ကမ္၊ ကန္

ကမ္ (နာမ္)

လမုမ်ိုးအဝင္ ဒီေခ်ာင္းသစ္ပင္ျကီးတစ္မ်ိုး။
ကမၸေလြ

ကမၸေလြသည္ စာပုေလြပင္ ျဖစ္၏။ "စာပုေလြ ရင္မွာ ပိုက္ပါလို့ ေက်ာင္းေတာ္ကိုတဲ့ လိုက္မယ္ျပင္" ဟူေသာ ေဗ်ာသံ ေတးသြားကို ျမန္မာတိုင္းလိုလို ျကားဖူးျပီး ျဖစ္၏။ ဤစာပုေလြ (သို့မဟုတ္) ကမၸေလြကား ေပစာထုပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ တေနရာထဲ အေဖြအရွာ လြယ္ေစျခင္းငွာ က်မ္းစာ၊ ေပစာ၊ ကမၸေလြ၊ စာေခြ၊ ကညစ္ စသည္ ေပစာနွင့္သက္ဆိုင္ရာ အားလံုးကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဖာ္ျပလိုက္သည္။

ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ စကၠူနွင့္ ပံုနွိပ္စက္ကို အသံုးမျပုမီ ေရွးအခါက ေပရြက္တြင္ ကညစ္တံျဖင့္ စာေရးရသည္။ ေပရြက္ တြင္ ေရးသျဖင့္ "ေပစာ" ဟုေခၚသည္။ ေပစာမွာ သံုးမ်ိုးရွိ၏။

၁။ မင္ေရးေပ - တရုပ္ျပည္မွ ရေသာ မင္ျဖင့္ ေရးသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေလာက္မွစ၍ အသံုးျပုသည္။

၂။ ကညစ္ေရး ေပ - ေပရြက္တြင္ ကညစ္ျဖင့္ ေရးျခင္း ျဖစ္သည္။ ကညစ္မွာ အဖ်ားနွစ္ဘက္ ခြ်န္ေနေသာ စာေရးကိရိ ယာပစၥည္း ျဖစ္သည္။

၃။ ေရွြဇီဇဝါေပ - ၄င္းကို ေဆးဒါန္းေရွြခ်ေပ ဟူ၍လည္း ေခၚသည္။ ေပေပၚတြင္ ေရွြစာလံုးျဖင့္ ေရးထိုးထားျခင္း ျဖစ္ သည္။ ကမၼဝါမ်ား ေရးရာတြင္ ပို၍ အသံုးျပုသည္။ ေရွြကမၼဝါ ဟုေခၚသည္။ ေရွြေပလွြာမွာ ေပရြက္ေပၚတြင္ ေရွြစာလံုး ျဖင့္ ေရးထားေသာ ေပလွြာ တစ္နည္း စာလွြာပင္ ျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္ ေရွြေပလွြာ ဟူေသာ ေဝါဟာရမွာ တစံုတဦးက အေျကာင္းအရာ တခုခုကို လူအမ်ား ယံုျကည္ေစရန္ အခ်ီးအျမွောက္ အျခိမ္းအေျခာက္မ်ားနွင့္ လည္ဆည္ေရး၍ တိတ္တဆိတ္ လွ်ို့ဝွက္ျပီး အဆင့္ဆင့္ ကမ္းေသာစာ ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ ရရွိေလသည္။

အျကမ္းအားျဖင့္ ေပစာရြက္မွာ အလ်ား ၂၄ လက္မေက်ာ္ ဗ်က္ ၄ လက္မခန့္ ရွိ၍ တဖက္ခြက္ တဖက္ခံုး ျဖစ္သည္။ ခြက္ေနသည့္ဘက္ကို စာ​ဝမ္းဟုေခၚျပီး ခံုးေနေသာ ဘက္ကို စာေျကာဟု ေခၚသည္။ ေပစာကို ေရတြက္ရာ၌ သခၤ࿿်ာ နံပါတ္ မထိုး၊ အကၡရာနံပါတ္ ထိုးေလသည္။ ေပ ၁၂ ရြက္ကို တစ္အဂၤ࿿ါဟု ေခၚသည္။ ထိုတစ္အဂၤ࿿ါကို အကၡရာျဖင့္ ရြက္ ေရကမၸည္းထိုးရာ၌ (က၊ ကာ၊ ကိ၊ ကီ၊ ကု၊ ကူ၊ ေက၊ ကဲ၊ ေကာ့၊ ေကာ္၊ ကံ၊ ကား) ဟူ၍ ေရးမွတ္သည္။ ေနာက္ထပ္ တဖန္ စာမ်က္နွာထိုး အဂၤ࿿ါဖြဲ့လိုေသာ္ (ခ၊ ခါ၊ ခိ၊ ခီ၊ ခု၊ ခူ) စသည္ျဖင့္ ေရးထိုးေလသည္။ ေပစာ တထုပ္တြင္ ေပစာ ခ်ပ္ေရ မည္ေရြ့မည္မွ် ရွိရမည္ဟူ၍ ကန့္သတ္ခ်က္ မရွိေပ။ ေရးမွတ္သည့္စာ အတိုအရွည္ လိုက္၍ အနည္းအမ်ား ရွိ ေလသည္။

ေပစာတထုပ္တြင္ ေရွ့ဦးဆံုး ေပခ်ပ္နွင့္ေနာက္ဆံုး ေပခ်ပ္ကို အျပည့္ မေရးရေပ။ အလယ္ေလာက္တြင္သာ ေရး၍ ေဘးနွစ္ဘက္ နွစ္ခ်က္ကို ခ်န္ထားသည္။ ထိုေပရြက္နွစ္ခ်ပ္ကို (ပလႅင္ခ်ပ္)ဟု ေခၚေလသည္။ ေပခ်ပ္မ်ား မေရြ့ေစရန္ ေဘးနွစ္ဘက္မွ ေဖာက္လ်က္ တုတ္ျဖင့္ထိုးသီထားသည္။ ၄င္းအေပါက္ကို (ပလႅင္ေပါက္)ဟု ​ေခၚျပီး သီထိုးသည့္တိုင္ ကို (ပလႅင္တိုင္) ဟုေခၚေလသည္။ ေပစာထုပ္ တစ္ထုပ္တြင္ အေပၚဆံုးနွင့္ေအာက္ဆံုးတြင္ ေပရြက္ ၂ ရြက္ ၃ ရြက္ကို အပိုထည့္ထားသည္။ ထူရန္နွင့္စာရွိေသာ ေပအတြက္ အကာအကြယ္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းအပို ထည့္ထားေသာ ေပခ်ပ္မ်ား ကို (ပလႅင္ခံ) ဟုေခၚသည္။

ေပထုပ္ရွိ ေပရြက္မ်ား၏ ေဘးစြန္းမ်ားကို ေရွြ၊ ေဆးနက္ စသည္ သုတ္လိမ္းရေလသည္။ ေလးဘက္လံုး ေရွြခ်ထား လွ်င္ ထိုေပကို (ေရွြမ်ဉ္းေရွြပိန္းေပ) ဟုေခၚ၏။ မတတ္နိုင္၍ ေဘး သို့မဟုတ္ ထိပ္နွစ္ဘက္ကိုသာ ေရွြခ်လွ်င္ (ျကံဆစ္ ေပ) ဟုေခၚသည္။ ေဘးစြန္းမ်ားကို ေဆးနက္ သုတ္ထားလွ်င္ (မ်ဉ္းနက္ေပ) ဟုေခၚသည္။ တဖန္ အနီေရာင္ ဟသၤ࿿ာ ျပဒါးကို သုတ္လွ်င္ (မ်ဉ္းနီေပ) ဟု ေခၚဆိုျကျပန္သည္။ ဤသို့ျဖင့္ ျပုလုပ္စီရင္ထားသည့္ အဆင့္လိုက္ အမည္နာမ ကြဲျပားေသာ္လည္း မည္သည့္ ေပအမ်ိုးအစားတြင္ မည္သည့္စာမ်ိုးသာ ေရးရမည္ ဟူေသာ ကန့္သတ္ခ်က္ မရွိေပ။ နွစ္သက္ရာေပတြင္ နွစ္သက္ရာ စာကို ေရးမွတ္နိုင္သည္သာ ျဖစ္၏။

ေပထုပ္ ထက္ေအာက္ကို ညွပ္လ်က္ ဟသၤ࿿ာျပဒါး သုတ္ထားေသာပ်ဉ္၊ သစ္သားျပားနွစ္ခုျဖင့္ အဖံုးသဖြယ္ ဖံုးအုပ္ ညွပ္ထားေလသည္။ ထိုေပခ်ပ္ကို ညွပ္ထုပ္ေသာ သစ္ျပားနွစ္ခ်ပ္ကို (က်မ္း) ဟုေခၚေလသည္။ ၄င္းကို အစြဲျပု၍ ထုပ္ထားေသာ ေပစာကိုလည္း (က်မ္းစာ) ဟုေခၚေလသည္။ ကိုးခန္းပ်ို့ကို ေရးထားေသာ ေပစာထုပ္ကို ယူမည္ ဆိုလွ်င္ ပ်ို့ေရးထားေသာ ေပရြက္ကိုသာ ယူရသည္ မဟုတ္။ ထုပ္ညွပ္ထားေသာ (က်မ္း)ကိုပါ ယူရေလသျဖင့္ ကိုးခန္းပ်ို့သည္ က်မ္းတေစာင္ ျဖစ္၏ဟု မွတ္ယူျကသည္။ (က်မ္း) (က်မ္းစာ) ဟူေသာ စကားရပ္သည္ ထိုမွစ ျဖစ္ေပၚလာသည္။

ေပစာကို က်မ္းျဖင့္ ထုပ္ျပီးေနာက္ အျပင္မွ အဝတ္စနွင့္ ျဖစ္ေစ၊ ဝါးျဖင့္ျပီးေသာ ယင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ ရစ္ပတ္ရျပန္သည္။ ဤအခါတြင္မွ (ကမၸေလြ) သို့မဟုတ္ (စာပုေလြ) ျဖစ္လာသည္။ တဖန္ ထိုစာပုေလြကို အဝတ္ျကိုးျဖင့္ စည္းရျပန္၏။ စည္းေသာ ျကိုးကို (စာစည္းျကိုး) ဟုေခၚျပန္သည္။ ေပထုပ္ျကိုး ဟူ၍လည္း ေခၚျကသည္။ ၄င္းေပထုပ္ျကိုးတြင္ စာကမၸည္းမ်ား ေရးထိုးထားေလသည္။ ေရးထိုးထားေသာ စာကမၸည္းမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေပထုပ္ (ကမၸေလြ)ကို လႉေသာ အလႉ့ရွင္တို့၏ အလႉဒါန မွတ္တမ္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဘုရား တည္ျပီးေနာက္ ေက်ာက္စာတိုင္ စိုက္ထူသည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္၏။

ေရွးအခါက ေပစာကို ရဟန္းေတာ္မ်ားသာ မဟုတ္ လူပုဂၢိုလ္မ်ားလည္း ဖတ္မွတ္ေလ့လာသည္သာ ျဖစ္၏။ ေပစာ မ်ားကို အမ်ိုးသမီးမ်ား ဖတ္မွတ္သည့္အခါ ဒူးေပၚ ေပါင္ေပၚ တင္၍ မဖတ္ရေပ။ ထမီနွင့္မထိရန္ သတိထားကိုင္၍ ဖတ္ရသည္။ ဖတ္ျပီးလွ်င္ ကလပ္တြင္ ရိုေသစြာ တင္ထားရသည္။ ေပစာ တင္သည့္ကလပ္ကို သီးသန့္ ျပုလုပ္ထားရ ၏။ (စာခြ်န္၊ စာေခြကိုလည္း ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၺလာသီး (Sweet Lemons)

