သုဝဏၰဘူမၼိၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္း

ျမင့္ေဆြ

လက္ေတြ႔တူးေဖၚမႈ
သုဝဏၰဘူမိတည္ရာဌာနႏွင့္ပတ္သက္၍ သမိုင္းသုေတသီမ်ား အယူအဆအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားေန
ေၾကာင္းကို ဤမဂၢဇင္း၌ ကြ်ႏု္ပ္တို႔ ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။
ယင္းသို႔အယူအဆအမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေနေသာ္လည္း မြန္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားအား
လံုးေလာက္နီးနီးကမူ ကလ်ာဏီေက်ာက္စာ၏အဆိုအမိန္႔အတိုင္း က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕နယ္ စစ္ေတာင္းျမစ္ဝ
အရက္သည္မရြာ၊ ကင္းရြာ၊ ဝင္းကရြာတစ္ဝိုက္ကို သုဝဏၰဘူမိတိုင္း၏ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းအျဖစ္ျဖင့္
စြဲၿမဲယံုၾကည္လ်က္ ရွိၾကသည္။
ကလ်ာဏီေက်ာက္စာက ယင္းေဒသမွာ သုဝဏၰဘူမိတိုင္း၏ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းျဖစ္သည္ဟူ၍
လည္းေကာင္း၊ ယင္းၿမိဳ႕၏ၿမိဳ႕တစ္ဝက္မွာ ေကလာသေတာင္ေပၚ၌ရွိ၍ အျခားၿမိဳ႕တစ္ဝက္မွာ
ေျမညီ၌ ရွိသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ယင္းၿမိဳ႕၌ တင္လဲခ်က္ေသာ ေဂါဠလူမ်ိဳးတို႔၏အိမ္ကဲ့သို႔
ေျမက်ည္အိမ္မ်ားေသာေၾကာင့္ ေဂါဠမတၲိကၿမိဳ႕ေခၚသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ေနာက္လာေသာမြန္တို႔
က ယင္းၿမိဳ႕ကို တိုက္ကုလားၿမိဳ႕ေခၚၾကသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း... ေရးထိုးထားသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံေရွးေဟာင္းသုေတသနဦးစီးဌာနက သုဝဏၰဘူမိတိုင္း၏ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းကို
ရွာေဖြရန္အတြက္ အရက္သည္မရြာမွ ဝင္းကရြာအတြင္း ၁၉၇၅-ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၇-ခုႏွစ္အထိသံုးႏွစ္
ဆက္ကာ တူးေဖာ္လ်က္ရွိသည္။


၁၉၇၅ ခုႏွစ္
၁၉၇၅-ခုႏွစ္တြင္ တူးေဖာ္စဥ္က ဂဝံေက်ာက္အုတ္မ်ားျဖင့္ ထိပ္စီးျပဳလုပ္ထားေသာ
၂၇ ေပအျမင့္ရွိသည့္ေျမၿမိဳ႕ရိုးႀကီးတစ္ခုကို အရက္သည္မရြာ၌ တူးေဖာ္ေတြ႔ရွိခဲ့ရသည္။
ဤ၌ မြန္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေရွးအခါမွစ၍ ယခုအခ်ိန္အထိ ဂဝံေက်ာက္အုတ္မ်ားကို အ
သံုးျပဳသည့္အစဥ္အလာ ရွိေနေၾကာင္းကိုလည္း သတိျပဳဖို႔လိုေပသည္။


