#‎သင္ေပးသင္ယူႏိုင္ၾကသည္ျဖစ္ေစ‬(၁၀)

**********************

ဒီအပိုင္းမွာေတာ့ စိတ္ယွဥ္ ေစတသိက္ယွဥ္ဆိုတာေလး ေလ့လာၾကည့္ၾကပါဦး သင္ေပးႏိုင္ပါ၏ သင္ယူၾကပါကုန္

စိတ္ယွဥ္ ေစတသိက္ယွဥ္ - သမၸေယာဂနည္း

အဘိဓမၼာမွာ ေခၚတဲ့ ‘ပညာ’ဆိုတာ ကုသိုလ္နဲ႔ ယွဥ္တာ ေကာင္းတဲ့စိတ္ေတြနဲ႔ ယွဥ္တာကိုသာ ‘ပညာ’လို႔ ေခၚတယ္။ အကုသိုလ္နဲ႔ ယွဥ္တာကို ပညာလို႔ မေခၚဘူး။ဒီလူ ဉာဏ္နီ ဉာဏ္နက္မ်ားတယ္လို႔ ေျပာေလ့ရွိတယ္ မဟုတ္လား။ အဲဒီလိုဟာမ်ိဳးကို ပညာလို႔ မေခၚဘူး။ ဒါကို ‘ေလာဘ သို႔မဟုတ္ ေဒါသျပ႒ာန္းတဲ့ မာယာ’အေနနဲ႔သာ ေခၚတယ္။

ျမတ္စြာဘုရားတရားေတာ္မွာ ‘ပညာ’လို႔ ေျပာလိုက္ၿပီဆိုရင္ အေကာင္းနဲ႔တြဲတာကိုသာ ‘ပညာ’လို႔ ေခၚတာ။ထို႔အတူပဲ ‘သတိေစတသိက္’ဟာ ေသာဘနစိတ္ေတြနဲ႔သာ ယွဥ္တယ္။ မေကာင္းတာတစ္ခု ျပဳဖို႔ သတိရတာဟာ ‘သညာေစတသိက္’ သာ ျဖစ္တယ္။

ေန႔စဥ္သံုးစကားမွာ သတိကို ေကာင္းတဲ့ေနရာမွာလည္း သံုးတယ္။ မေကာင္းတဲ့ ေနရာလည္း သံုးတယ္။ အဘိဓမၼာ အရေတာ့ ‘သတိ’ဆိုတာ ‘ေကာင္းတာကိုသာ’ ‘သတိ’ ေခၚတယ္။

စိတ္နဲ႔ေစတသိက္ ယွဥ္ပံုက ၂-မ်ိဳး ရွိတယ္။

ပထမနည္းက သမၸေယာဂနည္းလို႔ ေခၚတယ္။ ေစတသိက္ ကို ကိုင္ၿပီးေတာ့ ဒီေစတသိက္ဟာ စိတ္ဘယ္ေလာက္နဲ႔ ယွဥ္သလဲ? စိတ္ဘယ္ေလာက္နဲ႔ အတူတူ ျဖစ္သလဲ? အဲဒါ ရွာတဲ့နည္းကို သမၸေယာဂနည္းလို႔ ေခၚပါတယ္။

ဒုတိယနည္းကို သဂၤဟနည္းလို႔ ေခၚတယ္။ သူ႔က်ေတာ့ စိတ္ကို ကုိင္ၿပီးေတာ့ ေစတသိက္ရွာတဲ့နည္းေပါ့။ စိတ္ တစ္ခုမွာ ေစတသိက္ ဘယ္ေလာက္နဲ႔ ယွဥ္သလဲ? စိတ္တစ္ခုနဲ႔ ေစတသိက္ေတြ ဘယ္ေလာက္ အတူတူ ျဖစ္သလဲ?လို႔ အဲဒီလို ေလ့လာတဲ့နည္းကို သဂၤဟနည္းလို႔ ေခၚပါတယ္။

သမၸေယာဂနည္း

သမၸေယာဂနည္း မေလ့လာခင္ စိတ္ ၁၂၁ ပါး အေၾကာင္း ေက်ေက်ညက္ညက္ နားလည္ထားဖို႔ လိုတယ္။စိတ္ ၁၂၁ ပါးကို တူရာေလးေတြ ေပါင္းၿပီး ျပထားတယ္။

အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ ပါး

(ေလာဘမူ ၈၊ ေဒါသမူ ၂၊ ေမာဟမူ ၂)

အဟိတ္စိတ္ ၁၈ ပါး၊

(ေဒြးပၪၥဝိညာဥ္ ၁၀၊ သမၸဋိစၧန ၂၊ ဥေပကၡာ သႏၲီရဏ ၂၊ ေသာမနႆ သႏၲီရဏ ၁၊ ပၪၥဒြါရာဝဇၨန ၁၊ မေနာဒြါရာဝဇၨန ၁၊ ဟသိတုပၸါဒ ၁)

ကာမာဝစရေသာဘနစိတ္ ၂၄ ပါး

(မဟာကုသိုလ္ ၈၊ မဟာဝိပါက္ ၈၊ မဟာႀကိယာ ၈)

႐ူပါဝစရစိတ္ ၁၅ ပါး

(ပထမစ်ာန္စိတ္ ၃၊ ဒုတိယစ်ာန္စိတ္ ၃၊ တတိယစ်ာန္စိတ္ ၃၊ စတုတၳစ်ာန္စိတ္ ၃၊ ပၪၥမစ်ာန္စိတ္ ၃)

အ႐ူပါဝစရစိတ္ ၁၂ ပါး၊
ေလာကုတၱရာစိတ္ အက်ဥ္း ၈ ပါး၊ အက်ယ္ ၄၀
(မဂ္ ၄ ပါး + ဖိုလ္ ၄ ပါးႏွင့္ စ်ာန္ ၅ ပါး ပြားေသာ ေသာတာပတၱိမဂ္ ပထမစ်ာန္, သကဒါဂါမိမဂ္ပထမစ်ာန္, အနာဂါမိမဂ္ ပထမစ်ာန္, အရဟတၱမဂ္ပထမစ်ာန္ ၄ ပါး၊ ………၊ ….. အရဟတၱဖိုလ္ ပၪၥမစ်ာန္ ၄ ပါး။)

အဲဒီစိတ္ ၁၂၁ ပါးနဲ႔ ေစတသိက္နဲ႔ ယွဥ္တာေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္။

သဗၺစိတၱသာဓာရဏ ေစတသိက္ ၇ ပါး

ေစတသိက္ေတြမွာ ပထမအုပ္စုက သဗၺစိတၱသာဓာရဏ ေစတသိက္ ၇ ပါး (ဖႆ၊ ေဝဒနာ၊ သညာ၊ ေစတနာ၊ ဧကဂၢတာ၊ ဇီဝိတိေျႏၵ၊ မနသိကာရ)။

စိတ္အားလံုးနဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့၊ စိတ္အားလံုးနဲ႔ ယွဥ္တဲ့ ေစတသိက္ေတြလို႔ ဆိုတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္နဲ႔ ယွဥ္တဲ့ စိတ္ ဘယ္ေလာက္ရွိတုန္းလို႔ ေမးရင္ အလြယ္ေလးပါပဲေနာ္။ ရွိသမွ်စိတ္ေတြ အကုန္ေပးလိုက္႐ုံပဲ။ ၈၉ သို႔မဟုတ္ ၁၂၁ ပါး။

လယ္တီဆရာေတာ္ႀကီး၏ ပရမတၳသံခိပ္ လကၤာ

“သဗၺစိေတၱ၊ ခုနစ္ေထြ၊ ယွဥ္ေလ စိတ္အားလံုး”