ပံုသဏၭာန္ - ပင္ငယ္မ်ိုး ျဖစ္၍ အသီးသည္ လိေမၼာ္သီးခန့္ ရွိ၏။

ဂုဏ္သတၱိ - ေအးခ်ိုခ်ဉ္ ရသာရွိ၏။ အဆင္းနွင့္အသံကို ေကာင္းေစ၏။ ဝမ္းမီးကို ေတာက္ေစ၏။ သုက္ကို ပြားေစ ၏။

ေပ်ာက္ကင္းနိုင္သည့္ေရာဂါမ်ား - သုက္အားနည္းေရာဂါ၊ ေရငတ္ေရာဂါ၊ အစာမေျကေရာဂါ၊ ​မူးေဝေမာပန္းျခင္းတို့ တြင္ အသီးမွည့္ (သို့) အသီးရည္ကို စားေသာက္သင့္၏။ (ပညာအလင္းျပ ေဆးအဘိဓာန္)

ကမ္ဘာလင္ ေဆြးေနြးပြဲ (၁၉၄၅)

ျမန္မာျပည္ စစ္ေျပးဘုရင္ခံ ေဒၚမန္စမစ္နွင့္ ျမန္မာတို့ဘက္မွ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၊ သခင္သန္းထြန္း၊ ဦးဘေဘ၊ ဦးဆက္၊ ဆာေမာင္ျကီး၊ ဦးဘဦး၊ ဦးပု၊ ဦးဆစ္ဒနီလူနီ၊ ဦးဘသန္း၊ ဦးဘိုးေဗ်ာ့၊ ဦးဘကေလး၊ ခန္းဗဟာဒူးနိုက္ကြား ရားနွင့္ ဦးခူအိခြက္တို့ ရန္ကုန္ျမစ္အတြင္းရွိ ကမ္ဘာေလ စစ္သဘၤ࿿ော (HMS Cumberland) ေပၚ၌ ၁၉၄၅ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ ၂ဝ ရက္ေန့တြင္ ျပုလုပ္ေသာ ေဆြးေနြးပြဲ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏အနာဂတ္အုပ္ခ်ုပ္ေရးနွင့္ လြတ္လပ္ေရး ကိစၥ ေဆြးေနြးျကသည္။ (ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာသမိုင္း အဘိဓာန္ - ျမဟန္)
ကမၻာ (၆)မ်ိုး

(၁)သာရကမၻာ - ဘုရားတစ္ဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။

(၂)မ႑ဍကမၻာ - ဘုရားနွစ္ဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။

(၃)ဝရကမၻာ - ဘုရားသံုးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။

(၄)သာရမ႑ဍကမၻာ - ဘုရားေလးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။

(၅)ဘဒၵကမၻာ - ဘုရားငါးဆူ ပြင့္ေသာကမၻာ။

(၆)သုညကမၻာ - ဘုရားမပြင့္ေသာ ကမၻာ။ (ဗုဒၶဝံသပါဠိ)
ကမၻာကပ္(၄)မ်ိုး

(၁)အာယုကပ္ - ဆယ္နွစ္တမ္း၊ ၁ဝဝ တမ္း စသည္အားျဖင့္ အသခၤ࿿်ေယ်သို့တိုင္ေအာင္ အဆင့္ဆင့္တက္၍ အသခၤ࿿်ေ ယ်မွ အဆင့္ဆင့္ ျပန္ဆင္းေသာ ဆယ္နွစ္၊ ၁ဝဝ နွစ္တမ္း စသည့္ တကန့္တကန့္ကို အာယုကပ္ တကပ္ဟုေခၚ၏။

(၂)အနၱရကပ္ - ဆယ္နွစ္တမ္းမွသည္ အသခၤ࿿်ေယ်သို့တက္၍ ထိုမွတဖန္ ျပန္ဆင္း၍ ဆယ္နွစ္တမ္းသို့ ျပန္ေရာက္သည္ ကို အနနၱရကပ္ဟုေခၚ၏။

(၃)အသခၤ࿿်ေယ်ကပ္ - အနၱရကပ္ (၆၄)ျကိမ္ ျပည့္ေျမာက္ပါက အသခၤ࿿်ေယ်တကပ္ ျဖစ္၏။

(၄)မဟာကပ္ - အသခၤ࿿်ေယ်(၄)ကပ္ ျပည့္သည္ကို မဟာကပ္ တကပ္ဟု ေခၚ၏။ (သို့မဟုတ္) တကမၻာဟုလည္း​ ေခၚ ၏။
ကမၻာ့ကေလးမ်ားေန့

လြန္ခဲ့ေသာ (၁၆)နွစ္ခန့္မွစ၍ ကမၻာ့အမ်ိုးသမီး ဒီမိုက​ရက္တစ္ ဖက္ဒေရးရွင္း (W.I.D.F) Women's International Democratic Federation က ဇြန္လ(၁)ရက္ေန့ကို ကမၻာ့ကေလးမ်ားေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၉ ခုနွစ္မွစ၍ ကမၻာတြင္ ကေလးမ်ားေန့ကို နိုင္ငံတကာတြင္ က်င္းပခဲ့ သည္။ အေမရိကန္ကမူ ေမလ (၁)ရက္ေန့ကို သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၉ ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလတြင္ ကုလသမဂၢအေထြေထြလွြတ္ေတာ္မွ ကေလးမ်ား၏ အခြင့္အေရး ေက်ညာစာတမ္းကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။

ကေလးမ်ား၏အခြင့္အေရး ေက်ညာစာတမ္း

(၁)လူ့ဂုဏ္သိကၡါနွင့္လူ့လြတ္လပ္မႈ အေျခအေနအေလ်ာက္ က်န္းမာေရးနွင့္တိုးတက္ေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ကေလးတိုင္း ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိျကရ မည္။

(၂)လူနာမည္တစ္ခုနွင့္လူမ်ိုး၏နာမည္တစ္ခုကို ကေလးတိုင္း ရပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၃)ပညာေရးခံစားခြင့္ကို ကေလးတိုင္း ရရွိျကရမည္။

(၄)လူ့ဘဝ လံုျခံုေရးျဖစ္ေသာ လူမႈေရး ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၅)လူသားတစ္ေယာက္အျဖစ္ အထူးတလည္ အသိအမွတ္ျပုျခင္းနွင့္ကာကြယ္ေစာင့္​ေရွာက္ျခင္းကို ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၆)လံုေလာက္ေသာ အစာအာဟာရကို စားသံုးနိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၇)လံုေလာက္ေသာ ေနအိမ္ အေဆာက္အဦမ်ားကို ရယူေနထိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၈)ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ေဆးဝါးကုသမႈကို ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၉)ေမတၱာတရားနွင့္နားလည္မႈတို့ကို ရယူခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၁ဝ)အသြင္အမ်ိုးမ်ိုးျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ဥေပကၡါျပုမႈ၊ ရက္စက္မႈ၊ ေသြးစုပ္မႈ၊ လူလူခ်င္း ခြဲျခားမႈ စသည္တို့မွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းတို့ကို ခံစားခြင့္ ရွိျကရမည္။

(၁၁)ကေလးသူငယ္တိုင္းကို ျငိမ္းခ်မ္းေရးစိတ္ဓာတ္၊ ခ်စ္ျကည္ေရးစိတ္ဓာတ္နွင့္ျကီးျပင္းလာေစရန္ အေစာင့္အေရွာက္ခံမႈကို ကေလးတိုင္း ရယူ ခံစားနိုင္ခြင့္ ရွိေစရမည္။

၁၉၆၅ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၆ ရက္မွ ၂ဝ ရက္ေန့ထိ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ျပန္ျကားေရးဌာနမွ ရန္ကုန္ ကမ္းနားလမ္းရွိ စာေပဗိမာန္တြင္ ကေလးစာေပ နွီးေနွာဖလွယ္ပြဲတစ္ရပ္ကို က်င္းပခဲ့သည္။ ၄င္းနွီးေနွာဖလွယ္ပြဲမွ ၆ နွစ္မွ ၈ နွစ္ ကေလးမ်ားအတြက္ ေတဇရုပ္စံုကာတြန္းစာေစာင္ ကို ထုတ္ေဝရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ (မွတ္ခ်က္။ ။၁၉၆၅ ခု၊ နိုဝင္ဘာလ ၁ ရက္​ေန့က ေတဇရုပ္စံုစာေစာင္ကို စတင္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အသက္ ၈ နွစ္မွ ၁၂ နွစ္ လူငယ္မ်ားအတြက္ ေရွ့ေဆာင္ဂ်ာနယ္ နွင့္ အသက္ ၁၂ နွစ္မွ ၁၆ နွစ္အတြက္ ဒို့ေက်ာင္းသားစာေစာင္တို့ကိုမူ နွီးေနွာပြဲ မတိုင္မီကလည္း ထုတ္ေဝခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ထိုနွီးေနွာဖလွယ္ပြဲသို့ ျပန္ျကားေရးဌာန၊ စာေပဗိမာန္နွင့္လူမႈဝန္ထမ္းဌာနတို့မွ အျကီးအကဲမ်ား၊ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡမ်ား၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဉ္ပါတီဌာနခ်ုပ္မွ ပုဂၢိုလ္မ်ား၊ စာေရးဆရာ သတင္းစာဆရာမ်ား၊ ပန္းခ်ီကာတြန္းဆရာမ်ား၊ ေက်ာင္းဆရာ ဆရာမမ်ား စသည့္ ကေလးစာေပဆိုင္ရာ ပုဂၢိုလ္မ်ား ၇ဝ ခန့္ တက္ေရာက္ေဆြးေနြးျကသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ကုလသမဂၢရွိ အဖြဲ့အစည္းမ်ား

၁။ World Health Organisation (W.H.O) ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ့

၂။ United Nations Children Fund (U.N.C.F) ကေလးမ်ား ေစာင့္ေရွာက္ေရးရံပံုေငြအဖြဲ့

၃။ United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (U.N.E.S.C.O) သိပၸံပညာနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈအဖြဲ့

၄။ Food and Agricultural Organisation (F.A.O) ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡါနွင့္စိုက္ပ်ိုးေရးအဖြဲ့

၅။ International Atomic Energy Agency (I.A.E.A) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အနုျမူအားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အသံုးျပု ေရးအဖြဲ့

၆။ United Nations High Commissioner for Refugees (U.N.H.C.R) ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ခိုကိုးရာမဲ့ ကယ္တင္ ေရးအဖြဲ့

၇။ International Labour Organisation (I.L.O) ကမၻာ့အလုပ္သမားအဖြဲ့ခ်ုပ္

၈။ International Bank for reconstruction And Finance (I.B.R.F) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ျပန္လည္တည္ ေဆာက္ေရးနွင့္ဘ႑ဍာေရးအတြက္ ဘဏ္

၉။ International Monetary Fund (I.M.F) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေငြေျကးအဖြဲ့

၁ဝ။ International Finance Corporation (I.F.C) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဘ႑ဍာေရးေကာ္ပိုေရးရွင္း