၁၉၇၆ ခုႏွစ္
၁၉၇၆-ခုႏွစ္၌လည္း ေဖေဖၚဝါရီလ ၅ ရက္ေန႔မွ မတ္လ ၄ ရက္ေန႔အထိ တစ္လတိတိ
ဝင္းကရြာတြင္ တူးေဖာ္ခဲ့ျပန္သည္။
ယင္းသို႔တူးေဖာ္ရာတြင္ ပတ္လည္ ၆၉ ေပ၊ အျမင့္ ပ်မ္းမွ် ၆ ေပေက်ာ္ရွိေသာအုတ္တိုက္
ႀကီးတစ္ခု ေပၚ၍လာသည္။ ယင္းအေဆာက္အဦးႀကီးတြင္ အလယ္ခန္းမႀကီးတစ္ခုကို ေရွ႕ေနာက္
ဝဲယာမ်ားမွ အခန္း ၁၃ ခန္း ဝန္းရံထားသည္ဟုဆိုသည္။ အဆိုပါအခန္း ၁၃ ခန္းႏွင့္အလယ္ခန္းမ
ႀကီးကို တံခါးေပါက္မ်ားျဖင့္ ဆက္သြယ္ထား၍ ေရွ႕ဖက္တြင္ အုတ္ေလွခါးခံုႀကီးတစ္ခုမွာ
ေျမျပင္မွ ယင္းအေဆာက္အဦး၏အတြင္းပိုင္းသို႔ တက္လွမ္းႏိုင္ေအာင္ စီမံထားသည္ကိုလည္းေတြ႔ရွိ
ရသည္ဟုဆိုသည္။
ဗိသုကာပံုစံအေနအထားအရဆိုလွ်င္ ယင္းအေဆာက္အဦးႏွင့္အုတ္အရြယ္အစားတို႔မွာ အ
ၾကမ္းအားျဖင့္ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းရွိ ပုဂံေခတ္လယ္မွ စိုးမင္းႀကီးအုတ္ေက်ာင္းႏွင့္အနည္းငယ္ဆင္တူသည္
ဟုဆိုသည္။ ဣႏၵိယႏိုင္ငံ မိဂဒါဝုန္ရွိ ဂုတၲေခတ္လက္ရာ ေရွးေဟာင္းဝိဟာရမ်ားႏွင့္ဆင္တူသည္ဟု
လည္း အကဲခတ္ၾကသည္။
ထို႔ျပင္ ယင္းေရွးေဟာင္းအုတ္အေဆာက္အဦးႀကီးတြင္ ေရဖ်ဥ္းအိုးလည္တံမ်ား၊ ကရားႏႈတ္
သီးမ်ား၊ တစ္ဆစ္ခ်ိဳးအိုးအကြဲမ်ားကို ေတြ႔ရွိေနရျပန္သည္။ ယင္းပစၥည္းမ်ားမွာ ဗိႆႏိုးၿမိဳ႕ေဟာင္း
တူးေဖာ္စဥ္က ေတြ႔ရွိရေသာ ပစၥည္းမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ေနသျဖင့္ ထိုေရွးေဟာင္းအေဆာက္အဦးႀကီးမွာ
ပုဂံေခတ္ထက္ ေနာက္မက်ဘဲ ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္အဆက္အသြယ္ ရွိရမည္ဟုလည္း ယူဆစရာ
ျဖစ္ေနၾကသည္။ ယခင္က က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕နယ္ က်ိဳကၠသာရြာတြင္ ပ်ဴဒဂၤါးဟုေခၚေသာ အမွတ္တံဆိပ္
ပါရွိသည့္ေငြျပားဝိုင္း အေျမာက္အျမား ေတြ႔ရွိခဲ့ရဖူးေသးျခင္းကိုလည္း ဤ၌ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔လို
ေပသည္။


