ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးဗေဆြ

ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈသမိုင္းတြင္ က်ားႀကီးဗေဆြ၊ ေရနံေျမသပိတ္ေခါင္းေဆာင္၊ ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္၊ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီေခါင္း ေဆာင္ စသည္ျဖင့္ ထင္ရွားခဲ့ေသာဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးဗေဆြကို ၁၉၁၅ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၇ ရက္ ၾကာသပေတးေန႔တြင္ တနသၤာရီ တိုင္း ထားဝယ္ၿမိဳ႕နယ္ အုန္းပင္ကြင္းရြာ၌ အဖကုန္သည္ဦးထြန္းလိႈင္၊ အမိေဒၚပဲေလးတို႔မွ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္းသံုးေယာက္တြင္ အငယ္ ဆံုးျဖစ္သည္။

ငယ္စဥ္က အုန္းပင္ကြင္းရြာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၊ ထားဝယ္အမ်ဳိးသားအလယ္တန္းေက်ာင္း၊ ထားဝယ္အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းတို႔တြင္ ပညာသင္ခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ တြင္ ဟိုက္စကူးဖိုင္နယ္ (၁၀ တန္း) ေအာင္၍ ၁၉၃၆ မွ ၁၉၄၁ အထိ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၌ ပညာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ငယ္စဥ္ကပင္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထက္သန္၍ ၁၉၃၆ ဒုတိ ယေက်ာင္းသားသပိတ္တြင္ ထားဝယ္အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္း၏ ေက်ာင္းသားေခါင္း ေဆာင္အျဖစ္ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားဘဝ၌ ေက်ာင္းစာထက္ ေက်ာင္းသားသမဂၢကိစၥမ်ားကိုသာ အခ်ိန္ျပည္ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ေနသျဖင့္ ဥပစာအထက္တန္းစာေမးပြဲကိုသာ ေျဖဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။
၁၉၃၈-၃၉ တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢႏွင့္ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆုိင္ရာေက်ာင္းသားသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့သည္။ “အိုးေဝ” မဂၢဇင္း၏ မန္ေနဂ်ာအျဖစ္လည္း တာဝန္ယူခဲ့သည္။
၁၉၃၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္တြင္ အာဠာဝက သခင္ဖိုးလွႀကီးဦးေဆာင္ေသာ ေရနံေျမသပိတ္တပ္ႀကီး ရန္ကုန္သို႔ေျခလ်င္ခ်ီတက္လာရာ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရတို႔၏တားဆီးမႈေၾကာင့္ မေကြးၿမိဳ႕တြင္ တန္႔ရပ္ေနစဥ္အတြင္း ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ အတြင္းေရးမွဴးကိုဗေဆြသည္ ေက်ာင္း သားသမဂၢဥကၠဌ ကိုဗဟိန္းႏွင့္အတူ မေကြးၿမိဳ႕ မဲထီးေက်ာင္းတိုက္တြင္ ေရနံေျမသပိတ္တပ္သားမ်ားအား တရားေဟာခဲ့မႈျဖင့္ ၁၉၃၈ ဒီဇင္ ဘာ ၁၂ ရက္တြင္ ကိုဗေဆြသည္ ေရနံေျမသခင္မ်ားႏွင့္တူ ၿဗိတိသွ်အစိုးရ၏ဖမ္းဆီးျခင္း ခံရသည္။ ကိုဗဟိန္းႏွင့္ ကိုဗေဆြတို႔သည္ မေကြး တရား႐ုံးတြင္ ေထာင္ဒဏ္ ၆ လ အျပစ္ေပးခံခဲ့ရၿပီး ရန္ကုန္အင္းစိန္ေထာင္ႀကီးသို႔ ခ်က္ခ်င္းအပို႔ခံရသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၃၈ ဒီဇင္ဘာ ၁၃ တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢအသင္းတိုက္၌ ေက်ာင္းသားထုအစည္းအေဝးက်င္းပ၍ ကိုဗဟိန္းႏွင့္ ကိုဗေဆြတို႔ကိုလႊတ္ရန္ႏွင့္ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားေသာဥပေဒမ်ား ႐ုပ္သိမ္းရန္ အဆိုမ်ားတင္သြင္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အစုိးရက