၁၁။ Universal Postal Union (U.P.U) ကမၻာ့စာတိုက္အဖြဲ့

၁၂။ International Telecommunications Union (I.T.U) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေျကးနန္းဆက္သြယ္ေရးအဖြဲ့

၁၃။ ​International Civil Aviation Organisation ကမၻာ့ေလေျကာင္းပ်ံသန္းေရးအဖြဲ့ I.C.A.O

၁၄။ World Meteorological Organisation ကမၻာ့မိုးေလဝသအဖြဲ့ W.M.O

၁၅။ Intergovernmental Marine Consulative Organisation နိုင္ငံခ်င္း ပင္လယ္ခရီးလမ္း သတ္မွတ္ေရးအဖြဲ့

ကုလသမဂၢ၏ပထမဆံုး အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္မွာ (Trygvie Lie)

ဒုတိယ - Dag Hammerskjold

တတိယ - Count Folke Bernadotte

စတုတၳ - ဦးသန့္ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ေက်ာက္ေရာဂါအေျခအေန

W.H.O(World Health Organisation) ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ့ခ်ုပ္၏သုေတသန ျပုခ်က္အရ ၁၉၆၄ ခုနွစ္အတြင္း ကမၻာတြင္ ေက်ာက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားခဲ့သူေပါင္း ၉၃ဝဝဝ အနက္ ၂၄၅ဝဝ ေသဆံုးခဲ့သည္။ အာရွတိုက္တြင္ ျဖစ္ပြားသူေပါင္း ၇၅၈ဝဝ တြင္ ၂၃ဝဝဝ ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ခုနွစ္တြင္ အိနၵိယ၌ ေက်ာက္ေရာဂါ ၆ဝ၉ဝ၁ ေယာက္ျဖစ္ျပီး ၁၉၄၃ ေယာက္ ေသခဲ့သည္။ အင္ဒိုနီးရွားတြင္ ၇၉၆၇ ေယာက္ျဖစ္ျပီး ၂၃၉ ေယာက္ေသဆံုးခဲ့သည္။ အေရွ့ပါကစၥတန္တြင္ ၃၇၂၄ ေယာက္ ျဖစ္ျပီး ၂၆ဝ၂ ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ၁ဝ ေယာက္သာ ျဖစ္ျပီး အေသအေပ်ာက္ မရွိေပ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့စကား အမ်ိုးေပါင္း

ကမၻာေပၚတြင္ လူမ်ိုးအသီးသီး ေျပာဆိုျကသည့္စကား အမ်ိုးေပါင္း (၃ဝဝဝ-သံုးေထာင္)နီးပါးခန့္ ရွိသည္။ (ဗဟုသု တဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့စီးပြားျဖစ္ ေရနံ

ကမၻာေပၚတြင္ ေရနံကို စီးပြားျဖစ္ တူးေဖာ္ျခင္းကို ၁၉၃၉ ခုနွစ္က စတင္ခဲ့သည္။ တူးေဖာ္ေသာ တိုင္းျပည္မွာ ေဆာ္ဒီ အာေရဗ် ျဖစ္ျပီး ကူဝိတ္ျပည္သည္ ၁၉၄၆ ခုနွစ္တြင္ စတင္တူးေဖာ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့နွင့္ဗမာ့လူဦးေရ

၁၉၄၆ ခုနွစ္တြင္ ဗမာ့လူဦးေရမွာ ၂၄.၂ သန္းရွိသည္။ ၁၉၆၁ ခုနွစ္တြင္ ၄၈.၈ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးဖြားျပီးလွ်င္ ၁၉.၈ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ၁၉၇ဝ ျပည့္တြင္ လူဦးေရ ၂၇၅ သန္း ျဖစ္လာလိမ့္မည္ဟု ခန့္မွန္းထားသည္။ ၁၉၄၆ ခုနွစ္လယ္ေလာက္တြင္ အိနၵိယ၌ လူဦးေရ ၄၆၄ သန္း ရွိသည္။ ၃၉.၁ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးျပီး ၁၉.၄ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ယိုးဒယားတြင္ လူဦးေရ ၂၆.၄ သန္းရွိျပီး ၄၆ ရာခိုင္နႈန္း ေမြးျပီး ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း ေသဆံုးသည္။ ၁၉၆၃ ခုနွစ္၏ကမၻာ့လူဦးေရမွာ ၃၁၃၅ သန္းရွိျပီး ကမၻာတြင္ တစ္ေန့လွ်င္ ခေလးေပါင္း ၁၄ဝဝဝဝ ေမြးဖြားသည္။ ၁၉၆ဝ-၆၁ ခုနွစ္အတြင္း ကမၻာ တြင္ လူ ၆၁ သန္း တိုးပြားခဲ့သည္။
ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာအဖြဲ့

၁၉၄၅ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၆ ရက္ေန့တြင္ အသင္းဝင္နိုင္ငံ ၄၂ နိုင္ငံက ေရွ့ေဆာင္၍ ကေနဒါနိုင္ငံ ကြီဘက္ျမို့တြင္ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡါအဖြဲ့ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။

ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ၄င္းအဖြဲ့ထဲသို့ ၁၉၄၇ ခု၊ စက္တင္ဘာလ ၁၁ ရက္ေန့က စတင္ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ့ကို ၂၇ နိုင္ငံ၏ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါဝင္​ ေသာ ေကာင္စီက အုပ္ခ်ုပ္သည္။ အဖြဲ့ခ်ုပ္ရံုးမွာ အီတလီနိုင္ငံ ေရာမျမို့တြင္ ရွိျပီး အမႈထမ္းေပါင္း ၂၃ဝဝ နွင့္ရံုးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေန သည္။ လက္ရွိ (၁၉၆၅)ထိ ဆက္လက္တည္ရွိေနေသးေသာ အဖြဲ့ခ်ုပ္၏ညွြန္ျကားေရးမႉးခ်ုပ္မွာ အိနၵိယနိုင္ငံမွ ေဒါက္တာအီအာရ္ဆင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၆ ခုနွစ္မွစ၍ ေရြးခ်ယ္တင္​ျမွောက္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့တိရစၦာန္မ်ားေန့

ေအာက္တိုဘာလ ၄ ရက္သည္ ကမၻာ့တိရစၦာန္မ်ားေန့ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့တိုင္းျပည္အခ်ို့၏အက်ယ္အဝန္း

၁။ ဆိုဗီယက္ျပည္ ၈၆​ဝ၂၇ဝဝ စတုရန္းမိုင္။

၂။ ဒိန္းမတ္ျပည္ ၁၆၅၇၇ စတုရန္းမိုင္။

၃။ ပိုလန္ျပည္ ၁၂ဝ၄၄၂ စတုရန္းမိုင္။

၄။ ေနာ္ေဝျပည္ ၁၂၅ဝ၆၄ စတုရန္းမိုင္။

၅။ မိုရိုကိုနိုင္ငံ ၁၇၄၅၅၃ စတုရန္းမိုင္။

၆။ အီတလီနိုင္ငံ ၁၁၆၃၆ စတုရန္းမိုင္။

၇။ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားနိုင္ ၄၉၃၅၄ စတုရန္းမိုင္။

၈။ ပနားမားျပည္ ၂၈၇၅၃ စတုရန္းမိုင္။

၉။ ခ်ီလီျပည္ ၂၈၆၃၉၆ စတုရန္းမိုင္။

၁ဝ။ ျပင္သစ္ျပည္ ၂၁၂၇၃၆ စတုရန္းမိုင္။

၁၁။ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင္ငံ ၉၈၇ဝဝ စတုရန္းမိုင္။

၁၂။ ဟန္ေဂရီနိုင္ငံ ၃၅၉ဝ၅ စတုရန္းမိုင္။

၁၃။ ပီရူးျပည္ ၄၈၂၂၅၈ စတုရန္းမိုင္။

၁၄။ အိုင္ယာလန္ျပည္ ၂၆၆ဝ၁ စတုရန္းမိုင္။

၁၅။ ဂ်ပန္နိုင္ငံ ၁၄၂၈ဝဝ စတုရန္းမိုင္။

၁၆။ ကေမၻာဒီယားနိုင္ငံ ၆၇၅၆၈ စတုရန္းမိုင္။

၁၇။ အစၥေရးနိုင္ငံ ၇၉၈၄ စတုရန္းမိုင္။

၁၈။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ ၁၁၄၈၃ဝ စတုရန္းမိုင္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ား၏ျမို့ေတာ္မ်ား

၁။အစၥေရးျပည္ျမို့ေတာ္ ေဂ်ရုစလင္

၂။အာဖဂန္နစၥတန္ျပည္ျမို့ေတာ္ ကာဘူးလ္

၃။ကူဝိတ္ျပည္ျမို့ေတာ္ မတ္စကတ္

၄။အီရန္ျပည္ျမို့ေတာ္ တီဟီရန္

၅။ေဂ်ာ္ဒန္ျပည္ျမို့ေတာ္ အမ္မ

၆။ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ျမို့ေတာ္ မကၠာ

၇။တူရကီျပည္ျမို့ေတာ္ အန္ကာရာ

၈။မကာအိုျပည္ျမို့ေတာ္ မကာအိ

၉။လာအိုျပည္ျမို့ေတာ္ လြမ္ပရာဗန္

၁ဝ။ခ်ီလီျပည္ျမို့ေတာ္ ဆန္တီအာဂို

၁၁။ပါရာေဂြးျပည္ျမို့ေတာ္ အဆန္းရွြမ္း

၁၂။ဘရာဇီးျပည္ျမို့ေတာ္ ရီအိုဒီဂ်နီရိုး

၁၃။ဂြာတီမာလာျပည္ျမို့ေတာ္ ဂြာတီမာလာ

၁၄။မကၠဆီကိုျပည္ျမို့ေတာ္ မကၠဆီကို

၁၅။ေဟတီျပည္ျမို့ေတာ္ ပိုထအိုပရင့္

၁၆။တန္ဂါယိကာျပည္ျမို့ေတာ္ ဒါရူဆလမ္

၁၇။နိုင္ဂ်ီးရီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ အီဘာဒန္

၁၈။ဇန္ဇီဘာျပည္ျမို့ေတာ္ ဇန္ဇီဘာ

၁၉။ကေနဒါျပည္ျမို့ေတာ္ ေအာ္တဝါ

၂ဝ။ဘရူးေနးျပည္ျမို့ေတာ္ ဘရူးေနး

၂၁။ဘူလ္ေဂးရီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ဆိုဖီယာ

၂၂။ေနာ္ေဝျပည္ျမို့ေတာ္ ေအာ္စလို

၂၃။စပိန္ျပည္ျမို့ေတာ္ မဒရစ္

၂၄။ဆိုဗီယက္ျပည္ျမို့ေတာ္ ေမာ္စကို

၂၅။ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ပရက္ဂ္

၂၆။အိုင္ယာလန္ျပည္ျမို့ေတာ္ ဒပ္ဘလင္

၂၇။ေမာ္ရိုကိုျပည္ျမို့ေတာ္ ရာဘက္

၂၈။ကြန္ဂိုျပည္ျမို့ေတာ္ လီယိုပိုလဗီ

၂၉။အိသီရိုးပီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ အဘာဘာ

၃ဝ။မြန္ဂိုလီးယားျပည္ျမို့ေတာ္ ဘူလန္ဘေတာ
ကမၻာ့နိုဘယ္လ္ဆု

ကမၻာ့နိုဘယ္လ္ဆုအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္၍ ေပးေသာ ဘာသာရပ္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ေလသည္။

