝ၃ ခု၊ သင္တန္းသား ၂၄၁၂၃ ဦး၊ ၄င္းတို့အနက္ ၉၇၃၉ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ စစ္ကိုင္းတိုင္း(၂)တြင္ စခန္း ၂၆၂ ခု၊ သင္တန္းသား ၂ဝ၆၆၉ ဦး၊ ၄င္းတို့အနက္ ၇ဝ၂၃ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဟီး၊ ဦး၊ သံေတာ္ဆင့္
ဦးအဟီးသည္ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ ၁၈၇၄ ခုနွစ္တြင္ ေနမ်ိုးသီဝသိဒၶိဘြဲ့ခံ သံေတာ္ဆင့္အျဖစ္ ခန့္အပ္ခံခဲ့ရ၏။ သူ သည္ ဖခင္ တရုတ္လူမ်ိုး၊ မိခင္ ျမန္မာလူမ်ိုးတို့က ဖြားျမင္သူ ျဖစ္သည္။ ဘာသာစကား (၆)မ်ိုးကို ကြ်မ္းက်င္ျပီး ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္သတင္းစာအား ျကီးျကပ္ထုတ္ေဝခဲ့ရသည္။ ဦးအဟီးသည္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူသြားျပီးေနာက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရထံ ပံုနွိပ္စက္ငွားရမ္းခလက္က်န္ေငြမ်ား ေတာင္းခံခဲ့ေျကာင္း သိရွိရသည္။ (ကုန္းေဘာင္ေခတ္ မင္းမႈ ထမ္းမ်ား အဘိဓာန္-တင္နိုင္တိုး)
-ဆက္ရန္-
ပါဠိအလို ဗ်ည္း(၃၃)လံုးအနက္ ေနာက္ဆံုး (၃၃)လံုးေျမာက္ဗ်ည္း ျဖစ္၏။ အစုမဟုတ္ေသာ အ-ဝဂ္အကၡရာ အ-ဟု ေခၚသည္။ အသံ၏ျဖစ္ေပၚရာဌာန ဌာန္အားျဖင့္ လည္ေခ်ာင္းအရပ္မွျဖစ္ေသာ ကဏၭဇအကၡရာ ကဏၭဌာန္ျဖစ္သည္။ နႈတ္ခမ္းကို ပိတ္၍ ရြတ္ဖတ္ရေသာ သံဝုဋပယတ္လည္း ျဖစ္သည္။ ျဖစ္ျခင္းအေျကာင္း ကရိုဏ္းအားျဖင့္ သကဌာန္ ကရိုဏ္း ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အကုသိုလ္ မူလတရား(၃)ပါး
(၁)ေလာဘ-လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း။
(၂)ေဒါသ-စိတ္ဆိုးသျဖင့္ အျပစ္ရွိျခင္း။
(၃)ေမာဟ-အျမင္မွန္ မရသျဖင့္ အမွန္ကို မသိျခင္း။
အကိုတစ္ေယာက္သို့ (ေရး-သန္းေဖေလး၊ ဆို-ခ်စ္စပယ္
(ခ်စ္ေသာအစ္ကိုတစ္ေယာက္ရယ္...အယူအဆေတြ လြဲမွားေနသမွ် ကိုယ့္ဘဝအတြက္ ရင္ေလးမိခဲ့တယ္... တစ္ကယ္ ေတာ့လဲ ကိုရယ္... အေနာက္တိုင္းရဲ့ယဉ္ေက်းမႈမ်ားျကားဝယ္ ေပ်ာ္ေမြ့လိုသူ အစ္ကို့အျဖစ္မ်ားရယ္ ရင္နာစရာ ေကာင္းလွပါတယ္)၂...။
ညီမက ျမန္မာမႈ ျမန္မာဟန္မ်ား နွစ္သက္သူ အစ္ကိုက အေနာက္တိုင္းယဉ္ေက်းမႈ ဆိုရွယ္ေလာကမွာ ေပ်ာ္ေမြ့သူ... အဲဒီနွစ္ေယာက္ရဲ့ ဘဝဟာလဲ ဘယ္လိုမ်ား ေပါင္းစပ္မႈမ်ိုး ရမွာလဲ အစ္ကိုရယ္...။
အဲဒါေျကာင့္မို့ကြယ္ ညီမနဲ့အစ္ကို အဆင္မေျပမႈမ်ား ထပ္ဆင့္လို့သာ ျမင္ခဲ့ျကရတယ္... သံေယာဇဉ္ျကီးမားမိသူ အေနနဲ့ လမ္းခြဲျကရမွာမ်ားကို စိုးတရြံ့ရြံ့ ဒီလိုအျဖစ္မ်ိုးလဲ မျကံုလိုပါတယ္ အစ္ကိုတစ္ေယာက္ သတိတရားရမယ့္ လူမ်ားကိုကြယ္ (ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနမယ္)၂... အစ္ကိုရယ္...။
အက်ေကာက္သည္ (စကားလံုး အဓိပၸါယ္ အရေကာက္သည္၊ စိတ္အဆိုး လြယ္သည္၊ အေတြးနွင့္ ခံျပင္းသည္)
စကားလံုးမ်ားကို ေျပာဆိုေသာအခါ မူလအဓိပၸါယ္အစား စကားလံုး အနက္က်ကို ေလးနက္စြာ ဆက္ေလွ်ာက္ ေတြးဆ၍ စိတ္အလို မက်ျခင္း ျဖစ္တတ္သူမ်ား ရွိေလသည္။ ပံုစံအားျဖင့္ "မင္းအေဖ ရွိသလား" ဟု အေဖ အိမ္တြင္း ရွိ မရွိ ေမးသည္ကို "အေဖ မရွိပဲ ေမြးေလသေလာ" ဟု ေမးဘိသကဲ့သို့လည္းေကာင္း၊ "ထမင္းစား ျပီးျပီလား" ေမး သည္ကို "ထမင္းကိုမွ မွန္ေအာင္ စားရသေလာ" ဟု စူးစမ္းသည့္သေဘာကဲ့သို့လည္းေကာင္း အဓိပၸါယ္ အက်ေကာက္ ၍ နာျကည္းတတ္ျခင္းကို အက်ေကာက္သည္ဟု စကားခ်ံု့၍ သံုးနႈန္းေလသည္။ အထအန ေကာက္သည္ဟုလည္း ဆို ျကသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသမိန္)
အက်ိုးတရား (၂)ပါး
(၁) အတၱဟိတ - မိမိ အက်ိုးရွိမႈကို ျပုလုပ္ျခင္း။
(၂) ပရဟိတ - သူတစ္ပါး အက်ိုးရွိမႈကို ျပုလုပ္ျခင္း။
အျကာဆံုးစစ္ပြဲ
၁၃၃၇ ခုနွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အဂၤႅိပ္-ျပင္သစ္၏အနွစ္(၁ဝဝ)စစ္ပြဲ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေျခခံပညာေရးစနစ္သစ္
၁၉၆၆ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၇ ရက္ေန့တြင္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ပညာေရးဌာနမွ အေျခခံပညာေရးစနစ္သစ္ ဥပေဒကို ထုတ္ျပန္ေက်ညာခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဂတိတရား (၄)ပါး
(၁)ဆနၵာဂတိ - ခ်စ္သည္ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္၍ မျပုလုပ္သင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၂)ေဒါသာဂတိ - စိတ္ဆိုးသည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၃)ဘယာဂတိ - ေျကာက္ရြံ့သည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။
(၄)ေမာဟာဂတိ - ေတြေဝသည္ ျဖစ္၍ ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို လိုက္ျပီး မျပုသင့္သည္ကို ျပုလုပ္မိျခင္း။ (စတုကၠ အဂၤုတၱိုရ္)
အငမ္းမရ ျဖစ္သည္ (လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း ျပင္းျပသည္၊ အာသာငမ္းငမ္း ျဖစ္သည္၊ ငမ္းသည္)
အငမ္းမရ ဟူေသာ စကားမွာလည္း ထိုအဓိပၸါယ္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ "အငမ္းမရ" သည္ ငမ္းျခင္းကို တားဆီးမရသည္ ကိုလည္းေကာင္း၊ ငမ္းေသာ္လည္း မရပဲ ရွိသည္ကိုလည္းေကာင္း ဆိုသကဲ့သို့ ရွိသည္။ သို့ပင္ ျဖစ္ေစကာမူ အငန္းမရ ဟူေသာ စကား ရွိေပေသးသည္။ ထိုစကားမွာ အလုပ္တာဝန္ကို ေဝပံုက် လုပ္ျကသူတစု၌ အေျကာင္းတခုခုေျကာင့္ တေယာက္ေယာက္သည္ မိမိအတြက္ ေဝပံုက် တာငန္း၊ အလုပ္အငန္း မရရွိေသာအခါ မိမိဝင္ေငြ ရရွိရန္ အခြင့္အေရး လစ္ဟင္း ဆံုးရံႈးရျခင္း ျဖစ္၍ မေက်မခ်မ္း ျဖစ္ရသည္။ ထိုသို့ လစ္ဟင္း ျကြင္းက်န္၍ ဖက္ပဲ့ေနျခင္း၊ တာဝန္လစ္လပ္ လ်က္ ရွိျခင္း၊ မေစ့မငု ျကြင္းက်န္ေနခဲ့ျခင္းတို့ကို အငန္းမရ ျဖစ္သည္ဟူ၍လည္း ဆိုသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသ မိန္)
အျငိမ့္ရူးမေလး (ေရး-ေမာင္ေမာင္ေလး၊ ဆို-မာသီ)
စင္ျမင့္မ်ားထက္မွာ...မိုးဆမ္းပန္းပမာ လန္းလ်က္ပါ အစဉ္သာယဉ္ကာ အသြင္ထူးစြာ လွလွပပကေလးပါ... ရွင္းေျကာ့ေျကာ့ ေတးဖြဲ့ကာ နီေထြးေထြးေသြးေရာင္ယွက္ျဖာ...နႈတ္အာဆို ခ်ိုလို့သာ ဆိုကတဲ့အျငိမ့္မင္းသမီး သူတို့ရဲ့ ဟန္လဲပါ...အတုယူကာ...ဆိုဖြဲ့လို့ ကလိုက္ဦးမွာ ရွင့္...။
ေဟ့-မာသီ-ကေရးရာ အျငိမ့္ရူးမေလး ဘြဲ့ေပးကာ အမ်ားတကာ ေလွာင္လို့သာ ျပံုးျကေလျပီကြာ...မျကြားစရာပ အမ်ားတကာက ဟားလာသမွ် အျမဲသာ ရင္ဆိုင္ကာ အတင္းအဖ်င္းဆိုတာ ဆိုစျမဲပါ...သူတို့ေမာျကရင္ ရပ္ျကတာ... က်မဝါသနာလမ္းကေလးပါ...ထင္ေပၚ ရင္ စင္ေတာ္ေကာက္မွာ...။
ပုထုဇေနာ ဥမၼတၱေကာ ျမတ္ဘုရား ေဟာျကားခဲ့ေလတာမို့...ဝါသနာေစရာ ေသြမကြာဘဲ (လိုက္နာျကတာ)၂ ရူးတယ္ လို့ ဆိုဆိုလာ ေအာင္ျမင္ေသာ ဟိုတေန့မွာ ထူးပါတယ္လို့ ဆိုဦးမွာ...။
ခုေတာ့ တေယာက္ထဲ ေပ်ာ္ရွြင္စရာ ေစာင္ေတြရွိသမွ်သာ ကန့္လန့္ကာ အထည္ေတြ ရွိသမွ်သာ ဝတ္စားကာ မ်က္စေလးေပးေပးလို့ အခ်ိုးက်က်သာ မိဘမ်ား မရွိခိုက္ပါ...ေကြးေကြးေအာင္ ဆိုလို့ ကမွာ ေပ်ာ္ရွြင္ဘြယ္ရာ က်မရဲ့ ဝါသနာ...။
အစားျကီးသူ (၅)ေယာက္
(၁) အာဟာရဟတၳက - မထနိုင္သျဖင့္ လက္ကို ဆြဲလွဲ့ပါဦးဟု စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၂) အလံသာဋက - ကြ်တ္သြားသည့္ ပုဆိုးကို ျပန္၍ မေကာက္နိုင္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၃) တတၳဝ႗ဋက - မထနိုင္သျဖင့္ တေျပာင္းတျပန္ လွိမ့္၍ ေနရေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၄) ကာကမာသက - ခံတြင္းထဲသို့ က်ီးနွိုက္၍ စားနိုင္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။
(၅) ဘုတၱဝမိဒက - စားျပီးသမွ် အံထြက္ေအာင္ စားေသာသူ တစ္ေယာက္။ (ဓမၼပဒ)
အစာအိမ္အရည္ကို ေတြ့ရွိခဲ့သူ
၁၈ ရာစုေခတ္အလယ္တြင္ ျပင္သစ္လူမ်ိုး ရီးယားမား ဆိုသူသည္ အသက္ ၇ဝ အရြယ္ေရာက္မွ အစာေခ်ဖ်က္ျခင္းကို သုေတသနျပုခဲ့သည္။ ၄င္းသည္ အစာအိမ္အရည္ေခၚ (Gastric Juice)ကို ေတြ့ရွိခဲ့သည္။
အစင္းသိသည္ (အရင္းျမစ္ ေသခ်ာသိသည္)
ေျကာင္၊ ေခြး၊ နြား စေသာ သတၱဝါတို့ကို ေမြးေကြ်းထားေသာအခါ အျခား သတၱဝါမ်ားနွင့္ ေရာေနွာေနေသာ္လည္း မိမိ တို့ အိမ္ေမြး တိရစၦာန္၏ အေသြးအေမြး၊ အကြက္အစင္းတို့ကို သိရွိမွတ္ထားသျဖင့္ မိမိတို့၏ တိရစၦာန္ ျဖစ္ေျကာင္းကို အလြယ္နွင့္ ခြဲစစ္နိုင္ေလသည္။ ထိုအေျကာင္းကို စြဲ၍ အစင္းသိသည္၊ အစင္းသိျပီးျပီ စသည္ျဖင့္ တင္စား၍ ဆိုျက သည္။ အခ်ို့က အေျဖာင့္သိသည္ ဟူ၍ အေျဖာင့္အစင္း၊ စင္းလံုးေခ်ာ ဟူေသာ ယင္းအနက္ကို ယူျကသည္။ (ျမန္မာ ဘန္းစကား-လွသမိန္)
အစိေနၱယ်တရား (၄)ပါး
(၁)ဘုရားရွင္တို့၏ဘုရားအရာသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၂)ဈာန္ရေသာပုဂၢိုလ္တို့၏ ဈာန္အရာသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၃)ကံ၏အက်ိုးေပးျခင္းသည္ မျကံစည္အပ္ေသာအရာ ျဖစ္၏။
(၄)ဤကမၻာေလာကျကီးသည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း၊ သတၱဝါတို့သည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း၊ ေရ ေျမ ေတာ ေတာင္ သမုဒၵရာသည္ အဘယ္သူ ဖန္တီးထားသနည္း (ဟု) ျကံစည္စိတ္ကူး၍ ေနေသာ သူသည္ စိတ္ပင္ ပန္းရံု ရူးသြပ္ရံုသာ ရွိေတာ့အံ့နည္း။ (စတုကၠ အဂၤုတၱိုရ္၊ ၃-အပဏၰကဝဂ္၊ ၇-အစိေနၱယ်သုတ္)
အစိုးမရေသာ တရား(၂)ပါး
(၁) မိုဃ္း - မိုဃ္းသည္ ရြာမလိုလိုနွင့္ မရြာဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ မရြာဘူးလိုလိုနွင့္လည္း ရြာတတ္၏။ သူ့သေဘာကို မည္သူမွ အစိုးမရ။
(၂) နြားသိုး - နြားသိုးသည္ စိတ္ေကာင္း ရွိသည္ မရွိသည္ဟု မသိရ။ သူေဝွ့လိုသည့္အခါ သခင္ကိုပင္ ျပန္ေဝွ့၏။ သူ့ သေဘာကို အစိုးမရ။
အဆာ က်ယ္သည္ (ဇီဇာခ်ဲ့သည္-အလိုဆနၵ က်ယ္ျပန့္သည္၊ လိုအင္ျကြယ္သည္)
ထိုစကားမွာ ပူဆာေတာင့္တမႈ က်ယ္ျပန့္ မ်ားျပားျခင္းကို တင္စား၍ သံုးနႈန္းသည္။ အလိုမျပည့္နိုင္ျခင္း၊ (ေခ်းမ်ား ျခင္း) အလဲအလွယ္ အေတာမသတ္ အလိုရွိျခင္း၊ လိုအင္ဆနၵ မ်ားျပား က်ယ္ျပန့္ျခင္း၊ ေက်နပ္ နွစ္သိမ့္နိုင္ခဲ့ျခင္း၊ အေဆာင္အေယာင္ ခ်ဲ့ျခင္း စေသာ အက်ယ္ခ်ဲ့မႈမ်ားကို တင္စား၍ သံုးသည္။ (ျမန္မာဘန္းစကား-လွသမိန္)
အတာသကၤျန္
သကၤျန္ ျဖစ္ေပၚလာပံုမွာ ပရမီသြာ(သွ်ိုဗား)နတ္မင္း၏သား အာသီ မည္ေသာ ျဗဟၼာနတ္မင္းနွင့္သိျကားမင္းတို့သည္ ေဗဒင္ဆိုင္ရာ အခ်က္တစ္ခု၌ အျငင္းအခံုျဖစ္ျကရာ လူ့ျပည္သို့ဆင္းျပီး ကဝါလမိုင္းပညာရွိထံ ရံႈးသူဦးေခါင္းျဖတ္ခံရ စတမ္း ကတိထား၍ သြားေရာက္ေမးျမန္းျက၏။ ထိုအျငင္းအခံုပြဲတြင္ သိျကားမင္းက နိုင္ေလရာ သိျကားမင္းက ျဗဟၼာ၏ဦးေခါင္းကို ျဖတ္၍ နတ္သမီး(၇)ေဖာ္တို့အား အလွည့္က် တစ္နွစ္တစ္ျကိမ္ ေပြ့ပိုက္ေစာင့္ထိန္းေစခဲ့၏။ က်န္ေသာ ျဗဟၼာ၏ကိုယ္တြင္ ပိဂၤႅမည္ေသာ ဆင္ဦးေခါင္းကို တပ္ဆင္ထားသည္။ ထိုျဗဟၼာ့ကိုယ္နွင့္ဆင္ဦးေခါင္းရွိ ေသာ နတ္ကို မဟာပိနၷဲနတ္ဟုေခၚျကသည္။ သကၤျန္ပြဲမွာ ပူေလာင္ေသာ ျဗဟၼာ၏ဦးေခါင္းကို တာဝန္ယူ၍ ေပြ့ပိုက္ ထားရသည့္နတ္သမီးမ်ား တစ္နွစ္တစ္ခါ လက္ေျပာင္းယူခ်ိန္တြင္ ျဗဟၼာေခါင္းေအးေဆးရန္ ေရေလာင္းရျခင္း၏ အထိမ္းအမွတ္ ျဖစ္၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေထြေထြညီလာခံ၏သေဘာ
ကုလသမဂၢရွိ အေထြေထြညီလာခံသည္ ကုလသမဂၢတြင္ အေရးပါ အရာေရာက္ဆံုးေသာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခု ျဖစ္ေလ သည္။ ၄င္းအေထြေထြ ညီလာခံတြင္ ကုလသမဂၢအဖြဲ့ဝင္နိုင္ငံမ်ားမွ ကိုယ္စားလွယ္ငါးဦးက်စီ ပါဝင္ျကသည္။ အေထြ ေထြညီလာခံ၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္ တစ္ရပ္ကို ခ်ရန္ အမ်ားဆနၵသံုးပံုနွစ္ပံု ရရွိရမည္ ျဖစ္ေလသည္။ အေထြေထြညီလာခံကို နွစ္ပတ္လည္ညီလာခံနွင့္လိုအပ္၍ က်င္းပေသာ အေရးေပၚညီလာခံ ဟူ၍ နွစ္ပိုင္း ခြဲျခားထားသည္။ အေထြေထြညီ လာခံတြင္ ဦးစီးနာယကျပုရန္ အသင္းသားမ်ား၏ဆနၵအရ ညီလာခံ၏ဥကၠ႒ဌနွင့္ဒု-ဒုကၠ႒ဌတို့ကို ေရြးခ်ယ္တင္ျမွောက္ ျကရ၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဓိပတိတရား(၄)ပါး
(၁)ဆနၵာဓိပတိ - အလိုဆနၵ အျကီးအမႉး။
(၂)ဝီရိယာဓိပတိ - ဝီရိယ အျကီးအမႉး။
(၃)စိတၱာဓိပတိ - စိတ္ အျကီးအမႉး။
(၄)ဝီမံသာဓိပတိ - ပညာ အျကီးအမႉး။
အနာျကီးေရာဂါျပခန္း
အနာျကီးေရာဂါျပခန္းတြင္ အျဖူကြက္၊ အနီကြက္ေပၚျခင္း၊ ထံုျခင္း၊ ေျခလက္ေလးလံျခင္း စေသာ လကၡဏာမ်ား သည္ အနာျကီးေရာဂါ ျဖစ္ပြားနိုင္သျဖင့္ နီးရာက်န္းမာေရးဌာနတြင္ စမ္းသပ္ရန္ နွိုးေဆာ္ထားေလသည္။ ေရာဂါျဖစ္စ ကုသလွ်င္ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္ေျကာင္းကိုလည္း သတိေပးထားသည္။ ဆက္လက္၍ အနာျကီးေရာဂါသည္၊ ကူးစက္နိုင္ ေသာအေျခအေနရွိသူ ေရာဂါရွင္နွင့္ျကာရွည္စြာ အတူေနထိုင္မွသာလွ်င္ ကူးစက္ျဖစ္ပြားနိုင္ေလသည္။ အကယ္၍ ေရာဂါရွင္နွင့္အိမ္သူအိမ္သားမ်ား စားေသာက္မႈမွအစ သီးျခားခြဲ၍ ေနထိုင္မည္ဆိုပါက မကူးစက္နိုင္ေပ။ အနာျကီး ေရာဂါကို ယခု ဆီဗာ(၁၉ဝ၆)ေဆးျပား၊ ဒီဒီအက္ေဆးျပား စသည္တို့ျဖင့္ ကုသျပီး ယခင္က ကေလာဆီေဆးကို အသံုး ျပုသည္။ ၄င္းမွာ လိမ္းေဆး ျဖစ္သည္။ အနာျကီးေရာဂါ ျဖစ္ပြားသျဖင့္ ကိုယ္အဂၤါခ်ို့တဲ့လွ်င္ ခြဲစိတ္ကုသေပးပံု၊ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ၄င္းေရာဂါ ရွိ မရွိ စမ္းသပ္စစ္ေဆးပံုတို့ကိုလည္း ျပသထားေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အနိယတ ရဟန္းသိကၡာပုဒ္ (၂)ပါး
(၁) ရဟန္းသည္ မိန္းမနွင့္ အကာအကြယ္ ရွိေသာ အမ်ားမျမင္ေသာ ေနရာ၌ နွစ္ေယာက္တည္း အတူ မေနရ။