ဝိတက္

ဝိတက္ေစတသိက္က အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ ပါးလံုးနဲ႔ ယွဥ္တယ္။အဟိတ္စိတ္ထဲက ေဒြးပၪၥဝိညာဥ္ ၁၀ နဲ႔ မယွဥ္ဘူး။ ျမင္တဲ့စိတ္, ၾကားတဲ့စိတ္, နံတဲ့စိတ္, အရသာ သိတဲ့စိတ္, ထိတဲ့စိတ္ေနာ္၊ ဒီ ၅ မ်ိဳး (အကုသလဝိပါက္ ၅ ပါး + အဟိတ္ကုသလဝိပါက္ ၅ ပါး၊ ေပါင္း ၁၀ ပါး)က အာ႐ုံနဲ႔ ဝတၳဳ ထိခိုက္မႈ ျပင္းထန္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဝိတက္ က တင္ေပးဖို႔ မလိုဘူး။ စိတ္ဟာ အလိုလိုပဲ အာ႐ုံ ေပၚ ေရာက္သြားႏုိင္တယ္။ ဒီေတာ့ အဟိတ္စိတ္ထဲက က်န္ ၈ ပါးနဲ႔သာ ယွဥ္တယ္။ကာမာဝစရေသာဘနစိတ္ ၂၄ ပါးလံုးနဲ႔ ယွဥ္တယ္။႐ူပါဝစရစိတ္ေတြထဲက ပထမစ်ာန္စိတ္ ၃ ပါးနဲ႔ ယွဥ္တယ္။အ႐ူပါဝစရစိတ္ေတြထဲမွာ ယွဥ္တာ မရွိဘူး။ ေလာကုတၱရာစိတ္ထဲက ပထမစ်ာန္ မဂ္ ၄ ပါး၊ ပထမစ်ာန္ ဖိုလ္ ၄ ပါး၊ ေပါင္း ၈ ပါးနဲ႔ ယွဥ္တယ္။ အားလံုးေပါင္း လိုက္ေတာ့ ဝိတက္ယွဥ္တဲ့ စိတ္ေပါင္း ၅၅ ပါး ရွိတယ္။

လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ ပရမတၳသံခိပ္ လကၤာ “ပၪၥဝိညာဏ္၊ ၾကဥ္တံုျပန္၊ ကာက်န္ ေလးဆယ့္ေလး။ ေလးဆယ့္ေလးတန္၊ ကာမက်န္ဝယ္၊ ပစ်ာန္ဆယ့္တစ္၊ ေလာင္းတံုလစ္၊ ‘တက္’ျဖစ္ ပေၪၥးေစး။”

(ကာမစိတ္ ၅၄ ပါးတြင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဥ္ ၁၀ ပါး ဖယ္ၾကဥ္က ၄၄ ပါး က်န္၏။ ႐ူပါဝစရ ပထမစ်ာန္ ၃ ပါး + ေလာကုတၱရာမဂ္ ပထမစ်ာန္ ၄ ပါး + ေလာကုတၱရာဖိုလ္ ပထမစ်ာန္ ၄ ပါး = ေပါင္း ပထမစ်ာန္ ၁၁ ပါးႏွင့္ ေပါင္းေသာ္ ၅၅ ပါး ျဖစ္၏။)

တနည္း

ဝိတက္မယွဥ္ေသာ အဟိတ္စိတ္မွ ေဒြးပၪၥဝိညာဥ္ ၁၀ + ႐ူပါဝစရ ဒုတိယစ်ာန္မွ ပၪၥမစ်ာန္တိုင္ေအာင္ ၁၂ ပါး + အ႐ူပါဝစရ ၁၂ ပါး + ေလာကုတၱရာစိတ္မွ ၃၂ ပါး = ေပါင္း ၆၆ ပါးကို စိတ္ ၁၂၁ ပါးမွ ႏုတ္ေသာ္ ဝိတက္ယွဥ္ေသာ စိတ္ ၅၅ ပါး ရ၏။

ဝိစာရ

ဝိစာရအတြက္ကား ဝိတက္ယွဥ္တဲ့ ၅၅ ပါးတြင္ ဒုတိယ စ်ာန္စိတ္ ၁၁ ပါး ထည့္ေပါင္းက ၆၆ ပါး ျဖစ္၏။

“ငါးဆယ့္ငါးတန္၊ ‘တက္’ျဖစ္ရန္ဝယ္၊ ဒု-စ်ာန္ ဆယ့္တစ္၊ ေလာင္းတံုလစ္၊ ‘စာ’ျဖစ္ ဆဆေတြး” (ဆဆ=၆၆)

