သင္ေပး သင္ယူ ႏိုင္ၾကသည္ ျဖစ္ေစ (၃)

***********************

ေလာကီကုသုိလ္+အကုသုိလ္တုိ႔၏ အက်ိဳး၀ိပါက္တရားမ်ား ကုိ ေဖာ္ျပ, ခြဲျခားျပပါမယ္။

ဗုဒၶ၏၀ါဒသည္ အေၾကာင္းကုိ အေျခခံကာ အက်ိဳးျဖစ္တယ္ ဆုိတဲ႔ ကမၼ၀ါဒျဖစ္ပါတယ္။ ကုသုိလ္+အကုသုိလ္မ်ားဆုိတာ ျပဳလုပ္တဲ႔(ကမၼ=ကံ)အေၾကာင္းတရားမ်ား ျဖစ္ၿပီး၊ ၄င္းတုိ႔ ေၾကာင္႔ ခံစားရတဲ႔ တရားမ်ားကုိ အက်ိဳး၀ိပါက္ (ကမၼဖလ) လုိ႔ေခၚပါတယ္။

ေလာကီ လူ, နတ္, ျဗဟၼာတုိ႔သႏၱာန္မွာ ကုိယ္လုပ္တဲ႔ ကံ-အေၾကာင္းဟာ အက်ိဳးခံစားရစၿမဲပါ။ တခ်ိဳ႕ နဲနဲပါးပါးပဲ ကုသုိလ္ကံအားႀကီးလုိ႔ အကုသုိလ္ကံအက်ိဳး မေပးႏုိင္တာ ေတြ, အကုသုိလ္ကံက အင္မတန္ အားႀကီးလုိ႔ ကုိယ္႔ ကုသုိလ္ကံ က အားမေပးႏုိင္တာေတြေတာ႔ ရွိပါတယ္။ အဲဒါကုိ “အေဟာသိကမၼ=အက်ိဳးမေပးတဲ႔ ကံလုိ႔” ေခၚပါ တယ္။

ထင္ရွားတဲ႔ ဥပမာၾကည့္မယ္ဆုိရင္ --

အဇာတသတ္မင္းကုိ နာလည္း ခံစားၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။ အေၾကာင္းျပဳလုပ္တဲ႔ (ကမၼ)ႏွင္႔ အက်ိဳး(ကမၼဖလ) စကား စပ္ေလးကုိ ေျပာျပတာပါ။

ဒီေတာ႔ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္က ဘယ္ေလာက္ရွိလဲဆုိေတာ႔ . . .

အဟိတ္လုိ႔ ေခၚတဲ႔ “ေလာဘ, ေဒါသ, ေမာဟ၊ အေလာဘ, အေဒါသ, အေမာဟ” ဟိတ္ (သုိ႔) မူလတရား မ်ားကုိ အေျခခံကာ ျဖစ္တာ မဟုတ္တဲ႔ (သုိ႔မဟုတ္) ၄င္း မူလတရားမ်ားႏွင္႔ တကြမျဖစ္တဲ႔ အဟိတ္စိတ္ (၁၈) ပါးထဲမွာ

အဟိတ္အကုသလ၀ိပါက္စိတ္ -၇-ပါး

(Resultant rootless-unwholesome consciousness)

အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ -၈-ပါး

(Resultant rootless-wholesome consciousness)

(အဟိတ္စိတ္ထဲမွာ ၀ိပါက္စိတ္ (၁၅)ပါး။

---------------------

ကာ၀စရေသာဘန ၀ိပါက္စိတ္ -၈-ပါး

(Sense-sphere resultant consciousness)

(အေပၚမွာ ျပခဲ႔တဲ႔ မဟာကုသုိလ္စိတ္ -၈-ပါးရဲ႕ ၀ိပါက္“အက်ိဳးတရား”ပါ)

---------------------

႐ူပါ၀စရ ၀ိပါက္စိတ္္ -၅-ပါး

(အေပၚမွာျပခဲ႔တဲ႔ ႐ူပကုသုိလ္စိတ္ -၅-ပါးရဲ႕ ၀ိပါက္ “အက်ိဳး”တရားပါ။)

(Fine-material-sphere resultant consciousness)

---------------------

အ႐ူပါ၀စရ ၀ိပါက္စိတ္ -၄-ပါး

(အေပၚမွာ ျပခဲ႔တဲ႔ အ႐ူပကုသုိလ္စိတ္ -၄-ပါးရဲ႕ ၀ိပါက္ “အက်ိဳး” တရားပါ။)

(Immaterial-sphere resultant consciousness)

ေပါင္း-- - -ေလာကီဘုံသားတုိ႔အတြက္ အက်ိဳး ၀ိပါက္စိတ္ -၃၂-ပါး ရွိပါတယ္။

အထက္၀ိပါက္ (အက်ိဳး) တရားမ်ားႏွင္႔ ပတ္သက္၍ အဓိပၸါယ္နဲနဲ ေျပာျပရရင္…

အဟိတ္အကုသုိလ္၀ိပါက္… မူရင္းပါဠိက (အေဟတုက-အကုသလ-၀ိပါက) အေဟတုကဆုိတာ- အထက္မွာ ေျပာ ခဲ႔တဲ႔ ဟိတ္ -၆-ပါး ဒီ အဟိတ္စိတ္မွာ မရွိတာ။