(၂) ရဟန္းသည္ မိန္းမနွင့္ အကာအကြယ္ မရွိေသာ အမ်ား မျကားရေသာ ေနရာ၌ အတူ မေနရ။ (ဝိ၊ ၂၂၇ မွ)
အနနၱဂုဏ္(၅)ပါး
(၁)ဗုဒၶဂုေဏာ အနေနၱာ - ျမတ္စြာဘုရား၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၂)ဓမၼဂုေဏာ အနေနၱာ - တရားေတာ္၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၃)သံဃဂုေဏာ အနေနၱာ - သံဃာေတာ္၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၄)မာတာပိတုဂုေဏာ အနေနၱာ - မိဘ၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
(၅)အာစရိယဂုေဏာ အနေနၱာ - ဆရာသမား၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတာ္သည္ နွိုင္းစရာ မရွိ။
အနုပညာရွင္အမေတာ္ေျကး
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ ဩဂုတ္လ ၂၈ ရက္ေန့တြင္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရသည္ အနုပညာရွင္မ်ားအား အမေတာ္ေျကး ထုတ္ေခ်း ရန္ ဥပေဒတစ္ရပ္ ျပ႒ဌာန္းေပးမည္ဟု ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အနုျမူဗံုးပညာရွင္
ကမၻာတြင္ ပထမဆံုး အနုျမူဗံုးျပုလုပ္ရာ၌ ပါဝင္ခဲ့သူမွာ ပါေမာကၡကေလာ့စ္ဖတ္ခ်္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းသည္ ျဗိတိသွ်၏ လွ်ို့ဝွက္ထားေသာ အနုျမူဗံုးလုပ္နည္းကို ရုရွားထံ ေရာင္းစားသည့္အတြက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရ၏ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပး ျခင္းကို ခံခဲ့ရသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အနုျမူဗံုးဒဏ္
၁၉၅၃ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ ၂ဝ ရက္ေန့က အေမရိကန္၏အနုျမူဗံုးလွ်ို့ဝွက္ခ်က္ကို ရုရွားသိေအာင္ လုပ္မိေသာ အေမရိကန္ ျပည္သား(ရိုဇင္ဘတ္)တို့ဇနီးေမာင္နွံအား လူသတ္ဓာတ္ကုလားထိုင္နွင့္ကြပ္မ်က္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အနုျမူအသံုးအနႈန္း
အနုျမူဆိုေသာ ေဝါဟာရကို ဘီစီ ၅ဝဝ က (ဒီမိုကေရတက္)ဆိုသူက စတင္ေခၚေဝၚခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အနုျမူေျကာင့္ ေသသူမ်ား
အေမရိကန္အနုျမူဗံုးေျကာင့္ ဟီရိုရွီးမားတြင္ လူ (၇၈၁၅ဝ)ေသဆံုးျပီး ၃၇၄၂၅ ေယာက္ ဒဏ္ရာရခဲ့သည္။ ၁၃၉၈၃ ေယာက္ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့သည္။ နာဂါဆာကီတြင္မူ လူ ၃၉ဝဝဝ ေယာက္ ေသခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေနာတတၱအိုင္၏အရံေတာင္ (၅)လံုး
(၁) သုဒႆနေတာင္။
(၂) စိတၱရေတာင္။
(၃) ကာဠာကုဋေတာင္။
(၄) ဂနၶမာေတာင္။
(၅) ေကလာသေတာင္။
အပူခ်ိန္တိုင္း ကိရိယာကို ထြင္ခဲ့သူ
ဖာရင္ဟိုက္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေပါင္းအသင္း (၃)မ်ိုး
(၁)ယုတ္ညံ့သူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ ယုတ္ညံ့သူ ျဖစ္ရ၏။
(၂)တန္းတူသူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ မဆုတ္ယုတ္ရ၏။
(၃)အဆင့္အတန္းျမင့္သူကို ေပါင္းလွ်င္ လ်င္ျမန္စြာ ျမင့္မားတိုးတက္ရ၏။ (အဂၤုတၱိုရ္၊ ၁-ေသဝိတဗၺသုတ္)။
အပိုင္းအျခား အဆီးအတား မရွိေသာ တရား(၅)ပါး
ပိုင္းျခားသတ္မွတ္၍မရ၊ အဆံုးမရွိ ျပုတတ္ ျဖစ္တတ္ေသာ သေဘာ(၅)ပါး ျဖစ္သည္။ လကၤာျဖင့္ ေဖာ္ျပလိုက္သည္။ ေသေသာက္တဲနွင့္၊ မလြဲသဘင္၊ ေသာက္ေရစင္နွင့္၊ ထို့ျပင္တသီး၊ ျမစ္ခရီးနွင့္၊ အျပီးတူစြာ၊ မိန္းမမွာတည့္၊ ေဝလာ ကာလ၊ မရွိျကဘူး(ျမန္မာမႈ အဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အပယ္(၄)ပါး
(၁)ငရဲ - ခ်မ္းသာမႈ အလ်ဉ္းမရွိေသာအရပ္။
(၂)တိရစၦာန္ - မဂ္ဖိုလ္ကို ဖီလာျပု၍ မိုးကို ေက်ာေပးေသာ သတၱဝါ။
(၃)ျပိတၱာ - ကိုယ္လက္အဂၤါ မမွ်တေသာ သတၱဝါ။
(၄)အသုရကာယ္ - မရဲရင့္ေသာ ျပိတၱာ သတၱဝါတစ္မ်ိုး။
အပၸမညာ ေစတသိက္ (၂)ပါး
(၁) ကရုဏာ - ဆင္းရဲသူမ်ားကို ျမင္က သနားျခင္း။
(၂) မုဒိတာ - ခ်မ္းသာမႈ ရသူမ်ားကို ျမင္ပါက ဝမ္းေျမာက္ျခင္း။
အေပါင္းအသင္း (၃)မ်ိုး
(၁) ယုတ္ညံ့သူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ ယုတ္ညံ့သူ ျဖစ္ရ၏။
(၂) တန္းတူသူကို ေပါင္းလွ်င္ မိမိမွာ မဆုတ္ယုတ္ရ၏။
(၃) အဆင့္အတန္း ျမင့္သူကို ေပါင္းလွ်င္ လ်င္ျမန္စြာ ျမင့္မား တိုးတက္ရ၏။ (အဂၤုတၱိုရ္ ၁-ေသဝိတဗၺသုတ္-၁၂၃)
အဖသတ္မင္း (၅)ဦး
(၁) အဇာတသတ္မင္း။
(၂) ၄င္းမင္း၏သား - ဥဒယဘဒၵမင္း။
(၃) ၄င္းမင္း၏သား - အနုရုဒၶါမင္း။
(၄) ၄င္းမင္း၏သား - မု႑ဍမင္း။
(၅) ၄င္းမင္း၏သား - နာဂဒါသမင္း။ (၄င္းမင္း၏ လက္ထက္၌ အဆံုးသတ္သည္။)
အဖြဲ့ပ်က္ျပယ္ျခင္း အေျကာင္း(၃)ပါး
(၁)ဗဟုေနတၱာရ-နည္းညွြန္လမ္းျပ အျကီးအမႉးလုပ္လိုသူ ေပါမ်ားျခင္း။
(၂)သဗၺပ႑ဍိတမာနီ-မိမိကိုယ္ကို ပညာရွိဟု ဘဝင္ျမင့္သူ မ်ားျခင္း။
(၃)ဗဟုမဟိစၦာ-ရာထူး မက္ေမာသူ မ်ားျခင္း။
အဘိဉာဏ္ (၅)ပါး
(၁) ဣဒၶိဝိဓအဘိဉာဏ္ - တန္ခိုးအမ်ိုးမ်ိုး ဖန္ဆင္းနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၂) ဒိဗၺေသာတအဘိဉာဏ္ - နတ္တို့ နားကဲ့သို့ ျကားနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၃) ပရစိတၱဝိဇာနနအဘိဉာဏ္ - သူတစ္ပါးစိတ္ကို ပိုင္းျခား၍ သိနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၄) ပုေဗနိဝါသအဘိဉာဏ္ - ေရွးေရွးေသာဘဝက ျဖစ္စဉ္ကို သိနိုင္ေသာ ဉာဏ္။
(၅) ဒိဗၺစကၡုအဘိဉာဏ္ - နတ္တို့၏ မ်က္စိကဲ့သို့ ျမင္နိုင္ေသာ ဉာဏ္။ (သဂၤျိုဟ္)
အေမရိကန္ရွိ ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတားတစ္ခု (ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတားကိုလည္း ရႈ)
ကမၻာေပၚရွိ အရွည္ဆံုးတံတားမ်ားအနက္ အေမရိကန္ျပည္ ဆန္ဖရန္စစၥကို အုကၠလန္တံတားသည္ တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေျကးစား ေဘာအသင္း
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေျကးစားေဘာလံုးအသင္းကို ၁၉၂ဝ ျပည့္နွစ္က စတင္ဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္နွင့္ဂီတာ
အေမရိကန္ျပညည္ေထာင္စုတြင္ အေပ်ာ္တမ္းတူရိယာသမား သန္း ၄ဝ နီးပါးခန့္ရွိျပီး ၄င္းတို့အအနက္ ေလးပံုတစ္ပံု မွာ ဂီတာတီးျကသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၆၅ ခုနွစ္က အေမရိကန္တစ္ျပည္လံုးတြင္ ဂီတာအလံုးေပါင္း တစ္သန္းခြဲေရာင္း ခ်ရသည္ဆိုသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေလေျကာင္း (Pan American)
ပင္(န္)အေမရိကန္ေလေျကာင္းသည္ ၁၉၂၉ ခုနွစ္တြင္ အဂၤႅန္နွင့္အိနၵိယသို့လည္းေကာင္း၊ ၁၉၃ဝ ျပည့္တြင္ နယ္သာ လန္မွ နယ္သာလန္အေရွ့အိနၵိယသို့လည္းေကာင္း၊ စတင္ပ်ံသန္းခဲ့ျပီး ၁၉၃၈ ခုနွစ္အေရာက္တြင္ ကမၻာ့တစ္ဝက္ခရီး သို့ ပ်ံသန္းေနျပီ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ လူမႈဖူလံႈေရး
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ လူမႈဖူလံႈေရးဥပေဒကို ၁၉၃၅ ခုနွစ္က ျပ႒ဌာန္းခဲ့သည္။ ဥပေဒျပ႒ဌာန္းျခင္း၏ရည္ရြယ္ ခ်က္မွာ အလုပ္လက္မဲ့မ်ား၊ အသက္အရြယ္ အိုမင္းသူမ်ား၊ မွီခိုသူခေလးသူငယ္မ်ား၊ မ်က္မျမင္ဒုကၡိတမ်ားအတြက္ လိုအပ္သလို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ရန္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္လုပ္သား အနည္းဆံုးလုပ္ခ
အေမရိကန္ျပည္တြင္ ပထမဆံုးလုပ္သားမ်ား၏အနည္းဆံုးလုပ္ခဥပေဒ (Mininum Wage Law) ကို ၁၉၁၂ ခုနွစ္က ျပ႒ဌာန္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္နွင့္ေက်ာက္မီးေသြး
အေမရိကန္ျပည္သည္ ကမၻာေပၚရွိ ေက်ာက္မီးေသြးမ်ားအနက္ ၃၅ ရာခိုင္နႈန္း ထြက္ေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ- တြဲ-၇)
အေမရိကန္ေဒၚလာ
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ ေဒၚလာအသံုးျပုေသာ နိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၄င္းေဒၚလာအျကြေမ်ားကို အေမရိကန္ ျပည္ ဖိလဒယ္လ္ဖီရာနွင့္ဒင္ဗီရွိဖက္ဒရယ္သြန္း ဒဂၤါးစက္ရံုတြင္ ျပုလုပ္သည္။ ေဒၚလာျပားမ်ား ျပုလုပ္ပံုမွာ ပထမ (Alloy)ေခၚ ေရာစပ္သတၱု ျပုလုပ္သည္။ ၄င္းမွာ အထူျပုလုပ္ထားသည့္သတၱု ျဖစ္သည္။ ထိုေနာက္ လွ်ပ္စစ္မီးဖိုျဖင့္ ၄င္းသတၱုကို က်ိုသည္။ ျပီးလွ်င္ ခပ္ပါးပါးအေခ်ာင္းကေလးမ်ား ျပုလုပ္သည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ၄င္းအေခ်ာင္းမ်ားကို ေဒၚလာျပားအထူအတိုင္းရွိေအာင္ အစရွည္မ်ား ျပုလုပ္သည္။ ျပုလုပ္ျပီးသား အစရွည္မ်ားကို (Punch Machine) ေဖာက္စက္သို့ပို့ကာ ပိုက္ဆံပံုစံ အျကမ္းထည္အျဖစ္ ျဖတ္ေတာက္သည္။ ထိုပိုက္ဆံပံုစံျကမ္းမ်ားကို အနားမ်ားထူရန္၊ ေရတြက္ရာ၌ လြယ္ကူေစရန္၊ အကိုင္အတြယ္ခံေစရန္ အေခ်ာသတ္ျပုလုပ္မြမ္းမံျပီး ပိုက္ဆံေပၚတြင္ တံဆိပ္ ရိုက္နွိပ္ ေလသည္။ ဤတြင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ(အျကြေ)မ်ား ျဖစ္လာေပေတာ့သည္။
အေမရိကန္ေဒၚလာပိုက္ဆံမ်ား
၁။ ၁ ေဒၚလာ
၂။ ၂ ေဒၚလာ
၃။ ၅ ေဒၚလာ
၄။ ၁ဝ ေဒၚလာ
၅။ ၂ဝ ေဒၚလာ
၆။ ၅ဝ ေဒၚလာ
၇။ ၁ဝဝ ေဒၚလာ
၈။ ၅ဝဝ ေဒၚလာ
၉။ ၁ဝဝဝ ေဒၚလာ
၁ဝ။ ၅ဝဝဝ ေဒၚလာ
၁၁။ ၁ဝဝဝဝ ေဒၚလာ
၁၂။ ၁ဝဝဝဝဝ ေဒၚလာ
၄င္းတို့မွာ တစ္ခ်ပ္တည္းနွင့္ေဖာ္ျပပါ တန္ဖိုးရွိေဒၚလာစကၠူမ်ား ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ စကၠူ ေဒၚလာမ်ားကို တစ္ေဒၚလာမွေဒၚလာတစ္သိန္းတန္အထိ ထုတ္ေဝေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္ဆင့္ေဒၚလာ
အေမရိကန္ျပည္တြင္ ယခုလက္ရွိ သံုးစြဲေနေသာ [Cents]ေဒၚလာမ်ားကို ၁၈၅၆ ခုနွစ္က ပထမဆံုး သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ ၄င္းဆင့္ျပားေပၚတြင္ လင္းယုန္တစ္ေကာင္ ပ်ံသန္းေနပံုကို တံဆိပ္အျဖစ္ ခပ္နွိပ္ထားျပီး အေရာင္မွာ သတၱုအျဖူ ေရာင္ ျဖစ္သည္။
အေမရိကန္မွ တိုင္းျခားသို့ ေငြပို့လိုလွ်င္
အေမရိကန္မွ တိုင္းျခားသို့ ေငြပို့လိုပါမူ စာတိုက္သို့ သြား၍ စာတိုက္တြင္ (International Money Order)အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ ေငြပို့လွြာကို ေတာင္းခံ၍ ပို့နိုင္သည္။ စာတိုက္မွပို့မည့္ တိုင္းျပည္မွေငြသည္ အေမရိကန္ေဒၚလာေငြအရ မည္မွ် တန္ဖိုးရွိသည္ကို ရွင္းျပသည္။ သို့မွသာ မပို့လိုလွ်င္ အေမရိကန္[Express]မွ ပို့နိုင္ေပသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အေမရိကန္သမၼတ ကေနဒီ
ဂြ်န္ဖစ္(ဇ္)ဂ်ရဲလ္(ဒ)ကေနနဒီသည္ အေမရိကန္ျပည္၏ ၁၅ ျကိမ္ေျမာက္ သမၼတ ျဖစ္သည္။ တကၠဆပ္ျပည္နယ္အုပ္ ခ်ုပ္ေရးမႉး အိုကြန္နယ္လီနွင့္အတူ ဒါးလက္(စ္)ျမို့တြင္း လွည့္လည္သြားလာေနစဉ္ လုပ္ျကံခံရသည္။ ေသနတ္အပစ္ ခံရျပီး တစ္နာရီခြဲခန့္အျကာ ၄င္းျပည္နယ္ ပါကရင္ေဆးရံုတြင္ ကြယ္လြန္သည္။ ကြယ္လြန္ေသာေန့မွာ ၁၉၆၃ ခု၊ နိုဝင္ ဘာလ ၂၂ ရက္ေန့ ျဖစ္၍ ဖခင္မွာ ဂ်ိုးဇက္ပီကေနဒီ ျဖစ္သည္။ ၁၉၁၇ ခု၊ ေမလ ၂၉ ရက္ေန့ ေဘာ္စကုန္ျမို့အနီးတြင္ ဖြားျမင္သည္။ သားခ်င္း ၉ ဦးအနက္ ဒုတိယသား ျဖစ္၍ နိုင္ငံေရးပညာကို အထူးလိုက္စားခဲ့သည္။ ၁၉၄၁ ခုက ေရ တပ္တြင္ အရာရွိငယ္အျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၄၃ ခုနွစ္တြင္ ၄င္းအုပ္ခ်ုပ္ေသာ ပီတီ ၁ဝ၉ သဘၤောသည္ ပစိဖိတ္ အတြင္း ဂ်ပန္ဖ်က္သဘၤောေျကာင့္ ထက္ပိုင္းျပတ္ခဲ့ေသာ္လည္း အသက္မေသခဲ့ေပ။ သတင္းေထာက္လည္း လုပ္ခဲ့ ဖူးသည္။ စစ္ပြဲတစ္ခုတြင္ က်ဆံုးခဲ့ေသာ ၄င္း၏အစ္ကို ဂ်ိုးဇက္ေျကာင့္ ကေနဒီသည္ နိုင္ငံေရးနယ္ထဲသို့ ေျခစံုပစ္ဝင္ခဲ့ သည္။ မက္ဆာခ်ူးဆက္နယ္၏ ၁၁ ျကိမ္ေျမာက္ ေအာက္လွြတ္ေတာ္အမတ္အျဖစ္ အေရြးခံရသည္။ ထိုစဉ္က အ သက္ ၂၉ နွစ္သာ ရွိေသး၏။ ၄င္းေရးေသာ(ေခါင္းေဆာင္နွင့္သတၱိစာအုပ္မွာ) ၁၉၅၆ ခုနွစ္တြင္ အေကာင္းဆံုးအထု ပၸတၱိစာအုပ္အျဖစ္ ပူလစ္ဇာဆု ရရွိခဲ့သည္။ ၄င္းနွစ္တြင္ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီမွ ဒု-သမၼတေလာင္း ေရြးရာ ရံႈးခဲ့သည္။ ၁၉၆၁ ခု၊ ဇန္နဝါရီ ၂ဝ ရက္တြင္ အေမရိကန္ျပည္၏သမၼတအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ျမွောက္ျခင္း ခံရသည္။ (ဗဟုသုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏အေကာင္းဆံုး သတင္းစာမ်ား
(၁)နယူးေယာက္တိုင္းမ္
(၂)ခရစ္ယာန္သိပၸံေမာ္နီတာ
(၃)ေဝါ(လ္)စထရစ္ဂ်ာနယ္
(၄)စိန့္လူဝစ္(စ္)ပို့(စ္)ဒက္စပက္(ခ်္)
(၅)မီး(လ္)ေဝါ့စကီးဂ်ာနယ္ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေမရိကန္အေစာဆံုး ဒဂၤါးရံု
၁၉၅၂ ခုနွစ္၊ ေမလ ၂၇ ရက္ေန့တြင္ အေမရိကန္ျပည္၌ အေစာဆံုး ဒဂၤါးစက္ရံုကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
အေမရိကန္၏အဆိပ္မိုး
၁၉၆၃ ခုနွစ္၊ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂ဝ ရက္ေန့အထိ ေတာင္ဗီယက္နမ္တြင္ အေမရိကန္တို့က ေလယာဉ္ပ်ံျဖင့္ အဆိပ္ရည္ မ်ား ပက္ဖ်န္းခ်မႈေျကာင့္ ဘင္ထရီနွင့္မိုင္သိုနယ္မ်ားတြင္ လူေပါင္း (၅ဝဝဝ)ေက်ာ္မွာ အဆိပ္ရည္ဒဏ္ကို ခံစားခဲ့ရ ေလသည္။ ထိုအဆိပ္သင့္သူမ်ားအနက္ ဘင္ထရီနယ္ သြံဒီယမ္ေက်းရြာတစ္ရြာထဲပင္လွ်င္ လူေပါင္း(၁၇ဝဝ) ရွိေနျပီး အမ်ားဆံုး ခံရသူမ်ားမွာ ကေလးသူငယ္မ်ား ျဖစ္ျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အျမင့္ေပ (၃ဝဝဝဝ)၌ေနလွ်င္
အျမင့္ေပ (၃ဝဝဝဝ)၌ေနသူ တစ္ေယာက္သည္ ေလရႉေသာကိရိယာမပါလွ်င္ (၂)မိနစ္ခြဲတြင္ သတိလစ္ျပီး (၁၅)မိနစ္ တြင္ ေသမည္ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အမ်ိုးသမီးဆရာဝန္