၁။ ရူပေဗဒ

၂။ ဓာတုေဗဒ

၃။ ေဆးပညာ

၄။ စာေပ

၅။ လက္နက္ဖ်က္သိမ္းေရး

၆။ ခ်စ္ျကည္ေရး

၈။ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရး။

၄င္းနိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမွင့္ေရးအဖြဲ့ကို ၁၉ဝဝ ျပည့္နွစ္တြင္ ဖြဲ့စည္းျပီး ဆုကို ၁၉ဝ၁ ခုနွစ္မွစ၍ ေပးခဲ့ေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့နိုဘယ္ဆု ရရွိခဲ့သူမ်ား (၁၉၅၅ ခုနွစ္က)

၁။ ေဟာင္ဒါလာစ္ ဆနက္(စ္)အိုက္စလင္း (စာေပ)

၂။ ဝီးလစ္အယ္လ္လမ္းဘ္ (ရူပေဗဒ)

၃။ ပီကာ့(ရွ္) (ရူပေဗဒ)

၄။ ဗင္းဆင္းဒ်ူးဗီး(န္)ယူ(ဒ္) (ဓာတုေဗဒ)

၅။ ဟူးဂိုးသီယိုရဲလ္ (ေဆးဝါး) (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာေပၚတြင္ အက်ယ္ဝန္းဆံုး နိုင္ငံမ်ား

၁။ဆိုဗီယက္

၂။ကေနဒါ

၃။တရုတ္

၄။အေမရိကန္

၅။ဘရာဇီးလ္

၆။ဩ​စေျတးလ်

၇။အိနၵိယ

၈။အာဂ်င္တီးနား

၉။ဆူဒန္

၁ဝ။အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးမ်ား

ကုန္းေျမပိုင္းတြင္ တိုက္ျကီး (၆)တိုက္အနက္ အာရွတိုက္သည္ အျကီးဆံုးျဖစ္သည္။

စတုရန္းမိုင္(၁၇ဝ၃၅ဝ​ဝဝ)

လူဦးေရ (၁၆၉၁၃၂၈၁ဝဝဝ)

စတုရန္းတစ္မိုင္လွ်င္ လူ ၉၉ ေယာက္ ေနထိုင္သည္။

ဒုတိယအျကီးဆံုးတိုက္မွာ အာဖရိကတိုက္ ျဖစ္သည္။

စတုရန္းမိုင္ (၁၁၆၃၅ဝဝဝ)

လူဦးေရ (၂၃၃၇၁၉ဝဝဝ)

စတုရန္းတစ္မိုင္လွ်င္ (၂​ဝ) ေနထိုင္သည္။

ကမၻာတြင္ သမုဒၵရာနွင့္ပင္လယ္ျကီးေပါင္း ၁၈၃ ရွိသည့္အနက္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာမွာ အျကီးဆံုးနွင့္အနက္ဆံုး ျဖစ္သည္။ စတုရန္းမိုင္ (၆၃၉ဝ၅​ဝဝဝ) က်ယ္ဝန္းျပီး အနက္ဆံုးေနရာမွာ ေပ (၃၅၆၃ဝ) ျဖစ္သည္။

ကမၻာ့အျကီးဆံုး ကြ်န္းျကီး(၃)ခု

၁။ဂလင္းလန္း

၂။နယူးဂီနီ

၃။ဘိုနီယို

ဂလင္းလန္းကြ်န္းသည္စတုရန္းမိုင္ ၈၄ဝဝဝဝ ရွိသည္။ နယူးဂီနီကြ်န္းသည္ စတုရန္းမိုင္ ၂၈၆၉၆၇ ရွိသည္။

ကမၻာ​တြင္ ေရတံခြန္ျကီး ၂၉ ခုရွိသည္။ အျမင့္ဆံုး ေရတံခြန္မွာ ေတာင္အေမရိကတိုက္ရွိ ဗင္နီဇြဲလားနိုင္ငံရွိ အိန္ဂ်ယ္ေရတံခြန္ ျဖစ္ သည္။ ေပ ၃၇ဝဝ ျမင့္သည္။

ကမၻာတြင္ သဲကနၱာရေပါင္း ၂၈ ခုရွိျပီး အျကီးဆံုးသဲကနၱာရမွာ ဆာဟာရ ျဖစ္သည္။ စတုရန္းမိုင္ ၃ဝဝဝဝဝဝ ရွိသည္။

ကမၻာ့အပူဆံုးေဒသ အာဖရိကတိုက္၊ လိုင္းဖ်ားနိုင္ငံ အာဇီဇီယာေဒသ အပူခ်ိန္ ဖာရင္ဟိုက္ဒီဂရီ ၁၃၆။

ကမၻာ့အေအးဆံုးေဒသ ဆိုဗီယက္ျပည္ ဆိုက္ေဗးရီးယားရွိ ဗာကိုယန့္စ္။ ၉ဝ ဖာရင္ဟိုက္။

ကမၻာ့အျကီးဆံုးနာရီ

အာဖရိက ဒါဗန္ျမို့ ေလဆိပ္တြင္ ရွိသည္။ လက္တံကို ဘိလပ္ေျမျဖင့္ ျပုလုပ္ထားသည္။ နာရီခြက္၏အခ်င္းေပ ၂ဝဝ၊ မိနစ္လက္တံ ေပ ၉၅ ေပ၊ မိနစ္အမွတ္တစ္ခုနွင့္တစ္ခု ၁ဝ ​ေပကြာသည္။ တစ္စကၠန့္လွ်င္ မိနစ္လက္တံသည္ တစ္ပိုင္းနွစ္ပိုင္း တစ္ပိုင္းလက္မေရြ့ သည္။ တစ္ေန့ ၆ မိုင္ေရြ့လ်ားသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး စာျကည့္တိုက္ (၁၉၅၄ ခုနွစ္အထိ)

အေမရိကန္ ကြန္ဂရက္ စာျကည့္တိုက္သည္ ေျမဧကအက်ယ္အဝန္းသည္ ၃၆ ဧက က်ယ္ဝန္း၍ စာအုပ္စင္တန္းကို ဆန့္လိုက္ပါက ၂၅ဝ မိုင္မွ် ရွည္လ်ားျပီး စာအုပ္မ်ိုးေပါင္း (၃၁) သန္း စုေဆာင္းထားရွိျပီး ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့အေသးဆံုး ပန္းခ်ီကား

အေနာက္ဂ်ာမနီျပည္ ဘာေဗးရီးယားနယ္ အီဘင္ျမို့၌ ပန္းခ်ီဆရာ ဩဂတ္စ္ဒီး တရစ္(ခ်္)ဆိုသူသည္ မွန္ဘီလူးျဖင့္ ျကည့္ျပီး အီဘင္ျမို့ကို တစ္လေက်ာ္ ဆြဲခဲ့ရသည္။ ၄င္းပန္းခ်ီကားသည္ ကမၻာတြင္ အေသးဆံုးျဖစ္ျပီး အလ်ား ဒႆမ ၄၂၄ လကၼ၊ အနံ ဒႆမ ၃၉၄ လကၼ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျဂိုဟ္တု စပြတ္နစ္

၁၉၅၇ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ (၄)ရက္ေန့တြင္ ကမၻာ့ပထမဆံုး ျဂိုဟ္တု စပြတ္နစ္ကို ဆိုဗီယက္ရုရွားျပည္မွ ပစ္လွြတ္ ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ဒဂၤ࿿ါးသြန္းနိုင္ငံ

ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆံုး ဒဂၤ࿿ါးသြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ နိုင္ငံမွာ အာရွမိုင္းနားေဒသရွိ လီဒီယား (Lydia) ျဖစ္သည္။ (ဗဟု သုတ ဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျပတိုက္

ကမၻာတြင္ ပထမဆံုးျပတိုက္ကို လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၂၂ဝဝ ခန့္က အလက္ဇနၵယားျမို့တြင္ တိုလီမီဆိုက္ဆိုသူက စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ျပတိုက္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ

အလက္ဇနၵရီးယားျမို့၌ (တိုလီမီဆိုက္)ဆိုသူက တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ပထမဆံုး အလုပ္သမားေကာလိပ္

၁၉၆၃ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၉ ရက္ေန့က ကေနဒါျပည္ မြန္ထရီးျမို့တြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)

ကမၻာ့ပထမဆံုး အလုပ္သမားသမဂၢ

၁၈၆၅ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ (၂၈)ရက္ေန့တြင္ လန္ဒန္ျမို့ စိန့္မာတင္ေဟာလ္တြင္ ကမၻာ့အလုပ္သမားသမဂၢကို ဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာ ရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ပထမဆံုးသမဝါယမ

ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆံုးသမဝါယမအသင္းသည္ ၁၈၄၄ ခုနွစ္၊ အဂၤႅန္ျပည္ ေရာ့(ခ္)ေဒးလ္ျမို့နယ္ရွိ ယကၠန္းလုပ္သားျကီး ၂၆ ဦး တို့က စတင္ဖြဲ့စည္း တည္ေထာင္ခဲ့ေလသည္။
ကမၻာ့ပထမဆံုး သတင္းဓာတ္ပံု

သတင္းဓာတ္ပံုကို ရုပ္ပံုအျဖစ္ ပထမဆံုး ပံုနွိပ္ေဖာ္ျပခဲ့သည့္သတင္းစာမွာ လန္ဒန္ရုပ္စံုသတင္း(Illustrated London News)ျဖစ္ျပီး ထိုပံုမွာ ၁၈၅၄-၅၆ ခုနွစ္အတြင္း ဥေရာပ၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ကရိမိယန္စစ္ပြဲတြင္ ​ေရာ္ဂ်ာဖင္တန္(Roger Fenton)ဆိုသူ ရိုက္ကူးေသာ ဓာတ္ပံုကို ျကည့္၍ သစ္သား​ေပၚ၌ ထြင္းထားသည့္လက္ထိုးဘေဘာက္ပံု ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့မဟာပထဝီေျမထု

ကမၻာ့ပထဝီေျမအထုသည္ ယူဇနာ နွစ္သိန္း​ ေလးေသာင္း (၂၄ဝဝဝဝ)အထု ရွိသည္။ ကမၻာေျမကို ခံေသာ ေရ၏အထုမွာ ယူဇနာ ေလးသိန္း ရွစ္ေသာင္း (၄၈ဝဝဝဝ) အထု ရွိလ်က္ ထိုေရကို ခံေသာ ေလထုမွာ ယူဇနာ ကိုးသိန္း ေျခာက္ေသာင္း (၉၆ဝဝဝဝ) ရွိသည္။
ကမၻာတစ္ခု ကပ္ေလးခု

ကမၻာျပုသည္မွ ပ်က္သည္ထိ ျဖစ္ေပၚေသာ ကပ္ေလးပါး ရွိသည္။ ထို့ေျကာင့္ ကမၻာတခု ကပ္ေလးခု ဟုဆိုသည္။ ေလးကပ္တြင္ တကမၻာ ျဖစ္သည္။
ကမၻာ့သက္တမ္း အပိုင္းအျခား

