ေသာကကင္းေသာ မင္းၾတားၾကီးႏွင့္ ေတြ႔ခိုက္ခဏ၀ယ္

******************************************************************

“ယာတာႏုယာယီ”

“သြားေသာသူသို႔ အစဉ္လိုက္ေသာသူ”

သြားသူ…သြား၊လိုက္သူ…လိုက္၊

H.G. Wellsက “ The Outline of History ”မွာ ဒီလို ေျပာတယ္…“Amidst the ten thousands of names of monarchs that crowd the columns of history, their majesties and graciousnesses and serenities and royal highnesses and the like, the name of Asoka shines, shines almost alone, like a star.”

ပါရဂူ က “ ပိယဒႆီ ”မွာ ဒီလို ႐ွင္းျပတယ္…“သမိုင္းစာမ်က္ႏွာတြင္ ေနရာ အျပည့္ယူထား သည့္ ဘုရင္ဧကရာဇ္ ေထာင္ေသာင္းမ်ားစြာထဲတြင္ ဘုရင္အေသာက၏ အမည္နာမ သည္ တစ္လံုးတည္း ထြန္းေတာက္ေနသည့္ ၾကယ္တာရာႏွင့္ ပမာတူသည္။”

ဘုရင္အေသာက ဘယ္လိုမ်ား ထြန္းေတာက္ေနသလဲ ဆိုတာေတာ့ အကၡရာေတြကေန တဆင့္ ေျခရာခံ လိုက္ၾကည့္ရမွာပဲ။

၁။ သ၀တ ၀ိဇိတသိ ေဒ၀ါနံ ပိယသာ ပိယ ဒသိသာ လာဇိေန ေယ စ အံတာ အထာ ေစာဍာ ပံဍိယာ သာတိယပုေတာ ေကလလ ပုေတာ တံဗပံနိ။
၂။ အံတိေယာေဂ နာမ ေယာနလာဇာ ေယ စာ အံေန တသာ အံတိေယာဂသာ သာမံတာ လာဇာေနာ သ၀တာ ေဒ၀ါနံ ပိယသာ ပိယဒသိသာ လာဇိေန ဒုေ၀ စိကိသကာ ကဋာ မႏုသစိကိသာ စာ ပသုစိကိသာ စာ။ ၾသသဓာနိ မႏုေသာပဂါနိ စာ ပေသာပဂါနိ စ အတတာ နထိ။
၃။ သ၀တာ ဟာလာပိတာ စာ ေလာပါပိတာ စာ။ ဧ၀ေမ၀ါ မုလာနိ စာ ဖလာနိ စာ အတတာ နထိ သ၀တာ ဟာလာပိတာ စာ ေလာပါပိတာ စာ။ မေဂသု လုခါနိ ေလာပိတာနိ ဥဒုပါနာနိ စာ ခါနာပိတာနိ ပဋိေဘာဂါေယ ပသုမုနိသာနံ။

မင္းတကာတို႔ ခ်စ္ၾကည္ ေလးစားအပ္၍႕ ပိယဒႆီဟု ၀ွ႔ဲခ်ီ-ခပ္ႏွိပ္ အ႐ွင္မဟာကႆပ မေထရ္ျမတ္၏့ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ကို ခံယူ-ရ႐ွိေသာ အေသာက မင္းၾတားျမတ္ႀကီး၏ ေအာင္ျမင္ အုပ္စိုးေတာ္မူရာ ႏိုင္ငံေတာ္တြင္း အရပ္ အားလံုး၌ကဲ့သို႔, ထို႔အတူ ေအာင္ျမင္ စိုးပိုင္သည့္ နယ္စြန္ အတြင္း၌ ပါ၀င္ကုန္ေသာ ေစာဠတိုင္း, ပံဒု်တိုင္း, သတ်-ပုႀတၤတိုင္း, တမၺပဏၰိတိုင္း အထိ၄င္း, အံတိေယာဂအမည္႐ွိေသာ ေယာနကမင္းႏွင့္တကြ ထိုမင္း၏ လက္ေအာက္ျဖစ္ကုန္ေသာ သမႏၲရာဇ္ မင္းတပါးတို႔ ႏိုင္ငံ၌၄င္း, အလံုးစံုေသာ ဤ တိုင္းႏိုင္ငံေဒသတို႔၌ မင္းတကာတို႔ ခ်စ္ၾကည္ ေလးစားအပ္၍႕ ပိယဒႆီဟု ၀ွ႔ဲခ်ီ-ခပ္ႏွိပ္ အ႐ွင္ မဟာကႆပ မေထရ္ျမတ္၏့ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ကို ခံယူ-ရ႐ွိေသာ အေသာက မင္းၾတားျမတ္ႀကီး သည္ လူေဆးကုဆရာ, တိရိစၦာန္ေဆးကုဆရာ ဟု ဤသို႔ ၂မ်ိဳး ၂စားေသာ ေဆးဆရာ တို႔ ကို တည္ေထာင္ထား႐ွိေတာ္မူအပ္ကုန္၏။