ဆိုဗီယက္တြင္ ရွိသည့္ဆရာဝန္မ်ားအနက္ ၇ဝ-ရာခိုင္နႈန္းမွာ အမ်ိုးသမီးမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အမ်ိုးသမီးလက္ေဝွ့
၁၉၅၂ ခုနွစ္က လန္ဒန္တြင္ (ဘာဘရာ)ဆိုသူ အမ်ိုးသမီးလက္ေဝွ့သမား ေပၚခဲ့၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္
ျမန္မာနိုင္ငံကို နယ္ခ်ဲ့အဂၤႅိပ္မ်ား သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ပထမဆံုး ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ စာျကည့္တိုက္မွာ ၁၈၈၃ ခုနွစ္တြင္ ဆာခ်ားလ္စ္ဘားနဒ္ဆိုသူ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ဘားနဒ္ပိဋကတ္တိုက္ျကီးပင္ ျဖစ္သည္။ ထိုစာျကည့္ တိုက္ျကီးသို့ တရားဝန္ျကီးဂ်ာဒါးနွင့္ပါဠိပါေမာကၡခ်ီလဒါဆိုသူတို့က အဖိုးတန္စာအုပ္ မ်ားစြာ လႉဒါန္းခဲ့ျပီး ျမန္မာ လူမ်ိုးထဲမွ ရန္ကုန္ျမို့ရွိ ဦးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့ဆိုသူတို့က ေငြက်ပ္ တစ္ေသာင္းတန္ ေပမူ ပုရပိုက္မူမ်ား လႉဒါန္းခဲ့ေျကာင္း ေတြ့ရွိရသည္။ ထိုစာျကည့္တိုက္ကို ပထမ အစိုးရပညာေရးဆင္ဒီကိတ္အဖြဲ့မွ အုပ္ခ်ုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၃ ခုနွစ္ကစျပီး စာ ျကည့္တိုက္အုပ္ခ်ုပ္ေရးအအဖြဲ့ ဖြဲ့စည္း၍ အုပ္ခ်ုပ္ေစကာ အစိုးရက အေထာက္အပံ့ေပးသည္။ ထိုေနာက္ ရန္ကုန္ျမူနီ စီပယ္အဖြဲ့က ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။
၁၉၁ဝ ခုနွစ္ေလာက္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ စာျကည့္တိုက္လုပ္ငန္း တြင္က်ယ္စ ျပုလာသည္။ ၁၉၂၅ ခုနွစ္တြင္ မစၥတာ ဖာနီဗယ္ဆိုသူက ဦးေဆာင္၍ စာျကည့္တိုက္ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ေဟာေျပာျခင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံပညာျပန့္ပြားေရး အသင္းက အားေပးျခင္းတို့ေျကာင့္ စာျကည့္တိုက္လုပ္ငန္းမ်ား ပိုမိုေအာင္ျမင္လာခဲ့သည္။
၁၉၂၅ ခုနွစ္မွ ၁၉၃၃ ခုနွစ္အထိ အစိုးရက စာျကည့္တိုက္မ်ားအတြက္ နွစ္စဉ္ ေငြက်ပ္ တစ္ေသာင္းမွ် ေထာက္ပံ့ခဲ့ သည္။ ၁၉၃၆ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံအရပ္ရပ္၌ စာျကည့္တိုက္ေပါင္း ၁၈၆ ခု ရွိခဲ့ျပီး ၁၄၆ ခုမွာ အစိုးရ ေထာက္ပံ့ေငြ ရ ရွိခဲ့သည္။
၁၉၆၅ ခုနွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက္ေန့က ရန္ကုန္ျမို့ ျမူရံုးအေဆာက္အဦအတြင္း ဖြင့္လွစ္လိုက္ေသာ အမ်ိုးသားစာ ျကည့္တိုက္တြင္ ပံုနွိပ္စာေပါင္း ေလးေသာင္းခန့္၊ လက္ေရးစာမူေပါင္း ေလးေထာင္ေက်ာ္၊ သတင္းစာေလးေသာင္း တစ္ေထာင္၊ မဂၢဇင္းဂ်ာနယ္ တစ္ေသာင္းခုနစ္ေထာင္နီးပါး ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္
၄င္းစာျကည့္တိုက္သည္ ဘားနဒ္စာျကည့္တိုက္မွ ေပါက္ဖြားခဲ့သည္။ ၁၈၈၃ ခု၊ ေဖေဖၚဝါရီလ ၁၂ ရက္ေန့က ေအာက္ ျမန္မာနိုင္ငံမင္းျကီး ဆာခ်ားအက္ဒြပ္ဘားနဒ္သည္ မိမိပိုင္စာအုပ္မ်ားနွင့္(ယခုဗဟိုတန္းျမင့္ေက်ာင္း)ေနရာတြင္ စာ ျကည့္တိုက္ကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ၄င္းစာျကည့္တိုက္သို့ ဦးဆံုးအဖိုးတန္စာအုပ္စာတမ္းမ်ား လႉဒါန္းသူမ်ားမွာ တရား ဝန္ျကီးဆာဂြ်န္ဂ်ားဒင္း ပါဠိပါေမာကၡခ်ိလဒါ၊ ဦးဖိုးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့တို့ ျဖစ္သည္။ ဦးဖိုးမွ်င္နွင့္ဦးျမို့တို့က တစ္ေသာင္း တန္ ေပမူ ပုရပိုက္မ်ားကို ေရစက္ခ်၍ လႉဒါန္းခဲ့သည္။ ၁၉၂ဝ ခုက ကင္းဝန္မင္းျကီးပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ၁၅ဝဝဝ က်ပ္ေပး၍လည္းေကာင္း၊ ၁၉၂၄ ခုနွစ္တြင္ ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္၏ပိဋကတ္တိုက္ကို ေငြ ၅ဝဝဝ က်ပ္ေပး၍လည္း ေကာင္း၊ ဝယ္ယူျပီး စာျကည့္တိုက္ကို တိုးခ်ဲ့ခဲ့သည္။
၁၉၄ဝ ခုတြင္ စာျကည့္တိုက္၌ စာအုပ္စာတမ္းေပါင္း နွစ္ေသာင္းနီးပါး စုေဆာင္းခဲ့ျပီး ၁၉၄၂ ခုတြင္ ပံုနွိပ္စာေပါင္း နွစ္ ေသာင္းသံုးရာ့ငါးအုပ္နွင့္ေပမူ ပုရပိုက္ေပါင္း ၇၅ဝဝ ခန့္ စုေဆာင္းမိသည္။ စာျကည့္တိုက္ကို အစိုးရပညာေရးဆင္ဒီ ကိတ္က အုပ္ခ်ုပ္ခဲ့ျပီး အစိုးရနွင့္ျမူအဖြဲ့က နွစ္စဉ္ေထာက္ပံ့ေျကးမ်ား ေပးခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ျကီး ျဖစ္ပြား ခ်ိန္တြင္ စာျကည့္တိုက္မွာ စစ္ဒဏ္ေျကာင့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား ဆံုးရံႈးခဲ့ရသည္။ စစ္ျပီးေနာက္ ၁၉၄၈ ခု၊ ဩဂုတ္လ ၁ ရက္ေန့တြင္ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၂ ခုတြင္ စာျကည့္တိုက္ကို အစိုးရသို့ ေပးအပ္ျပီး အေဆာက္အဦကို ဂ်ူဗ လီေဟာသို့ ေျပာင္းခဲ့သည္။ ၄င္းနွစ္ ဇြန္လတြင္ ယဉ္ေက်းမႈဌာနက အမ်ိုးသားစာျကည့္တိုက္ဟု အမည္ေပး၍ ဖြင့္လွစ္ ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ တက္လာျပီးေနာက္ စာျကည့္တိုက္ကို ပန္းဆိုးတန္းရွိ တိုက္အမွတ္ ၁၆၆ သို့ ေျပာင္းေရွြ့ ခဲ့ျပီး ၂ နွစ္အျကာတြင္ ၁၉၆၅ ခုနွစ္ ဦးပိုင္း၌ ျမို့ေတာ္ခန္းမ တတိယထပ္တြင္ ျပန္လည္မြမ္းမံ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားစာေပဆု (၁၉၆၈)
၁၉၆၈ ခုနွစ္၊ အမ်ိုးသား စာေပဆုမ်ားကို ဆုေလးဆုစီ ၁ဝ မ်ိုး၊ ဆုေပါင္း ၄ဝ ခ်ီးျမွင့္ရန္ သတ္မွတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ၂၇ ဆု သာလွ်င္ ခ်ီးျမွင့္နိုင္ခဲ့သည္။ ျပိုင္ပြဲဝင္ စာအုပ္နွင့္စာမူေပါင္း ၃၇၃ ခုသာလွ်င္ ရွိသည္။ ဆုရ ၂၇ ဆုအနက္ ၁၂ ဆုမွာ လက္ေရးမူမ်ား ျဖစ္သည္။ ဝတၳုရွည္အတြက္ ၄၄၊ ျပဇာတ္ ၆၊ စာပေဒသာ ၃၃၊ ဘာသာျပန္ ၁၇၊ ကေလးစာေပ ၅၃၊ အနုပညာနွင့္ယဉ္ေက်းမႈ ၁၁၊ နိုင္ငံေရး ၈၊ သုတပေဒသာ ၄၆၊ ဝတၳုတိုေပါင္းခ်ုပ္ ၄၄၊ ကဗ်ာဆု အတြက္ ၁၁၁ ပါဝင္ ယွဉ္ျပိုင္ျကသည္။
၁၉၆၈ ခုနွစ္၊ အမ်ိုးသားစာေပဆုရ စာအုပ္၊ စာမူမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
ဝတၳုရွည္
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ေမာင္သိခၤ ေရး။ လမင္းတရာ(စာမူ)။
တတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ နာဂေတာင္တန္းေမာင္ျကည္ဇင္ေရး ေအာင္ပြဲျခိမ့္ျခိမ့္ ရင္သိမ့္သိမ့္။ (စာအုပ္)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ သိန္းေဖျမင့္ေရး သီတာျပံုး(စာအုပ္)။
ဝတၳုတိုေပါင္းခ်ုပ္
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ရန္ေအာင္ေရး ျကံုေလ ဘံုေဘြ(စာအုပ္)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ခ်စ္စံေရး တညနွင့္တသက္(စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ျမင့္ရည္(တမာေျမ)ေရး အစီခံ(စာမူ)။
ကဗ်ာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ေျမလတ္ေက်ာ္စိန္ေရး အတၱဆိုင္ရာဘဝကဗ်ာမ်ား။ (စာမူ)
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ပုသိမ္ေမာင္စိမ္းသူေရး ျပည္သူ့အားမာန္ မိုးယံသို့ခ်ီ (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ေမာင္မြန္နြယ္(ေရွြဝယ္ေရး ပန္းေပါင္းေဝဆာကဗ်ာမ်ား) (စာမူ)
ပေဒသာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ လင္းယုန္သစ္လြင္ေရး ယိုးဒယားျမန္မာမီးရထားလမ္း ကိုယ္ေတြ့ေခြ်းတပ္ မွတ္တမ္း(စာအုပ္)
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ တကၠသိုလ္ဝင္းမြန္ေရး ေခတ္သစ္ကဗ်ာမိတ္ဖြဲ့ (စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ရန္ေအာင္ေရး ရန္ေအာင့္စာ ရန္ေအာင့္ဘဝ (စာအုပ္)။
ဘာသာျပန္ဆု
ပထမဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ေမာင္ဆုရွင္ျပန္ ပင္လယ္ျပာနွင့္တံငါအို (စာမူ)။ The old man and the sea. Ernest Hemming way.
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ျမသိန္း(တပ္မေတာ္ပညာေရး)၏ နံနက္ခင္းကို စိုးမိုးသူ (စာမူ)။ Command the morning Pearl. S.Buck
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ေအာင္ခန့္ျပန္ ရဲေသြးနီနီ (စာအုပ္)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ဆန္းလြင္ျပန္ ဖဲသမား (စာအုပ္)။
ကေလးစာေပဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ တကၠသိုလ္ျကည္မာေရး အသိအလိမၼာကဗ်ာမ်ား (စာမူ)
တတိယဆုေငြ။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ေမာင္သက္ျကူေရး ေရွြေသြးမ်က္ရႈ စာယဉ္စု (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ သူရေဇာ္ေရး ေရာင္နီဦး ကဗ်ာမ်ား (စာမူ)
ျမန္မာ့ယဉ္ေက်းမႈနွင့္အနုပညာဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ ဦးေအာင္သန္းထြန္းေရး ျမန္မာမင္းမ်ား တရားစီရင္ေရး(စာအုပ္)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ သေျပညို ေမာင္ကိုဦးေရး ျမန္မာ့ေရွြဆိုင္း (စာမူ)
စတုတၳဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ထားဝယ္ေက်ာ္မင္းေရး ထားဝယ္ယဉ္ေက်းမႈ အျမုေတ(စာမူ)။
နိုင္ငံေရးဆိုင္ရာစာေပဆု
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ သခင္လြင္ေရး ျမန္မာနိုင္ငံအလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း (စာအုပ္)။ႆ
သုတပေဒသာဆု
ပထမဆု။ ေငြ ၁၅ဝဝိ၊ ဦးေအာင္သန္းထြန္း ေခတ္ေလးေခတ္ျမန္မာ့တရားဥပေဒ(စာအုပ္)။
ဒုတိယဆု။ ေငြ ၁ဝဝဝိ၊ စဝ္ထြန္းမွတ္ဝင္းေရး သုေတသနျပုစုနည္းအမ်ိုးမ်ိုး (စာမူ)။
တတိယဆု။ ေငြ ၇၅ဝိ၊ ဦးမိုးေရး ျမန္မာ့စဉ္လာ နကၡတ္တာရာ အျမင္ျကည့္သင္ခန္းစာနွင့္ေနပတ္ျကနၱိဇယားခ်ုပ္ (စာ မူ)။
စတုတၳဆု။ ေငြ ၅ဝဝိ၊ ေမာင္စင္ျကယ္ေရး အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ(စာအုပ္)။
ေသြးေသာက္မဂၢဇင္း၊ ၁၉၆၉ ခု၊ ဒီဇင္ဘာ၊ မွတ္ ၂၈၇၊ နွာ ၈။
အမ်ိုးသားစာေပညီလာခံျကီး
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန့မွ ၂၁ ရက္ေန့ထိ ကမၻာေအးကုန္းေျမ၌ က်င္းပခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၂)
အမ်ိုးသားေန့
အမ်ိုးသားေန့ကို ၁၉၂၁ ခုနွစ္မွစ၍ က်င္းပခဲ့၏။ အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ ေပၚလာျခင္းမွာ ရန္ကုန္ေကာလိပ္မွ ယူနီဗာစီ တီဥပေဒကို မျကိုက္၍ ကန့္ကြက္ရံႈ့ခ်ရာမွ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၈၂ ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁ဝ ရက္ေန့တြင္ ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ျကသည္။ ထိုေန့ကို ဂ်ီစီဘီေအအသင္းက အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂ဝ ခုတြင္ အမ်ိုးသားေက်ာင္းေပါင္း ၉ဝ ေက်ာ္ ေက်ာင္းသားေပါင္း ၁၇ဝဝဝ ရွိခဲ့သည္။ ဗဟန္းရွိ ေရွြက်င္တိုက္တြင္ အမ်ိုးသားေကာလိပ္ ဖြင့္ခဲ့ရာ သခင္ကိုယ္ေတာ္မွိုင္းက ရာဇဝင္နွင့္ျမန္မာစာကထိက လုပ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာ ရီ-တြဲ-၁)
အမ်ိုးသားေန့ ျဖစ္ေပၚလာရပံု
၁၂၈၂ ခုနွစ္၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၁)ရက္ေန့တြင္ ျမန္မာတစ္နိုင္ငံလံုးရွိ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ပညာေရးေတာ္ လွန္မႈ သပိတ္ျကီး ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ျဗိတိသွ်ဘုရင္ခံမွာ (ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ ကရက္ေဒါက္ ျဖစ္ျပီး ပညာမင္း ျကီးမွာ ဆာမတ္ဟန္ထား)တို့ ျဖစ္၏။ ထိုစဉ္က ယူနီဗာစီတီအက္ဥပေဒအခ်ို့မွာ ေက်ာင္းသားဦးေရကို ကန့္သတ္ ထားျခင္း။ ေက်ာင္းအိပ္ ေက်ာင္းစား ျဖစ္ရမည္ဟုဆိုထားျခင္း။ တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ရသူမ်ားမွာ အဂၤႅိပ္စာ ထူးခြ်န္ရ မည္၊ တကၠသိုလ္သို့ ေရာက္စ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ အဂၤႅိပ္စာကို တစ္နွစ္သင္ျကားရဦးမည္။ တကၠသိုလ္စာေမးပြဲ တြင္ နႈတ္ေမးခြန္းကိုလည္း ထားရဦးမည္။ ရိုးရိုးဘီေအ ဘီအက္စီရျပီးသူမ်ားသည္ မဟာဝိဇၨာ၊ မဟာသိပၸံဘြဲ့မ်ားတြင္ သင္ျကားခြင့္မရျခင္း စေသာ ခ်ုပ္ခ်ယ္မႈမ်ားေျကာင့္ ပညာေရးေတာ္လွန္မႈသပိတ္ျကီး ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ထိုေန့အား အမ်ိုးသားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ျက၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အျမင္မွန္ေစမည္ (ဆို-ကိုသန္းလွိုင္)
(ခ်စ္ေဇာေတြ ေဝျဖာကာစည္ နန္းထက္ဆီ လွမ္းတက္မည္ မွန္းခ်က္ညီ ရွြင္လန္းေစဘို့အတည္ ေမတၱာ ေစတနာ ေဝသည္ ပန္းပြင့္ပမာ လန္းဝင့္ကာ ဆန္းတင့္စရာ ျကည္နူးေစဘို့ရည္...)၂။
ဤကမၻာေျမမဟီ လူသူအခ်င္းခ်င္း မညီ မာန္ဟုန္ျငိုးဖြဲ့ျပီ ျကင္နာျခင္း ကင္းသည္ အျမင္မွန္ေစမည္ ျကင္နာျခင္း တရားသို့ညီ အစဉ္သာ မမွားဘို့ရည္ ေမွ်ာ္ရည္မွန္းဆသည္...။
လူတိုင္းပင္ ျကင္ျကင္နာနာ ေဘးမသန္းစရာ ေအးခ်မ္းစြာ ေတးဆန္းပမာ သီက်ူးပါလို့အတည္ နိဗၺာန္ေခမာေသာင္ ဆီ အျမဲမပ်က္သည္ တြဲလ်က္ညီ နွြဲယွက္မည္ ဆုထူးပန္သို့ညီ...။
ဤကမၻာေျမမဟီ...ဆုထူးပန္သို့ညီ။
အမိုက္အေမွာင္အဂၤါ(၄)ပါး
(၁)လကြယ္ေန့။
(၂)သန္းေခါင္ယာမ္။
(၃)မိုးေမွာင္က်။
(၄)ေတာအုပ္အတြင္း။
အရဟံဂုဏ္ေတာ္
ဘုရားရွင္၏ဂုဏ္ေတာ္(၉)ပါးအနက္မွ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ မည္ရျခင္းမ်ား၊ ဘုရားရွင္သည္...