၁။ သံဝ႗ဋကပ္ - ကမၻာပ်က္မိုး ရြာသည္မွ မီးလွ်ံ ျပတ္စဲသည္ထိ။

၂။ သံဝ႗ဋဌာယီကပ္ - မီးလွ်ံ ျပတ္စဲသည္မွ ကမၻာျပုမိုး ရြာသည္ထိ။

၃။ ဝိဝ႗ဋကပ္ - ကမၻာျပုမိုး ရြာသည္မွ ေန လ ေပၚသည္ထိ။

၄။ ဝိဝ႗ဋဌာယီကပ္ - ေန လ ေပၚသည္မွ တဖန္ ကမၻာပ်က္မိုး ရြာသည္ထိ။
ကမၻာအျပား နွစ္ပါး

ျဖစ္တည္ျပီး ကမၻာကို ဘုရားပြင့္ေသာ ကမၻာ၊ မပြင့္ေသာ ကမၻာအားျဖင့္ နွစ္မ်ိုး ခြဲျခားသည္။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ မျဖစ္ပြင့္ေသာ ကမၻာသည္ (သုညကမၻာ)။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ ပြင့္ေသာ ကမၻာမွာ (အသုညကမၻာ) ျဖစ္သည္။ ဘုရား ပေစၥကဗုဒၶါတို့ ျဖစ္ပြင့္ေသာ အသုညကမၻာကို ျဖစ္ပြင့္ေတာ္မူေသာ ဘုရားရွင္ အဆူလိုက္ ေအာက္ပါအတိုင္း အသုညကမၻာ ငါးမ်ိုး ခြဲျခားထားသည္။

၁။ သာရကမၻာ - ဘုရားတဆူ ပြင့္သည္။

၂။ မ႑ဍကမၻာ - ဘုရားနွစ္ဆူ ပြင့္သည္။

၃။ ဝရကမၻာ - ဘုရားသံုးဆူ ပြင့္သည္။

၄။ သာရမ႑ဍကမၻာ - ဘုရားေလးဆူ ပြင့္သည္။

၅။ ဘဒၵကမၻာ - ဘုရားငါးဆူ ပြင့္သည္။
ကမၻာပ်က္ျခင္း အေျကာင္းရင္း

ကမၻာသူ ကမၻာသားတို့သည္ ရာဂ ေဒါသ ေမာဟ လြန္သျဖင့္ ေရာဂနၱရကပ္၊ သတၱနၱရကပ္၊ ဒုဗၻိကၡနၱရကပ္ တည္းဟူေသာ ကပ္သံုးပါး အစဉ္အတိုင္း က်ေရာက္ ပ်က္စီးသည္။ ထိုသို့ ပ်က္စီးရာ၌-

၁။ ရာဂလြန္သျဖင့္ ေတေဇာသံဝ႗ဋ မီးျဖင့္ ပ်က္သည္။

၂။ ေဒါသလြန္သျဖင့္ အာေပါသံဝ႗ဋ ေရျဖင့္ ပ်က္သည္။

၃။ ေမာဟလြန္သျဖင့္ ဝါေယာသံဝ႗ဋ ေလျဖင့္ ပ်က္သည္။

ထိုသို့ မီး၊ ေရ၊ ေလ တို့ျဖင့္ ကမၻာပ်က္ရာတြင္ ေရွးဦး မီး(၇)ျကိမ္၊ ခုနစ္ျကိမ္ ဖ်က္သည္။ ရွစ္ျကိမ္ေျမာက္၊ ရွစ္ျကိမ္ေျမာက္တြင္ ေရ တျကိမ္ဖ်က္သည္။ ေနာက္ဆံုး၌ ေလ တျကိမ္ဖ်က္သည္။ ဤသို့ျဖင့္ ေျခာက္ဆယ့္ေလးျကိမ္ (၆၄)တိတိ မီး၊ ေရ၊ ေလ တို့ျဖင့္ ကမၻာကို ဖ်က္သည္။
ကမၻာပ်က္မည့္အေျကာင္း သတိေပးျခင္း

ကမၻာပ်က္မည္ကို အနွစ္တသိန္းကပင္ လူတို့ ျကိုသိသည္ဟု ဆိုသည္။ အေျကာင္းမွာ ကာမာဝါစကနတ္ အမည္ရွိ ေလာကဗ်ူဟာနတ္က နိုးေဆာ္ေသာေျကာင့္ဟု ဆိုသည္။ ေလာကဗ်ူဟာနတ္သည္ ကမၻာပ်က္အံ့မည္ကို အနွစ္ တသိန္းမွ ျကို၍ လူတို့အား သတိေပးသည္။ ၄င္းသည္ လူအမ်ား ျမင္သာရာတြင္ ကိုယ္ထင္လ်က္ "အခ်င္းတို့... အနွစ္ တသိန္းလြန္လွ်င္ ကမၻာ ပ်က္မည္၊ သူေတာ္ေကာင္းတရားကို က်င့္ျကေလာ့" စသည္ျဖင့္ ျကြေးေျကာ္သည္ဟု ဆို သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဖ်က္မိုး

ကမၻာဖ်က္မိုးသည္ ကုေဋတသိန္းမွ်ေသာ စျကဝဠာတိုက္အလံုး တခဲနက္ အနွံ့အျပား သည္းထန္စြာ ရြာသြန္းေလသည္၊ (စျကဝဠာတိုက္တခုသည္ အဝန္းယူဇနာ သံုးသန္း ေျခာက္သိန္း တေသာင္း သံုးရာ့ငါးဆယ္ ၃၆၁ဝ၃၅ဝ ရွိသည္။) ကမၻာဖ်က္မိုး ရြာျပီးသည္ေနာက္ မိုးသားတိမ္လိပ္မ်ား တခဲနက္ အဆိုင္အအုပ္ ဖြဲ့ေနေသာ္လည္း ပဲ့တင္ထပ္ထပ္ ရိုက္ ဟီးထစ္ခ်ုန္းရံုမွ် ထစ္ခ်ုန္းလ်က္ မိုးစက္မိုးေပါက္ တစက္ တေပါက္မွ် ေျမသို့ မက်ေပ။ မိုးရြာျခင္း အလ်ဉ္းျပတ္သည္၊ ထိုအခါ၌ ကမၻာေျမတလွြား သက္ရွိသတၱဝါ အားလံုးသည္ မီးလြတ္၊ ေလလြတ္ရာ အထက္ဘံုမ်ားသို့ ေရာက္ရွိေနျပီး ျဖစ္သည္။ (အက်ယ္ - ဒီဃနိကာယ္ ဝိသုဒၶိမဂ္ တြင္ ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဖ်က္ေသာ ေန(၇)စင္း

ကမၻာပ်က္ခ်ိန္တြင္ ေန(၇)စင္း ထြက္သည္။ ေန(၇)စင္း တျကိမ္တည္း ထြက္သည္ မဟုတ္ပဲ တစင္း၊ နွစ္စင္း၊ သံုးစင္း စသည္ ဆင့္ကဲဆင့္ကဲ ထြက္သည္။ ထိုသို့ ဆင့္ကဲ ထြက္ရာ၌ ​အေျခအေနမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။

(၁)ပထမေနတစင္း၏ထြက္ေသာ အေျခအေနမွာ ယခုထြက္ရွိေနသည့္အတိုင္း ပကတိ ျဖစ္သည္။ ထူးျခားခ်က္ မရွိေပ၊

(၂)ေနနွစ္စင္း ထြက္သည့္အခါ ျမစ္ငယ္(၅ဝဝ)နွင့္တကြ ေခ်ာင္းေျမာင္း အင္းအိုင္တြင္းရွိ ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ ပ်က္ကုန္ျကသည္၊

(၃)ေနသံုးစင္း ထြက္သည့္အခါ ျမစ္ျကီး(၅)သြယ္၌ ရွိေသာ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊

(၄)ေနေလးစင္း ထြက္သည့္အခါ အိုင္ျကီး(၇)အိုင္ရွိ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊

(၅)ေနငါးစင္း ထြက္ေသာအခါ မဟာသမုဒၵရာ အတြင္းရွိ ေရတို့ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္၊

(၆)ေနေျခာက္စင္း ထြက္ေသာအခါ အလံုးစံုေသာ စျကဝဠာ ကုေဋတသိန္းတို့တြင္ အခိုးအလွ်ံ အတိျဖစ္ကုန္သည္၊

(၇)ေနခုနစ္စင္း ထြက္ေသာအခါ နွစ္သိန္းေလးေသာင္း အထုရွိေသာ မဟာပထဝီေျမျကီးသည္ တခဲနက္ မီးဟုန္းဟုန္း ေတာက္ေလာင္ ကြ်မ္းသည္။ ေျမျကီး ျမင့္မိုရ္သတၱရဘန္ ေတာင္စဉ္ခုနစ္ထပ္၊ နတ္ျပည္ေျခာက္ထပ္တို့မွစ၍ ပထမ ဈာန္သံုးဘံုတိုင္ေအာင္ ေလာင္ကြ်မ္းသည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာပ်က္မီး ေလာင္ျပီးအေျခအေန

ေန(၇)စင္း ထြက္၍ ကမၻာပ်က္မီး ေလာင္ျပီးေသာအခါ စျကဝဠာတတိုက္လံုးသည္ ေအာက္အထက္ တစပ္တည္း အမိုက္တိုက္ လွြမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုေနာက္ ကမၻာျပုမိုးျကီး သည္းထန္စြာ ရြာလ်က္ မီးေလာင္ရာ ဌာနအားလံုး ေရျဖင့္ ျပည့္ေစသည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာတည္ျခင္း

ကမၻာျပုမိုးျကီး ရြာသြန္းျပီးေနာက္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အျခင္းအရာမ်ား

(၁)ကမၻာျပုမိုးျကီး ရြာသြန္းသျဖင့္ ေရထုသည္ ျဗဟၼာ့ဘံုတိုင္ေအာင္ လွြမ္းလ်က္ တည္သည္။ ၄င္းေရထုသည္ ထိုမွဤမွ အခ်င္းခ်င္း ပုတ္ခတ္ျကျပီး ေရအလံုး ခိုင္ခံ့လ်က္ ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကသည္။

(၂)ထိုကဲ့သို့ ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ျကေသာအခါ ေရ၏အျပင္၌ ျကာရြက္ကဲ့သို့ အရသာနွင့္ျပည့္စံုေသာ ေျမဆီ ေျမနွစ္မ်ား တည္စ ျပုသည္။

(၃)ဤသို့ တည္လာေသာ အဆင္းအနံ့နွင့္ျပည့္စံုေသာ ေျမဆီနွစ္သည္ နတ္ဩဇာတမွ် အရသာနွင့္လည္း ျပည့္စံုသည္။

(၄)ေရမ်ား ခန္းေျခာက္ ေပ်ာက္ပ်က္ရာတြင္ အနည္းငယ္မွ်ေသာ ေရတို့ ျကြင္းရစ္သည္။ ထိုျကြင္းေသာ ေရျဖင့္ (ေျမ ေရ)တည္သည္။ ထိုသို့ေျမ-ေရ တည္ရာ၌ ဘုရားျဖစ္ပြင့္ရန္ မဟာေဗာဓိ ေပါက္ေရာက္ရာ အရပ္သည္ ေရွးဦးစြာ တည္ ၍ ကမၻာပ်က္ေသာအခါတြင္လည္း ေနာက္ဆံုးမွ ပ်က္သည္။