ထို႔ျပင္ လူတို႔အား၄င္း, တီရစၦာန္ သား-ငွက္တို႔အား၄င္း အသံုး၀င္ေသာ ေဆးပင္- ၀ါး ပင္ တို႔ကိုလည္း ထိုထို မ႐ွိ-ကင္းမဲ့ရာ အရပ္တိုင္း၌ ေဆာင္ယူ စိုက္ပ်ိဳးေစအပ္ကုန္၏။ ဤအတူလွ်င္ မ႐ွိ-ေခါင္းပါးေသာ အရပ္-ေဒသတိုင္း၌ သစ္ျမစ္-သစ္ဥႏွင့္ သစ္သီးပင္ တို ႔ကိုလည္း ေဆာင္ယူ စိုက္ပ်ိဳးေစအပ္ကုန္၏။ ထိုမွတပါးလည္း ထိုထို ခရီးလမ္းတို႔၌ သား-ငွက္ တိရစၦာန္ႏွင့္ ခရီးသြားသူ လူတုိ႔ နားခိုမွီ၀ဲ-သံုးေဆာင္ေစရန္ သစ္ပင္အစားစား စိုက္ ပ်ိဳးထား႐ွိေစ၍ ေရတြင္းေရကန္တို႔ကိုလည္း တူး-ဆယ္ တည္ထားေစအပ္ကုန္၏။

(အေသာကမင္းတရားႀကီး၏ အေသာကေက်ာက္စာေတာ္-အ႐ွင္အာဒိစၥ၀ံသ)

နတ္တို႔ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးေသာ ပိယဒသီမင္းႀကီး၏ ႏိုင္ငံေတာ္ အတြင္း အရပ္ရပ္တို႔၌၄င္း ႏိုင္ ငံေတာ္၏ အစြန္အပ ေစာဋ(ေစာဠ) ပံဒိယ(ပံ႑်) သာတိယာပုတ, ေကလလပုတ, တံဗပံနိ(တဗၺပဏၰိ) အံတိေယာဂ(အႏၲိေယာက) အမည္ေတာ္႐ွိေသာ ေယာနမင္းႏွင့္ ထိုမင္း၏ ပတ္၀န္းက်င္ အျခားမင္းတို႔၏ တိုင္းမ်ားအတြင္း အရပ္ရပ္တို႔၌၄င္း၊ နတ္တို႔ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးေသာ ပိယဒသီမင္းႀကီးသည္ လူတို႔အား ကုစားျခင္း တိရစၦာန္တို႔အား ကုစားျခင္းဟူေသာ ေဆးကုစားျခင္း ႏွစ္မ်ိဳးကို တည္ထားေတာ္မူ၏။

လူတို႔အဖို႔၄င္း၊ တိရစၦာန္တို႔အဖို႔၄င္း အသံုး၀င္ေသာ ေဆးပင္တို႔ကိုလည္း မ႐ွိေသးေသာ အရပ္တိုင္းတို႔သို႔ ယူေဆာင္ေစ၏။ စိုက္ပ်ိဳးေစ၏။ ထိုနည္းတူစြာ သစ္ျမစ္သစ္သီး တို႔ကို လည္း မ႐ွိေသးေသာ အရပ္တိုင္းတို႔သို ယူေဆာင္ေစ၏။ စိုက္ပ်ိဳးေစ၏။လူႏွင့္ တိိရစၦာန္ တို႔ သံုးေဆာင္စိမ့္ေသာငွာ၊ လမ္းတို႔၌ သစ္ပင္တို႔ကို စိုက္ေစ၍ ေရတြင္းတို႔ကိုလည္း တူးေစ၏။
(အေသာကေက်ာက္စာမ်ား-ဦးဖိုးလတ္)