(၁)အခါခပ္သိမ္း ကိေလသာ၌ ျမူမွ်မထင္မျငိ ကင္းေဝးေတာ္မူ၏။
(၂)ကိေလသာ ဟူဟူသမွ်တို့ကို အရဟတၱမဂ္ျဖင့္ သတ္ျငိမ္းေတာ္မူသည္။
(၃)သံသရာတြင္ အဖန္တလဲလဲ လည္ေစမည့္အဝိဇၨာ အစရွိေသာ သံသရာစက္၏အတားအဆီး မွန္သမွ်ကို ဖ်က္ဆီး ပယ္ေဖ်ာက္ ေတာ္မူသည္။
(၄)သကၤၷ္း အစရွိေသာ ပစၥည္းမ်ားကို ခံယူေတာ္မူထိုက္သည္။
(၅)ပုထုဇဉ္လူသားတို့အတြက္ ဆိတ္ကြယ္ရာသည္ မေကာင္းမႈကို ျဖစ္ေစ၏။ ဘုရားရွင္အတြက္ ထိုသို့ မျဖစ္။ ထို့ေျကာင့္ အရဟံဂုဏ္ ေတာ္နွင့္ျပည့္စံုသည္ မည္၏။
အရဟံဂုဏ္ေတာ္ (၅)ခ်က္
(၁) အာရကတၱာ - ကိေလသာတို့မွ ေဝးေတာ္မူေသာေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၂) ပစၥယာဒီနံ အရဟတၱာပိ - လူသံုးပါးတို့၏ ပစၥည္းေလးပါး စေသာ ပူေဇာ္အထူးကို ခံထိုက္သည္၏အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၃) နတၳိ ရေဟာ ဧတႆာတိ - ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ မေကာင္းမႈ ျပုျခင္းသည္ မရွိေသာေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၄) အရီနံ ဟတတၱာပိ - ကိေလသာတည္း ဟူေသာ ရန္သူကို သတ္အပ္သည္၏ အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
(၅) အရာနံ ဟတတၱာပိ - သံသရာစက္တို့၏ အကန့္တို့ကို ဖ်က္ဆီးအပ္သည္၏ အျဖစ္ေျကာင့္ အရဟ မည္၏။
အရာရွိအုပ္ခ်ုပ္ေရး
၁၈၉၇ ခု၊ ဧျပီလ (၉)ရက္၊ ေသာျကာေန့။ အိနၵိယျပည္ရွိ ဘုရင္ခံခ်ုပ္က ျမန္မာျပည္အား ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ ျပန္တမ္းတစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ျပီးလွ်င္ လက္ရွိအုပ္ခ်ုပ္လ်က္ရွိေသာ ျမန္မာျပည္မွ မင္းျကီးကိုလည္း လက္ေထာက္ဘုရင္ခံဟု ေခၚေဝၚသံုးစြဲေစျကရ မည္ျဖစ္ ေျကာင္း ထုတ္ျပန္ေက်ညာလိုက္ေလသည္။
၁၈၉၇ ခု၊ ေမလ (၁)ရက္ေန့မွ ျမန္မာျပည္သည္ အိနၵိျပည္ရွိ ဘုရင္ခံခ်ုပ္၏လက္ေအာက္၌ လက္ေထာက္ဘုရင္ခံ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ုပ္ ေသာ ျမန္မာျပည္နယ္ဟူေသာ ျပည္နယ္တစ္နယ္ ျဖစ္လာကာ အုပ္ခ်ုပ္ေရးအေျခအေနမွာ တစ္မ်ိုးတစ္မည္ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ရေလ သည္။ အဂၤႅိပ္နယ္ခ်ဲ့တို့က ျမန္မာနိုင္ငံကို နွိမ့္ခ်ေသာ အေခၚအေဝၚကို သံုးလ်က္ အိနၵိယနိုင္ငံ ျမန္မာျပည္နယ္ဟု သတ္မွတ္လ်က္ အိနၵိယဘုရင္ခံခ်ုပ္၏လက္ေအာက္ခံ လက္ေထာက္ဘုရင္ခံက တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ုပ္ေစခဲ့ေလသည္။
ထိုေနာက္ ျမန္မာျပည္နယ္ကို အုပ္ခ်ုပ္ရသည့္လက္ေထာက္ဘုရင္ခံအတြက္ အကူအညီေပးနိုင္ရန္ အတိုင္ပင္ခံ အျကံေပးအဖြဲ့ဝင္ (၉) ဦး ပါဝင္သည့္အဖြဲ့တစ္ဖြဲ့ကို ထားရွိရေပသည္။ သို့ရာတြင္ ထိုအဖြဲ့အား ျမန္မာတို့ စိတ္ဝင္စားျကဟန္ မတူေပ။ စိတ္ဝင္စားနိုင္ ေလာက္ေသာ အေျကာင္းအရာတို့သည္လည္း မရွိေခ်။ မိမိနိုင္ငံအား ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံေနရေသာ အခ်ိန္တြင္ အဂၤႅိပ္နယ္ခ်ဲ့တို့ ေပးေသာ အခြင့္အေရးကို မည္သူက လွိုက္လွဲစြာ ျကိုဆိုပါမည္နည္း။ (ဗမာ့ေတာ္လွန္ေရးအဘိဓာန္-ဦးျမင့္ေဝ)
အရိယသာဝက (၃)မ်ိုး
(၁)အဂၢသာဝက-ျမတ္ေသာ ရဟနၱာ၊ ရွင္သာရိပုတၱရာနွင့္ရွင္ေမာဂၢလာန္။
(၂)မဟာသာဝက-မဟာကႆပ စေသာ အသီတိ မဟာသာဝက(၈ဝ)။
(၃)ပကတိသာဝက-သာမန္ရဟနၱာမ်ား။
အရိယသစၥာတရား (၄)ပါး
(၁)ဒုကၡသစၥာ - ဆင္းရဲျခင္းအမွန္။ (ရုပ္ နာမ္ ခနၶာ)
(၂)သမုဒယသစၥာ - တြယ္တာတပ္မက္ျခင္းအမွန္။ (ကာမ ကိေလသာ)
(၃)နိေရာဓသစၥာ - ဒုကၡျငိမ္းရာအမွန္။ (နိဗၺာန္)
(၄)မဂၢသစၥာ - နိဗၺာန္ေရာက္ရန္ က်င့္လမ္းအမွန္။ (မဂၢင္ရွစ္ပါး)
အရိယသာဝက (၃)မ်ိုး
(၁) အဂၢသာဝက - ျမတ္ေသာ ရဟနၱာ။ ရွင္သာရိပုတၱရာနွင့္ရွင္ေမာဂၢလာန္။
(၂) မဟာသာဝက - မဟာကႆပ စေသာ အသီတိ မဟာသာဝက (၈ဝ)။
(၃) ပကတိသာဝက - သာမန္ ရဟနၱာမ်ား။
အရိယသစၥာတရား (၄)မ်ိုး
(၁) ဒုကၡသစၥာ - ဆင္းရဲျခင္း အမွန္။ (ရုပ္ နာမ္ ခနၶာ)
(၂) သမုဒယသစၥာ - တြယ္တာ တပ္မက္ျခင္း အမွန္။ (ကာမကိေလသာ)
(၃) နိေရာဓသစၥာ - ဒုကၡျငိမ္းရာ အမွန္။ (နိဗၺာန္)
(၄) မဂၢသစၥာ - နိဗၺာန္ ေရာက္ရန္ က်င့္လမ္း အမွန္။ (မဂၢင္ရွစ္ပါး)
အရူပျဗဟၼာ(၄)ဘံု
(၁)အာကာသာနဉၥာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။ (ေကာင္းကင္ပညတ္)
(၂)ဝိညာဏဉၥာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
(၃)အာကိဉၥညာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
(၄)ေနဝသညာနာသညာယတန - ရုပ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု။
အေရွ့ဂ်ာမဏီ(ဂ်ီဒီအာ)အားကစားတကၠသိုလ္
လိုက္ပဇစ္ျမို့တြင္ ရွိျပီး လူတစ္သိန္းခန့္ ဆန့္သည္။ ၁၉၅ဝ ခုနွစ္က စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ျပီး ဂီနီ၊ ဂါနာ၊ ေမာ္ရိုကို၊ အင္ဒိုနီး ရွား၊ အီဂ်စ္၊ က်ူးဘား၊ ျမန္မာ စေသာ တိုင္းျပည္မ်ားမွ ေက်ာင္းသားမ်ားကို လက္ခံသင္ျကားေပးေနသည္။ ေက်ာင္း သားတစ္ဦးလွ်င္ ေထာက္ပံ့ေျကး မတ္ ၈ဝ ရရွိျပီး ထမင္းလခ မတ္ ၆ဝ ေပးရ၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အေရွ့ေတာင္အာရွစီးပြားေရး ဖြံ့ျဖိုးမႈညီလာခံ
၁၉၅၈ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၂၇ ရက္ေန့မွ နိုဝင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန့အထိ ဝါရွင္တန္နယ္ စီတယ္လ္ျမို့ အိုလံပစ္ ေဟာ္တယ္တြင္ ကိုလံဘိုစီမံကိန္းအတိုင္ပင္ခံ ေကာ္မီတီက အေရွ့ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ား စီးပြားေရးဖြံ့ျဖိုးမႈညီလာခံ တစ္ရပ္ကို က်င္းပခဲ့သည္။
အေရွ့ေတာင္အာရွနွင့္ဆိုရွယ္လစ္
အေရွ့ေတာင္အာရွတြင္ ၁၉၃၄ ခုနွစ္က တည္ေထာင္ေသာ အိနၵိယဆိုရွယ္လစ္ပါတီသည္ အေစာဆံုး ျဖစ္သည္။ ဘီဟာ ျပည္နယ္တြင္မူ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီကို ၁၉၃၁ ခုနွစ္၌ တည္ေထာင္ခဲ့ျပီး ဆက္လက္၍ ပန္ဂ်ပ္-ဘဂၤေါလ္နယ္တို့၌ တည္ ေထာင္ခဲ့သည္။ ဘဂၤေါလ္ျပည္နယ္မွ ပါတီမွာ အလုပ္သမားပါတီ ျဖစ္သည္။ အိနၵိယျပည္၏ပထမဆံုး အိနၵိယဆိုရွယ္ လစ္မ်ား၏ကြန္ဖရင့္ကို ၁၉၃၄ ခုနွစ္၊ ေမလ (၁၇)ရက္ေန့တြင္ ပက္(တ္)နာ၌ က်င္းပခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ- ၇)
အေရွ့ေတာင္အာရွပြဲေတာ္
ပထမအျကိမ္ေျမာက္ အေရွ့ေတာင္အာရွကြ်န္းဆြယ္မိသားစု ေျပးခုန္ပစ္ပြဲေတာ္ျကီးကို ယိုးဒယားနိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ ျမို့ေတာ္တြင္ ၁၉၅၉ ခု၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ရက္ေန့မွ ၂၇ ရက္ေန့ထိ ၆ ရက္တိုင္တိုင္က်င္းပခဲ့သည္။ ၄င္းပြဲေတာ္တြင္ ျမန္မာ ျပည္မွ ေရွြတံဆိပ္ ၁၂ ခု၊ ေငြတံဆိပ္ ၁၄ ခု၊ ေျကးတံဆိပ္ ၁၄ ခု ရရွိျပီး ဒုတိယ စြဲခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အရွင္လတ္လတ္ ေျမမ်ိုသူ (၅)ေယာက္
(၁) သုပၸဗုဒၶမင္း - ဘုရားဆြမ္းခံျကြရာလမ္း၌ မဖယ္ေပး၍ ကပိလဝတ္ျပည္၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၂) သုပၸဗုဒၶမင္း၏သား ေဒဝဒတ္ - ဘုရားကို အမ်ိုးမ်ိုး ျပစ္မွား၍ သာဝတၳိျပည္ ေရကန္၏အနီး၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၃) စိဉၥမာဏဝိကာ - ဘုရားကို ကိုယ္ဝန္ျဖင့္ စြပ္စြဲ၍ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္ အနီး၌ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၄) နနၵသတို့သား - ဥပၸလဝဏ္ ရဟနၱာမကို ေတာေက်ာင္း၌ ေမထုန္မႈျပုက်င့္၍ ေျမမ်ိုျခင္း။
(၅) နနၵကဘီလူး - ရွင္သာရိပုတၱရာ မေထရ္ကို ဂိဇၩကုဋ္ေတာင္၌ တရားထိုင္ေနစဉ္ ဦးေခါင္းကို ပုတ္၍ ေျမမ်ိုျခင္း။
အလကၤာေက်ာ္စြာ ေဒၚေစာျမဧျကည္
ငယ္မည္-ခင္စိန္ျကည္။
ျမန္မာနွစ္ ၁၂၅၃ ခုနွစ္တြင္ မနၱေလး၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ အဖ သီေပါမင္းျဗဲတိုက္သံေတာ္ဆင့္ ဦးေမာင္ေမာင္တင္၊ အမိ ဘ႑ဍာစိုး ခင္ဖြား။ ေဒၚေစာျမဧျကည္သည္ အသက္ ၁၂ နွစ္အရြယ္တြင္ သီေပါမင္း၏ဝဲဘက္အဆိုေတာ္ ဦးလူျကီးထံ တြင္ အျငိမ့္ပညာ သင္ျကားခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ ခုနွစ္တြင္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပညာေရးဝိဇၨာဘြဲ့ကို ခ်ီးျမွင့္ျခင္း ခံရသည္။ ၁၉၄၂ ခုနွစ္၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ စတင္ခဲ့သည့္အခ်ိန္၌အထိ ရန္ကုန္ဂီတေက်ာင္းတြင္ နည္းျပဆရာမျကီးအျဖစ္ အမႈထမ္း ခဲ့၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလင္းေရာင္
တစ္စကၠန့္တြင္ ၁၈၆ဝဝဝ မိုင္ သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အေလာင္းေတာ္ျမတ္၊ ေဒဝဒတ္၊ ငါးဇာတ္သတ္ခဲ့ပံု
ေဂါတမဘုရားအေလာင္းေတာ္နွင့္ေဒဝဒတ္အေလာင္းတို့သည္ ဘဝအဆက္ဆက္တြင္ ေတြ့ဆံုျဖစ္ပ်က္ ပါရမီျဖည့္ဘက္မ်ား ျဖစ္ျက ရာ ဘဝငါးဘဝ၊ ဇာတ္ငါးဇာတ္တြင္ ေဒဝဒတ္က အေလာင္းေတာ္ကို အေသသတ္ခဲ့သည္။ လကၤာျဖင့္ ေဖာ္ျပလိုက္သည္။
စူဠနနၵိယ၊ ဒဒၵရနွင့္၊ ဓမၼပါလာ၊ မဟာကဝိ၊ တြင္ဘိသညီ၊ ခနၱီဝါဒ၊ နာမပညတ္၊ ဤငါးဇာတ္၌၊ မုန္းလတ္တံုက်င္၊ ရွင္ေဒဝဒတ္၊ အေသသတ္၍၊ လူ-နတ္-ဆရာ ေသရရွာ၏။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္-ေမာင္ဇနိယ)
အလဇၨီရဟန္း၏အဂၤါ (၃)ရပ္
(၁)သဉၥိစၥ အာပတၱႎ အာပဇၨတိ-ေစတနာျဖင့္ သိလ်က္ အျပစ္ကို က်ူးလြန္ျခင္း။
(၂)အာပတၱႎ ပရိဂူဟတိ-က်ူးလြန္ျပီးေသာအျပစ္ကို ထိန္ခ်န္ထားျခင္း။
(၃)အဂတိ ဂမနဉၥ ဂစၦတိ-ဘက္မလိုက္သင့္သည္ကို ဘက္လိုက္ျခင္း။
ရဟန္းတို့သည္ ဤ ၃ ပါးကို မျပုက်င့္အပ္ေပ။
အလုပ္ခြင္ ထိခိုက္မႈ
ျမန္မာျပည္တဝွန္းလံုးတြင္ ၁၉၆၂ ခုနွစ္မွ ၁၉၆၆ ခုနွစ္အထိ အလုပ္ခြင္၌ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိမႈမ်ားမွာ စုစုေပါင္း ၁၅၇၆၂ မႈ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုထိခိုက္မႈမ်ားအနက္ ၃၈ ရာခိုင္နႈန္းမွာ လက္နွင့္လက္ေခ်ာင္းတြင္လည္းေကာင္း၊ ၄၂ ရာခိုင္နႈန္း မွာ ေျခေထာက္တြင္လည္းေကာင္း၊ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္းမွာ ေခါင္း၊ လည္ပင္းနွင့္မ်က္စိ၊ မ်က္နွာတို့တြင္လည္းေကာင္း အသီးသီး ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အလုပ္သမားေရးရာပညာေပးသင္တန္း
ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဉ္ပါတီနွင့္အလုပ္သမားေရးရာဌာနမွ ျကီးျကပ္၍ အလုပ္သမားေရးရာပညာေပးသင္တန္း မ်ားကို ၁၉၆၄ ခုနွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၁)ရက္ေန့မွစ၍ မဂၤႅာဒံု၊ အမွတ္(၁)ေလ့က်င့္ေရးစခန္း၌ တစ္ျကိမ္လွ်င္ အလုပ္ သမား (၁ဝဝ)က်စီ ေရြးခ်ယ္၍ သင္တန္းေပးခဲ့သည္။ ပထမဆံုးသင္တန္းတြင္ ဉာဏအလုပ္သမား ၃၈ ဦး၊ ကာယ အလုပ္သမား ၆၂ ဦး၊ အမ္ေအ တစ္ဦး၊ ဘီေအ ၅ ဦး၊ အိုင္ေအ ၂ ဦး၊ ထိုအထဲတြင္ ပုဂၢလိကပိုင္စက္ရံု ၁၂ ခုမွ အလုပ္ သမားျကီး ၂၃ ဦး၊ ျပည္သူပိုင္စက္ရံု၊ ဘုတ္အဖြဲ့မ်ားနွင့္အစိုးရဌာနအသီးသီး ၄၁ ဌာနမွ ကာယ၊ ဉာဏအလုပ္သမား ၇၇ ဦးတို့ ျဖစ္သည္။ သင္တန္းကာလမွာ တနဂင္ေၷြ ၅ ပတ္ ျဖစ္၏။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလုပ္သမား ျဖန္ေျဖေရးျပႆနာ
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ မတ္လမွ ၁၉၆၃ ခုနွစ္အတြင္း ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ အလုပ္သမားျဖန္ေျဖေရးခံုရံုးမွ တိုင္ျကား၍ လက္ခံရ ရွိသည့္အလုပ္သမားအလုပ္ရွင္ပဋိပကၡနွင့္အခ်ိန္ပိုလုပ္ခမ်ား မေပးျခင္း၊ ခြင့္ရက္နွင့္အျခားရက္အားမ်ား နစ္နာမႈ စေသာ အမႈေပါင္း ၇ဝ၆ မႈအနက္ အမႈေပါင္း(၅၉ဝ)ကို ေျဖရွင္းေပးနိုင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အလုပ္သမား သူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးစည္းမ်ဉ္း
(၁)အလုပ္ကို က်ိုးနြံစြာ လုပ္ကိုင္သည့္စံျပအလုပ္သမား ျဖစ္သူ။
(၂)ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဉ္ကို ယံုျကည္သက္ဝင္သူ။
(၃)အျခားလုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ား၏ယံုျကည္ေလးစားျခင္းခံရသူ။
(၄)အလုပ္ပ်က္ကြက္ျခင္း အနည္းဆံုးျဖစ္သူ။
(၅)အက်င့္စာရိတၱ ေကာင္းမြန္သူ။
(၆)ဆက္ဆံေရး ေျပျပစ္သူ။
(၇)အမ်ားဆံုး ကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္ေပးနိုင္သူ။
(၈)မခိုမကပ္ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္တတ္သူ။
(၉)စည္းကမ္းရိုေသသူ။
(၁ဝ)လုပ္အား နာရီေပါင္း အမ်ားဆံုးေပးနိုင္သူ။
အခ်က္တစ္ခု ၁ဝ မွတ္ေပးသည္။ အမွတ္ ၉၅ မွ ၁ဝဝ ထိ ပထမဆင့္၊ ၈၅ မွ ၉၄ ထိ ဒုတိယဆင့္၊ ၇၅ မွ ၈၄ ထိ တတိယ ဆင့္ စသည္ျဖင့္ လုပ္သားသူရဲေကာင္းမ်ားကို ေရြးခ်ယ္သည္။ လုပ္သားသူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ့ကို အလုပ္သ မားတစ္ရာလွ်င္ အလုပ္သမားကိုယ္စားလွယ္ငါးဦးနွင့္အုပ္ခ်ုပ္ေရးပိုင္းမွ ကိုယ္စားလွယ္ ငါးဦး ပါဝင္ေသာ ၁ဝ ဦး အဖြဲ့ကို ဖြဲ့စည္း၍ ေရြးခ်ယ္ေစခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ့၌ ပါဝင္နိုင္သူမ်ားမွာ အသက္အရြယ္အားျဖင့္ ၃ဝ မွ ၅ဝ အတြင္း ရွိရ မည့္အျပင္ လုပ္သက္ ၃ နွစ္မွ ၅ နွစ္ရွိသူလည္း ျဖစ္ရမည္သာမက ရက္ပ်က္နည္းျပီး အက်င့္စာရိတၱ ေကာင္းသူလည္း ျဖစ္ရမည္။
၁၉၆၅ ခု၊ နိုဝင္ဘာလ (၂၆)ရက္ေန့တြင္ လုပ္သားသူရဲေကာင္း ေရြးခ်ယ္ေရးနွင့္အဖြဲ့လိုက္ လုပ္အားယွဉ္ျပိုင္မႈျကီး ျကပ္ေရးေကာ္မီတီက စံျပလုပ္သား တတိယဆင့္အတြက္ အလုပ္သမားေပါင္း ၅၄ဝ ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အဝီစိတြင္း
၁၉၅၇ ခုနွစ္က ျမန္မာျပည္တြင္ အဝီစိတြင္းေပါင္း ၁၉ဝဝ တူးခဲ့သည္။ အနက္ ၁၅ဝ ေပ၊ ပိုက္အက်ယ္ ၁ဝ လက္မ၊ တစ္နာရီ ေရဂါလံေပါင္း ၃ဝဝဝဝ ျဖစ္သည္။ အဝီစိတြင္းတူးစက္၏အမည္မွာ ဝင္တာဝိုက္ ျဖစ္သည္။ အျကီးစားစက္ မ်ိုးျဖစ္ျပီး တစ္လံုးလွ်င္ က်ပ္(၂ဝဝဝဝဝ)တန္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အသံခ်ဲ့စက္နွင့္ရဲဥပေဒ
၁၉၄၅ ခုနွစ္၊ ဥပေဒအရ အသံခ်ဲ့စက္ အသံုးျပုလိုလွ်င္ ခရိုင္ရဲဝန္ထံ အမိန့္ေတာင္းခံရသည္။ ဇာတ္သမား၊ တူရိယာ ဝိုင္းအတြက္ အမိန့္ေတာင္းခံရန္ မလိုဟု ရဲဥပေဒပုဒ္မ ၃၉ အရ ျခြင္းခ်က္ေပးထားသည္။ က်ူးလြန္က ေထာင္ဒဏ္ ၁၅ ရက္ သို့မဟုတ္ ဒဏ္ေငြ ၂ဝဝိ ျဖစ္ေစ ၂ ရပ္စလံုးျဖစ္ေစ ေပးရသည္။
အသံ၏အသြားနႈန္း
တစကၠန့္လွ်င္ ၁ဝ၆ဝ ေပ သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
အသံလွြင့္ရံု
ရန္ကုန္ျမို့ရွိ အသံလွြင့္ဌာနကို ၁၉၃၇ ခုနွစ္က စတင္စမ္းသပ္ခဲ့သည္။ ျပည္လမ္းရွိ အသံလွြင့္ရံုသစ္ျကီးကို ၁၉၅၄ ခုနွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂ ရက္ေန့တြင္ စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့ရာ ၁၉၆ဝ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္ေန့တြင္ လံုးဝျပီးစီးခဲ့ျပီး စတင္ အသံလွြင့္ခဲ့သည္။ အသံလွြင့္ရံု၏အက်ယ္အဝန္းမွာ စတုရန္းေပ ၉၃၇၇ဝ ရွိျပီး ေငြေပါင္း (၈၇ဝဝဝဝဝ)က်ပ္ ကုန္က်ခဲ့ သည္။ အသံလွြင့္ရာ၌ ျမန္မာဘာသာ(ပထမအစီအစဉ္)ျမန္မာဘာသာ(ဒုတိယအစီအစဉ္)ကခ်င္၊ ကရင္(ေကာ္သူး ေလ)၊ ခ်င္း၊ ပအိုဝ့္၊ မြန္၊ ရခိုင္၊ ရိုဟင္ဂ်ာ၊ ရွမ္း၊ လားဟူစေသာ တိုင္းရင္းသားဘာသာ၊ ဟိနၵူစတန္နီဘာသာနွင့္အဂၤ လိပ္ဘာသာတို့ျဖင့္ အသံလွြင့္သည္။ အသံလွြင့္ရံု၌ အမႈထမ္းေပါင္း ၃၁၉ ဦးရွိျပီး တူရိယာအဖြဲ့မ်ားမွာ ျမန္မာကာလ ေပၚအဖြဲ့ ၁၃၅ ဖြဲ့ ျမန္မာသီခ်င္းျကီးအဖြဲ့ ၂၃ ဖြဲ့နွင့္အဂၤႅိပ္တူရိယာအဖြဲ့ ၅ဝ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