အဓိေမာကၡ

အဓိေမာကၡမွာ ဆံုးျဖတ္သည့္ သေဘာျဖစ္ရာ ဆန္႔က်င္ ဘက္သေဘာျဖစ္သည့္ ေမာဟမူစိတ္မွ ဝိစိကိစၧာႏွင့္ မယွဥ္ ေပ။ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာလည္း အာ႐ုံ ဝတၳဳ ထိ ခိုက္မႈ ႀကီးမား၍ ဆံုးျဖတ္မႈ မပါဝင္ပါ။အဓိေမာကၡ မယွဥ္ေသာ စိတ္ စုစုေပါင္း ၁၁ ပါးကို စိတ္ ၁၂၁ ပါးမွ ႏုတ္က ယွဥ္ေသာ စိတ္ ၁၁၀ ျဖစ္၏။

“ပၪၥဝိညာဥ္၊ ဝိစိၾကဥ္၊ ဓိယွဥ္ သုဥ္ဧက္ဧး” (သုဥ္ဧက္ဧး=၀၁၁၊ ေနာက္ကျပန္၍ယူေသာ္ ၁၁၀)

ဝီရိယ

ဝီရိယမွာ တက္တက္ႂကြႂကြ ျပဳလုပ္ျခင္းသေဘာျဖစ္ရာ မယွဥ္ေသာ စိတ္မ်ားမွာ -ေဒြးပၪၥဝိညာဥ္ ၁၀၊ အာ႐ုံယူရာမွာ အားသိပ္မေကာင္းလွသည့္ သမၸဋိစၧိဳန္း ၂၊ သႏၲီရဏ ၃၊ ပၪၥဒြါရာဝဇန္း ၁၊စုစုေပါင္း ၁၆ ပါးကို စိတ္အက်ဥ္း ၈၉ မွ ႏုတ္က ၇၃၊ စိတ္အက်ယ္ ၁၂၁ မွ ႏုတ္က ၁၀၅ ပါး ရ၏။

“ပၪၥဝိညာဥ္၊ သံ,သန္,ပဥ္၊ ၾကဥ္ ဝီ ဗ်ည္းသုဥ္းဧး” (ဗ်ည္းသုဥ္းဧး=၅၀၁၊ ဂဏန္းျပန္ ၁၀၅)

ပီတိ

ပီတိမွာ ႏွစ္သက္ျခင္းသေဘာျဖစ္ရာ ဥေပကၡာႏွင့္ မယွဥ္ ေပ။ ေဒါသမူႏွင့္လည္း မယွဥ္ေပ။အကုသိုလ္စိတ္ထဲမွ ေသာမနႆ ၄ ပါး၊အဟိတ္စိတ္ထဲမွ ၂ ပါး (ေသာမနႆ သႏၲီရဏ + ဟသိတုပၸါဒ)ကာမာဝစရေသာဘနစိတ္ထဲမွ ၁၂ ပါး (ကုသိုလ္ ၄ + ဝိပါက္ ၄ + ႀကိယာ ၄) ႐ူပါဝစရ စိတ္မ်ားမွ ၉ ပါး (ပထမစ်ာန္ ၃ + ဒုတိယစ်ာန္ ၃ + တတိယစ်ာန္ ၃)ေလာကုတၱရာစိတ္မ်ားမွ ၂၄ ပါးစုစုေပါင္း စိတ္ ၅၁ ပါးႏွင့္ ယွဥ္၏။

“စ-စ်ာန္ၾကဥ္ပစ္၊ ေသာက်န္စစ္၊ ‘ပီ’ျဖစ္ ပၪၥဧး”
(ပၪၥဧး = ၅၁)

ဆႏၵ

ေမာဟမူေဒြးမွာ ေတြေတြေဝေဝျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ဆႏၵ မလိုေပ။အဟိတ္စိတ္ ၁၈ ပါးစလံုးမွာလည္း ဆႏၵ မယွဥ္ ေပ။ေမာဟမူစိတ္ ၂ ပါး + အဟိတ္စိတ္ ၁၈ ပါး = ေပါင္း ၂၀ ကို ၈၉ မွ ႏုတ္က ၆၉၊ ၁၂၁ မွ ႏုတ္က ၁၀၁ ပါး ရ၏။