၁၉၇၇ ခုႏွစ္
၁၉၇၇-ခုႏွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလ ၂၆ ရက္ေန႔မွစ၍ ဝင္းကရြာ၌ တူးေဖာ္ၾကျပန္ရာ အလ်ား
၁၈ လက္မ၊ အနံ ၁၀ လက္မရွိ မီးဖုတ္အုတ္မ်ားျဖင့္ အခန္း ၁၄ ခန္းဖြဲ႔ကာ တည္ေဆာက္ထား
ေသာ အေဆာက္အဦး အုတ္ရိုးပံုစံမ်ားကို ေတြ႔ရွိရျပန္သည္။ ယင္းအေဆာက္အဦးမ်ားမွာ ဣႏၵိယ
ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ေတာင္ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ ေတြ႔ရွိရေသာ ေရွးေဟာင္း(ဝိဟာရ)ေက်ာင္းေတာ္ရာပံုစံ
မ်ားႏွင့္တူညီေနသည္ကို အကဲျဖတ္ၾကသည္။
ထို႔ျပင္ အႏုပညာေက်ာက္ဆစ္ရုပ္ထုမ်ား၊ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ား စသည္တို႔ကို ေတြ႔ရွိရ
သျဖင့္ ယခုအခါ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဦးစီးဌာနက ဆက္လက္တူးေဖာ္လ်က္ ရွိသည္။
စင္စစ္ ပင္လယ္ဒီလိႈင္းမ်ားသည္ တစ္ခါက ေကလာသေတာင္ေျခအထိ ေရာက္ရွိခဲ့ဖူးသည္။
ထိုအခါက သုဝဏၰဘူမိ၏ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္း တိုက္ကုလားသည္ ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့သည္။
ယခု ေကလာသေတာင္ေျခ၏ေတာင္ဖက္၊ ေျမာက္ဖက္ႏွင့္အေနာက္ဖက္တို႔တြင္ ေတြ႔ျမင္ေန
ရေသာလယ္ကြင္းျပင္မ်ားအျပင္ ျမစ္ေၾကာင္းေနရာေဟာင္းမ်ားကိုလည္း ေတြ႔ရွိေနရေသးသည္။
၁၉၃၁-ခုႏွစ္က ထုတ္ေဝေသာ သထံုေဂဇက္တီးယားတြင္လည္း အရက္သည္မရြာႏွင့္သထံု
ၿမိဳ႕ေနရာတို႔မွ မင္းတုပ္သံေခ်ာင္းမ်ား၊ သေဘၤာေက်ာက္ဆူးႀကိဳးမ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာမွပစၥည္းမ်ား
ဟုယူဆရေသာ ပစၥည္းအတိုအစမ်ားကို တူးေဖာ္ရရွိခဲ့ဖူးေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ယင္းသို႔ အရက္သည္မရြာ၊ ဝင္းကရြာတစ္ဝိုက္၌ ယခုတူးေဖာ္ေတြ႔ရွိရသည္အထိဆိုလွ်င္
ကလ်ာဏီေက်ာက္စာ၏အဆိုအမိန္႔မ်ား မွန္ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း မျငင္းႏိုင္ေပ။
သို႔ျဖစ္ရာ ဤတူးေဖာ္ေတြ႔ရွိၿပီး ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားအျပင္ ဆက္လက္တူးေဖာ္ရရွိလာမည့္
ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားက သမိုင္းေခတ္မ်ားကို ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ကာ ဆက္လက္ေျပာျပႏိုင္လိမ့္မည္
ျဖစ္သည္။


က်ိဳက္တလင္ဘုရားႏွင့္က်ိဳက္တဲ့ဘုရားေက်ာက္စာမ်ား
အကယ္၍ ကလ်ာဏီေက်ာက္စာ၏အဆိုအမိန္႔အတိုင္း သုဝဏၰဘူမိ၏တည္ရာဌာန မွန္ကန္
ေနပါက ကိုးတိုင္းကိုးဌာန သာသနာျပဳေစလႊတ္စဥ္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းလက္ထက္ ဘီစီ ၃
ရာစုမွ ေနာက္ဆံုး ၁၁ ရာစုအတြင္း သုဝဏၰဘူမိ၏ၿမိဳ႕ေတာ္သည္ အႀကိမ္ႀကိမ္ေရႊ႕ေျပာင္းလာခဲ့ၿပီ
ျဖစ္ရာ ယခုအခ်ိန္အထိ ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္ ဘယ္ႏွစ္ဌာန ေရႊ႕ေျပာင္းခဲ့ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း သမိုင္းေဟာင္းကို
လွန္ေလွာၾကည့္ရႈရန္ လိုလာေပသည္။
ယင္းသို႔ လွန္ေလွာၾကည့္ရႈရန္အတြက္ ယင္းေဒသတစ္ဝိုက္ရွိ ေက်ာက္စာမ်ားကို ဖတ္ရႈရေပ
မည္။