အသံုးလံုးသင္တန္း
၁၉၆၆ ခုနွစ္၊ ေနြရာသီအတြင္း ျမန္မာျပည္တဝွန္းလံုးတြင္ အသံုးလံုး(အေရး-အဖတ္-အတြက္)သင္တန္းမ်ားကို ဖြင့္ လွစ္သင္ျကားခဲ့သည္။ ထိုသင္တန္းမ်ားတြင္ တိုင္းအလိုက္ ေအာင္ျမင္မႈ ရရွိေသာစာရင္းမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ သည္။
၁။ မေကြးတိုင္း
၂။ မနၱေလးတိုင္း (၂)
၃။ စစ္ကိုင္းတိုင္း (၂)
အသံုးလံုးေက်သင္တန္းကို အသံုးလံုးေက်သင္တန္း ျကီးျကပ္ညွိနွိုင္းေရးဗဟိုေကာ္မီတီမွ ဦးေဆာင္ျပုလုပ္သည္။ စာ မတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရးလုပ္ငန္းကို ၁၉၆၅ ခုနွစ္မွစတင္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ျမန္မာျပည္တစ္ဝွန္းလံုးတြင္ ခရိုင္ေပါင္း ၃၇ ခရိုင္အတြင္း အေျခစိုက္စခန္းေပါင္း ၅၅၆ ခုကို ဖြင့္လွစ္၍ ဆရာ(၂၃ဝ၄)ဦးက သင္ျကားခဲ့ျကသည္။ စခန္းတစ္ခု လွ်င္ သင္တန္းသား(၃ဝ)ခန့္ထား၍ သင္ျကားေပးခဲ့ျကသည္။ ၁၉၆၆ ခုနွစ္တြင္မူ ခရိုင္ေပါင္း ၄၇ ခရိုင္မွ ျမို့နယ္ေပါင္း ၂၃၅ ခုတြင္ အေျခစိုက္စခန္းေပါင္း ၂၅၃ဝ ကို ဖြင့္လွစ္ကာ ဆရာ(၁၈ဝ၃၂)ဦးျဖင့္ သက္ျကီးသင္တန္းသား (၁၇၃၇၁)ဦး ကို သင္ျကားေပးခဲ့ျကသည္။ အခ်ိုးအစားအရ သင္တန္းသား(၁ဝ)ဦးလွ်င္ ဆရာတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ သင္တန္းျပီးဆံုး ခ်ိန္တြင္ သင္တန္းသားမ်ားအနက္ ၆၆၃၆၃ ဦးမွာ ေကာင္းစြာ စာဖတ္တတ္သြားျပီး ၆၆၇၇ဝ ဦးမွာ အေတာ္အတန္ စာဖတ္နိုင္ခဲ့ျကသည္။
သင္တန္းသား ၁၇၃၇၁၃ ဦးအနက္ ၄၈၃၆၇ ဦးမွာ သင္တန္းတက္ေရာက္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့သည္။ သင္တန္းတက္ ေရာက္ခဲ့ျကသူမ်ားအနက္ အသက္ ၁၅ နွစ္မွ ၂၅ နွစ္အတြင္း ၄၅ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၂၆ နွစ္မွ ၃၅ နွစ္အအတြင္း ၂၇ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၃၆ နွစ္မွ ၄၅ နွစ္အတြင္း ၁၈ ရာခိုင္နႈန္း၊ အသက္ ၄၅ နွစ္နွင့္အထက္မွာ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္းျဖစ္သည္။
တိုင္းအလိုက္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေသာ သင္တန္းစခန္းနွင့္သင္တန္းသားမ်ားမွာ မေကြးတိုင္း၌ စခန္း(၄ဝ၇)ခု၊ သင္တန္းသား ၂၅၇၉ဝ၊ ၄င္းတို့အနက္ ၁ဝဝ၅၁ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ မနၱေလးတိုင္း(၂)၌ စခန္း ၃ဝ၃ ခု၊ သင္တန္းသား ၂၄၁၂၃ ဦး၊ ၄င္းတို့အနက္ ၉၇၃၉ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ စစ္ကိုင္းတိုင္း(၂)တြင္ စခန္း ၂၆၂ ခု၊ သင္တန္းသား ၂ဝ၆၆၉ ဦး၊ ၄င္းတို့အနက္ ၇ဝ၂၃ ဦးမွာ လံုးဝစာတတ္သြားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
အဟီး၊ ဦး၊ သံေတာ္ဆင့္
ဦးအဟီးသည္ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ ၁၈၇၄ ခုနွစ္တြင္ ေနမ်ိုးသီဝသိဒၶိဘြဲ့ခံ သံေတာ္ဆင့္အျဖစ္ ခန့္အပ္ခံခဲ့ရ၏။ သူ သည္ ဖခင္ တရုတ္လူမ်ိုး၊ မိခင္ ျမန္မာလူမ်ိုးတို့က ဖြားျမင္သူ ျဖစ္သည္။ ဘာသာစကား (၆)မ်ိုးကို ကြ်မ္းက်င္ျပီး ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္သတင္းစာအား ျကီးျကပ္ထုတ္ေဝခဲ့ရသည္။ ဦးအဟီးသည္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူသြားျပီးေနာက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရထံ ပံုနွိပ္စက္ငွားရမ္းခလက္က်န္ေငြမ်ား ေတာင္းခံခဲ့ေျကာင္း သိရွိရသည္။ (ကုန္းေဘာင္ေခတ္ မင္းမႈ ထမ္းမ်ား အဘိဓာန္-တင္နိုင္တိုး)
-ဆက္ရန္-
ကမ္၊ ကန္
ကမ္ (နာမ္)
လမုမ်ိုးအဝင္ ဒီေခ်ာင္းသစ္ပင္ျကီးတစ္မ်ိုး။
ကမၸေလြ
ကမၸေလြသည္ စာပုေလြပင္ ျဖစ္၏။ "စာပုေလြ ရင္မွာ ပိုက္ပါလို့ ေက်ာင္းေတာ္ကိုတဲ့ လိုက္မယ္ျပင္" ဟူေသာ ေဗ်ာသံ ေတးသြားကို ျမန္မာတိုင္းလိုလို ျကားဖူးျပီး ျဖစ္၏။ ဤစာပုေလြ (သို့မဟုတ္) ကမၸေလြကား ေပစာထုပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ တေနရာထဲ အေဖြအရွာ လြယ္ေစျခင္းငွာ က်မ္းစာ၊ ေပစာ၊ ကမၸေလြ၊ စာေခြ၊ ကညစ္ စသည္ ေပစာနွင့္သက္ဆိုင္ရာ အားလံုးကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဖာ္ျပလိုက္သည္။
ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ စကၠူနွင့္ ပံုနွိပ္စက္ကို အသံုးမျပုမီ ေရွးအခါက ေပရြက္တြင္ ကညစ္တံျဖင့္ စာေရးရသည္။ ေပရြက္ တြင္ ေရးသျဖင့္ "ေပစာ" ဟုေခၚသည္။ ေပစာမွာ သံုးမ်ိုးရွိ၏။
၁။ မင္ေရးေပ - တရုပ္ျပည္မွ ရေသာ မင္ျဖင့္ ေရးသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေလာက္မွစ၍ အသံုးျပုသည္။
၂။ ကညစ္ေရး ေပ - ေပရြက္တြင္ ကညစ္ျဖင့္ ေရးျခင္း ျဖစ္သည္။ ကညစ္မွာ အဖ်ားနွစ္ဘက္ ခြ်န္ေနေသာ စာေရးကိရိ ယာပစၥည္း ျဖစ္သည္။
၃။ ေရွြဇီဇဝါေပ - ၄င္းကို ေဆးဒါန္းေရွြခ်ေပ ဟူ၍လည္း ေခၚသည္။ ေပေပၚတြင္ ေရွြစာလံုးျဖင့္ ေရးထိုးထားျခင္း ျဖစ္ သည္။ ကမၼဝါမ်ား ေရးရာတြင္ ပို၍ အသံုးျပုသည္။ ေရွြကမၼဝါ ဟုေခၚသည္။ ေရွြေပလွြာမွာ ေပရြက္ေပၚတြင္ ေရွြစာလံုး ျဖင့္ ေရးထားေသာ ေပလွြာ တစ္နည္း စာလွြာပင္ ျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္ ေရွြေပလွြာ ဟူေသာ ေဝါဟာရမွာ တစံုတဦးက အေျကာင္းအရာ တခုခုကို လူအမ်ား ယံုျကည္ေစရန္ အခ်ီးအျမွောက္ အျခိမ္းအေျခာက္မ်ားနွင့္ လည္ဆည္ေရး၍ တိတ္တဆိတ္ လွ်ို့ဝွက္ျပီး အဆင့္ဆင့္ ကမ္းေသာစာ ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ ရရွိေလသည္။
အျကမ္းအားျဖင့္ ေပစာရြက္မွာ အလ်ား ၂၄ လက္မေက်ာ္ ဗ်က္ ၄ လက္မခန့္ ရွိ၍ တဖက္ခြက္ တဖက္ခံုး ျဖစ္သည္။ ခြက္ေနသည့္ဘက္ကို စာဝမ္းဟုေခၚျပီး ခံုးေနေသာ ဘက္ကို စာေျကာဟု ေခၚသည္။ ေပစာကို ေရတြက္ရာ၌ သခၤ်ာ နံပါတ္ မထိုး၊ အကၡရာနံပါတ္ ထိုးေလသည္။ ေပ ၁၂ ရြက္ကို တစ္အဂၤါဟု ေခၚသည္။ ထိုတစ္အဂၤါကို အကၡရာျဖင့္ ရြက္ ေရကမၸည္းထိုးရာ၌ (က၊ ကာ၊ ကိ၊ ကီ၊ ကု၊ ကူ၊ ေက၊ ကဲ၊ ေကာ့၊ ေကာ္၊ ကံ၊ ကား) ဟူ၍ ေရးမွတ္သည္။ ေနာက္ထပ္ တဖန္ စာမ်က္နွာထိုး အဂၤါဖြဲ့လိုေသာ္ (ခ၊ ခါ၊ ခိ၊ ခီ၊ ခု၊ ခူ) စသည္ျဖင့္ ေရးထိုးေလသည္။ ေပစာ တထုပ္တြင္ ေပစာ ခ်ပ္ေရ မည္ေရြ့မည္မွ် ရွိရမည္ဟူ၍ ကန့္သတ္ခ်က္ မရွိေပ။ ေရးမွတ္သည့္စာ အတိုအရွည္ လိုက္၍ အနည္းအမ်ား ရွိ ေလသည္။
ေပစာတထုပ္တြင္ ေရွ့ဦးဆံုး ေပခ်ပ္နွင့္ေနာက္ဆံုး ေပခ်ပ္ကို အျပည့္ မေရးရေပ။ အလယ္ေလာက္တြင္သာ ေရး၍ ေဘးနွစ္ဘက္ နွစ္ခ်က္ကို ခ်န္ထားသည္။ ထိုေပရြက္နွစ္ခ်ပ္ကို (ပလႅင္ခ်ပ္)ဟု ေခၚေလသည္။ ေပခ်ပ္မ်ား မေရြ့ေစရန္ ေဘးနွစ္ဘက္မွ ေဖာက္လ်က္ တုတ္ျဖင့္ထိုးသီထားသည္။ ၄င္းအေပါက္ကို (ပလႅင္ေပါက္)ဟု ေခၚျပီး သီထိုးသည့္တိုင္ ကို (ပလႅင္တိုင္) ဟုေခၚေလသည္။ ေပစာထုပ္ တစ္ထုပ္တြင္ အေပၚဆံုးနွင့္ေအာက္ဆံုးတြင္ ေပရြက္ ၂ ရြက္ ၃ ရြက္ကို အပိုထည့္ထားသည္။ ထူရန္နွင့္စာရွိေသာ ေပအတြက္ အကာအကြယ္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းအပို ထည့္ထားေသာ ေပခ်ပ္မ်ား ကို (ပလႅင္ခံ) ဟုေခၚသည္။
ေပထုပ္ရွိ ေပရြက္မ်ား၏ ေဘးစြန္းမ်ားကို ေရွြ၊ ေဆးနက္ စသည္ သုတ္လိမ္းရေလသည္။ ေလးဘက္လံုး ေရွြခ်ထား လွ်င္ ထိုေပကို (ေရွြမ်ဉ္းေရွြပိန္းေပ) ဟုေခၚ၏။ မတတ္နိုင္၍ ေဘး သို့မဟုတ္ ထိပ္နွစ္ဘက္ကိုသာ ေရွြခ်လွ်င္ (ျကံဆစ္ ေပ) ဟုေခၚသည္။ ေဘးစြန္းမ်ားကို ေဆးနက္ သုတ္ထားလွ်င္ (မ်ဉ္းနက္ေပ) ဟုေခၚသည္။ တဖန္ အနီေရာင္ ဟသၤာ ျပဒါးကို သုတ္လွ်င္ (မ်ဉ္းနီေပ) ဟု ေခၚဆိုျကျပန္သည္။ ဤသို့ျဖင့္ ျပုလုပ္စီရင္ထားသည့္ အဆင့္လိုက္ အမည္နာမ ကြဲျပားေသာ္လည္း မည္သည့္ ေပအမ်ိုးအစားတြင္ မည္သည့္စာမ်ိုးသာ ေရးရမည္ ဟူေသာ ကန့္သတ္ခ်က္ မရွိေပ။ နွစ္သက္ရာေပတြင္ နွစ္သက္ရာ စာကို ေရးမွတ္နိုင္သည္သာ ျဖစ္၏။
ေပထုပ္ ထက္ေအာက္ကို ညွပ္လ်က္ ဟသၤာျပဒါး သုတ္ထားေသာပ်ဉ္၊ သစ္သားျပားနွစ္ခုျဖင့္ အဖံုးသဖြယ္ ဖံုးအုပ္ ညွပ္ထားေလသည္။ ထိုေပခ်ပ္ကို ညွပ္ထုပ္ေသာ သစ္ျပားနွစ္ခ်ပ္ကို (က်မ္း) ဟုေခၚေလသည္။ ၄င္းကို အစြဲျပု၍ ထုပ္ထားေသာ ေပစာကိုလည္း (က်မ္းစာ) ဟုေခၚေလသည္။ ကိုးခန္းပ်ို့ကို ေရးထားေသာ ေပစာထုပ္ကို ယူမည္ ဆိုလွ်င္ ပ်ို့ေရးထားေသာ ေပရြက္ကိုသာ ယူရသည္ မဟုတ္။ ထုပ္ညွပ္ထားေသာ (က်မ္း)ကိုပါ ယူရေလသျဖင့္ ကိုးခန္းပ်ို့သည္ က်မ္းတေစာင္ ျဖစ္၏ဟု မွတ္ယူျကသည္။ (က်မ္း) (က်မ္းစာ) ဟူေသာ စကားရပ္သည္ ထိုမွစ ျဖစ္ေပၚလာသည္။
ေပစာကို က်မ္းျဖင့္ ထုပ္ျပီးေနာက္ အျပင္မွ အဝတ္စနွင့္ ျဖစ္ေစ၊ ဝါးျဖင့္ျပီးေသာ ယင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ ရစ္ပတ္ရျပန္သည္။ ဤအခါတြင္မွ (ကမၸေလြ) သို့မဟုတ္ (စာပုေလြ) ျဖစ္လာသည္။ တဖန္ ထိုစာပုေလြကို အဝတ္ျကိုးျဖင့္ စည္းရျပန္၏။ စည္းေသာ ျကိုးကို (စာစည္းျကိုး) ဟုေခၚျပန္သည္။ ေပထုပ္ျကိုး ဟူ၍လည္း ေခၚျကသည္။ ၄င္းေပထုပ္ျကိုးတြင္ စာကမၸည္းမ်ား ေရးထိုးထားေလသည္။ ေရးထိုးထားေသာ စာကမၸည္းမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေပထုပ္ (ကမၸေလြ)ကို လႉေသာ အလႉ့ရွင္တို့၏ အလႉဒါန မွတ္တမ္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဘုရား တည္ျပီးေနာက္ ေက်ာက္စာတိုင္ စိုက္ထူသည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္၏။
ေရွးအခါက ေပစာကို ရဟန္းေတာ္မ်ားသာ မဟုတ္ လူပုဂၢိုလ္မ်ားလည္း ဖတ္မွတ္ေလ့လာသည္သာ ျဖစ္၏။ ေပစာ မ်ားကို အမ်ိုးသမီးမ်ား ဖတ္မွတ္သည့္အခါ ဒူးေပၚ ေပါင္ေပၚ တင္၍ မဖတ္ရေပ။ ထမီနွင့္မထိရန္ သတိထားကိုင္၍ ဖတ္ရသည္။ ဖတ္ျပီးလွ်င္ ကလပ္တြင္ ရိုေသစြာ တင္ထားရသည္။ ေပစာ တင္သည့္ကလပ္ကို သီးသန့္ ျပုလုပ္ထားရ ၏။ (စာခြ်န္၊ စာေခြကိုလည္း ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၺလာသီး (Sweet Lemons)
ပံုသဏၭာန္ - ပင္ငယ္မ်ိုး ျဖစ္၍ အသီးသည္ လိေမၼာ္သီးခန့္ ရွိ၏။
ဂုဏ္သတၱိ - ေအးခ်ိုခ်ဉ္ ရသာရွိ၏။ အဆင္းနွင့္အသံကို ေကာင္းေစ၏။ ဝမ္းမီးကို ေတာက္ေစ၏။ သုက္ကို ပြားေစ ၏။
ေပ်ာက္ကင္းနိုင္သည့္ေရာဂါမ်ား - သုက္အားနည္းေရာဂါ၊ ေရငတ္ေရာဂါ၊ အစာမေျကေရာဂါ၊ မူးေဝေမာပန္းျခင္းတို့ တြင္ အသီးမွည့္ (သို့) အသီးရည္ကို စားေသာက္သင့္၏။ (ပညာအလင္းျပ ေဆးအဘိဓာန္)
ကမ္ဘာလင္ ေဆြးေနြးပြဲ (၁၉၄၅)
ျမန္မာျပည္ စစ္ေျပးဘုရင္ခံ ေဒၚမန္စမစ္နွင့္ ျမန္မာတို့ဘက္မွ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၊ သခင္သန္းထြန္း၊ ဦးဘေဘ၊ ဦးဆက္၊ ဆာေမာင္ျကီး၊ ဦးဘဦး၊ ဦးပု၊ ဦးဆစ္ဒနီလူနီ၊ ဦးဘသန္း၊ ဦးဘိုးေဗ်ာ့၊ ဦးဘကေလး၊ ခန္းဗဟာဒူးနိုက္ကြား ရားနွင့္ ဦးခူအိခြက္တို့ ရန္ကုန္ျမစ္အတြင္းရွိ ကမ္ဘာေလ စစ္သဘၤော (HMS Cumberland) ေပၚ၌ ၁၉၄၅ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ ၂ဝ ရက္ေန့တြင္ ျပုလုပ္ေသာ ေဆြးေနြးပြဲ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏အနာဂတ္အုပ္ခ်ုပ္ေရးနွင့္ လြတ္လပ္ေရး ကိစၥ ေဆြးေနြးျကသည္။ (ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာသမိုင္း အဘိဓာန္ - ျမဟန္)
ကမၻာ (၆)မ်ိုး
(၁)သာရကမၻာ - ဘုရားတစ္ဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။
(၂)မ႑ဍကမၻာ - ဘုရားနွစ္ဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။
(၃)ဝရကမၻာ - ဘုရားသံုးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။
(၄)သာရမ႑ဍကမၻာ - ဘုရားေလးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။
(၅)ဘဒၵကမၻာ - ဘုရားငါးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။
(၆)သုညကမၻာ - ဘုရားမပြင့္ေသာ ကမၻာ။ (ဗုဒၶဝံသပါဠိ)
ကမၻာကပ္(၄)မ်ိုး
(၁)အာယုကပ္ - ဆယ္နွစ္တမ္း၊ ၁ဝဝ တမ္း စသည္အားျဖင့္ အသခၤ်ေယ်သို့တိုင္ေအာင္ အဆင့္ဆင့္တက္၍ အသခၤ်ေ ယ်မွ အဆင့္ဆင့္ ျပန္ဆင္းေသာ ဆယ္နွစ္၊ ၁ဝဝ နွစ္တမ္း စသည့္ တကန့္တကန့္ကို အာယုကပ္ တကပ္ဟုေခၚ၏။
(၂)အနၱရကပ္ - ဆယ္နွစ္တမ္းမွသည္ အသခၤ်ေယ်သို့တက္၍ ထိုမွတဖန္ ျပန္ဆင္း၍ ဆယ္နွစ္တမ္းသို့ ျပန္ေရာက္သည္ ကို အနနၱရကပ္ဟုေခၚ၏။
(၃)အသခၤ်ေယ်ကပ္ - အနၱရကပ္ (၆၄)ျကိမ္ ျပည့္ေျမာက္ပါက အသခၤ်ေယ်တကပ္ ျဖစ္၏။
(၄)မဟာကပ္ - အသခၤ်ေယ်(၄)ကပ္ ျပည့္သည္ကို မဟာကပ္ တကပ္ဟု ေခၚ၏။ (သို့မဟုတ္) တကမၻာဟုလည္း ေခၚ ၏။
ကမၻာ့ကေလးမ်ားေန့
လြန္ခဲ့ေသာ (၁၆)နွစ္ခန့္မွစ၍ ကမၻာ့အမ်ိုးသမီး ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒေရးရွင္း (W.I.D.F) Women's International Democratic Federation က ဇြန္လ(၁)ရက္ေန့ကို ကမၻာ့ကေလးမ်ားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၉ ခုနွစ္မွစ၍ ကမၻာတြင္ ကေလးမ်ားေန့ကို နိုင္ငံတကာတြင္ က်င္းပခဲ့ သည္။ အေမရိကန္ကမူ ေမလ (၁)ရက္ေန့ကို သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၉ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလတြင္ ကုလသမဂၢအေထြေထြလွြတ္ေတာ္မွ ကေလးမ်ား၏ အခြင့္အေရး ေက်ညာစာတမ္းကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ကေလးမ်ား၏အခြင့္အေရး ေက်ညာစာတမ္း
(၁)လူ့ဂုဏ္သိကၡါနွင့္လူ့လြတ္လပ္မႈ အေျခအေနအေလ်ာက္ က်န္းမာေရးနွင့္တိုးတက္ေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ကေလးတိုင္း ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိျကရ မည္။
(၂)လူနာမည္တစ္ခုနွင့္လူမ်ိုး၏နာမည္တစ္ခုကို ကေလးတိုင္း ရပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၃)ပညာေရးခံစားခြင့္ကို ကေလးတိုင္း ရရွိျကရမည္။
(၄)လူ့ဘဝ လံုျခံုေရးျဖစ္ေသာ လူမႈေရး ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၅)လူသားတစ္ေယာက္အျဖစ္ အထူးတလည္ အသိအမွတ္ျပုျခင္းနွင့္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းကို ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၆)လံုေလာက္ေသာ အစာအာဟာရကို စားသံုးနိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၇)လံုေလာက္ေသာ ေနအိမ္ အေဆာက္အဦမ်ားကို ရယူေနထိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၈)ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ေဆးဝါးကုသမႈကို ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၉)ေမတၱာတရားနွင့္နားလည္မႈတို့ကို ရယူခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၁ဝ)အသြင္အမ်ိုးမ်ိုးျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ဥေပကၡါျပုမႈ၊ ရက္စက္မႈ၊ ေသြးစုပ္မႈ၊ လူလူခ်င္း ခြဲျခားမႈ စသည္တို့မွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းတို့ကို ခံစားခြင့္ ရွိျကရမည္။