ေဒ၀ါနံပိယ ပိယဒသီမင္း၏ ႏိုင္ငံအတြင္း အရပ္-ေဒသအားလံုးတို႔၌၄င္း၊ အျပင္အပ ျဖစ္ေသာ ေစာဠ, ပ႑ယ, သတိယပုတ, ေကရလပုတ, တမၺပဏၰိ, အႏၲိေယာဂမည္ေသာ ေယာနမင္းတို႔၏ တိုင္းျပည္မ်ား အတြင္း၌၄င္း ေဒ၀ါနပိယ ပိယဒသီမင္းသည္ လူႏွင့္ တိရစၦာန္တို႔အတြက္ ေဆးကုဌာန ႏွစ္မ်ိဳးထား၏။ လူ, တိရစၦာန္ႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ေဆး ပင္တို႔ကိုလည္း မ႐ွိေသးေသာ အရပ္ေဒသသို႔ ယူေဆာင္စိုက္ပ်ိဳးေစ၏။ ဤအတူ သစ္ျမစ္ သစ္သီးပင္တို႔ကိုလည္း မ႐ွိေသးေသာ အရပ္ေဒသသို႔ ယူေဆာင္စိုက္ပ်ိဳးေစ၏။ လမ္းခရီး တို႔၌ တိရစၦာန္ႏွင့္လူတို႔ သံုးေဆာင္ရန္ သစ္ပင္တို႔ကို စိုက္ပ်ိဳးေစရန္ ေရတြင္း တို႔ကို တူးေစ ၏။
(သိရီဓမၼာေသာကမင္းတရားႀကီး၏ ကိုးတိုင္းကိုးဌာန ဗုဒၶဓမၼႏိုင္ငံေတာ္-ဦးေသာ္ဇင္)

Everywhere within the dominion of His Sacred and Gracious Majesty the King, and likewise among the frontages such as the Cholas, Pāṇḍyas, the Sativaputra, the Keralaputra, what is (known as) Tāmraparṇī, the Greek King, Antiochos, and those kings, too who are the neighbors of that Antiochos—everewhere have been instituted by His Sacred and Gracious Majesty the King two kinds of medical treatment—medical treatment of man and medical treatment of beast. Medical herbs also, those wholesome for man and wholesome for beast, have been caused to be imported and to be planted in all places wherever they did not exist.
Roots also, and fruits, have been caused to be imported and to be planted everywhere wherever they did not exist. On the roads, well also have been caused to be dug and trees caused to be planted for the enjoyment of man and beast.
Asoka-R.K. Mookerji

Everywhere in the Empire of King Priyadarsi, the Beloved of the Gods, and similarly in the bodering Kingdoms, such as the Colas, the Pāṇḍyas, the Satiyaputra, the Keralaputra, upto Tāmraparṇi (river), the Yavana (Greek) King Antiochos and those who are the neighbors of Antiochos everywhere has King Priyadarsi, the Beloved of the Gods, provided medical treatment two kinds, medical treatment for men and medical treatment for animals. Medical herbs also which were useful for men and animals, have been caused to be imported and planted wherever they are not found. Roots and fruits, also, have been caused to be imported and planted wherever they were not found. On the roads, wells have been caused to be dug and trees caused to be planted for the enjoyment of men and animals.
Inscriptions of Asoka- N. P. Rastogi