အရက္သည္မရြာႏွင့္ျမသိန္းတန္ေစတီေခၚက်ိဳက္တလင္ဘုရားရွိ မြန္ေက်ာက္စာတြင္ ပုဂံေခတ္
က်န္စစ္သားမင္းႀကီးက ဘုရားကို ထပ္မံျပဳျပင္ေၾကာင္း ေရးထိုးထားသည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၀ ေက်ာ္ေလာက္က ၿဗိတိသွ်အစိုးရသည္ ယင္းေက်ာက္စာကို တူးေဖာ္ကာ
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ သယ္ယူခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က ေရလမ္းခရီးမွာ အရက္သည္မရြာအထိ ေပါက္လ်က္ရွိ
သည္။ ရြာသူရြာသားမ်ားသည္ ယင္းေက်ာက္စာကို ေလွဆိပ္အထိ လိုက္ပို႔လိုက္ရသည္ဟုဆိုသည္။
ထို႔ေနာက္ ၿဗိတိသွ်တို႔သည္ ယင္းေက်ာက္စာကို ဖယ္ယာျပတိုက္၌ ထားခဲ့သည္။ ဤေက်ာက္စာကို
ယခုအခါ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မ်ား ဗဟိုစာၾကည့္တိုက္တြင္ ေျပာင္းေရႊ႕စိုက္ထူထားၿပီျဖစ္သည္။
ယင္းေက်ာက္စာမွာ ၁၁ ရာစုက ေရးထိုးခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္းမြန္ေက်ာက္စာျဖစ္၍ ဓမၼေစတီ
မင္းႀကီးလက္ထက္ ထပ္မံျပဳျပင္ေၾကာင္း ေရးထိုးထားေသာေခတ္လယ္မြန္ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္လည္း
ျမသိန္းတန္ေစတီရင္ျပင္ေပၚ၌ ရွိေသးသည္။
အလားတူပင္ ေတာင္စြန္းဘူတာ ေျမာက္ဖက္သံုးမိုင္ကြာ၊ အလူးရြာအေနာက္ဖက္ ႏွစ္မိုင္
ကြာ သဲျဖဴေခ်ာင္းနံေဘး ေတာင္ကုန္းေပၚရွိ က်ိဳက္တဲ့ဘုရားတြင္လည္း က်န္စစ္မင္းႀကီးက
ထပ္မံျပဳျပင္ေၾကာင္း မြန္ေက်ာက္စာ ရွိသည္။
ဤေက်ာက္စာမ်ားအရ ယင္းဘုရားမ်ားမွာ က်န္စစ္မင္းႀကီးလက္ထက္ မတိုင္မီကပင္
တည္ထားခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားေသာ္လည္း မူလဘုရားဒါယကာမွာ မည္သူမည္ဝါျဖစ္၍ မည္သည့္
ေခတ္၌ တည္ခဲ့ေၾကာင္းကိုကား မသိရေသးေပ။ သို႔ေသာ္ ဤေက်ာက္စာမ်ားမွ သမိုင္းေျခရာေျခ
ေၾကာင္း ဆက္လက္ခံၾကည့္ရမည္ ျဖစ္သည္။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ဤေက်ာက္စာမ်ားအရ ေကလာသေတာင္ေျခတစ္ဝိုက္မွာ ပုဂံေခတ္မတိုင္မီ
က ၿမိဳ႕ျပျပည္ရြာအေနျဖင့္ စည္ကားခဲ့ေၾကာင္းကိုကား မျငင္းႏိုင္ေပ။