“ေမာမူ,အဟိတ္၊ စိတ္ႏွစ္ဆယ္ပစ္၊ အက်န္စစ္၊ ‘ဆန္’ျဖစ္ ဧက္သုဥ္ဧး”

(ဧက္သုဥ္ဧး = ၁၀၁)
အကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ ပါးအကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ ပါးမွာ ပထမ ၄ ပါးျဖစ္ေသာ ‘ေမာဟ, အဟိရိက, အေနာတၱပၸ, ဥစၶစၥ’တို႔မွာ ‘အကုသလသာဓာရဏ’ အကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္တိုင္း ျဖစ္တိုင္း အၿမဲတမ္း တြဲလ်က္ ပါ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ ပါးလံုးႏွင့္ ယွဥ္၏။ အကုသိုလ္စိတ္တစ္ခုျဖစ္က ေတြေဝမႈ ေမာဟ၊ သေဘာ အမွန္ကို မသိမႈ ေမာဟ ပါ၏။ အကုသိုလ္ျပဳရမွာ မရွက္ ေသာ အဟိရိက၊ အကုသိုလ္ျပဳရမွာ မေၾကာက္ေသာ အေနာတၱပၸ၊ စိတ္မတည္ၾကည္မႈ ဥဒၶစၥတို႔ ပါ၏။

“ေမာစတုက္စု၊ ယွဥ္တံုမႈ၊ အကု တစ္ဆယ့္ႏွစ္”

ေလာဘ

ေလာဘသည္ ေဒါသႏွင့္ မည္သည့္အခါမွ် အတူတူ မျဖစ္ ေပ။ေလာဘသည္ ေဒါသမူ ၂ ပါး၊ ေမာဟမူ ၂ ပါးတို႔ႏွင့္ မယွဥ္။ေလာဘသည္ ေလာဘမူစိတ္ ၈ ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္၏။ ဒိ႒ိဒိ႒ိဂတသမၸယုတ္စိတ္ႏွင့္သာ ယွဥ္၍ ေလာဘမူစိတ္ထဲမွ ၄ ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္၏။မာနမာနသည္ ဒိ႒ိႏွင့္ အတူတူ မယွဥ္ သျဖင့္ ေလာဘမူစိတ္ထဲမွ ဒိ႒ိဂတဝိပၸယုတ္စိတ္ ၄ ပါးႏွင့္ သာ ယွဥ္၏။ဒိ႒ိႏွင့္မာနကို လိုဏ္ဂူတစ္ခုထဲ၌ အတူ မေအာင္းႏိုင္သည့္ ျခေသၤ့မင္းႏွစ္ေကာင္ဟု ဥပမာေပး၏။

“ခႏၶာငါးဝ၊ ဒိ႒ိကမူ၊ အတၱဟုစြဲ၊ မာနခဲမွာ၊ ငါ,ငါ,ငါဟု၊ စြဲလမ္းျပဳသျဖင့္၊ ႏွစ္ခုၿပိဳင္ၾက၊ အားတူမွ်၍၊ တကြစဥ္လာ၊ မယွဥ္သာသည္၊ ပမာျခေသၤ့ႏွစ္စီးတည္း”

ေလာဘ၊ ဒိ႒ိ၊ မာန သံုးပါးတို႔မွာ ေလာဘမူစိတ္ ၈ ပါးႏွင့္သာ ဆိုင္၏။ ေလာဘမူစိတ္အားလံုးႏွင့္ယွဥ္, တခ်ိဳ႕ႏွင့္ယွဥ္သာ ကြာ၏။
“ေလာ ေလာဘမူ၊ ဒိဌ္ သံ ယူ၊ မာမူ ဝိပ္ေလးျဖစ္”