မဟာ၀ံသက်မ္းမွာ အေသာကဘုရင္ရဲ႕ အမည္နာမကို ႐ိုး႐ိုးေလး ႐ွင္းျပထားတယ္။

စ႑ာေသာေကာတိ ဉာယိတၳ၊ ပုေဗၺ ပါေပန ကမၼဳနာ။
ဓမၼာေသာေကာတိ ဉာယိတၳ၊ ပစၦာ ပုေညန ကမၼဳနာ။

“ေ႐ွးက ျပဳခဲ့တဲ့ မေကာင္းမႈေၾကာင့္ စ႑ာေသာကလို႔ နာမည္ႀကီးခဲ့ေပမယ့္
ေနာင္မွာ ျပဳခဲ့တဲ့ ေကာင္းမႈေၾကာင့္ပဲ ဓမၼာေသာကလို႔ နာမည္ရခဲ့တယ္။”

“Candasoka (the wicked Asoka) was he called in earlier times, by reason of his evil deeds; he was known as Dhammäsoka (the pious Asoka) afterwards because of his pious deeds.”
(The Great Chronicle of Lanka-Wilhelm Geiger)

အေသာကေက်ာက္စာေတြမွာေတာ့ “ေဒ၀ါနံ ပိယ အေသာက, ေဒ၀ါနံ ပိေယ ပိယဒသိ ရာဇာ, ပိယဒသိ လာဇာ မာဂေဓ, ေဒ၀ါနံ ပိေယ ” ဆိုၿပီး ထီးသံုးနန္းသံုးဘြဲ႕ေတာ္ေတြကို ေရးထိုးထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ အေသာကဆိုတဲ့ အမည္ကိုေတာ့ ေက်ာက္စာတစ္ခုမွာပဲ ေတြ႕တယ္။ ဒါက အေတာ္ အေရးႀကီးတာ။ သမိုင္းေလ့လာသူေတြက အကၡရာေတြ ၾကည့္ၿပီး ဘယ္သူဘယ္၀ါ ပံုေဖာ္ရတာ။ ေ႐ွးက လက္နဲ႔ ေရးထားတာေတြကို ေနာက္မွ ေျခနဲ႔ လိုက္ဖ်က္ေနလို႔ ရတာ မဟုတ္ဘူးေလ။

၁။ ေဒ၀ါနံ ပိေယ ပိယဒသိ လာဇာ ေဟ၀ံ အာဟာ။
၂။ ဒု၀ါဍသ-၀သာဘိေတန ေမ ဣယံ အာနပယိေတ၊ သ၀တာ ၀ိဇိတသိ မမ ယုတာ လဇုေက ပါေဒသိေက စ ပံစသု ပံစသု ၀ေသသု အႏုသယာနံ နိခမိတု၊ ဧတာေယ၀ါ အထာေယ ဣမာေယ ဓံမႏုသတိယာ ယထာ အံနာေယ ပိ ကံမာ ေယ။ သာဓု။
၃။ မာတာပိတိသု သုသုသာ မိတာသံထုတ-နာတိက်ာနံ စာ ဗံဘန-သမနာနံ စာ သာဓု၊ အပ၀ိယာတာ အပဘံဍတာ သာဓု။ ပလိသာပိ စ ယုတာနိ ဂနနသိ အနပယိသႏၲိ ေဟတု၀တာ စာ ၀ိယံ ဇနေတ စ။