သထံုမွ ေက်ာက္စာမ်ား
သထံုၿမိဳ႕ ေရႊစာရံဘုရား၌ မြန္ေက်ာက္စာခုနစ္ခုရွိသည္။ ယင္းေက်ာက္စာမ်ား၏အေျခအေန
ႏွင့္ပတ္သက္၍ ၁၉၃၃-၃၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံကမၸည္းေက်ာက္စာဝန္၏အစီရင္ခံစာတြင္...
၁၉၃၃-၃၄ ခုႏွစ္အတြင္း ကြ်ႏု္ပ္သည္ ထိုေက်ာက္စာမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔နည္းလမ္း
ရွာၾကံရန္လည္းေကာင္း၊ ပိုမိုထင္ရွားေသာ မင္ကူးမ်ား ရယူရန္အတြက္လည္းေကာင္း သထံုသို႔သြား
ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ ကြ်ႏု္ပ္သည္ ေရႊစာရံေစတီေတာ္ ပရဝုဏ္အတြင္းတြင္ ကမၸည္းေက်ာက္စာေက်ာက္
တံုးေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း ခုနစ္ခုကို ေတြ႔ခဲ့ရ၏။ ゞင္းတို႔အနက္ ေရွးအက်ဆံုးကမၸည္းကို ၾကည့္ျခင္းအား
ျဖင့္ ခရစ္သကၠရာဇ္ ရာစုေခတ္ ၁၁ ႏွင့္ ၁၂ ေလာက္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္အက်ဆံုးမွာ ၁၅
ရာစုေခတ္ကာလျဖစ္၍ ゞင္းတို႔မွာ အကၡရာစာသားမ်ားစြာ ပ်က္ျပားေနသျဖင့္ ေရွးအက်ဆံုးေသာ
ကမၸည္းစာမ်ား၏အေၾကာင္းအရာ ဆက္စပ္၍ကား မသိႏိုင္ေပပါ။
စသည္ျဖင့္ ေရးသားေဖၚျပထားသည္။
ယင္းသို႔ အကၡရာစာသားမ်ား ပ်က္ျပားေနေသာ္လည္း ရႏိုင္သေလာက္ ဆက္စပ္ဖတ္ယူကာ
ပဌမç ဒုတိယç တတိယç စတုတၳç ပဥၥမေက်ာက္စာမ်ားမွာ ၁၁ ရာစုႏွင့္ ၁၂ ရာစုေလာက္ျဖစ္၍ ဆ႒မေက်ာက္စာမွာ ၁၅ ရာစုက ဓမၼေစတီမင္းႀကီး ေရးထိုးခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေက်ာက္စာဝန္အစီရင္ ခံစာတြင္ ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားသည္။
အဆိုပါ ၁၁ ရာစုက ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ သုဝဏၰဘူမိမင္းဆက္၏ေနာက္ဆံုးဘုရင္မႏုဟာ မင္း၏ေက်ာက္စာမ်ား ပါဝင္လ်က္ရွိသည္။
ယင္းသို႔ မႏုဟာမင္း ေရးထိုးခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာမ်ားအျပင္ မႏုဟာမင္း၏နန္းေတာ္ရာ မႏုဟာမင္း၏ၿမိဳ႕ရိုးႏွစ္ထပ္ႏွင့္က်ံဳးႏွစ္ထပ္မ်ားကိုလည္း ယခုလက္ရွိ သထံုၿမိဳ႕၌ ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ေကလာသေတာင္ တိုက္ကုလားၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းမွ အဆင့္ဆင့္အႀကိမ္ႀကိမ္ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ေသာ သုဝဏၰဘူမိ၏ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားအနက္ ယခုလက္ရွိ သထံုၿမိဳ႕ကို မႏုဟာမင္းစိုးစံသြား သည့္ေနာက္ဆံုး သုဝဏၰဘူမိ၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းအျဖစ္ သမိုင္းသုေတသီမ်ားက ယူဆခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။

မင့္ေဆြ

မွတ္ခ်က္။      ။မိုးေဝစာေပမဂၢဇင္း၊ ၁၉၇၈-ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လထုတ္၊ အမွတ္ (၁၂၆)၊ စာမ်က္ႏွာ
(၇၃ မွ ၇၅)အထိ လာရွိေသာ ေဆာင္းပါးကို ျပန္လည္၍ စာစီရိုက္ထားပါသည္။