(၁၁)ကေလးသူငယ္တိုင္းကို ျငိမ္းခ်မ္းေရးစိတ္ဓာတ္၊ ခ်စ္ျကည္ေရးစိတ္ဓာတ္နွင့္ျကီးျပင္းလာေစရန္ အေစာင့္အေရွာက္ခံမႈကို ကေလးတိုင္း ရယူ ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိေစရမည္။
၁၉၆၅ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၆ ရက္မွ ၂ဝ ရက္ေန့ထိ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ျပန္ျကားေရးဌာနမွ ရန္ကုန္ ကမ္းနားလမ္းရွိ စာေပဗိမာန္တြင္ ကေလးစာေပ နွီးေနွာဖလွယ္ပြဲတစ္ရပ္ကို က်င္းပခဲ့သည္။ ၄င္းနွီးေနွာဖလွယ္ပြဲမွ ၆ နွစ္မွ ၈ နွစ္ ကေလးမ်ားအတြက္ ေတဇရုပ္စံုကာတြန္းစာေစာင္ ကို ထုတ္ေဝရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ (မွတ္ခ်က္။ ။၁၉၆၅ ခု၊ နိုဝင္ဘာလ ၁ ရက္ေန့က ေတဇရုပ္စံုစာေစာင္ကို စတင္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အသက္ ၈ နွစ္မွ ၁၂ နွစ္ လူငယ္မ်ားအတြက္ ေရွ့ေဆာင္ဂ်ာနယ္ နွင့္ အသက္ ၁၂ နွစ္မွ ၁၆ နွစ္အတြက္ ဒို့ေက်ာင္းသားစာေစာင္တို့ကိုမူ နွီးေနွာပြဲ မတိုင္မီကလည္း ထုတ္ေဝခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ထိုနွီးေနွာဖလွယ္ပြဲသို့ ျပန္ျကားေရးဌာန၊ စာေပဗိမာန္နွင့္လူမႈဝန္ထမ္းဌာနတို့မွ အျကီးအကဲမ်ား၊ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡမ်ား၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဉ္ပါတီဌာနခ်ုပ္မွ ပုဂၢိုလ္မ်ား၊ စာေရးဆရာ သတင္းစာဆရာမ်ား၊ ပန္းခ်ီကာတြန္းဆရာမ်ား၊ ေက်ာင္းဆရာ ဆရာမမ်ား စသည့္ ကေလးစာေပဆိုင္ရာ ပုဂၢိုလ္မ်ား ၇ဝ ခန့္ တက္ေရာက္ေဆြးေနြးျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ကုလသမဂၢရွိ အဖြဲ့အစည္းမ်ား
၁။ World Health Organisation (W.H.O) ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ့
၂။ United Nations Children Fund (U.N.C.F) ကေလးမ်ား ေစာင့္ေရွာက္ေရးရံပံုေငြအဖြဲ့
၃။ United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (U.N.E.S.C.O) သိပၸံပညာနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈအဖြဲ့
၄။ Food and Agricultural Organisation (F.A.O) ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡါနွင့္စိုက္ပ်ိုးေရးအဖြဲ့
၅။ International Atomic Energy Agency (I.A.E.A) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အနုျမူအားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အသံုးျပု ေရးအဖြဲ့
၆။ United Nations High Commissioner for Refugees (U.N.H.C.R) ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ခိုကိုးရာမဲ့ ကယ္တင္ ေရးအဖြဲ့
၇။ International Labour Organisation (I.L.O) ကမၻာ့အလုပ္သမားအဖြဲ့ခ်ုပ္
၈။ International Bank for reconstruction And Finance (I.B.R.F) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ျပန္လည္တည္ ေဆာက္ေရးနွင့္ဘ႑ဍာေရးအတြက္ ဘဏ္
၉။ International Monetary Fund (I.M.F) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေငြေျကးအဖြဲ့
၁ဝ။ International Finance Corporation (I.F.C) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဘ႑ဍာေရးေကာ္ပိုေရးရွင္း
၁၁။ Universal Postal Union (U.P.U) ကမၻာ့စာတိုက္အဖြဲ့
၁၂။ International Telecommunications Union (I.T.U) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေျကးနန္းဆက္သြယ္ေရးအဖြဲ့
၁၃။ International Civil Aviation Organisation ကမၻာ့ေလေျကာင္းပ်ံသန္းေရးအဖြဲ့ I.C.A.O
၁၄။ World Meteorological Organisation ကမၻာ့မိုးေလဝသအဖြဲ့ W.M.O
၁၅။ Intergovernmental Marine Consulative Organisation နိုင္ငံခ်င္း ပင္လယ္ခရီးလမ္း သတ္မွတ္ေရးအဖြဲ့
ကုလသမဂၢ၏ပထမဆံုး အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္မွာ (Trygvie Lie)
ဒုတိယ - Dag Hammerskjold
တတိယ - Count Folke Bernadotte
စတုတၳ - ဦးသန့္ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ေက်ာက္ေရာဂါအေျခအေန
W.H.O(World Health Organisation) ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ့ခ်ုပ္၏သုေတသန ျပုခ်က္အရ ၁၉၆၄ ခုနွစ္အတြင္း ကမၻာတြင္ ေက်ာက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားခဲ့သူေပါင္း ၉၃ဝဝဝ အနက္ ၂၄၅ဝဝ ေသဆံုးခဲ့သည္။ အာရွတိုက္တြင္ ျဖစ္ပြားသူေပါင္း ၇၅၈ဝဝ တြင္ ၂၃ဝဝဝ ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ခုနွစ္တြင္ အိနၵိယ၌ ေက်ာက္ေရာဂါ ၆ဝ၉ဝ၁ ေယာက္ျဖစ္ျပီး ၁၉၄၃ ေယာက္ ေသခဲ့သည္။ အင္ဒိုနီးရွားတြင္ ၇၉၆၇ ေယာက္ျဖစ္ျပီး ၂၃၉ ေယာက္ေသဆံုးခဲ့သည္။ အေရွ့ပါကစၥတန္တြင္ ၃၇၂၄ ေယာက္ ျဖစ္ျပီး ၂၆ဝ၂ ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ၁ဝ ေယာက္သာ ျဖစ္ျပီး အေသအေပ်ာက္ မရွိေပ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့စကား အမ်ိုးေပါင္း
ကမၻာေပၚတြင္ လူမ်ိုးအသီးသီး ေျပာဆိုျကသည့္စကား အမ်ိုးေပါင္း (၃ဝဝဝ-သံုးေထာင္)နီးပါးခန့္ ရွိသည္။ (ဗဟုသု တဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့စီးပြားျဖစ္ ေရနံ
ကမၻာေပၚတြင္ ေရနံကို စီးပြားျဖစ္ တူးေဖာ္ျခင္းကို ၁၉၃၉ ခုနွစ္က စတင္ခဲ့သည္။ တူးေဖာ္ေသာ တိုင္းျပည္မွာ ေဆာ္ဒီ အာေရဗ် ျဖစ္ျပီး ကူဝိတ္ျပည္သည္ ၁၉၄၆ ခုနွစ္တြင္ စတင္တူးေဖာ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့နွင့္ဗမာ့လူဦးေရ
၁၉၄၆ ခုနွစ္တြင္ ဗမာ့လူဦးေရမွာ ၂၄.၂ သန္းရွိသည္။ ၁၉၆၁ ခုနွစ္တြင္ ၄၈.၈ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးဖြားျပီးလွ်င္ ၁၉.၈ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ၁၉၇ဝ ျပည့္တြင္ လူဦးေရ ၂၇၅ သန္း ျဖစ္လာလိမ့္မည္ဟု ခန့္မွန္းထားသည္။ ၁၉၄၆ ခုနွစ္လယ္ေလာက္တြင္ အိနၵိယ၌ လူဦးေရ ၄၆၄ သန္း ရွိသည္။ ၃၉.၁ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးျပီး ၁၉.၄ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ယိုးဒယားတြင္ လူဦးေရ ၂၆.၄ သန္းရွိျပီး ၄၆ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးျပီး ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ၁၉၆၃ ခုနွစ္၏ကမၻာ့လူဦးေရမွာ ၃၁၃၅ သန္းရွိျပီး ကမၻာတြင္ တစ္ေန့လွ်င္ ခေလးေပါင္း ၁၄ဝဝဝဝ ေမြးဖြားသည္။ ၁၉၆ဝ-၆၁ ခုနွစ္အတြင္း ကမၻာ တြင္ လူ ၆၁ သန္း တိုးပြားခဲ့သည္။
ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာအဖြဲ့
၁၉၄၅ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၆ ရက္ေန့တြင္ အသင္းဝင္နိုင္ငံ ၄၂ နိုင္ငံက ေရွ့ေဆာင္၍ ကေနဒါနိုင္ငံ ကြီဘက္ျမို့တြင္ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡါအဖြဲ့ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ၄င္းအဖြဲ့ထဲသို့ ၁၉၄၇ ခု၊ စက္တင္ဘာလ ၁၁ ရက္ေန့က စတင္ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ့ကို ၂၇ နိုင္ငံ၏ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါဝင္ ေသာ ေကာင္စီက အုပ္ခ်ုပ္သည္။ အဖြဲ့ခ်ုပ္ရံုးမွာ အီတလီနိုင္ငံ ေရာမျမို့တြင္ ရွိျပီး အမႈထမ္းေပါင္း ၂၃ဝဝ နွင့္ရံုးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေန သည္။ လက္ရွိ (၁၉၆၅)ထိ ဆက္လက္တည္ရွိေနေသးေသာ အဖြဲ့ခ်ုပ္၏ညွြန္ျကားေရးမႉးခ်ုပ္မွာ အိနၵိယနိုင္ငံမွ ေဒါက္တာအီအာရ္ဆင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၆ ခုနွစ္မွစ၍ ေရြးခ်ယ္တင္ျမွောက္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့တိရစၦာန္မ်ားေန့
ေအာက္တိုဘာလ ၄ ရက္သည္ ကမၻာ့တိရစၦာန္မ်ားေန့ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့တိုင္းျပည္အခ်ို့၏အက်ယ္အဝန္း
၁။ ဆိုဗီယက္ျပည္ ၈၆ဝ၂၇ဝဝ စတုရန္းမိုင္။
၂။ ဒိန္းမတ္ျပည္ ၁၆၅၇၇ စတုရန္းမိုင္။
၃။ ပိုလန္ျပည္ ၁၂ဝ၄၄၂ စတုရန္းမိုင္။
၄။ ေနာ္ေဝျပည္ ၁၂၅ဝ၆၄ စတုရန္းမိုင္။
၅။ မိုရိုကိုနိုင္ငံ ၁၇၄၅၅၃ စတုရန္းမိုင္။
၆။ အီတလီနိုင္ငံ ၁၁၆၃၆ စတုရန္းမိုင္။
၇။ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားနိုင္ ၄၉၃၅၄ စတုရန္းမိုင္။
၈။ ပနားမားျပည္ ၂၈၇၅၃ စတုရန္းမိုင္။
၉။ ခ်ီလီျပည္ ၂၈၆၃၉၆ စတုရန္းမိုင္။
၁ဝ။ ျပင္သစ္ျပည္ ၂၁၂၇၃၆ စတုရန္းမိုင္။
၁၁။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင္ငံ ၉၈၇ဝဝ စတုရန္းမိုင္။
၁၂။ ဟန္ေဂရီနိုင္ငံ ၃၅၉ဝ၅ စတုရန္းမိုင္။
၁၃။ ပီရူးျပည္ ၄၈၂၂၅၈ စတုရန္းမိုင္။
၁၄။ အိုင္ယာလန္ျပည္ ၂၆၆ဝ၁ စတုရန္းမိုင္။
၁၅။ ဂ်ပန္နိုင္ငံ ၁၄၂၈ဝဝ စတုရန္းမိုင္။
၁၆။ ကေမၻာဒီယားနိုင္ငံ ၆၇၅၆၈ စတုရန္းမိုင္။
၁၇။ အစၥေရးနိုင္ငံ ၇၉၈၄ စတုရန္းမိုင္။
၁၈။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ ၁၁၄၈၃ဝ စတုရန္းမိုင္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ား၏ျမို့ေတာ္မ်ား
၁။အစၥေရးျပည္ျမို့ေတာ္ ေဂ်ရုစလင္
၂။အာဖဂန္နစၥတန္ျပည္ျမို့ေတာ္ ကာဘူးလ္
၃။ကူဝိတ္ျပည္ျမို့ေတာ္ မတ္စကတ္
၄။အီရန္ျပည္ျမို့ေတာ္ တီဟီရန္
၅။ေဂ်ာ္ဒန္ျပည္ျမို့ေတာ္ အမ္မ
၆။ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ျမို့ေတာ္ မကၠာ
၇။တူရကီျပည္ျမို့ေတာ္ အန္ကာရာ
၈။မကာအိုျပည္ျမို့ေတာ္ မကာအိ
၉။လာအိုျပည္ျမို့ေတာ္ လြမ္ပရာဗန္
၁ဝ။ခ်ီလီျပည္ျမို့ေတာ္ ဆန္တီအာဂို
၁၁။ပါရာေဂြးျပည္ျမို့ေတာ္ အဆန္းရွြမ္း
၁၂။ဘရာဇီးျပည္ျမို့ေတာ္ ရီအိုဒီဂ်နီရိုး
၁၃။ဂြာတီမာလာျပည္ျမို့ေတာ္ ဂြာတီမာလာ
၁၄။မကၠဆီကိုျပည္ျမို့ေတာ္ မကၠဆီကို
၁၅။ေဟတီျပည္ျမို့ေတာ္ ပိုထအိုပရင့္
၁၆။တန္ဂါယိကာျပည္ျမို့ေတာ္ ဒါရူဆလမ္
၁၇။နိုင္ဂ်ီးရီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ အီဘာဒန္
၁၈။ဇန္ဇီဘာျပည္ျမို့ေတာ္ ဇန္ဇီဘာ
၁၉။ကေနဒါျပည္ျမို့ေတာ္ ေအာ္တဝါ
၂ဝ။ဘရူးေနးျပည္ျမို့ေတာ္ ဘရူးေနး
၂၁။ဘူလ္ေဂးရီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ဆိုဖီယာ
၂၂။ေနာ္ေဝျပည္ျမို့ေတာ္ ေအာ္စလို
၂၃။စပိန္ျပည္ျမို့ေတာ္ မဒရစ္
၂၄။ဆိုဗီယက္ျပည္ျမို့ေတာ္ ေမာ္စကို
၂၅။ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ပရက္ဂ္
၂၆။အိုင္ယာလန္ျပည္ျမို့ေတာ္ ဒပ္ဘလင္
၂၇။ေမာ္ရိုကိုျပည္ျမို့ေတာ္ ရာဘက္
၂၈။ကြန္ဂိုျပည္ျမို့ေတာ္ လီယိုပိုလဗီ
၂၉။အိသီရိုးပီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ အဘာဘာ
၃ဝ။မြန္ဂိုလီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ဘူလန္ဘေတာ
ကမၻာ့နိုဘယ္လ္ဆု
ကမၻာ့နိုဘယ္လ္ဆုအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္၍ ေပးေသာ ဘာသာရပ္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ေလသည္။
၁။ ရူပေဗဒ
၂။ ဓာတုေဗဒ
၃။ ေဆးပညာ
၄။ စာေပ
၅။ လက္နက္ဖ်က္သိမ္းေရး
၆။ ခ်စ္ျကည္ေရး
၈။ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရး။
၄င္းနိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမွင့္ေရးအဖြဲ့ကို ၁၉ဝဝ ျပည့္နွစ္တြင္ ဖြဲ့စည္းျပီး ဆုကို ၁၉ဝ၁ ခုနွစ္မွစ၍ ေပးခဲ့ေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့နိုဘယ္ဆု ရရွိခဲ့သူမ်ား (၁၉၅၅ ခုနွစ္က)
၁။ ေဟာင္ဒါလာစ္ ဆနက္(စ္)အိုက္စလင္း (စာေပ)
၂။ ဝီးလစ္အယ္လ္လမ္းဘ္ (ရူပေဗဒ)
၃။ ပီကာ့(ရွ္) (ရူပေဗဒ)
၄။ ဗင္းဆင္းဒ်ူးဗီး(န္)ယူ(ဒ္) (ဓာတုေဗဒ)
၅။ ဟူးဂိုးသီယိုရဲလ္ (ေဆးဝါး) (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာေပၚတြင္ အက်ယ္ဝန္းဆံုး နိုင္ငံမ်ား
၁။ဆိုဗီယက္
၂။ကေနဒါ
၃။တရုတ္
၄။အေမရိကန္
၅။ဘရာဇီးလ္
၆။ဩစေျတးလ်
၇။အိနၵိယ
၈။အာဂ်င္တီးနား
၉။ဆူဒန္
၁ဝ။အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးမ်ား
ကုန္းေျမပိုင္းတြင္ တိုက္ျကီး (၆)တိုက္အနက္ အာရွတိုက္သည္ အျကီးဆံုးျဖစ္သည္။
စတုရန္းမိုင္(၁၇ဝ၃၅ဝဝဝ)
လူဦးေရ (၁၆၉၁၃၂၈၁ဝဝဝ)
စတုရန္းတစ္မိုင္လွ်င္ လူ ၉၉ ေယာက္ ေနထိုင္သည္။
ဒုတိယအျကီးဆံုးတိုက္မွာ အာဖရိကတိုက္ ျဖစ္သည္။
စတုရန္းမိုင္ (၁၁၆၃၅ဝဝဝ)
လူဦးေရ (၂၃၃၇၁၉ဝဝဝ)
စတုရန္းတစ္မိုင္လွ်င္ (၂ဝ) ေနထိုင္သည္။
ကမၻာတြင္ သမုဒၵရာနွင့္ပင္လယ္ျကီးေပါင္း ၁၈၃ ရွိသည့္အနက္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာမွာ အျကီးဆံုးနွင့္အနက္ဆံုး ျဖစ္သည္။ စတုရန္းမိုင္ (၆၃၉ဝ၅ဝဝဝ) က်ယ္ဝန္းျပီး အနက္ဆံုးေနရာမွာ ေပ (၃၅၆၃ဝ) ျဖစ္သည္။
ကမၻာ့အျကီးဆံုး ကြ်န္းျကီး(၃)ခု
၁။ဂလင္းလန္း
၂။နယူးဂီနီ
၃။ဘိုနီယို
ဂလင္းလန္းကြ်န္းသည္စတုရန္းမိုင္ ၈၄ဝဝဝဝ ရွိသည္။ နယူးဂီနီကြ်န္းသည္ စတုရန္းမိုင္ ၂၈၆၉၆၇ ရွိသည္။
ကမၻာတြင္ ေရတံခြန္ျကီး ၂၉ ခုရွိသည္။ အျမင့္ဆံုး ေရတံခြန္မွာ ေတာင္အေမရိကတိုက္ရွိ ဗင္နီဇြဲလားနိုင္ငံရွိ အိန္ဂ်ယ္ေရတံခြန္ ျဖစ္ သည္။ ေပ ၃၇ဝဝ ျမင့္သည္။
ကမၻာတြင္ သဲကနၱာရေပါင္း ၂၈ ခုရွိျပီး အျကီးဆံုးသဲကနၱာရမွာ ဆာဟာရ ျဖစ္သည္။ စတုရန္းမိုင္ ၃ဝဝဝဝဝဝ ရွိသည္။
ကမၻာ့အပူဆံုးေဒသ အာဖရိကတိုက္၊ လိုင္းဖ်ားနိုင္ငံ အာဇီဇီယာေဒသ အပူခ်ိန္ ဖာရင္ဟိုက္ဒီဂရီ ၁၃၆။
ကမၻာ့အေအးဆံုးေဒသ ဆိုဗီယက္ျပည္ ဆိုက္ေဗးရီးယားရွိ ဗာကိုယန့္စ္။ ၉ဝ ဖာရင္ဟိုက္။
ကမၻာ့အျကီးဆံုးနာရီ
အာဖရိက ဒါဗန္ျမို့ ေလဆိပ္တြင္ ရွိသည္။ လက္တံကို ဘိလပ္ေျမျဖင့္ ျပုလုပ္ထားသည္။ နာရီခြက္၏အခ်င္းေပ ၂ဝဝ၊ မိနစ္လက္တံ ေပ ၉၅ ေပ၊ မိနစ္အမွတ္တစ္ခုနွင့္တစ္ခု ၁ဝ ေပကြာသည္။ တစ္စကၠန့္လွ်င္ မိနစ္လက္တံသည္ တစ္ပိုင္းနွစ္ပိုင္း တစ္ပိုင္းလက္မေရြ့ သည္။ တစ္ေန့ ၆ မိုင္ေရြ့လ်ားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး စာျကည့္တိုက္ (၁၉၅၄ ခုနွစ္အထိ)
အေမရိကန္ ကြန္ဂရက္ စာျကည့္တိုက္သည္ ေျမဧကအက်ယ္အဝန္းသည္ ၃၆ ဧက က်ယ္ဝန္း၍ စာအုပ္စင္တန္းကို ဆန့္လိုက္ပါက ၂၅ဝ မိုင္မွ် ရွည္လ်ားျပီး စာအုပ္မ်ိုးေပါင္း (၃၁) သန္း စုေဆာင္းထားရွိျပီး ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အေသးဆံုး ပန္းခ်ီကား
အေနာက္ဂ်ာမနီျပည္ ဘာေဗးရီးယားနယ္ အီဘင္ျမို့၌ ပန္းခ်ီဆရာ ဩဂတ္စ္ဒီး တရစ္(ခ်္)ဆိုသူသည္ မွန္ဘီလူးျဖင့္ ျကည့္ျပီး အီဘင္ျမို့ကို တစ္လေက်ာ္ ဆြဲခဲ့ရသည္။ ၄င္းပန္းခ်ီကားသည္ ကမၻာတြင္ အေသးဆံုးျဖစ္ျပီး အလ်ား ဒႆမ ၄၂၄ လကၼ၊ အနံ ဒႆမ ၃၉၄ လကၼ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျဂိုဟ္တု စပြတ္နစ္
၁၉၅၇ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ (၄)ရက္ေန့တြင္ ကမၻာ့ပထမဆံုး ျဂိုဟ္တု စပြတ္နစ္ကို ဆိုဗီယက္ရုရွားျပည္မွ ပစ္လွြတ္ ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ဒဂၤါးသြန္းနိုင္ငံ
ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆံုး ဒဂၤါးသြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ နိုင္ငံမွာ အာရွမိုင္းနားေဒသရွိ လီဒီယား (Lydia) ျဖစ္သည္။ (ဗဟု သုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျပတိုက္