မင္းတကာတို႔ ခ်စ္ၾကည္ ေလးစားအပ္၍႕ ပိယဒႆီဟု ၀ွ႔ဲခ်ီ-ခပ္ႏွိပ္ အ႐ွင္မဟာကႆပ မေထရ္ျမတ္၏့ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ကို ခံယူ-ရ႐ွိေသာ အေသာက မင္းၾတားျမတ္ႀကီး မိိန္႔ျပန္ေတာ္မူသည္။ ငါဘုရင္ မင္းၾတားသည္ အဘိသိက္ သြန္း၍ တဆဲ့ႏွစ္ႏွစ္ အခါ ဤတရားစာေတာ္ကို ထုတ္ျပန္ေတာ္မူအပ္သည္၊ တိုင္းႏိုင္ငံေတာ္ အလံုး၌၄င္း, ငါမင္းၾတားႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ လက္ေအာက္ ဘုရင္ခံတုိ႔ အုပ္စိုးရာ ၀န္ထမ္းႏုိင္ငံေတာ္ အလံုး၌၄င္း, ငါးႏွစ္ ငါးႏွစ္လွ်င္ တႀကိမ္ တႀကိမ္က် တရားေတာ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္၌ က်င့္ေဆာင္လိုက္နာၾကေစရန္ တရားဓမၼ ညႊန္ျပ ေဟာေျပာေရးအတြက္၄င္း, ထုိမွတပါးေသာ ပုညႀကိယမ်ားအတြက္၄င္း, နယ္လွည့္ထြက္ၾကေစကုန္၊ ဤတရားေတာ္ဆိုင္ရာ ၾသ၀ါဒႏွင့္ အလားတူပင္ တရားေတာ္ႏွင့္ ပတ္သက္ရာ အျခားအမႈမ်ား၌လည္း ျပဳက်င့္လိုက္နာၾကေစကုန္၊ ၄င္းတို႔ကား- အမိအဘတို႔ႏွင့္ အေဆြခင္ပြန္း ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္သူ, ေဆြမ်ိဳး ဥာတိတို႔၏ အဆံုးအမကို နားေထာင္-လိုက္နာျခင္းသည္ (ပစၥဳပ္ တမလြန္ ခ်မ္းသာေၾကာင္း) ေကာင္းလွ၏၊ ရဟန္း-ပုဏၰားတို႔အား လွဴဒါန္းျခင္းသည္လည္း (နတ္႐ြာနိဗၺာန္ ရေရာက္ေၾကာင္း) ေကာင္းလွ၏၊ သတၱ၀ါတို႕ကို မညွင္းဆဲ၊ မသတ္ျဖတ္ျခင္းသည္လည္း (ေဘးရန္ ဥပဒ္ မကပ္ရေၾကာင္း) ေကာင္းလွ၏၊ အကုန္အက်မမ်ားေစပဲး, ေခၽြတာသံုးစြဲျခင္း, အသံုးအေဆာင္ပစၥည္း-ပရိကၡရာ နည္းပါးျခင္းသည္လည္း (ဤပစၥကၡ ေၾကာင့္ၾကမ႐ွိ ဧးျမေၾကာင္း) ေကာင္းလွ၏၊ (ဤထုတ္ျပန္ခ်က္ တရား-အမိန္႔ေတာ္က္ိုိ သိ႐ွိၾကားနာသူ) ပရိတ္သတ္မ်ားကလည္း မိမိတို႔ႏွင့္ ဆုိုင္စပ္ရာ၌ အမိန္႔ျပန္ၾကားေစ၊ အသင္းအပင္း၌ စပ္ဆိုင္သူမ်ားလည္း ဆုိုင္ရာအသင္းအစု၌ အေၾကာင္းခ်ဳပ္အားျဖင့္၄င္း, အက်ယ္ေ၀ဖန္ျခင္းအားျဖင့္၄င္း အမိန္႔ ျပန္ဆိုၾကေစ။
(အေသာကမင္းတရားႀကီး၏ အေသာကေက်ာက္စာေတာ္-အ႐ွင္အာဒိစၥ၀ံသ)

နတ္တို႔ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးေသာ ပိယဒသီမင္းႀကီးသည္ ဤသို႔ မိန္႔ေတ္မူ၏။
ငါအဘိသိက္ခံသည္မွ တစ္ဆဲ့ႏွစ္ႏွစ္ေျမာက္၌ ဤအမိန္႔ေတာ္ကို ထုတ္ျပန္ေတာ္မူ၏။
ငါ၏ ႏုိင္ငံေတာ္ အလံုး၌၊ ယုတ ရာဇုက ပါေဒသိက ဟူေသာ (ေ႐ႊၿမိဳ႕ေတာ္တိုင္းခ႐ိုင္) အမတ္တို႔သည္၊ ငါးႏွစ္ ငါးႏွစ္ေျမာက္တိုင္း ဤဆိုလတံေသာ တရားအဆုန္းအမအလို႔ငွာ၄င္း၊ အျခားအမႈကိစၥတို႔ အလို႔ငွာ၄င္း၊ ခရီးထြက္ခြာ လွည့္လည္ၾကကုန္ရာသည္။
အမိအဖတို႔အား က်ိဳးႏြံျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ မိတ္ေဆြ၊ အသိအကၽြမ္း၊ ေဆြမ်ိဳး၊ ရဟန္း ပုဏၰားတို႔အား ေပးကမ္း လွဴဒါန္းျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ သတၱ၀ါတို႔၏ အသက္ကို မသတ္ျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ ေခၽြတာသံုးစြဲျခင္း၊ ပစၥည္းဥစၥာကို အသင့္အတင့္သာ စုေဆာင္းျခင္းသည္ ေကာင္း၏။
လႊတ္ေတာ္အဖြဲ႕ကလည္း ယုတအမတ္မ်ားအား အက်္ိဳးအေၾကာင္းႏွင့္တကြ၊ (အမိန္႔ေတာ္) စာပါအတိုင္း မွတ္သား၊ နာခံၾကရန္၊ အမိန္႔ထုတ္ဆင့္ ၾကေစကုန္သတည္း။
(အေသာကေက်ာက္စာမ်ား-ဦးဖိုးလတ္)