မလိုက္ေလ်ာသျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢမွဦးေဆာင္၍ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ား အတြင္းဝန္႐ုံး (ေနာင္ဝန္ႀကီးမ်ား႐ုံး) သို႔ ခ်ီတက္လွည့္ လည္ဆႏၵျပခဲ့ရာ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏လက္ပါးေစပုလိပ္မ်ား၏ အၾကမ္းဖက္ရုိက္ႏွက္ၿဖိဳခြင္းမႈေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား အမ်ားအျပား ထိခိုက္ဒဏ္ ရာရကာ ဂ်ပ္ဆင္ေက်ာင္းသားကိုေအာင္ေက်ာ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၂ ရက္ ၁၃ း ၂၅ နာရီတြင္ က်ဆံုးခဲ့ရ သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္၌ ဆႏၵျပမႈမ်ားေၾကာင့္ အစိုးရက ကိုဗေဆြႏွင့္ ကိုဗဟိန္းတို႔ကို ျပန္လည္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။
ကိုဗေဆြသည္ ၁၉၃၉ ႏိုဝင္ဘာ ၁၈ တြင္ ပီအာရ္ပီ (People Revolutionary Party) ေခၚ ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ပံုပါတီကို သခင္ျမ၊ သခင္ ေအာင္ဆန္း၊ သခင္စိုး၊ သခင္လွေဖ၊ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔ႏွင့္အတူ ဦးေဆာင္ဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္၍ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္(ယူဂ်ီ) အျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့သည္။
၁၉၄၀-၄၁ တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ ဥကၠအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံရသည္။ ဦးဗေဆြ သည္ ပီအာရ္ပီတြင္ မ်ဳိးခ်စ္လူငယ္မ်ားအား ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္အျဖစ္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔ေစလႊတ္ေရးအတြက္ သခင္ျမ၊ သခင္ခ်စ္တို႔ႏွင့္အတူ စီမံေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဦးဗေဆြသည္ ပီအာရ္ပီ၏စည္း႐ုံးေရးႏွင့္ စစ္ေရးတာဝန္ခံအျဖစ္ ၿမိတ္ခ႐ုိင္မွ တာဝန္ယူခဲ့သည္။
၁၉၄၂ တြင္ ၿမိတ္ခ႐ုိင္ ပုေလာၿမိဳ႕မွ သတၱဳတြင္းႏွင့္ ေျမပိုင္ရွင္ဦးလိႈင္ဖူး၊ ေဒၚထြန္းေရႊတို႔၏သမီး မႏုႏု (ေဆြ) ေခၚ နန္စီလိႈင္ဖူးႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားသမီး (၉) ဦး ထြန္းကားခဲ့သည္။
ဂ်ပန္ေခတ္ (၁၉၄၂-၁၉၄၅) တြင္ ဂ်ပန္ေကဘိုတိုင္ (Keibotai)ေခၚ ၿမိဳ႕ျပကာကြယ္ေရးတပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အျဖစ္ တာဝန္ယူ၍ ဂ်ပန္ဖက္ဆစ္ေတာ္ လွန္ေရး ေျမေအာက္လုပ္ငန္းမ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဂ်ပန္တို႔က ေကဘိုတိုင္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ရာထူးကို အကာအကြယ္ယူ၍ ေနာက္ကြယ္တြင္ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ကိုင္ေနသည္ကိုသိရွိသြားေသာအခါ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ မတ္လ ၃၁ ရက္မွ ဧၿပီ ၂၄ ရက္ ေန႔အထိ ဂ်ပန္ကင္ေပတိုင္ (စစ္ပုလိပ္) ၏ ဖမ္းဆီးျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ဂ်ပန္လက္မွလြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ဦး လွေမာင္တို႔က ျပင္ပမွေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။
ဦးဗေဆြသည္ ၁၉၄၄ ၾသဂုတ္လ ၂၃ တြင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည့္ ဖတပလ ဗဟိုဦးစီးအဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံ ရသည္။ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးကို ရန္ကုန္နယ္ေျမမွ ပါဝင္ခဲ့သည္။