ကမၻာတြင္ ပထမဆံုးျပတိုက္ကို လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၂၂ဝဝ ခန့္က အလက္ဇနၵယားျမို့တြင္ တိုလီမီဆိုက္ဆိုသူက စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျပတိုက္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ
အလက္ဇနၵရီးယားျမို့၌ (တိုလီမီဆိုက္)ဆိုသူက တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ပထမဆံုး အလုပ္သမားေကာလိပ္
၁၉၆၃ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၉ ရက္ေန့က ကေနဒါျပည္ မြန္ထရီးျမို့တြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုး အလုပ္သမားသမဂၢ
၁၈၆၅ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ (၂၈)ရက္ေန့တြင္ လန္ဒန္ျမို့ စိန့္မာတင္ေဟာလ္တြင္ ကမၻာ့အလုပ္သမားသမဂၢကို ဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာ ရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုးသမဝါယမ
ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆံုးသမဝါယမအသင္းသည္ ၁၈၄၄ ခုနွစ္၊ အဂၤႅန္ျပည္ ေရာ့(ခ္)ေဒးလ္ျမို့နယ္ရွိ ယကၠန္းလုပ္သားျကီး ၂၆ ဦး တို့က စတင္ဖြဲ့စည္း တည္ေထာင္ခဲ့ေလသည္။
ကမၻာ့ပထမဆံုး သတင္းဓာတ္ပံု
သတင္းဓာတ္ပံုကို ရုပ္ပံုအျဖစ္ ပထမဆံုး ပံုနွိပ္ေဖာ္ျပခဲ့သည့္သတင္းစာမွာ လန္ဒန္ရုပ္စံုသတင္း(Illustrated London News)ျဖစ္ျပီး ထိုပံုမွာ ၁၈၅၄-၅၆ ခုနွစ္အတြင္း ဥေရာပ၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ကရိမိယန္စစ္ပြဲတြင္ ေရာ္ဂ်ာဖင္တန္(Roger Fenton)ဆိုသူ ရိုက္ကူးေသာ ဓာတ္ပံုကို ျကည့္၍ သစ္သားေပၚ၌ ထြင္းထားသည့္လက္ထိုးဘေဘာက္ပံု ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့မဟာပထဝီေျမထု
ကမၻာ့ပထဝီေျမအထုသည္ ယူဇနာ နွစ္သိန္း ေလးေသာင္း (၂၄ဝဝဝဝ)အထု ရွိသည္။ ကမၻာေျမကို ခံေသာ ေရ၏အထုမွာ ယူဇနာ ေလးသိန္း ရွစ္ေသာင္း (၄၈ဝဝဝဝ) အထု ရွိလ်က္ ထိုေရကို ခံေသာ ေလထုမွာ ယူဇနာ ကိုးသိန္း ေျခာက္ေသာင္း (၉၆ဝဝဝဝ) ရွိသည္။
ကမၻာတစ္ခု ကပ္ေလးခု
ကမၻာျပုသည္မွ ပ်က္သည္ထိ ျဖစ္ေပၚေသာ ကပ္ေလးပါး ရွိသည္။ ထို့ေျကာင့္ ကမၻာတခု ကပ္ေလးခု ဟုဆိုသည္။ ေလးကပ္တြင္ တကမၻာ ျဖစ္သည္။
ကမၻာ့သက္တမ္း အပိုင္းအျခား
၁။ သံဝ႗ဋကပ္ - ကမၻာပ်က္မိုး ရြာသည္မွ မီးလွ်ံ ျပတ္စဲသည္ထိ။
၂။ သံဝ႗ဋဌာယီကပ္ - မီးလွ်ံ ျပတ္စဲသည္မွ ကမၻာျပုမိုး ရြာသည္ထိ။
၃။ ဝိဝ႗ဋကပ္ - ကမၻာျပုမိုး ရြာသည္မွ ေန လ ေပၚသည္ထိ။
၄။ ဝိဝ႗ဋဌာယီကပ္ - ေန လ ေပၚသည္မွ တဖန္ ကမၻာပ်က္မိုး ရြာသည္ထိ။
ကမၻာအျပား နွစ္ပါး
ျဖစ္တည္ျပီး ကမၻာကို ဘုရားပြင့္ေသာ ကမၻာ၊ မပြင့္ေသာ ကမၻာအားျဖင့္ နွစ္မ်ိုး ခြဲျခားသည္။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ မျဖစ္ပြင့္ေသာ ကမၻာသည္ (သုညကမၻာ)။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ ပြင့္ေသာ ကမၻာမွာ (အသုညကမၻာ) ျဖစ္သည္။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ ျဖစ္ပြင့္ေသာ အသုညကမၻာကို ျဖစ္ပြင့္ေတာ္မူေသာ ဘုရားရွင္ အဆူလိုက္ ေအာက္ပါအတိုင္း အသုညကမၻာ ငါးမ်ိုး ခြဲျခားထားသည္။
၁။ သာရကမၻာ - ဘုရားတဆူ ပြင့္သည္။
၂။ မ႑ဍကမၻာ - ဘုရားနွစ္ဆူ ပြင့္သည္။
၃။ ဝရကမၻာ - ဘုရားသံုးဆူ ပြင့္သည္။
၄။ သာရမ႑ဍကမၻာ - ဘုရားေလးဆူ ပြင့္သည္။
၅။ ဘဒၵကမၻာ - ဘုရားငါးဆူ ပြင့္သည္။
ကမၻာပ်က္ျခင္း အေျကာင္းရင္း
ကမၻာသူ ကမၻာသားတို့သည္ ရာဂ ေဒါသ ေမာဟ လြန္သျဖင့္ ေရာဂနၱရကပ္၊ သတၱနၱရကပ္၊ ဒုဗၻိကၡနၱရကပ္ တည္းဟူေသာ ကပ္သံုးပါး အစဉ္အတိုင္း က်ေရာက္ ပ်က္စီးသည္။ ထိုသို့ ပ်က္စီးရာ၌-
၁။ ရာဂလြန္သျဖင့္ ေတေဇာသံဝ႗ဋ မီးျဖင့္ ပ်က္သည္။
၂။ ေဒါသလြန္သျဖင့္ အာေပါသံဝ႗ဋ ေရျဖင့္ ပ်က္သည္။
၃။ ေမာဟလြန္သျဖင့္ ဝါေယာသံဝ႗ဋ ေလျဖင့္ ပ်က္သည္။
ထိုသို့ မီး၊ ေရ၊ ေလ တို့ျဖင့္ ကမၻာပ်က္ရာတြင္ ေရွးဦး မီး(၇)ျကိမ္၊ ခုနစ္ျကိမ္ ဖ်က္သည္။ ရွစ္ျကိမ္ေျမာက္၊ ရွစ္ျကိမ္ေျမာက္တြင္ ေရ တျကိမ္ဖ်က္သည္။ ေနာက္ဆံုး၌ ေလ တျကိမ္ဖ်က္သည္။ ဤသို့ျဖင့္ ေျခာက္ဆယ့္ေလးျကိမ္ (၆၄)တိတိ မီး၊ ေရ၊ ေလ တို့ျဖင့္ ကမၻာကို ဖ်က္သည္။
ကမၻာပ်က္မည့္အေျကာင္း သတိေပးျခင္း
ကမၻာပ်က္မည္ကို အနွစ္တသိန္းကပင္ လူတို့ ျကိုသိသည္ဟု ဆိုသည္။ အေျကာင္းမွာ ကာမာဝါစကနတ္ အမည္ရွိ ေလာကဗ်ူဟာနတ္က နိုးေဆာ္ေသာေျကာင့္ဟု ဆိုသည္။ ေလာကဗ်ူဟာနတ္သည္ ကမၻာပ်က္အံ့မည္ကို အနွစ္ တသိန္းမွ ျကို၍ လူတို့အား သတိေပးသည္။ ၄င္းသည္ လူအမ်ား ျမင္သာရာတြင္ ကိုယ္ထင္လ်က္ "အခ်င္းတို့... အနွစ္ တသိန္းလြန္လွ်င္ ကမၻာ ပ်က္မည္၊ သူေတာ္ေကာင္းတရားကို က်င့္ျကေလာ့" စသည္ျဖင့္ ျကြေးေျကာ္သည္ဟု ဆို သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဖ်က္မိုး
ကမၻာဖ်က္မိုးသည္ ကုေဋတသိန္းမွ်ေသာ စျကဝဠာတိုက္အလံုး တခဲနက္ အနွံ့အျပား သည္းထန္စြာ ရြာသြန္းေလသည္၊ (စျကဝဠာတိုက္တခုသည္ အဝန္းယူဇနာ သံုးသန္း ေျခာက္သိန္း တေသာင္း သံုးရာ့ငါးဆယ္ ၃၆၁ဝ၃၅ဝ ရွိသည္။) ကမၻာဖ်က္မိုး ရြာျပီးသည္ေနာက္ မိုးသားတိမ္လိပ္မ်ား တခဲနက္ အဆိုင္အအုပ္ ဖြဲ့ေနေသာ္လည္း ပဲ့တင္ထပ္ထပ္ ရိုက္ ဟီးထစ္ခ်ုန္းရံုမွ် ထစ္ခ်ုန္းလ်က္ မိုးစက္မိုးေပါက္ တစက္ တေပါက္မွ် ေျမသို့ မက်ေပ။ မိုးရြာျခင္း အလ်ဉ္းျပတ္သည္၊ ထိုအခါ၌ ကမၻာေျမတလွြား သက္ရွိသတၱဝါ အားလံုးသည္ မီးလြတ္၊ ေလလြတ္ရာ အထက္ဘံုမ်ားသို့ ေရာက္ရွိေနျပီး ျဖစ္သည္။ (အက်ယ္ - ဒီဃနိကာယ္ ဝိသုဒၶိမဂ္ တြင္ ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဖ်က္ေသာ ေန(၇)စင္း
ကမၻာပ်က္ခ်ိန္တြင္ ေန(၇)စင္း ထြက္သည္။ ေန(၇)စင္း တျကိမ္တည္း ထြက္သည္ မဟုတ္ပဲ တစင္း၊ နွစ္စင္း၊ သံုးစင္း စသည္ ဆင့္ကဲဆင့္ကဲ ထြက္သည္။ ထိုသို့ ဆင့္ကဲ ထြက္ရာ၌ အေျခအေနမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
(၁)ပထမေနတစင္း၏ထြက္ေသာ အေျခအေနမွာ ယခုထြက္ရွိေနသည့္အတိုင္း ပကတိ ျဖစ္သည္။ ထူးျခားခ်က္ မရွိေပ၊
(၂)ေနနွစ္စင္း ထြက္သည့္အခါ ျမစ္ငယ္(၅ဝဝ)နွင့္တကြ ေခ်ာင္းေျမာင္း အင္းအိုင္တြင္းရွိ ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ ပ်က္ကုန္ျကသည္၊
(၃)ေနသံုးစင္း ထြက္သည့္အခါ ျမစ္ျကီး(၅)သြယ္၌ ရွိေသာ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊
(၄)ေနေလးစင္း ထြက္သည့္အခါ အိုင္ျကီး(၇)အိုင္ရွိ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊
(၅)ေနငါးစင္း ထြက္ေသာအခါ မဟာသမုဒၵရာ အတြင္းရွိ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊
(၆)ေနေျခာက္စင္း ထြက္ေသာအခါ အလံုးစံုေသာ စျကဝဠာ ကုေဋတသိန္းတို့တြင္ အခိုးအလွ်ံ အတိျဖစ္ကုန္သည္၊
(၇)ေနခုနစ္စင္း ထြက္ေသာအခါ နွစ္သိန္းေလးေသာင္း အထုရွိေသာ မဟာပထဝီေျမျကီးသည္ တခဲနက္ မီးဟုန္းဟုန္း ေတာက္ေလာင္ ကြ်မ္းသည္။ ေျမျကီး ျမင့္မိုရ္သတၱရဘန္ ေတာင္စဉ္ခုနစ္ထပ္၊ နတ္ျပည္ေျခာက္ထပ္တို့မွစ၍ ပထမ ဈာန္သံုးဘံုတိုင္ေအာင္ ေလာင္ကြ်မ္းသည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာပ်က္မီး ေလာင္ျပီးအေျခအေန
ေန(၇)စင္း ထြက္၍ ကမၻာပ်က္မီး ေလာင္ျပီးေသာအခါ စျကဝဠာတတိုက္လံုးသည္ ေအာက္အထက္ တစပ္တည္း အမိုက္တိုက္ လွြမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုေနာက္ ကမၻာျပုမိုးျကီး သည္းထန္စြာ ရြာလ်က္ မီးေလာင္ရာ ဌာနအားလံုး ေရျဖင့္ ျပည့္ေစသည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာတည္ျခင္း
ကမၻာျပုမိုးျကီး ရြာသြန္းျပီးေနာက္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အျခင္းအရာမ်ား
(၁)ကမၻာျပုမိုးျကီး ရြာသြန္းသျဖင့္ ေရထုသည္ ျဗဟၼာ့ဘံုတိုင္ေအာင္ လွြမ္းလ်က္ တည္သည္။ ၄င္းေရထုသည္ ထိုမွဤမွ အခ်င္းခ်င္း ပုတ္ခတ္ျကျပီး ေရအလံုး ခိုင္ခံ့လ်က္ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္။
(၂)ထိုကဲ့သို့ ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကေသာအခါ ေရ၏အျပင္၌ ျကာရြက္ကဲ့သို့ အရသာနွင့္ျပည့္စံုေသာ ေျမဆီ ေျမနွစ္မ်ား တည္စ ျပုသည္။
(၃)ဤသို့ တည္လာေသာ အဆင္းအနံ့နွင့္ျပည့္စံုေသာ ေျမဆီနွစ္သည္ နတ္ဩဇာတမွ် အရသာနွင့္လည္း ျပည့္စံုသည္။
(၄)ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ရာတြင္ အနည္းငယ္မွ်ေသာ ေရတို့ ျကြင္းရစ္သည္။ ထိုျကြင္းေသာ ေရျဖင့္ (ေျမ ေရ)တည္သည္။ ထိုသို့ေျမ-ေရ တည္ရာ၌ ဘုရားျဖစ္ပြင့္ရန္ မဟာေဗာဓိ ေပါက္ေရာက္ရာ အရပ္သည္ ေရွးဦးစြာ တည္ ၍ ကမၻာပ်က္ေသာအခါတြင္လည္း ေနာက္ဆံုးမွ ပ်က္သည္။
(၅)ေျမ ေရ တည္ဦး ေရွးဦးက ေကာင္းေသာ မဂၤႅာပုဗၺနိမိတ္တို့ ထင္ရွား ျဖစ္ကုန္သည္။ ထင္ေသာ နိမိတ္မွာ ဘုရား ရွင္ အဘယ္မွ် ဤကမၻာတြင္ ျဖစ္ပြင့္အံ့သည္ကို ထင္ရွားေစေသာ ျကာသကၤၷ္း ေပါက္ေရာက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ (မသိုး သကၤၷ္း - ျကာသကၤၷ္းတြင္ ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဦးအစ ကြ်န္းျကီး ကြ်န္းငယ္ ျဖစ္ေပၚျခင္း
ကမၻာဦးတြင္ ေန နွင့္ လ ထင္ရွားျဖစ္ေပၚေသာ ေန့၌ပင္ ျမင့္မိုရ္ စျကဝဠာ ကြ်န္းျကီး ကြ်န္းငယ္၊ ဟိမဝနၱာ သမုဒၵရာ တို့သည္ တျပိုင္နက္ ျဖစ္ေပၚသည္။ ထိုသို့ ျဖစ္ေပၚေသာေန့မွာ တေပါင္းလျပည့္ေန့ပင္ ျဖစ္သည္။
ကမၻာဦးသူ၊ ေမွာင္မိုက္လူတို့၊ ဦေသာင္းေသာင္း၊ ဆုမ်ားေတာင္းေသာ္၊ တေပါင္းမာသ၊ လျပည့္ဝ၌၊ စနၵသူရိယာ၊ ေရာင္ဝါပလစ္၊ အသစ္စက္စက္၊ ထြက္လပ္သေန့၊ အေရွ့နွိုးေဆာ္၊ ညီေစေခၚသို့၊ ေရေပၚဆြဆြ၊ ပုဗၺံလွတို့၊ ထူပထူပါ၊ ခံုတက္ရာကား၊ ေသလာပဗၺတ၊ နိနၷနိနၷာ၊ နိမ့္ရရာကား၊ မဟာအဏၰဝ၊ သမသမာ၊ ညီရရာကား၊ ေလးျဖာဒီပ၊ ျဖစ္ျကတံု ေရွာင္း၊ အေျကာင္းေျကာင္းကို။ (ဘူရိဒတ္ဇာတ္ေပါင္း - ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာေပၚရွိ ေကာ္ဖီထြက္ေသာ နိုင္ငံမ်ား
(၁)ဘရာဇီး (၂)ကိုလီဘီယာ (၃)မကၠဆီကို (၄)ဆဲလ္ေဗးေဒါ (၅)ဂြာတီမာလာ (၆)အင္ဒိုနီးရွား (၇)ျပင္သစ္ (၈)အေနာက္အာဖရိက (၉)အင္ဂိုလာ (၁ဝ)ယူရန္ဒါ (၁၁)ဗင္နီဇြဲလား။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ဗုဒၶျပတိုက္ (ကမၻာေအးရွိ ဗုဒၶျပတိုက္-လည္းရႈ)
၄င္းျပတိုက္မွာ ကမၻာေအး သီရိမဂၤႅာကုန္းေျမတြင္ ရွိသည္။ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္လုပ္ငန္းစဉ္တြင္ သုေတသနဌာန စာျကည့္တိုက္၊ ျပတိုက္ဟူ၍ ခြဲျခားထားရွိသည္။ သုေတသနဌာနမွ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္းနွင့္အျခားေသာ ဗုဒၶဘာသာနွင့္ပတ္သက္သည့္က်မ္းမ်ားကို ျပုစုသည္။ စာျကည့္တိုက္ ဌာနသည္ ဟိနယာန-ေထရဝါဒ၊ မဟာယာန စေသာ ဗုဒၶဘာသာ စသည္တို့နွင့္ပတ္သက္သည့္ ေပပုရပိုက္၊ ေက်ာက္စာ၊ ပံုနွိပ္စာမ်ားကို စုေဆာင္း ထားသည္။ ဗုဒၶေဒသနာေတာ္နွင့္ပတ္သက္ေသာ ဘာသာအမ်ိုးမ်ိုးနွင့္ ေရးသားထားသည့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကိုလည္း စုေဆာင္းသည္။
ယခုအခ်ိန္ထိ ေပစာ ၂၈၈၇ ထုပ္၊ ပုရပိုက္ ၅၄၅ ဆူ၊ ကမၼဝါ ၁၂ ထုပ္နွင့္ ေက်ာက္စာခ်ပ္ေရ ၂ဝဝ တို့ကို စုေဆာင္းမိျပီး ျဖစ္သည္။ ထို့ျပင္ ဗုဒၶဆင္း တုနွင့္အနုပညာရပ္ပစၥည္းေပါင္း ၁ဝဝဝ ခန့္ စုေဆာင္းျပသထားပါသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာဦးေရ
ကမၻာေပၚတြင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ လူဦးေရ သန္း(၃ဝဝ)ေက်ာ္ရွိျပီး ေစတီပုထိုးေပါင္း နွစ္သန္း၊ ဘုန္းျကီးနွင့္သီလရွင္ေပါင္း (၈)သိန္းခန့္ ရွိသည္။
၁။ျမန္မာ သန္း(၂ဝ) လူဦးေရ၏ ၈၅ ရာခိုင္နႈန္း
၂။ယိုးဒယား (၂၈)သန္း လူဦးေရ၏ ၉၄ ရာခိုင္နႈန္း
၃။ကေမၻာဒီးယား ၅ သန္း ၇ သိန္း လူဦးေရ၏ ၉၅ ရာခိုင္နႈန္း
၄။ေတာင္ဗီယက္နမ္ ၁၂ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၈၅ ရာခိုင္နႈန္း
၅။ေျမာက္ဗီယက္နမ္ ၉ သန္း ၆ သိန္း လူဦးေရ၏ ၆ဝ ရာခိုင္နႈန္း
၆။မေလးရွား ၃ သန္း ၃ သိန္း လူဦးေရ၏ ၃ ရာခိုင္နႈန္း
၇။အင္ဒိုနီးရွား ၁ဝ သန္း လူဦးေရ၏ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္း
၈။သီဟိုဠ္ ၇ သန္း ၅ သိန္း လူဦးေရ၏ ၇ဝ ရာခိုင္နႈန္း
၉။အိနၵိယ ၃ သန္း ၃ သိန္း လူဦးေရ၏ ၇ ရာခိုင္နႈန္း
၁ဝ။နီေပါ ၄ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၅ဝ ရာခိုင္နႈန္း
၁၁။ဘူတန္ ၇ သိန္း ၈ ေသာင္း လူဦးေရ၏ ၉၇ ရာခိုင္နႈန္း
၁၂။တရုပ္နီ သန္း(၁ဝဝ) လူဦးေရ၏ ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း
၁၃။ေလာ ၂ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၉၅ ရာခိုင္နႈန္း
၁၄။ေဟာင္ေကာင္ ၅ သိန္း လူဦးေရ၏ ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း
၁၅။ေဖာ္မိုဆာ ၆ သန္း လူဦးေရ၏ ၅၂ ရာခိုင္နႈန္း
၁၆။ဂ်ပန္ ၅၇ သန္း လူဦးေရ၏ ၆ဝ ရာခိုင္နႈန္း
၁၇။ေတာင္ကိုရီးယား ၂ သန္း လူဦးေရ၏ ၈ ရာခိုင္နႈန္း
၁၈။ေျမာက္ကိုရီးယား ၅ သိန္း လူဦးေရ၏ ၅ ရာခိုင္နႈန္း
၁၉။မြန္ဂို တစ္ေသာင္း လူဦးေရ၏ ၁ ရာခိုင္နႈန္း (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာညီလာခံ
၂ နွစ္တစ္ျကိမ္ က်င္းပရာ ၁၉၅၂ က ဂ်ပန္ျပည္၊ ၁၉၆၅ က ျမန္မာျပည္၊ ၁၉၅၆ နီေပါျပည္၊ ၁၉၅၈ က ယိုးဒယား၊ ၁၉၅၆ ခုနွစ္က ကေမၻာဒီးယား၊ ၁၉၆၄ ခုက အိနၵိယ စသည္ျဖင့္ အသီးသီး ျပုလုပ္ခဲ့သည္။
အဖြဲ့ျကီး၏ပထမဆံုး ဥကၠ႒ဌမွာ ၁၉၅၉ မွ ၁၉၅၈ ထိ။ သီဟိုဠ္မွ ေဒါက္တာ ဂ်ီပီေလာ လက္ခကာရာ ျဖစ္ျပီး ၁၉၅၉ ခုတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ မွ ဦးခ်န္ထြန္း ျဖစ္သည္။ ၁၉၆၄ ခုတြင္ ယိုးဒယားျပည္မွ မင္းသမီး ပြန္း ျဖစ္သည္။
၁၉၆၄ ခုနွစ္ ၄င္း ညီလာခံသို့ တက္ေရာက္သည့္နိုင္ငံ
(၁)ျမန္မာ
(၂)ဩစေျတးလ်
(၃)သီဟိုဠ္
(၄)တရုတ္
(၅)ေဖာ္မိုဆာ
(၆)အဂၤႅန္
(၇)ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယား
(၈)ျပင္သစ္
(၉)ဂ်ာမဏီ
(၁ဝ)ေဟာင္ေကာင္
(၁၁)အိနၵိယ
(၁၂)ဂ်ပန္
(၁၃)ေတာင္ကိုရီးယား
(၁၄)မေလးရွား
(၁၅)ေမာင္ဂိုလီးယား
(၁၆)နီေပါ
(၁၇)ပါကစၥတန္
(၁၈)ဖိလစ္ပိုင္
(၁၉)ဆြီဒင္
(၂ဝ)ယိုးဒယား
(၂၁)အေမရိကန္
(၂၂)ရုရွား
(၂၃)ေတာင္ဗီယက္နမ္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ဘဏ္
ကမၻာ့ဘဏ္ကို ၁၉၄၆ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ (၂၅)ရက္ေန့က အဖြဲ့ဝင္နိုင္ငံ (၄၁)နိုင္ငံျဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ဘာသာဝင္မ်ား
ရိုမန္ကက္သလစ္ဘာသာဝင္ ၂၃၂ သန္း၊ အမ်ားအားျဖင့္ ဥေရာပတိုက္တြင္ ေနထိုင္ျကသည္။
ပရိုတက္စတင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ ၇၆.၅ သန္း ရွိသည္။
အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ ၄၃ဝ သန္း။
ဟိနၵူ၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ တာအိုဝါဒနွင့္ကြန္ျဖူးရွပ္ဘာသာဝင္ေပါင္း (၃၃ဝ)သန္း။
ဂ်ူးဘာသာဝင္မွာ အစၥေရးနိုင္ငံတြင္ အေနမ်ားျပီး တစ္ကမၻာလံုး၌ ၁၂ သန္း ရွိသည္။