ေဒါသ၊ ဣႆာ၊ မစၧရိယ၊ ကုကၠဳစၥေဒါသ၊ ဣႆာ၊ မစၧရိယ၊ ကုကၠဳစၥတို႔မွာ ေဒါသမူစိတ္ ၂ ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္၏။ ဣႆာ ဆိုသည္မွာ သူတစ္ပါး၏ စည္းစိမ္ကို ဝန္တိုျခင္းျဖစ္ရာ မခံခ်င္မႈ ေဒါသေလးပါ၏။မစၧရိယမွာ ေလာဘကို အေျခခံ ေသာ္လည္း သူမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံသည္ကို မခံႏိုင္သည့္အခါ ေလာဘမရွိေတာ့ဘဲ ေဒါသျဖစ္၏။

“မေပးရက္လွ်င္း၊ ဝန္တိုျခင္း၌၊ ေၾကာင္းရင္းေလာဘ၊ ရွိေခ်ကလည္း၊ သူမ်ားႏွင့္ဖက္၊ ဆက္ဆံခ်က္ကို၊ စိတ္ ဆက္မပိုင္၊ မခံႏိုင္၍၊ တြဲဆိုင္ေဒါသ၊ ပါေလရသည္၊ ေလာဘ ထိုခါ ခ်ဳပ္ၿပီတည္း”

ကုကၠဳစၥမွာ ျပဳၿပီးေသာ မေကာင္းမႈကို ျပန္၍ ေနာင္တရျခင္း၊ မျပဳမိခဲ့ေသာ ေကာင္းမႈအတြက္ ျပန္ၿပီး ေနာင္တရျခင္း ျဖစ္ ေသာ စိတ္မခ်မ္းသာမႈျဖစ္ရာ ေဒါသမူေဒြးမွာသာ ယွဥ္၏။

“ေဒါစတုက္မူ၊ ယွဥ္ရာယူ၊ ေဒါမူ စိတ္စံုႏွစ္”

ထိန၊ မိဒၶ

ထိနက စိတ္၏ မခန္႔ျခင္းဟု ျမန္မာျပန္၏။ စိတ္၏ ထိုင္းမိႈင္း ျခင္း ျဖစ္၏။ မိဒၶမွာ ေစတသိက္တို႔၏ ထိုင္းမိႈင္းျခင္း ျဖစ္၏။ ထိနမိဒၶသည္ သသခၤါရိကစိတ္ ၅ ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္ ၏။

ဝိစိကိစၧာ

ဝိစိကိစၧာေစတသိက္မွာ ဝိစိကိစၧာစိတ္ ၁ ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္၏။ ေစတသိက္အားလံုးထဲတြင္ စိတ္အနည္းဆံုးႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္ ျဖစ္သည္။“ထိ,မိဒ္ သသင္၊ ငါးမွာယွဥ္၊ ဝိစင္ ဝိစိျဖစ္”

(ထိနမိဒၶႏွစ္ခုသည္ အကုသိုလ္စိတ္ တစ္ဆယ့္ႏွစ္ခုတြင္ သသခၤါရိကစိတ္ ငါးခုမွာ တစ္ေပါင္းတည္းသာ ယွဥ္သည္။ ယွဥ္သည္ဆိုေသာ္လည္း အၿမဲမဟုတ္၊ ရံခါယွဥ္သည္။
‘ဝိစင္’ဆိုသည္ကား ဝိစိကိစၧာေစတသိက္ကို ဆိုသည္။ ယင္းဝိစိကိစၧာေစတသိက္သည္ ဝိစိကိစၧာသမၸယုတ္စိတ္ တစ္ခုမွာ ယွဥ္သည္ ဟု ဆိုလို၏။)

ေသာဘနစိတ္ ၂၅ ပါး
ေသာဘနသာဓာရဏေစတသိက္ ၁၉ ပါး

“သဒၶါ သတိ၊ ဟိရိ, ၾသတၱပ္၊ ဟိတ္ ႏွစ္ရပ္၊ တၾတမဇၥ်တၱတာ”
“ပႆဒၶိ, လဟု၊ မုဒု, ကမၼဥ္၊ ပါဂုညင္ႏွင့္၊ ထိုျပင္ ဥဇုက၊ ေျခာက္ဓမၼ၊ ကာယ, စိတ္ႏွင့္ ေႏွာ”
“ၿငိမ္း, ေပါ့, ႏူးညံ့၊ က်န္းခ့ံ, ေလ့လာ၊ ေျဖာင့္စင္းစြာ၊ ေျခာက္ျဖာ ကိစၥေဟာ”
“ေသာဘဏတြင္ အကုန္ယွဥ္၊ ဤလွ်င္ ဆယ့္ကိုး ေသာ”