၁၉၄၅ စက္တင္ဘာလ ၁ တြင္ ဖြဲ႕စည္းသည့္ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီကို ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းႏွင့္အတူ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ ဦးဗေဆြသည္ ၁၉၄၅ မွ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္အထိ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ၁၉၄၈ မွ ၁၉၅၈ အထိ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီဥကၠ႒အျဖစ္လည္းေကာင္း ေဆာင္ ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ဇန္နဝါရီလ ၅ ရက္ေန႔ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဦးေက်ာ္ၿငိမ္း ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံသို႔ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ သြားေရာက္ျခင္းႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕သို႔ဝင္ေရာက္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဦးဗေဆြအား ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ့ သည္။ ဦးဗေဆြသည္ ဖဆပလအေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္အတြင္း ဖဆပလႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႔ညီၫြတ္ေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ၁၉၄၇ စက္တင္ဘာ ၁၁ တြင္ ဦးဗေဆြသည္ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ႀကီး သန္႔ရွင္း၍ခိုင္ မာေတာင့္တင္း ေရးအတြက္ ဗိုလ္မွဴးေအာင္၊ ဗိုလ္လက်္ာ၊ မန္းဝင္းေမာင္တို႔ပါဝင္ေသာ သန္႔ရွင္းေရးအဖြဲ႕ငယ္ကို ဖြဲ႕စည္း၍ တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ ဦးဗေဆြ သည္ ဖဆပလအေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္အထိ ထမ္းရြက္ခဲ့သည္။
ယင္းေနာက္ ၁၉၅၂ တြင္ ဖဆပလ ဒုတိယဥကၠအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံရသည္။ ဦးဗေဆြသည္ ဖဆပလအဖြဲ႕ကိုကိုယ္စားျပဳ၍ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ အေထြ ေထြအတြင္းေရြးေကာက္ပြဲတြင္ တိုက္ႀကီးမဲဆႏၵနယ္မွဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ရာ ေရြးေကာက္ခံရသည္။
၁၉၅၂ မတ္ ၁၆ တြင္ အစိုးရအဖြဲ႕၌ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးတာဝန္ကို ထမ္းရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ ဇန္နဝါရီ ၁ တြင္ ဓါတ္သတၱဳဝန္ႀကီး ဌာနဝန္ ႀကီးအျဖစ္ ပူးတြဲတာဝန္ယူခဲ့သည္။ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးတာဝန္ထမ္းရြက္ေန စဥ္အတြင္း အမ်ဳိးသမီးမ်ားစစ္မႈထမ္းခြင့္ကို ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ၿပီး အမ်ဳိးသမီးတပ္ဖြဲ႕မ်ားကို ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့သည္။
၁၉၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌က်င္းပသည့္ အာရွဆိုရွယ္လစ္ညီလာခံ၌ သဘာပတိအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရသည္။
ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု ကမၻာတစ္ပတ္ခရီးသြားေနစဥ္ ၁၉၅၅ ေမလ ၂၅ တြင္ ေခတၱဝန္ႀကီးခ်ဳပ္တာဝန္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၅၆ ဇြန္လတြင္ က်င္းပခဲ့ေသာေရြးေကာက္ပြဲတြင္ လမ္းမေတာ္ၿမိဳ႕နယ္မွ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရသည္။ ယင္းေနာက္ ၁၉၅၆ ဇြန္ ၅ ရက္တြင္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ အစုိးရအဖြဲ႕သစ္၌ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ထမ္းရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၇ မတ္ ၁ တြင္ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္တာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ဖဆပလအဖြဲ႕ ႏွစ္ျခမ္းကြဲေသာအခါ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းႏွင့္လက္တြဲ၍ (ေဆြၿငိမ္းဖဆပလ) အဖြဲ႕ကိုဦးေဆာင္ကာ ဥကၠဌ အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဦးဗေဆြႏွင့္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းက ဖဆပလ အဓြန္႔ရွည္ စြာညီၫြတ္တည္ၿမဲေရးကိုသာ လိုလားသျဖင့္ သူတို႔အဖြဲ႕ကို “တည္ၿမဲဖဆပလ” ဟု ေခၚတြင္ေစသည္။ ဦးႏုႏွင့္ သခင္တင္တို႔ကမူ သူတို႔အဖြဲ႕က သန္႔ရွင္းေရးကိုအဓိကထားေၾကာင္း ထင္ရွားလို၍ “သန္႔ ရွင္းဖဆပလ”ဟုသာ ေခၚသည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၄ တြင္ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္တာဝန္မွ ႏုတ္ထြက္၍ ပါလီမန္တြင္ အတိုက္အခံပါတီ ေခါင္း ေဆာင္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၉ ရက္ေန႔တြင္ ပါလီမန္၌ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုအား ဖဆပလႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုၿပိဳကြဲေအာင္ လုပ္ေနျခင္း၊ ဖဆပလလမ္းစဥ္ကိုေသြဖည္ေနျခင္း၊ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီၫြတ္မႈကို အစိတ္စိတ္အမႊာမႊာျဖစ္ေအာင္ ၿဖိဳခြဲေနျခင္း၊ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရးကို ႀကီးမားေသာအႏၱရာယ္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနျခင္း၊ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒႏွင့္ တရားေဖာက္ဖ်က္ လုပ္ေဆာင္ ေနေၾကာင္းတင္ျပ၍ အယံုအၾကည္မရွိအဆိုကို ဦးေဆာင္တင္သြင္းရာ အဆိုကိုေထာက္ခံသူ ၁၁၉ မဲ၊ ကန္႔ကြက္သူ ၁၂၇ မဲျဖင့္ အဆိုရႈံးနိမ့္သြား ခဲ့သည့္အတြက္ ဦးႏုေခါင္းေဆာင္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕သည္ အာဏာဆက္လက္တည္ၿမဲခဲ့သည္။
၁၉၆၀ ေဖေဖၚဝါရီ ၂ ၌က်င္းပခဲ့ေသာ အေထြေထြပါလီမန္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ လမ္းမေတာ္ၿမိဳ႕နယ္မွ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ရာ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ ပ်က္ျပားသြားၿပီးေနာက္ ၁၉၆၃ ၾသ ဂုတ္ ၉ ရက္တြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရ၏ ထိန္း သိမ္းျခင္းခံရသည္။ ၁၉၆၆ ေအာက္တိုဘာလ ၂၇ တြင္ ထိန္းသိမ္းခံဘဝမွ ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ ေထာင္မွလြတ္လြတ္ျခင္း ဦးဗေဆြ က သတင္းေထာက္မ်ားအား –
“ဆုိရွယ္လစ္ဝါဒကို မူအားျဖင့္လက္ခံ၍ ျမန္မာ့ဆုိရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ကို တစံုတရာေျပာရန္မလို။ ျမန္မာႏိုင္ငံအဖို႔ ၾကားေနေရးဝါဒသာ အမွန္ ကန္ဆံုးဝါဒဟု ယူဆသည္။ မိမိတို႔ကိုလႊတ္မည္ဟု ႀကိဳတင္မသိ။ က်န္းမာေရးအေျခအေနအရလႊတ္သည္ဟု ယူဆသည္။ အျခားထိန္းသိမ္း ခံသူမ်ားကိုလည္း အလြန္ဆိုးရြားသူမ်ားမွအပ အသုတ္လိုက္လႊတ္ေပးရန္ သေဘာထားရွိေၾကာင္း” ေျပာၾကားသည္။