ကမၻာေပၚတြင္ မူလက ဘာသာျကီး (၂)မ်ိုးသာ ရွိခဲ့သည္။
(၁)ဟိနၵူဘာသာ၊ (၂)မူဆလင္ဘာသာ၊ ဟိနၵူဘာသာမွ ဗုဒၶဘာသာ ေပါက္ဖြားခဲ့ျပီး မူဆလမန္ဘာသာမွ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ေပါက္ဖြား ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ရုပ္ျမင္သံျကားတယ္လီဖံုး
၁၉၆၁ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာအတြင္း ေမာ္စကိုလီနင္ဂရက္နွင့္ကိ(ဗ္)ျမို့ကို ဆက္သြယ္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာေျမျကီး၏ဆြဲငင္အား
၄င္းဆြဲငင္အားကကို ရုန္းကန္နိုင္ရန္ တစ္စကၠန့္လွ်င္ ၇ မိုင္၊ တစ္နာရီလွ်င္ (၂၅၂ဝ)မိုင္ ျမန္ရမည္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ျမြေအမ်ိုးေပါင္း
ကမၻာေပၚတြင္ ျမြေအမ်ိုးအစားေပါင္း ၁၇ဝဝ ခန့္ ရွိျပီး ၃ဝဝ ေက်ာ္မွာ အဆိပ္ရွိေသာ ျမြေမ်ား ျဖစ္ျကေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့ရဲညီလာခံ
၁၉၅၄ ခုနွစ္တြင္ အီတလီျပည္ ေရာမျမို့၌ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရဲအဖြဲ့ညီလာခံကို က်င္းပရာ ဗမာျပည္မွ ရဲခ်ုပ္ဦးဘေမာင္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ကမၻာ့ရဲအဖြဲ့ဥကၠ႒ဌမွာ ဘယ္လ္ဂ်ီယံလူမ်ိုး (F.E.Louwage) လူးဝပ္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ရုပ္ေသး(၃)မ်ိုး
(၁)ျကိုးဆြဲရုပ္ေသး၊ (၂)တုတ္ထိုးရုပ္ေသး၊ (၃)အိတ္စြပ္ရုပ္ေသး။
ဥေရာပတိုက္ ဂ်ာမဏီ ျပင္သစ္ အီတလီ အဂၤႅန္ စသည္တို့၌ ခရစ္နွစ္ ၁၂ဝဝ ခန့္ကတည္းက ရုပ္ေသး ေခတ္စားခဲ့သည္။ အင္ဒိုနီး ရွားတြင္ "ဝါယမ္း"ေခၚ တုတ္ထိုးရုပ္ေသးမွာ ယခုတိုင္ ကမၻာေက်ာ္၏။ အိနၵိယတြင္ အိတ္စြပ္ရုပ္ေသး မရွိေပ။ တရုတ္သမိုင္းအရ ခရစ္မေပၚမီ နွစ္ေပါင္း ၁ဝဝဝ၊ ယခုနွစ္ေပါင္း ၃ဝဝဝ ခန့္က "ယင္ဇီ"ဆိုသူက ရုပ္ေသးကို စထြင္ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။
ရုပ္ေသးကို သကၠတဘာသာျဖင့္ ပုျတက-ပုျတိက ပုတၱလိက ဟုေခၚ၍ အဓိပၸါယ္မွာ ယဉ္မင္းရုပ္ ျဖစ္သည္။ အီတာလ်ံဘာသာျဖင့္ "ပုပ" ဟုေခၚသည္။
ဗမာရုပ္ေသးရုပ္မ်ား
(၁)နတ္ကေတာ္ရုပ္ ၂ ခု။
(၂)ျမင္းရုပ္ ၁ ခု။
(၃)ဆင္အျဖူအမဲရုပ္ ၂ ခု။
(၄)ေမ်ာက္ရုပ္ ၁ ခု။
(၅)ျကက္တူေရြးရုပ္ ၁ ခု။
(၆)နဂါးရုပ္ ၁ ခု။
(၇)ဘီလူးရုပ္ ၂ ခု။
(၈)ေဇာ္ဂ်ီရုပ္ ၁ ခု။
(၉)ဝန္ရုပ္ ၄ ခု။
(၁ဝ)ဘုရင္ရုပ္ ၁ ခု။
(၁၁)မင္းသားရုပ္ ၁ ခု။
(၁၂)မင္းသမီးရုပ္ ၁ ခု။
(၁၃)မင္းသားျကီးမ်က္နွာနီနွင့္မ်က္နွာျဖူရုပ္ ၂ ခု။
(၁၄)ပုဏၰားရုပ္ ၁ ခု။
(၁၅)ရေသ့ရုပ္ ၁ ခု။
(၁၆)နတ္ရုပ္ ၁ ခု။
(၁၇)ျဗဟၼာရုပ္ ၁ ခု။
(၁၈)အမယ္အိုရုပ္ ၁ ခု။
(၁၉)လူျပက္ရုပ္ ၂ ခု။
ျမန္မာနွစ္ ၁၁၃၈ ခု၊ ခရစ္နွစ္ ၁၇၇၆ ခုတြင္ နန္းတက္ေသာ ငစဉ့္ကူးမင္းလက္ထက္ သဘင္ဝန္ ဦးေသာ္က စထြင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-ဒုတြဲ)
ကမၻာ့လူငယ္ ေက်ာင္းသားပြဲေတာ္
ပထမအျကိမ္ ကမၻာ့လူငယ္ ေက်ာင္းသားပြဲေတာ္ကို ၁၉၄၇ ခုနွစ္တြင္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္နိုင္ငံ(ပရိဂ္)ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း (၇၁)နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေပါင္း ၁၇ဝဝဝ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။
ဒုတိယအျကိမ္ပြဲေတာ္ကို ၁၉၄၉ ခုနွစ္၊ ဟန္ေဂရီနိုင္ငံ သူဒါပတ္ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၉ဝ ေက်ာ္မွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ ခဲ့ျကသည္။
တတိယအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၁ ခုနွစ္၊ ဂ်ီဒီအာအေရွ့ဂ်ာမဏီ ဘာလင္ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁ဝ၄ နိုင္ငံမွ လူငယ္ေက်ာင္း သားကိုယ္စားလွယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။
စတုတၳပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၃ ခုနွစ္တြင္ ရူေမးနီးယားနိုင္ငံ ဘူခါရက္တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၁ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ ျကသည္။
ပဉၥမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၅ ခု၊ ပိုလန္နိုင္ငံ ဝါေဆာျမို့၌ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၄ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။
ဆ႒ဌမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၇ ခု၊ ဆိုဗီယက္နိုင္ငံ ေမာ္စကိုျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၃၁ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ ျကသည္။
သတၱမေျမာက္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၉ ခုနွစ္၊ ဩစျတီးယားနိုင္ငံ ဗီယင္နာျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၂ နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားေပါင္း (၁၈ဝဝဝ)ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။
အ႒ဌမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၆၂ ခု၊ ဖင္လန္နိုင္ငံ ဟယ္စင္ကီျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၃၈ နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားေပါင္း ၁၈ဝဝဝ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။
နဝမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၆၅ ခု၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားနိုင္ငံ(အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား)ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၈ဝ ေက်ာ္မွ လူငယ္ ေပါင္း တစ္ေသာင္းေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့လူဦးေရ
၁၉၆၂ ခုနွစ္လယ္အထိ ကမၻာ့လူဦးေရ ၃၁၃၅ သန္း၊ တစ္နွစ္လွ်င္ ၂.၁ ရာခိုင္နႈန္း တိုးသည္။
လူဦးေရအမ်ားဆံုးနိုင္ငံမွာ တရုတ္ျပည္ ျဖစ္ျပီး သန္း ၆၇ဝ နွင့္ ၆၈ဝ ျကား ရွိသည္။
ဒုတိယ အိနၵိယ၊ သန္း(၄၄၉)။
တတိယ ဆိုဗီယက္၊ သန္း(၂၂၁)။
အေမရိကန္ သန္း(၁၈၇)။
အင္ဒိုနီးရွား ၉၈ သန္း။
ပါကစၥတန္ ၉၇ သန္း။
ဂ်ပန္ ၉၅ သန္း။
ဘရာဇီးလ္ ၇၅ သန္း။
အေနာက္ဂ်ာမဏီ ၅၅ သန္း။
ျဗိတိန္ ၅၃ သန္း။
ျပင္သစ္ ၄၅ သန္းခြဲ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့လက္ေဝွ့ခ်န္ပီယံမ်ား
(၁)ကက္ရွက္ကေလး
(၂)ေဒါက္ဂ်ံုး
(၃)ကလိုက္လင္ဝီလ်ံ
(၄)တီလီဒင္နီရဲလ္
(၅)အာနီးသာရဲယ္လ္
(၆)ဟင္နရီကူးပါး
(၇)ဖရိုက္ပက္တာဆင္
(၈)ဇီရာေဖာ္လီ
(၉)ေရာ္ဂ်ာရစ္ရွား
(၁ဝ)တက္ထစပင္ဇ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္း
ရုရွားျပည္ရွိ ဇာေကာ္လိုကို ေခၚ ေခါင္းေလာင္းဘုရင္မွာ ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုး ျဖစ္သည္။ အျမင့္ ၁၉ ေပ၊ ၃ လက္ မ။ အဝက်ယ္ ေပ ၆ဝ၊ ၉ လက္မ။ ျဗက္အထူ ၂ ေပ။ အေလးခ်ိန္ တန္ ၁၈ဝ။ ထိုေခါင္းေလာင္းျကီးကို ရုရွားဘုရင္မ ျကီး ကက္သရင္း၏လက္ထက္တြင္ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးငွက္
ေအာ(စ္)ထရစ္(ခ်္) Ostrich အရပ္ ၈ ေပ။ ေပါင္ ၃ဝ။ မပ်ံနိုင္ပဲ ေျပးလွ်င္ ျမင္းထက္ ျမန္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး တယ္လီစကုပ္
ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးတယ္လီစကုပ္သည္ အေမရိကန္ျပည္ နယူးေယာက္၌ ရွိျပီး ၄င္းသည္ ၆၃ ေပ ရွိျပီး ၂၁ တန္ ေလးသည္။ ထိုတယ္လီစကုပ္ကကို လွ်ပ္စစ္ေမာ္တာျဖင့္ မည္သည့္ဘက္မဆို ေရြ့လ်ားနိုင္ေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးေလဆိပ္
အေမရိကန္ျပည္ နယူးေယာက္ျမို့ လာဂါဒီယာေလဆိပ္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး သမုဒၵရာ
ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးသမုဒၵရာမွာ (ပစိဖိတ္) ျဖစ္ျပီး ကမၻာ့အေရွ့ဘက္တြင္ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး သတၱဝါ
ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးေသာ သတၱဝါမွာ ေဝလငါး ျဖစ္ျပီး တန္ခ်ိန္ ၇၅ နွင့္ ၈၈ ေပခန့္ ရွည္တတ္ေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အတိုင္းအဆ
ကမၻာျကီးတစ္ခုလံုး၏အက်ယ္အဝန္းမွာ ၁၉၆၉၅ဝဝဝဝ စတုရန္းမိုင္ ရွိျပီး ကုန္းေျမပိုင္းမွာ ၅၈ဝ၆၅ဝဝဝ စတုရန္းမိုင္ ရွိသည္။ ေရပိုင္းမွာ ၁၃၈၈၈၅ဝဝဝ မိုင္ ရွိသည္။
ကမၻာျကီးတစ္ခုလံုး၏ခန့္မွန္းေျခ အေလးခ်ိန္မွာ တန္(၆...ဝ)(ေျခာက္၏အေနာက္ သုည အလံုးေရ ၂၁ လံုးရွိသည္။) ခန့္ရွိေပသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့အနက္ဆံုး ေရျပင္
ဖိလစ္ပိုင္ကြ်န္းစုအပါအဝင္ (မင္ဒနာအို)ကြ်န္းအနီးရွိ ေရျပင္သည္ ေပ(၃၅ဝဝဝ) ၆ မိုင္ခြဲ နက္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျမင့္ဆံုး အေဆာက္အဦ
အင္ပါယာစတိတ္ (Empire State Building) ၂၈၄ ေပ ျမင့္ျပီး အထပ္ေပါင္း (၁ဝ၂)ထပ္ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အမ်ိုးသား အားကစားပညာရပ္မ်ား
၁။ ဂ်ပန္(Jujitsu)ဂ်ူဂ်စ္ဆု။
၂။ ဩစေျတးလ် (Cricket) ခရစ္ကက္။
၃။ စေကာ့တလန္(Rugby Fottball) ရပ္ဘီေဘာလံုးကစားနည္း။
၄။ အေမရိကန္(Base Ball) ေဘ့စ္ေဘာ။
၅။ကေနဒါ(Ice Hockey) အိုက္စ္ေဟာ္ကီ။
၆။ စပိန္(Bull Fighting) နြားသိုးနွင့္ပုတ္သတ္ျခင္းကစားနည္း။
ကမၻာ့အရွည္ဆံုး ျမစ္တစ္ခ်ို့
၁။နိုင္း(လ္)ျမစ္ မိုင္ ၄ဝဝဝ။
၂။မစၥစ္စပီး မစ္ဆိုရီျမစ္ မိုင္ ၄၂ဝဝ။
၃။အေမဇံုျမစ္ မိုင္ ၃၉ဝဝ။
၄။အြပ္အာတစ္(ရွ္)ျမစ္ မိုင္ ၃၂ဝဝ။
၅။ယန္စီျမစ္ မိုင္ ၃၁ဝဝ။
ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတား
အေမရိကန္ျပည္ရွိ ဆန္ဖရန္စစၥကို အုကၠရန္တံတား၊ ၈ မိုင္ ၂ ဖာလံု ရွည္လ်ားသည္။ ၁၉၃၆ ခုနွစ္က ဖြင့္လွစ္ခဲ့ျပီး ျမန္မာေငြ ၃၆ ကုေဋ ကုန္က် သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာေအးေစတီ
ရန္ကုန္ျမို့လယ္မွ ေျမာက္ဘက္ ၇ မိုင္အကြာ ေရကူးရပ္ သီရိမဂၤႅာကုန္းတြင္ တည္ရွိသည္။ သီရိမဂၤႅာကမၻာေအးေစတီ ဟုေခၚသည္။ ယင္း ေစတီကို ၁၉၅၂ ခုနွစ္တြင္ ဦးနု ျကီးမႉး၍ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ရည္စူးျပီး တည္ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဉာဏ္ေတာ္အျမင့္ ၇၈ ေတာင္ ၂ မိုက္ျဖစ္ သည္။ ေစတီေတာ္၏လိုဏ္အတြင္း၌ အလယ္ဌာပနာတိုက္ကို ပတ္၍ ဘဒၵကမၻာတြင္ ပြင့္ေတာ္မူဆဲ ဘုရားငါးဆူကို ပူေဇာ္ေသာအားျဖင့္ ဆင္းတု ေတာ္ျကီးငါးဆူကို တည္ထားသည္။ ဆင္းတုေတာ္မ်က္နွာမူရာတြင္ မုခ္(၅)ခုရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာေအးရွိ ဗုဒၶျပတိုက္
ဗုဒၶျပတိုက္ကို ၁၉၆၄ ခုနွစ္၊ ဧျပီလ ၂၅ ရက္ေန့က ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ အလ်ား ၁၄၃ ေပ၊ အနံ ၈၁ ေပ၊ အျမင့္ ၄၅ ေပ၊ အက်ယ္အဝန္း စတုရန္းေပ ၅ဝဝဝ ျဖစ္ျပီး (၁ဝ)သိန္း ကုန္က်ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၼဝါကိုးခဏ္း
(၁) ကထိန္ခင္း၊ ကထိန္နႈတ္ကမၼဝါ - ကထိနခနၶက။
(၂) ရဟန္းခံကမၼဝါ - ဥပသမၸဒခနၶက။
(၃) သိမ္သမုတ္သိမ္နႈတ္ကမၼဝါ - သီမာခနၶက။
(၄) ဥပုသ္အိမ္သမုတ္ကမၼဝါ - ဥေပါသထဂါရခနၶက။
(၅) ေထရ္သမုတ္ကမၼဝါ - ေထရသမၼုတိခနၶက။
(၆) နာမည္သမုတ္ကမၼဝါ - နာမသမုတိခနၶက။
(၇) နိသွ်ည္းလြတ္သမုတ္ကမၼဝါ - နိႆယဘူမိသမၼုတိခနၶက။
(၈) ေက်ာင္းေနရာသမုတ္ကမၼဝါ - ကပၸိယဘူမိသမၼုတိခနၶက။
(၉) ေက်ာင္းေနရာ ျကည့္ရႈစစ္ေဆးရန္ သမုတ္ေသာ ကမၼဝါ - ကုဋိဝတၳု ဩေလာကနသမၼုတိခနၶက။
ဤကမၼဝါကိုးေစာင္အျပင္ ကမၼဝါထုပ္တိုင္း၌ ပါေသာ ဝတ္ေဆာင္ရာ၌ ဖတ္ရေသာ ကမၼဝါ - ဝတၱခနၶကလည္း တစ္ ေစာင္ အပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကန္
ကန္ (နာမ္)
အမ်ားအားျဖင့္ လူတို့ တူးဆည္ထားေသာ ေရအိုင္။
ကန္ (နာမ္)
ေလွစီးေသာ သတို့သမီးငယ္ရုပ္ျဖင့္ မွတ္သားထားေသာ ရာသီ။ (၁၂-ရာသီတြင္ ၆ အမွတ္ ရာသီ။ ေတာ္သလင္းလနွင့္ တိုက္ဆိုက္သည္။ [သ]
ကနၱာရ (၈)မ်ိုး
ခက္ခဲျကမ္းတမ္း၍ လြန္ေျမာက္ရန္ ခက္ခဲေသာ ခရီးလမ္းကို ကနၱာရခရီးဟု ေခၚသည္။
(၁) ဓားျပ ခိုးသားတို့ ခိုးဆိုး တိုက္ခိုက္ရာ ခရီးလမ္း - ေစာရကနၱာရ။
(၂) ေသာက္သံုးရန္ ေရမရွိေသာ ခရီးလမ္း - နိရုဒကကနၱာရ။
(၃) သားရဲတိရစၦာန္တို့ ေသာင္းက်န္း ရန္မူေသာ ခရီးလမ္း - ဝါနုကနၱာရ။
(၄) ဘီလူး၊ သရဲ၊ တေစၦ တို့ ဆိုးသြမ္းရာ ခရီးလမ္း - အမနုႆကနၱာရ။
(၅) အလြန္က်ယ္ေျပာသည့္ ေရျပင္ ပင္လယ္ခရီးလမ္း - ဥဒကကနၱာရ။
(၆) အစာအာဟာရ မရွိေသာ ခရီးလမ္း - အပၸဘကၡာကနၱာရ။
(၇) ေျခလ်င္ျဖင့္ ျဖတ္ေက်ာ္ရန္ ခက္ခဲေသာ ေတာအုပ္ ခရီးလမ္း - ဝနကနၱာရ။
(၈) ရွည္လ်ားေသာ သဲျပင္ခရီးလမ္း - ဝါဠုကနၱာရ။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္
ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ စာဆိုေတာ္အျဖစ္ျဖင့္ ထင္ရွားေသာ ပုဂၢိုလ္ ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္ ျပုစုခဲ့ေသာ ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္းေမတၱာစာ၊ ေလာကသာရပ်ို့တို့မွာ ျမန္မာဂနၳဝင္တြင္ ယေန့တိုင္ ထင္ရွားေက်ာ္ျကားေနသည္။ ဆရာေတာ္သည္ အရီးေတာ္ စစ္ကိုင္းျမို့စား မင္းလွထြတ္၏ဆရာရင္း ျဖစ္သည္။ ဒုတိယမင္းေခါင္နွင့္သားေရွြနန္းေျကာ့ရွင္တို့ လက္ထက္တြင္ ထင္ရွားေက်ာ္ျကားေသာ ဘုရင့္အကိုးကြယ္ခံ ဆရာေတာ္ျကီး ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္၏ေမြးဖြားရာ ခုနွစ္ သကၠရာဇ္ အတိအက်ကို မသိရွိျကေပ။ စစ္ကိုင္းျမို့ စီရင္စု ျမင္းမူျမို့မွ နွစ္တိုင္ကြာ ထီးေဆာင္းရြာေျမာက္ဘက္ရွိ ကန္ေတာ္ရြာတြင္ ဖြားျမင္သည္ဟု သိရွိရသည္။ အင္းဝဘုရင္ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေဆာက္လုပ္ လႉဒါန္းေသာ ကန္ေတာ္ရြာေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသံုးသျဖင့္ ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္ဟု ထင္ရွားျခင္း ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကန္ဒီသြား ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့ (၁၉၄၅)
စစ္ျပီးေခတ္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ ျပန္လည္ဖြဲ့စည္းေရးအတြက္ သီရိလကၤာနိုင္ငံ ကန္ဒီေဆြးေနြးပြဲသို့ တက္ေရာက္ျက သည့္ ျမန္မာ့ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
၁။ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း
၂။ ဗိုလ္လက်ာ္
၃။ ဗိုလ္ေနဝင္း
၄။ ဗိုလ္ေဇယ်
၅။ သခင္သန္းထြန္း
၆။ ဦးဘေဘ
၇။ ေစာဘဦးျကီး
၈။ ဗိုလ္ေက်ာ္ေဇာ
၉။ ဗိုလ္ေမာင္ေမာင္
၁ဝ။ ဗိုလ္ေဇာ္မင္း (ဦးေမာင္ေမာင္ေက်ာ္ဝင္း)
၁၁။ ဦးညိုထြန္း
ျမန္မာနိုင္ငံ စစ္ေျပးအစိုးရ အျကံေပးပုဂၢိုလ္ ဦးတင္ထြဋ္လည္း ေဆြးေနြးပြဲသို့ တက္သည္။ (ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ သမိုင္း အဘိဓာန္ - ျမဟန္)
ဆက္ရန္