အကုသလ-ဆုိတာ မေကာင္းက်ဳိးေပးတတ္တဲ႔ အကုသုိလ္ ကံ။

၀ိပါက-ဆုိတာ- -အက်ိဳးတရား။ ၄င္း ပါဠိစကားလုံး ၃-လုံး ေပါင္းလုိက္ေတာ႔ ဟိတ္တရားမရွိ/မယွဥ္တဲ႔ အကုသုိလ္၀ိပါက္။

အဟိတ္အကုသုိလ္၀ိပါက္ (၇)ပါး အေသးစိပ္ခြဲၾကည့္မယ္ဆုိရင္..

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ စကၡဳ၀ိညာဏ္စိတ္ (ျမင္သိစိတ္)-၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တ႔ဲ ေသာတ၀ိညာဏ္စိတ္ (ၾကားသိစိတ္)-၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ဃာန၀ိညာဏ္စိတ္ (နံသိစိတ္)-၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏ္စိတ္ -(အရသာသိစိတ္) ၁-ပါး

ဒုကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ကာယ၀ိညာဏ္စိတ္ (ေတြ႕ထိသိစိတ္)-၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ သမၸဋိစၦဳိင္းစိတ္ (ခံယူတတ္တဲ႔စိတ္)-၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ သႏၱီရဏစိတ္ (ဆုံးျဖတ္တတ္တဲ႔)-၁-ပါး ေပါင္း (၇)ပါး။

ဤအဟိတ္အကုသလ၀ိပါက္စိတ္ (၇)ပါးသည္ ငရဲ၊ တိရစၱာန္၊ ၿပိတၱာ၊ အသူရကာယ္တုိ႔မွာ ျဖစ္တဲ႔ သတၱ၀ါမ်ား ခံစားရတဲ႔ အက်ိဳးတရားမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ၄င္း အထက္ပါ (၇)ပါးထဲမွ “ဒုကၡေ၀ဒနာႏွင္႔ တကြျဖစ္တဲ႔ ကာယ၀ိညာဏ္ (ေတြ႕ထိ)စိတ္ဆုိတာေလးကုိ စဥ္းစားၾကည့္လုိက္ပါ။ ထင္ရွားတာနဲ႔ စဥ္းစားၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ငရဲဘုံသားမ်ားသည္ သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္မွာ အၿမဲတမ္း ပူေလာင္ ခံစားေနရပါတယ္။ အကုသုိလ္ အေၾကာင္းကံေၾကာင္႔ ဤမေကာင္းတဲ႔ “အဟိတ္အကုသလ၀ိပါက္ (၇)ပါးႏွင္႔ ေနၿပီး ခံစားေနရတာ ပါ။ အထက္ပါ အပါယ္ (၄)ဘုံက သတၱ၀ါတုိင္း ဤအက်ိဳး (၇)ပါး လုံး ရရွိတယ္လုိ႔ေတာ႔ မမွတ္သားပါနဲ႔။

ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ႔. . .

တခ်ိဳ႕ ေမြးကတည္းက မ်က္စိကန္းေနတဲ႔ တိရစၱာန္ေလး ေတြ ျမင္ဘူးမွာပါ။ သူတုိ႔မွာ ျမင္စိတ္ မျဖစ္ႏုိင္၊ မရႏုိင္ပါဘူး။ အဲဒီလုိ ခၽြင္းခ်က္ရွိတယ္ဆုိတာကုိလည္း ဗုဒၶအဘိဓမၼာမွာ ျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ဒီေနရာမွာ အက်ဥ္းမွ်ပဲ ျပဆုိပါ မယ္။ ဒါက အကုသုိလ္အေၾကာင္းကံေၾကာင္႔ အက်ိဳး ခံစား ရပုံကုိ သိသာ႐ုံမွ် ရွင္းျပတာပါ။

ေနာက္ အဟိတ္၀ိပါက္က . . . အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ (၈)ပါး. . . (ဟိတ္ႏွင္႔မယွဥ္တဲ႔ ကုသုိလ္၀ိပါက္စိတ္)

အဟိတ္ကုသုိလ္၀ိပါက္စိတ္ ပထမ (၄)ပါးက အေပၚ အဟိတ္အကုသုိလ္ -၄-ပါးနဲ႔ အတူတူပါပဲ။

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ စကၡဳ၀ိညာဏ္ (ျမင္သိစိတ္) -၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ေသာတ၀ိညာဏ္ (ၾကားသိစိတ္) -၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ဃာန၀ိညာဏ္ (အနံ႔သိစိတ္) -၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏ္ (အရာသာသိစိတ္) -၁-ပါး

သုခေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ ကာယ၀ိညာဏ္ (ေတြ႕ထိသိစိတ္) -၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ သမၸဋိစၦိဳင္း (ခံယူတတ္တဲ႔စိတ္ ) -၁-ပါး

ေသာမနႆေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ သႏၱီရဏစိတ္ (ဆုံးျဖတ္တဲ႔စိတ္) -၁-ပါး

ဥေပကၡေ၀ဒနာႏွင္႔တကြျဖစ္တဲ႔ သႏၱီရဏစိတ္ (ဆုံးျဖတ္တဲ႔စိတ္) -၁-ပါး။ ေပါင္း အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ (၈)ပါးျဖစ္ပါတယ္။

မိမိတုိ႔တစ္ေတြ ျမင္သိစိတ္ေတြ၊ ၾကားသိစိတ္ေတြ၊ နံသိစိတ္ ေတြ၊ အရသာသိစိတ္ေတြ၊ ေတြ႕ထိစိတ္ေတြ စသည္ျဖစ္ေန တာ သည္ ဤအဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ (၈)ပါးထဲမွ မိမိ တုိ႔ ျမင္, ၾကားသိသည့္အေလ်ာက္ ျဖစ္ေနၾကတာ ျဖစ္ပါ တယ္။

မွတ္သားစရာ။ ။ အေပၚ အဟိတ္အကုသလ၀ိပါက္မွာက သႏၱီရဏ (ဆုံးျဖတ္တတ္တဲ႔စိတ္ -၁-ပါးသာ ျဖစ္ၿပီး၊ ဒီ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္မွာက်ေတာ႔ ဘာျဖစ္လုိ႔ -၂-ပါးျဖစ္ေနတာလဲ?ဆုိေတာ႔ အပါယ္ေလးဘုံးသားတုိ႔မွာ ေကာင္း+မေကာင္း ေရြးခ်ယ္ျခင္း မရွိတဲ႔အတြက္ အဟိတ္အကုသုိလ္၀ိပါက္စိတ္ထဲမွာ သႏၱီရဏ (ဆုံးျဖတ္တဲ႔) စိတ္ တစ္ပါးတည္းသာ ျဖစ္ၿပီး၊ လူ႔ဘုံသား, နတ္ဘုံသား, ႐ူပဘုံသားတုိ႔မွာကား ေကာင္း+ မေကာင္း ဆုံးျဖတ္တဲ႔ စိတ္ရွိသျဖင္႔ (ဥေပကၡာေ၀ဒနာ+ေသာမနႆေ၀ဒနာ) ၂-ပါးအေနအားျဖင္႔ သႏၱီရဏ (ဆုံးျဖတ္တတ္တဲ႔) စိတ္ -၂-ပါး ျဖစ္ေနျခင္းပါ။

စိတ္-၁-ပါးရဲ႕ ျဖစ္ပုံ (ဥပမာ ျမင္စိတ္တခု ဘယ္လုိျဖစ္ လာသလ?)ဆုိတာကုိ စိတ္သ႐ုပ္ အားလုံး တင္ျပၿပီးသြား တဲ႔အခါ တင္ျပေပးပါမယ္။ အခုဒီ၀ိပါက္ေတြထဲမွာပါတဲ႔ “သမၸဋိစၦဳိင္း=ခံယူတာ” “သႏၱီရဏ=ဆုံးျဖတ္တာ” စသည္ ဆုိတာ ဘယ္လုိဆုိတာ အဲဒီအပုိင္းက်ေတာ႔ နားလည္လာပါ လိမ္႔မယ္။ စိတ္တစ္ပါး (ဥပမာ=ျမင္သိစိတ္တစ္ပါး)ျဖစ္ဖုိ႔ အေၾကာင္းအဂၤါေတြက (၁၇)ပါး ရွိပါတယ္။ ယင္း (၁၇) ပါးျပည့္စုံသြားၿပီ ဆုိတာနဲ႔ “ျမင္စိတ္ တစ္ပါး”ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိလုိတာပါ။

မိမိတုိ႔တစ္ေတြက စိတ္ျဖစ္စဥ္က ျမန္လြန္းေတာ႔ ယင္းကဲ႔သုိ႔ အဂၤါ (၁၇)ပါး ျဖစ္သြားတယ္ဆုိတာ မသိလုိက္ပါဘူး။ မိမိတို႔စိတ္အစဥ္ေလး ျဖစ္ေနပုံက… ဥပမာ-ဖေယာင္တုိင္ မီးေလး လင္းေနသလုိပါ။ မီးေတာက္ေလးသည္ အရင္ အလင္းေပ်ာက္ၿပီး ေနာက္ထပ္ အလင္းက ဆက္ျဖစ္ေန တာပါ။ ဒါေပမယ္႔ မိမိတုိ႔တစ္ေတြထင္တာက ဒီမီးပဲ လင္းေန တယ္ထင္ေနၾကတာပါ။ ဒီလုိဒီလုိ စိတ္ျဖစ္ပုံကုိ ေျပာျပပါ မယ္။ အဟိတ္၀ိပါက္စိတ္ -၁၅-ပါး ခြဲျပပုံနဲ႔ပဲ ရပ္လုိက္ပါ ဦးမည္။