(၅)ေျမ ေရ တည္ဦး ေရွးဦးက ေကာင္းေသာ မဂၤႅာပုဗၺနိမိတ္တို့ ထင္ရွား ျဖစ္ကုန္သည္။ ထင္ေသာ နိမိတ္မွာ ဘုရား ရွင္ အဘယ္မွ် ဤကမၻာတြင္ ျဖစ္ပြင့္အံ့သည္ကို ထင္ရွားေစေသာ ျကာသကၤၷ္း ေပါက္ေရာက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ (မသိုး သကၤၷ္း - ျကာသကၤၷ္းတြင္ ရႈ။) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာဦးအစ ကြ်န္းျကီး ကြ်န္းငယ္ ျဖစ္ေပၚျခင္း

ကမၻာဦးတြင္ ေန နွင့္ လ ထင္ရွားျဖစ္ေပၚေသာ ေန့၌ပင္ ျမင့္မိုရ္ စျကဝဠာ ကြ်န္းျကီး ကြ်န္းငယ္၊ ဟိမဝနၱာ သမုဒၵရာ တို့သည္ တျပိုင္နက္ ျဖစ္ေပၚသည္။ ထိုသို့ ျဖစ္ေပၚေသာေန့မွာ တေပါင္းလျပည့္ေန့ပင္ ျဖစ္သည္။

ကမၻာဦးသူ၊ ေမွာင္မိုက္လူတို့၊ ဦေသာင္းေသာင္း၊ ဆုမ်ားေတာင္းေသာ္၊ တေပါင္းမာသ၊ လျပည့္ဝ၌၊ စနၵသူရိယာ၊ ေရာင္ဝါပလစ္၊ အသစ္စက္စက္၊ ထြက္လပ္သေန့၊ အေရွ့နွိုးေဆာ္၊ ညီေစေခၚသို့၊ ေရေပၚဆြဆြ၊ ပုဗၺံလွတို့၊ ထူပထူပါ၊ ခံုတက္ရာကား၊ ေသလာပဗၺတ၊ နိနၷနိနၷာ၊ နိမ့္ရရာကား၊ မဟာအဏၰဝ၊ သမသမာ၊ ညီရရာကား၊ ေလးျဖာဒီပ၊ ျဖစ္ျကတံု ေရွာင္း၊ အေျကာင္းေျကာင္းကို။ (ဘူရိဒတ္ဇာတ္ေပါင္း - ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ) (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကမၻာေပၚရွိ ေကာ္ဖီထြက္ေသာ နိုင္ငံမ်ား

(၁)ဘရာဇီး (၂)ကိုလီဘီယာ (၃)မကၠဆီကို (၄)ဆဲလ္ေဗးေဒါ (၅)ဂြာတီမာလာ (၆)အင္ဒိုနီးရွား (၇)ျပင္သစ္ (၈)အေနာက္အာဖရိက (၉)အင္ဂိုလာ (၁​ဝ)ယူရန္ဒါ (၁၁)ဗင္နီဇြဲလား။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့ဗုဒၶျပတိုက္ (ကမၻာေအးရွိ ဗုဒၶျပတိုက္-လည္းရႈ)

၄င္းျပတိုက္မွာ ကမၻာေအး သီရိမဂၤႅာကုန္းေျမတြင္ ရွိသည္။ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္လုပ္ငန္းစဉ္တြင္ သုေတသနဌာန စာျကည့္တိုက္၊ ျပတိုက္ဟူ၍ ခြဲျခားထားရွိသည္။ သုေတသနဌာနမွ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္းနွင့္အျခားေသာ ဗုဒၶဘာသာနွင့္ပတ္သက္သည့္က်မ္းမ်ားကို ျပုစုသည္။ စာျကည့္တိုက္ ဌာနသည္ ဟိနယာန-ေထရဝါဒ၊ မဟာယာန စေသာ ဗုဒၶဘာသာ စသည္တို့နွင့္ပတ္သက္သည့္ ေပပုရပိုက္၊ ေက်ာက္စာ၊ ပံုနွိပ္စာမ်ားကို စုေဆာင္း ထားသည္။ ဗုဒၶေဒသနာေတာ္နွင့္ပတ္သက္ေသာ ဘာသာအမ်ိုးမ်ိုးနွင့္ ေရးသားထားသည့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကိုလည္း စုေဆာင္းသည္။

ယခုအခ်ိန္ထိ ေပစာ ၂၈၈၇ ထုပ္၊ ပုရပိုက္ ၅၄၅ ဆူ၊ ကမၼဝါ ၁၂ ထုပ္နွင့္ ေက်ာက္စာခ်ပ္ေရ ၂ဝဝ တို့ကို စုေဆာင္းမိျပီး ျဖစ္သည္။ ထို့ျပင္ ဗုဒၶဆင္း တုနွင့္အနုပညာရပ္ပစၥည္းေပါင္း ၁ဝဝဝ ခန့္ စုေဆာင္းျပသထားပါသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာဦးေရ

ကမၻာေပၚတြင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ လူဦးေရ သန္း(၃ဝဝ)ေက်ာ္ရွိျပီး ေစတီပုထိုးေပါင္း နွစ္သန္း၊ ဘုန္းျကီးနွင့္သီလရွင္ေပါင္း (၈)သိန္းခန့္ ရွိသည္။

၁။ျမန္မာ သန္း(၂ဝ) လူဦးေရ၏ ၈၅ ရာခိုင္နႈန္း

၂။ယိုးဒယား (၂၈)သန္း လူဦးေရ၏ ၉၄ ရာခိုင္နႈန္း

၃။ကေမၻာဒီးယား ၅ သန္း ၇ သိန္း လူဦးေရ၏ ၉၅ ရာခိုင္နႈန္း

၄။ေတာင္ဗီယက္နမ္ ၁၂ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၈၅ ရာခိုင္နႈန္း

၅။ေျမာက္ဗီယက္နမ္ ၉ သန္း ၆ သိန္း လူဦးေရ၏ ၆ဝ ရာခိုင္နႈန္း

၆။မေလးရွား ၃ သန္း ၃ သိန္း လူဦးေရ၏ ၃ ရာခိုင္နႈန္း

၇။အင္ဒိုနီးရွား ၁ဝ သန္း လူဦးေရ၏ ၁ဝ ရာခိုင္နႈန္း

၈။သီဟိုဠ္ ၇ သန္း ၅ သိန္း လူဦးေရ၏ ၇ဝ ရာခိုင္နႈန္း

၉။အိနၵိယ ၃ သန္း ၃ သိန္း လူဦးေရ၏ ၇ ရာခိုင္နႈန္း

၁ဝ။နီေပါ ၄ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၅ဝ ရာခိုင္နႈန္း

၁၁။ဘူတန္ ၇ သိန္း ၈ ေသာင္း လူဦးေရ၏ ၉၇ ရာခိုင္နႈန္း

၁၂။တရုပ္နီ သန္း(၁ဝဝ) လူဦးေရ၏ ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း

၁၃။ေလာ ၂ သန္း ၈ သိန္း လူဦးေရ၏ ၉၅ ရာခိုင္နႈန္း

၁၄။ေဟာင္ေကာင္ ၅ သိန္း  လူဦးေရ၏ ၁၃ ရာခိုင္နႈန္း

၁၅။ေဖာ္မိုဆာ ၆ သန္း လူဦးေရ၏ ၅၂ ရာခိုင္နႈန္း

၁၆။ဂ်ပန္ ၅၇ သန္း လူဦးေရ၏ ၆ဝ ရာခိုင္နႈန္း

၁၇။ေတာင္ကိုရီးယား ၂ သန္း လူဦးေရ၏ ၈ ရာခိုင္နႈန္း

၁၈။ေျမာက္ကိုရီးယား ၅ သိန္း လူဦးေရ၏ ၅ ရာခိုင္နႈန္း

၁၉။မြန္ဂို တစ္ေသာင္း လူဦးေရ၏ ၁ ရာခိုင္နႈန္း (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာညီလာခံ

၂ နွစ္တစ္ျကိမ္ က်င္းပရာ ၁၉၅၂ က ဂ်ပန္ျပည္၊ ၁၉၆၅ က ျမန္မာျပည္၊ ၁၉၅၆ နီေပါျပည္၊ ၁၉၅၈ က ယိုးဒယား၊ ၁၉၅၆ ခုနွစ္က ကေမၻာဒီးယား၊ ၁၉၆၄ ခုက အိနၵိယ စသည္ျဖင့္ အသီးသီး ျပုလုပ္ခဲ့သည္။

အဖြဲ့ျကီး၏ပထမဆံုး ဥကၠ႒ဌမွာ ၁၉၅၉ မွ ၁၉၅၈ ထိ။ သီဟိုဠ္မွ ေဒါက္တာ ဂ်ီပီေလာ လက္ခကာရာ ျဖစ္ျပီး ၁၉၅၉ ခုတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ မွ ဦးခ်န္ထြန္း ျဖစ္သည္။ ၁၉၆၄ ခုတြင္ ယိုးဒယားျပည္မွ မင္းသမီး ပြန္း ျဖစ္သည္။

၁၉၆၄ ခုနွစ္ ၄င္း ညီလာခံသို့ တက္ေရာက္သည့္နိုင္ငံ

(၁)ျမန္မာ

(၂)ဩစေျတးလ်

(၃)သီဟိုဠ္

(၄)တရုတ္

(၅)ေဖာ္မိုဆာ

(၆)အဂၤႅန္

(၇)ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယား

(၈)ျပင္သစ္

(၉)ဂ်ာမဏီ

(၁ဝ)ေဟာင္ေကာင္

(၁၁)အိနၵိယ

(၁၂)ဂ်ပန္

(၁၃)ေတာင္ကိုရီးယား

(၁၄)မေလးရွား

(၁၅)ေမာင္ဂိုလီးယား

(၁၆)နီေပါ

(၁၇)ပါကစၥတန္

(၁၈)ဖိလစ္ပိုင္

(၁၉)ဆြီဒင္

(၂ဝ)ယိုးဒယား

(၂၁)အေမရိကန္

(၂၂)ရုရွား

(၂၃)ေတာင္ဗီယက္နမ္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ဘဏ္

ကမၻာ့ဘဏ္ကို ၁၉၄၆ ခုနွစ္၊ ဇြန္လ (၂၅)ရက္ေန့က အဖြဲ့ဝင္နိုင္ငံ (၄၁)နိုင္ငံျဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ဘာသာဝင္မ်ား

ရိုမန္ကက္သလစ္ဘာသာဝင္ ၂၃၂ သန္း၊ အမ်ားအားျဖင့္ ဥေရာပတိုက္တြင္ ေနထိုင္ျကသည္။

ပရိုတက္စတင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ ၇၆.၅ သန္း ရွိသည္။

အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ ၄၃ဝ သန္း။

ဟိနၵူ၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ တာအိုဝါဒနွင့္ကြန္ျဖူးရွပ္ဘာသာဝင္ေပါင္း (၃၃ဝ)သန္း။

ဂ်ူးဘာသာဝင္မွာ အစၥေရးနိုင္ငံတြင္ အေနမ်ားျပီး တစ္ကမၻာလံုး၌ ၁၂ သန္း ရွိသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ မူလက ဘာသာျကီး (၂)မ်ိုးသာ ရွိခဲ့သည္။

(၁)ဟိနၵူဘာသာ၊ (၂)မူဆလင္ဘာသာ၊ ဟိနၵူဘာသာမွ ဗုဒၶဘာသာ ေပါက္ဖြားခဲ့ျပီး မူဆလမန္ဘာသာမွ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ေပါက္ဖြား ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့ပထမဆံုး ရုပ္ျမင္သံျကားတယ္လီဖံုး