ေဒ၀ါနံပိယ ပိယဒသီမင္းသည္ ဤသို႔ မိန္႔ၾကား၏။ ငါသည္ အဘိသိက္ခံ၍ ၁၂ေျမာက္၌ ဤအမိန္႔ကို ထုတ္ျပန္၏။ ငါ၏ ႏိုင္ငံ တ၀ွန္းလံုး၌ ယုတ, ရာဇုက, ပါေဒသိက အမတ္တို႔သည္ ငါးႏွစ္ ငါးႏွစ္တစ္ႀကိမ္ အျခားကိစၥကို စူးစမ္း စစ္ေဆးရန္ ထြက္သကဲ့သို႔ ဤတရားအဆံုးအမအတြက္ ထြက္ၾကရမည္။ အမိအဖတို႔စကားကို နာယူျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ အေဆြ, ခင္ပြန္း, အသိအကၽြမ္း, ေဆြမ်ိဳး, ဥာတကာ, ရဟန္းပုဏၰားတို႔အား ေပးကမ္းလွဴဒါန္းျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ သတၱ၀ါတို႔ အသက္ကို မသတ္ျဖတ္ျခင္းသည္ ေကာင္း၏။ ေျခြတာျခင္း, ပစၥည္းဥစၥာ အသင့္အတင့္သာ ႐ွိျခင္းသည္ ေကာင္း၏။
ပရိတ္သတ္ကလည္း ယုတအမတ္တို႔အား အေၾကာင္းအက်ိဳးျဖင့္ ေ၀ဖန္စစ္ေဆးရန္ အမိန္႔ေပးရမည္။
(သိရီဓမၼာေသာကမင္းတရားႀကီး၏ ကိုးတိုင္းကိုးဌာန ဗုဒၶဓမၼႏိုင္ငံေတာ္-ဦးေသာ္ဇင္)

His Sacred and Gracious Majesty thus said: By me consecrated twelve years was the following ordained: Everywhere within my dominions, the Yuktas, the Rajuka and the Pradesika must every five years, go out on tour by turns as well as for other business too as for this purpose, for this religious instruction: Commendable is the service of father and mother, commendable is liberality to friends, acquaintances, relatives, Brahmans and Sramanas, commendable is abstention from the slaughter of living creatures, commendable also is not to spend or hoard too much. The Council will also similarly instruct the Yuktas for purposes of accounts in accordance with my order and its ground.
Asoka-R.K. Mookerji

Thus says King Priyadarsi, the Beloved of the Gods:- This was ordered by me when I was consecrated twelve years: Everywhere in my Empire, the Yuktas, the Rajukas and the Pradesikas should go out on tour every five years as for this business as for other purpose too, for the instruction in Dhamma,
“Desirable is hearkening to mother and father, desirable is liberality to friends, acquaintances, relatives, Brahmanas and Sramanas: desirable is the abstention from the immolation of animals; desirable is also small expense and small accumulation.” Likewise the assembly will also order the Yuktas for purpose of accounts according to my order and its ground.
Inscriptions of Asoka- N. P. Rastogi

အပိုင္း (၂) ဆက္ပါမည္