ဦးဗေဆြသည္ အလုပ္သမားသမဂၢဥကၠ႒အျဖစ္ ၁၉၄၈ မွ ၁၉၆၂ အထိလည္းေကာင္း၊ ၁၉၄၈ ဇူလိုင္ ၁၆ တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္း၊ ဦးသိန္းေဖျမင့္တို႔ ဦးေဆာင္ဖြဲ႕စည္းေသာ လက္ဝဲညီၫြတ္ေရးေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ဦးဗေဆြသည္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားဘဝကပင္ စာေပဝါသနာထံု၍ သမဂၢထုတ္ “အုိးေဝ” မဂၢဇင္းတြင္ “ကက္သလိန္းဂြတ္ေထာ္” ရဲ႕ ရသ ေျမာက္စာေျပာင္၊ သေရာ္စာမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ ႏိုင္ဝင္ဘာ ၄ သခင္ႏု၊ ကိုအုန္းခင္ႏွင့္ သခင္သန္းထြန္းတို႔ ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ ခဲ့ေသာ နဂါးနီစာအုပ္အသင္းမွ ထုတ္ေဝသည့္နဂါး နီစာေစာင္ကို နဂါးဦးထြန္းေရႊႏွင့္အတူဦးေဆာင္၍ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရးေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ သခင္ေက်ာ္စိန္ႏွင့္အတူ ျပည္သူ႔စာေပတိုက္ကိုတည္ေထာင္၍ လက္ဝဲစာေပေလ့လာေရးအဖြဲ႕ကို ဦး ေဆာင္ခဲ့သည္။ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ဘဝတြင္ “မိန္႔ခြန္း” စာအုပ္မ်ားအျပင္ “ဗမာျပည္ဆိုရွယ္လစ္လမ္းၫြန္” (၁၉၅၃)၊ “ဗမာ့ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ ဗမာ့လုပ္သားထု” (၁၉၅၅)၊ “ဆိုရွယ္လစ္ဗမာျပည္ထူေထာင္ေလာ့” (၁၉၅၈) စသည့္ စာအုပ္မ်ားျပဳစုခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဖဆပလ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ နယူေဒလီကြန္းဖရင့္၊ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ အိႏၵိယ၊ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ယိုးဒယား၊ ၁၉၅၄ ႏိုင္ဝင္ဘာလတြင္ တ႐ုတ္၊ ၁၉၅၇ ဇြန္လတြင္ အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ တ႐ုတ္ စသည့္ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ သြားေရာက္ခဲ့သည္။
၁၉၅၅ ခုႏွစ္တြင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား သမၼတမာရွယ္လီးတို႔၏ ပထမအဆင့္ေအာင္လံတံဆိပ္၊ ယိုးဒယား ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဆင္ျဖဴဘြဲ႕တံဆိပ္၊ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏ လြတ္လပ္ေရးေမာ္ကြန္းဝင္ ပထမအဆင့္၊ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီက ခ်ီးျမႇင့္ေသာ ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္(ပထမအဆင့္) ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ား ခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။ ၁၉၆၈ ဒီဇင္ဘာလ ၂ တြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီက ဖြဲ႕စည္းေပးေသာ ျပည္တြင္းညီၫြတ္ေရး အၾကံေပးအဖြဲ႕(၁၃) ဦးတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဦးဗေဆြ၏ထူးျခားခ်က္မွာ စီမံခန္႔ခြဲမႈအာဏာ၊ တရားစီရင္ ေရးအာဏာ၊ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာ (၃) ရပ္လံုးစလံုး တၿပိဳင္တည္းကိုယ္တြယ္ထားေသာ စစ္အာဏာရွင္ဗိုလ္ေန ဝင္း၏အရိပ္ေအာက္သို႔ ေခါင္းငံု႔မဝင္ခဲ့သလို ရန္သတၱဳလည္းမျပဳခဲ့သူျဖစ္သည္။ ျပည္ပထြက္ၿပီး ေထာင္ထားျခားနားျခင္းလည္း မျပဳခဲ့ေခ်။ အာဏာရွိစဥ္ကလည္း ကိုယ္က်ဳိးရွာအလြဲသံုးစားလည္း မလုပ္ခဲ့ေခ်။

ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးဗေဆြသည္ ၁၉၈၇ ဒီဇင္ဘာလ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ စမ္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္ အမွတ္ ၈၄၊ ဟုမ္းလမ္း (ယခုပန္းလိႈင္လမ္း) ေနအိမ္၌ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ ေဒၚႏုႏုေဆြႏွင့္ သားသမီးမ်ားက်န္ရစ္ခဲ့သည္။