၁၉၆၁ ခုနွစ္၊ ေအာက္တိုဘာအတြင္း ေမာ္စကိုလီနင္ဂရက္နွင့္ကိ(ဗ္)ျမို့ကို ဆက္သြယ္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာေျမျကီး၏ဆြဲငင္အား

၄င္းဆြဲငင္အားကကို ရုန္းကန္နိုင္ရန္ တစ္စကၠန့္လွ်င္ ၇ မိုင္၊ တစ္နာရီလွ်င္ (၂၅၂ဝ)မိုင္ ျမန္ရမည္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ျမြေအမ်ိုးေပါင္း

ကမၻာေပၚတြင္ ျမြေအမ်ိုးအစားေပါင္း ၁၇ဝဝ ခန့္ ရွိျပီး ၃ဝဝ ေက်ာ္မွာ အဆိပ္ရွိေသာ ျမြေမ်ား ျဖစ္ျကေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့ရဲညီလာခံ

၁၉၅၄ ခုနွစ္တြင္ အီတလီျပည္ ေရာမျမို့၌ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရဲအဖြဲ့ညီလာခံကို က်င္းပရာ ဗမာျပည္မွ ရဲခ်ုပ္ဦးဘေမာင္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုစဉ္က ကမၻာ့ရဲအဖြဲ့ဥကၠ႒ဌမွာ ဘယ္လ္ဂ်ီယံလူမ်ိုး (F.E.Louwage) လူးဝပ္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့ရုပ္ေသး(၃)မ်ိုး

(၁)ျကိုးဆြဲရုပ္ေသး၊ (၂)တုတ္ထိုးရုပ္ေသး၊ (၃)အိတ္စြပ္ရုပ္ေသး။

ဥေရာပတိုက္ ဂ်ာမဏီ ျပင္သစ္ အီတလီ အဂၤႅန္ စသည္တို့၌ ခရစ္နွစ္ ၁၂ဝဝ ခန့္ကတည္းက ရုပ္ေသး ေခတ္စားခဲ့သည္။ အင္ဒိုနီး ရွားတြင္ "ဝါယမ္း"ေခၚ တုတ္ထိုးရုပ္ေသးမွာ ယခုတိုင္ ကမၻာေက်ာ္၏။ အိနၵိယတြင္ အိတ္စြပ္ရုပ္ေသး မရွိေပ။ တရုတ္သမိုင္းအရ ခရစ္မေပၚမီ နွစ္ေပါင္း ၁ဝဝဝ၊ ယခုနွစ္ေပါင္း ၃ဝဝဝ ခန့္က "ယင္ဇီ"ဆိုသူက ရုပ္ေသးကို စထြင္ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။

ရုပ္ေသးကို သကၠတဘာသာျဖင့္ ပုျတက-ပုျတိက ပုတၱလိက ဟုေခၚ၍ အဓိပၸါယ္မွာ ယဉ္မင္းရုပ္ ျဖစ္သည္။ အီတာလ်ံဘာသာျဖင့္ "ပုပ" ဟုေခၚသည္။

ဗမာရုပ္ေသးရုပ္မ်ား

(၁)နတ္ကေတာ္ရုပ္ ၂ ခု။

(၂)ျမင္းရုပ္ ၁ ခု။

(၃)ဆင္အျဖူအမဲရုပ္ ၂ ခု။

(၄)ေမ်ာက္ရုပ္ ၁ ခု။

(၅)ျကက္တူေရြးရုပ္ ၁ ခု။

(၆)နဂါးရုပ္ ၁ ခု။

(၇)ဘီလူးရုပ္ ၂ ခု။

(၈)ေဇာ္ဂ်ီရုပ္ ၁ ခု။

(၉)ဝန္ရုပ္ ၄ ခု။

(၁ဝ)ဘုရင္ရုပ္ ၁ ခု။

(၁၁)မင္းသားရုပ္ ၁ ခု။

(၁၂)မင္းသမီးရုပ္ ၁ ခု။

(၁၃)မင္းသားျကီးမ်က္နွာနီနွင့္မ်က္နွာျဖူရုပ္ ၂ ခု။

(၁၄)ပုဏၰားရုပ္ ၁ ခု။

(၁၅)ရေသ့ရုပ္ ၁ ခု။

(၁၆)နတ္ရုပ္ ၁ ခု။

(၁၇)ျဗဟၼာရုပ္ ၁ ခု။

(၁၈)အမယ္အိုရုပ္ ၁ ခု။

(၁၉)လူျပက္ရုပ္ ၂ ခု။

ျမန္မာနွစ္ ၁၁၃၈ ခု၊ ခရစ္နွစ္ ၁၇၇၆ ခုတြင္ နန္းတက္ေသာ ငစဉ့္ကူးမင္းလက္ထက္ သဘင္ဝန္ ဦးေသာ္က စထြင္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-ဒုတြဲ)
ကမၻာ့လူငယ္ ေက်ာင္းသားပြဲေတာ္

ပထမအျကိမ္ ကမၻာ့လူငယ္ ေက်ာင္းသားပြဲေတာ္ကို ၁၉၄၇ ခုနွစ္တြင္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္နိုင္ငံ(ပရိဂ္)ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း (၇၁)နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေပါင္း ၁၇ဝဝဝ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။

ဒုတိယအျကိမ္ပြဲေတာ္ကို ၁၉၄၉ ခုနွစ္၊ ဟန္ေဂရီနိုင္ငံ သူဒါပတ္ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၉ဝ ေက်ာ္မွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ ခဲ့ျကသည္။

တတိယအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၁ ခုနွစ္၊ ဂ်ီဒီအာအေရွ့ဂ်ာမဏီ ဘာလင္ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁ဝ၄ နိုင္ငံမွ လူငယ္ေက်ာင္း သား​ကိုယ္စားလွယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။

စတုတၳပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၃ ခုနွစ္တြင္ ရူေမးနီးယားနိုင္ငံ ဘူခါရက္တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၁ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ ျကသည္။

ပဉၥမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၅ ခု၊ ပိုလန္နိုင္ငံ ဝါေဆာျမို့၌ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၄ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။

ဆ႒ဌမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၇ ခု၊ ဆိုဗီယက္နိုင္ငံ ေမာ္စကိုျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၃၁ နိုင္ငံမွ လူငယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ ျကသည္။

သတၱမေျမာက္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၅၉ ခုနွစ္၊ ဩစ​ျတီးယားနိုင္ငံ ဗီယင္နာျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၁၂ နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားေပါင္း (၁၈ဝဝဝ)ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ျကသည္။

အ႒ဌမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၆၂ ခု၊ ဖင္လန္နိုင္ငံ ဟယ္စင္ကီျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၃၈ နိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားေပါင္း ၁၈ဝဝဝ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။

နဝမအျကိမ္ ပြဲေတာ္ကို ၁၉၆၅ ခု၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားနိုင္ငံ(အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား)ျမို့တြင္ က်င္းပရာ နိုင္ငံေပါင္း ၁၈ဝ ေက်ာ္မွ လူငယ္ ေပါင္း တစ္ေသာင္းေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့လူဦးေရ

၁၉၆၂ ခုနွစ္လယ္အထိ ကမၻာ့လူဦးေရ ၃၁၃၅ သန္း၊ တစ္နွစ္လွ်င္ ၂.၁ ရာခိုင္နႈန္း တိုးသည္။

လူဦးေရအမ်ားဆံုးနိုင္ငံမွာ တရုတ္ျပည္ ျဖစ္ျပီး သန္း ၆၇ဝ နွင့္ ၆၈ဝ ျကား ရွိသည္။

ဒုတိယ အိနၵိယ၊ သန္း(၄၄၉)။

တတိယ ဆိုဗီယက္၊ သန္း(၂၂၁)။

အေမရိကန္ သန္း(၁၈၇)။

အင္ဒိုနီးရွား ၉၈ သန္း။

ပါကစၥတန္ ၉၇ သန္း။

ဂ်ပန္ ၉၅ သန္း။

ဘရာဇီးလ္ ၇၅ သန္း။

အေနာက္ဂ်ာမဏီ ၅၅ သန္း။

ျဗိတိန္ ၅၃ သန္း။

ျပင္သစ္ ၄၅ သန္းခြဲ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၁)
ကမၻာ့လက္ေဝွ့ခ်န္ပီယံမ်ား

(၁)ကက္ရွက္ကေလး

(၂)ေဒါက္ဂ်ံုး

(၃)ကလိုက္လင္​ဝီလ်ံ

(၄)တီလီဒင္နီရဲလ္

(၅)အာနီးသာရဲယ္လ္

(၆)ဟင္နရီကူးပါး

(၇)ဖရိုက္ပက္တာဆင္

(၈)ဇီရာေဖာ္လီ

(၉)ေရာ္ဂ်ာရစ္ရွား
(၁ဝ)တက္ထစပင္ဇ။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္း

ရုရွားျပည္ရွိ ဇာ​ေကာ္လိုကို ေခၚ ေခါင္းေလာင္းဘုရင္မွာ ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုး ျဖစ္သည္။ အျမင့္ ၁၉ ေပ၊ ၃ လက္ မ။ အဝက်ယ္ ေပ ၆ဝ၊ ၉ လက္မ။ ျဗက္အထူ ၂ ေပ။ အေလးခ်ိန္ တန္ ၁၈ဝ။ ထိုေခါင္းေလာင္းျကီးကို ရုရွားဘုရင္မ ျကီး ကက္သရင္း၏လက္ထက္တြင္ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးငွက္

ေအာ(စ္)ထရစ္(ခ်္) Ostrich အရပ္ ၈ ေပ။ ေပါင္ ၃ဝ။ မပ်ံနိုင္ပဲ ေျပးလွ်င္ ျမင္းထက္ ျမန္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး တယ္လီစကုပ္

ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးတယ္လီစကုပ္သည္ အေမရိကန္ျပည္ နယူးေယာက္၌ ရွိျပီး ၄င္းသည္ ၆၃ ေပ ရွိျပီး ၂၁ တန္ ေလးသည္။ ထိုတယ္လီစကုပ္ကကို လွ်ပ္စစ္ေမာ္တာျဖင့္ မည္သည့္ဘက္မဆို ေရြ့လ်ားနိုင္ေလသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့အျကီးဆံုးေလဆိပ္

အေမရိကန္ျပည္ နယူးေယာက္ျမို့ လာဂါဒီယာေလဆိပ္ ျဖစ္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး သမုဒၵရာ

ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးသမုဒၵရာမွာ (ပစိဖိတ္) ျဖစ္ျပီး ကမၻာ့အေရွ့ဘက္တြင္ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အျကီးဆံုး သတၱဝါ

ကမၻာေပၚတြင္ အျကီးဆံုးေသာ သတၱဝါမွာ ေဝလငါး ျဖစ္ျပီး တန္ခ်ိန္ ၇၅ နွင့္ ၈၈ ေပခန့္ ရွည္တတ္ေလသည္။ (ဗဟု သုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၃)
ကမၻာ့အတိုင္းအဆ