အေလာဘ၊ အေဒါသကို ‘ဟိတ္ ႏွစ္ရပ္’ ဆိုသည္။ ‘သဒၶါ’၊ ‘သတိ’၊ ‘ဟိရီ’၊ ‘ၾသတၱပၸ’၊ ‘အေလာဘ’၊ ‘အေဒါသ’၊ ‘တၾတမဇၥ်တၱတာ’ ၇ ပါး။ကာယပႆဒၶိ၊ စိတၱပႆဒၶိ၊ ကာယလဟုတာ၊ စိတၱလဟုတာ၊ ကာယမုဒုတာ၊ စိတၱမုဒုတာ၊ ကာယကမၼညတာ၊ စိတၱကမၼညတာ၊ ကာယပါဂုညတာ၊ စိတၱပါဂုညတာ၊ ကာယုဇုကတာ၊ စိတၱဳဇုကတာ = ၁၂ ပါးႏွင့္ ေပါင္းေသာ္ ေသာဘနသာဓာရဏေစတသိက္ ၁၉ ပါး ျဖစ္၏။ ေသာဘနသာဓာရဏေစတသိက္ ၁၉ ပါးတို႔သည္ ေသာဘနစိတ္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ -ကာမာဝစရေသာဘနစိတ္ ၂၄ ပါး၊ ႐ူပါဝစရစိတ္ ၁၅ ပါး၊ အ႐ူပါဝစရစိတ္ ၁၂ ပါး၊ ေလာကုတၱရာစိတ္ အက်ဥ္း ၈ ပါး/အက်ယ္ ၄၀ = စုစုေပါင္း ေသာဘနစိတ္ အက်ဥ္း ၅၉ ပါး၊ အက်ယ္ ၉၁ ပါးတို႔ႏွင့္ ယွဥ္၏။

ဝိရတီေစတသိက္ ၃ ပါး

ဝိရတီေစတသိက္ ၃ ပါးမွာ သမၼာဝါစာ၊ သမၼာကမၼႏၲ၊ သမၼာအာဇီဝတို႔ ျဖစ္၏။ဝိရတီေစတသိက္ ၃ ပါးတို႔သည္ ကာမာဝစရကုသိုလ္စိတ္ ၈ ပါး၊ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ ပါး သို႔မဟုတ္ ၄၀ ႏွင့္ ယွဥ္၏။ ေလာကီဝိရတီ၊ ေလာကုတၱရာ ဝိရတီ ေခၚ၏။ကာမာဝစရကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာအခါ ၃ ပါးစလံုး တစ္ၿပိဳင္နက္ မယွဥ္ႏိုင္။ တစ္ႀကိမ္လွ်င္ တစ္ခုစီသာ ယွဥ္ႏိုင္၏။ေလာကုတၱရာစိတ္တြင္မူ ၃ ပါးစလံုး တစ္ၿပိဳင္နက္ ယွဥ္၏။
“ကာမကု ရွစ္၊ ေလာကုတ္ရွစ္၊ ျဖစ္ရာ ဝိရတီ”
“ကာမကုမွာ၊ ယွဥ္တံုပါ၊ ရံခါ အသီးသီး”
“ေလာကုတ္ရွစ္မွာ၊ ယွဥ္တံုပါ၊ ၿမဲစြာ တစ္ေပါင္းတည္း”

အပၸမညာ ၂ ပါး

က႐ုဏာ၊ မုဒိတာက႐ုဏာမွာ ဒုကၡိတသတၱဝါ ပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ သနားျခင္းသေဘာ၊ မုဒိတာမွာ သုခိတသတၱဝါ ပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ဝမ္းေျမာက္ျခင္းသေဘာ ျဖစ္၏။ က႐ုဏာႏွင့္ မုဒိတာမွာ ကာမာဝစရကုသိုလ္စိတ္ ၈ ပါး၊ ကာမာဝစရႀကိယာစိတ္ ၈ ပါး၊ ႐ူပါဝစရ ပထမစ်ာန္ ၃ ပါး, ဒုတိယစ်ာန္ ၃ ပါး, တတိယစ်ာန္ ၃ ပါး, စတုတၳစ်ာန္ ၃ ပါး = စုစုေပါင္း ၂၈ ပါးတို႔၌ ယွဥ္၏။က႐ုဏာႏွင့္ မုဒိတာ ေစတသိက္ တို႔သည္လည္း အၿမဲတမ္းယွဥ္ၾကသည္မဟုတ္။ ရံခါသာ ယွဥ္ၾက၏။ ယွဥ္ျပန္ကလည္း အာ႐ုံယူရာ မတူ ေသာေၾကာင့္ ၂-ခု တစ္ၿပိဳင္တည္း မယွဥ္ႏိုင္ေပ။

“မဟာႀကိ ကု၊ ပ, ဒု, တ, စ၊ ႐ူပ ဆယ့္ႏွစ္၊ ႏွစ္ဆယ့္ရွစ္၊ ျဖစ္ေလ ပမညာ”
“ကိစၥအာ႐ုံ၊ အခြင့္ၾကံဳ၊ ျဖစ္တံု သီးသီးသာ”

ပညိေျႏၵ
အေမာဟဉာဏသမၸယုတ္ႏွင့္သာ ယွဥ္ေသာေၾကာင့္ အကုသိုလ္စိတ္၊ အဟိတ္စိတ္မ်ားႏွင့္ မယွဥ္ေပ။ ကာမာဝစရေသာဘနစိတ္ ၂၄ ပါးအနက္ ဉာဏသမၸယုတ္ စိတ္ ၁၂ ပါး၊ ႐ူပါဝစရ ၁၅ ပါး၊ အ႐ူပါဝစရ ၁၂ ပါး၊ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ သို႔မဟုတ္ ၄၀ = စုစုေပါင္း ၄၇ ပါး သို႔မဟုတ္ ၇၉ ပါးတို႔၌ ယွဥ္၏။

အနိယတေယာဂီ၊ နိယတေယာဂီ‘အနိယတ’ဆိုတာ အၿမဲမဟုတ္တာကို ဆိုလိုတယ္။ ‘နိယတ’ကေတာ့ အၿမဲေပါ့။

‘ဣႆာ’၊ ‘မစၧရိယ’၊ ‘ကုကၠဳစၥ’၊ ‘ဝိရတီ ၃ ပါး (သမၼာဝါစာ၊ သမၼာကမၼႏၲ၊ သမၼာအာဇီဝ)’၊ ‘အပၸမညာ ၂ ပါး (က႐ုဏာ၊ မုဒိတာ)’၊ ‘မာန’၊ ‘ထိန’၊ ‘မိဒၶ’ = အားလံုးေပါင္း ဒီ ၁၁ ပါးကို အနိယတေယာဂီလို႔ ေခၚတယ္။ ဣႆာေစတသိက္ဟာ ေဒါသမူစိတ္ျဖစ္တိုင္း ျဖစ္တိုင္း ယွဥ္တာ မဟုတ္ဘူး။ သူမ်ားစည္းစိမ္ကို ျငဴစူတဲ့အခါသာ ယွဥ္တယ္။ မစၧရိယ ကလည္း ေနာင္တ ပူပန္တဲ့အခါမွာသာ ယွဥ္တယ္။ ေဒါသ မူျဖစ္တိုင္း ယွဥ္တာ မဟုတ္ဘူး။

ဒီလိုပဲ ကုကၠဳစၥ၊ ဝိရတီ ၃ ပါး၊ အပၸမညာ ၂ ပါး၊ မာန၊ ထိန မိဒၶတို႔လည္း ရံခါပဲ ယွဥ္တယ္။ က်န္ ေစတသိက္ ၄၁ ပါးကို နိယတေယာဂီလို႔ ေခၚတယ္။ ဆိုင္ရာ စိတ္ျဖစ္တိုင္း ျဖစ္ တိုင္းမွာ ယွဥ္တယ္။