ကမၻာျကီးတစ္ခုလံုး၏အက်ယ္အဝန္းမွာ ၁၉၆၉၅ဝ​ဝဝဝ စတုရန္းမိုင္ ရွိျပီး ကုန္းေျမပိုင္းမွာ ၅၈ဝ၆၅ဝဝဝ စတုရန္းမိုင္ ရွိသည္။ ေရပိုင္းမွာ ၁၃၈၈၈၅ဝဝဝ မိုင္ ရွိသည္။

ကမၻာျကီးတစ္ခုလံုး၏ခန့္မွန္းေျခ အေလးခ်ိန္မွာ တန္(၆...ဝ)(ေျခာက္၏အေနာက္ သုည အလံုးေရ ၂၁ လံုးရွိသည္။) ခန့္ရွိေပသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၇)
ကမၻာ့အနက္ဆံုး ေရျပင္

ဖိလစ္ပိုင္ကြ်န္းစုအပါအဝင္ (မင္ဒနာအို)ကြ်န္းအနီးရွိ ေရျပင္သည္ ေပ(၃၅ဝဝဝ) ၆ မိုင္ခြဲ နက္သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အျမင့္ဆံုး အေဆာက္အဦ

အင္ပါယာစတိတ္ (Empire State Building) ၂၈၄ ေပ ျမင့္ျပီး အထပ္ေပါင္း (၁ဝ၂)ထပ္ ရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာ့အမ်ိုးသား အားကစားပညာရပ္မ်ား

၁။ ဂ်ပန္(Jujitsu)ဂ်ူဂ်စ္ဆု။

၂။ ဩစေျတးလ် (Cricket) ခရစ္ကက္။

၃။ စေကာ့တလန္(Rugby Fottball) ရပ္ဘီေဘာလံုးကစားနည္း။

၄။ အေမရိကန္(Base Ball) ေဘ့စ္ေဘာ။

၅။ကေနဒါ(Ice Hockey) အိုက္စ္ေဟာ္ကီ။

၆။ စပိန္(Bull Fighting) နြားသိုးနွင့္ပုတ္သတ္ျခင္းကစားနည္း။
ကမၻာ့အရွည္ဆံုး ျမစ္တစ္ခ်ို့

၁။နိုင္း(လ္)ျမစ္ မိုင္ ၄ဝဝ​ဝ။

၂။မစၥစ္စပီး မစ္ဆိုရီျမစ္ မိုင္ ၄၂ဝဝ။

၃။အေမဇံုျမစ္ မိုင္ ၃၉ဝဝ။

၄။အြပ္အာတစ္(ရွ္)ျမစ္ မိုင္ ၃၂ဝဝ။

၅။ယန္စီျမစ္ မိုင္ ၃၁ဝဝ။
ကမၻာ့အရွည္ဆံုးတံတား

အေမရိကန္ျပည္ရွိ ဆန္ဖရန္စစၥကို အုကၠရန္တံတား၊ ၈ မိုင္ ၂ ဖာလံု ရွည္လ်ားသည္။ ၁၉၃၆ ခုနွစ္က ဖြင့္လွစ္ခဲ့ျပီး ျမန္မာေငြ ၃၆ ကုေဋ ကုန္က် သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာေအးေစတီ

ရန္ကုန္ျမို့လယ္မွ ေျမာက္ဘက္ ၇ မိုင္အကြာ ေရကူးရပ္ သီရိမဂၤႅာကုန္းတြင္ တည္ရွိသည္။ သီရိမဂၤႅာကမၻာေအးေစတီ ဟုေခၚသည္။ ယင္း ေစတီကို ၁၉၅၂ ခုနွစ္တြင္ ဦးနု ျကီးမႉး၍ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ရည္စူးျပီး တည္ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဉာဏ္ေတာ္အျမင့္ ၇၈ ေတာင္ ၂ မိုက္ျဖစ္ သည္။ ေစတီေတာ္၏လိုဏ္အတြင္း၌ အလယ္ဌာပနာတိုက္ကို ပတ္၍ ဘဒၵကမၻာတြင္ ပြင့္ေတာ္မူဆဲ ဘုရားငါးဆူကို ပူေဇာ္ေသာအားျဖင့္ ဆင္းတု ေတာ္ျကီးငါးဆူကို တည္ထားသည္။ ဆင္းတုေတာ္မ်က္နွာမူရာတြင္ မုခ္(၅)ခုရွိသည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၻာေအးရွိ ဗုဒၶျပတိုက္

ဗုဒၶျပတိုက္ကို ၁၉၆၄ ခုနွစ္၊ ဧျပီလ ၂၅ ရက္ေန့က ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ အလ်ား ၁၄၃ ေပ၊ အနံ ၈၁ ေပ၊ အျမင့္ ၄၅ ေပ၊ အက်ယ္အဝန္း စတုရန္းေပ ၅ဝဝဝ ျဖစ္ျပီး (၁ဝ)သိန္း ကုန္က်ခဲ့သည္။ (ဗဟုသုတဒိုင္ယာရီ-တြဲ-၂)
ကမၼဝါကိုးခဏ္း

(၁) ကထိန္ခင္း၊ ကထိန္နႈတ္ကမၼဝါ - ကထိနခနၶက။

(၂) ရဟန္းခံကမၼဝါ - ဥပသမၸဒခနၶက။

(၃) သိမ္သမုတ္သိမ္နႈတ္ကမၼဝါ - သီမာခနၶက။

(၄) ဥပုသ္အိမ္သမုတ္ကမၼဝါ - ဥေပါသထဂါရခနၶက။

(၅) ေထရ္သမုတ္ကမၼဝါ - ေထရသမၼုတိခနၶက။

(၆) နာမည္သမုတ္ကမၼဝါ - နာမသမုတိခနၶက။

(၇) နိသွ်ည္းလြတ္သမုတ္ကမၼဝါ - နိႆယဘူမိသမၼုတိခနၶက။

(၈) ေက်ာင္းေနရာသမုတ္ကမၼဝါ - ကပၸိယဘူမိသမၼုတိခနၶက။

(၉) ေက်ာင္းေနရာ ျကည့္ရႈစစ္ေဆးရန္ သမုတ္ေသာ ကမၼဝါ - ကုဋိဝတၳု ဩေလာကနသမၼုတိခနၶက။

ဤကမၼဝါကိုးေစာင္အျပင္ ကမၼဝါထုပ္တိုင္း၌ ပါေသာ ​ဝတ္ေဆာင္ရာ၌ ဖတ္ရေသာ ကမၼဝါ - ဝတၱခနၶကလည္း တစ္ ေစာင္ အပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)

ကန္
ကန္ (နာမ္)

အမ်ားအားျဖင့္ လူတို့ တူးဆည္ထားေသာ ေရအိုင္။
ကန္ (နာမ္)

ေလွစီးေသာ သတို့သမီးငယ္ရုပ္ျဖင့္ မွတ္သားထားေသာ ရာသီ။ (၁၂-ရာသီတြင္ ၆ အမွတ္ ရာသီ။ ေတာ္သလင္းလနွင့္ တိုက္ဆိုက္သည္။ [သ]
ကနၱာရ (၈)မ်ိုး

ခက္ခဲျကမ္းတမ္း၍ လြန္ေျမာက္ရန္ ခက္ခဲေသာ ခရီးလမ္းကို ကနၱာရခရီးဟု ေခၚသည္။

(၁) ဓားျပ ခိုးသားတို့ ခိုးဆိုး တိုက္ခိုက္ရာ ခရီးလမ္း - ေစာရကနၱာရ။

(၂) ေသာက္သံုးရန္ ေရမရွိေသာ ခရီးလမ္း - နိရုဒကကနၱာရ။

(၃) သားရဲတိရစၦာန္တို့ ေသာင္းက်န္း ရန္မူေသာ ခရီးလမ္း - ဝါနုကနၱာရ။

(၄) ဘီလူး၊ သရဲ၊ တေစၦ တို့ ဆိုးသြမ္းရာ ခရီးလမ္း - အမနုႆကနၱာရ။

(၅) အလြန္က်ယ္ေျပာသည့္ ေရျပင္ ပင္လယ္ခရီးလမ္း - ဥဒကကနၱာရ။

(၆) အစာအာဟာရ မရွိေသာ ခရီးလမ္း - အပၸဘကၡာကနၱာရ။

(၇) ေျခလ်င္ျဖင့္ ျဖတ္ေက်ာ္ရန္ ခက္ခဲေသာ ေတာအုပ္ ခရီးလမ္း - ဝနကနၱာရ။

(၈) ရွည္လ်ားေသာ သဲျပင္ခရီးလမ္း - ဝါဠုကနၱာရ။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္

ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ စာဆိုေတာ္အျဖစ္ျဖင့္ ထင္ရွားေသာ ပုဂၢိုလ္ ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္ ျပုစုခဲ့ေသာ ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္းေမတၱာစာ၊ ေလာကသာရပ်ို့တို့မွာ ျမန္မာဂနၳဝင္တြင္ ယေန့တိုင္ ထင္ရွားေက်ာ္ျကားေနသည္။ ဆရာေတာ္သည္ အရီးေတာ္ စစ္ကိုင္းျမို့စား မင္းလွထြတ္၏ဆရာရင္း ျဖစ္သည္။ ဒုတိယမင္းေခါင္နွင့္သားေရွြနန္းေျကာ့ရွင္တို့ လက္ထက္တြင္ ထင္ရွားေက်ာ္ျကားေသာ ဘုရင့္အကိုးကြယ္ခံ ဆရာေတာ္ျကီး ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္၏ေမြးဖြားရာ ခုနွစ္ သကၠရာဇ္ အတိအက်ကို မသိရွိျကေပ။ စစ္ကိုင္းျမို့ စီရင္စု ျမင္းမူျမို့မွ နွစ္တိုင္ကြာ ထီးေဆာင္းရြာေျမာက္ဘက္ရွိ ကန္ေတာ္ရြာတြင္ ဖြားျမင္သည္ဟု သိရွိရသည္။ အင္းဝဘုရင္ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေဆာက္လုပ္ လႉဒါန္းေသာ ကန္ေတာ္ရြာေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသံုးသျဖင့္ ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္ဟု ထင္ရွားျခင္း ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာမႈအဘိဓာန္ - ေမာင္ဇနိယ)
ကန္ဒီသြား ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့ (၁၉၄၅)

စစ္ျပီးေခတ္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ ျပန္လည္ဖြဲ့စည္းေရးအတြက္ သီရိလကၤ࿿ာနိုင္ငံ ကန္ဒီေဆြးေနြးပြဲသို့ တက္ေရာက္ျက သည့္ ျမန္မာ့ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။

၁။ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း

၂။ ဗိုလ္လက်ာ္

၃။ ဗိုလ္ေနဝင္း

၄။ ဗိုလ္ေဇယ်

၅။ သခင္သန္းထြန္း

၆။ ဦးဘေဘ

၇။ ေစာဘဦးျကီး

၈။ ဗိုလ္ေက်ာ္ေဇာ

၉။ ဗိုလ္ေမာင္ေမာင္

၁ဝ။ ဗိုလ္ေဇာ္မင္း (​ဦး​ေမာင္ေမာင္ေက်ာ္ဝင္း)

၁၁။ ဦးညိုထြန္း

ျမန္မာနိုင္ငံ စစ္ေျပးအစိုးရ အျကံေပးပုဂၢိုလ္ ဦးတင္ထြဋ္လည္း ေဆြးေနြးပြဲသို့ တက္သည္။ (ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ သမိုင္း အဘိဓာန္ - ျမဟန္)

ဆက္ရန္