ျမန္မာ့ဒဂၤါးသမိုင္း

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂ဝဝဝ ေက်ာ္မွစ၍ ဒဂၤါးမ်ားကို အသံုးျပဳၾကသည္ ဆိုသည္။ ျမန္မာတို႔သည္ ဒဂၤါးဟူေသာ ေဝါဟာရကို ပါဠိစကားလံုး “ဋကၤ မွ ထုတ္ယူသံုးစြဲသည္ဟု အဆို႐ွိသည္။ “ဘုရင့္တံဆိပ္လက္ရာ႐ွိေသာေငြေၾကး”ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ျမန္မာအေခၚ ဒဂၤါးသည္ သကၠတဘာသာ “တကၤ” ဟူေသာ စကားလံုးမွ ေ႐ြ႕ေလ်ာလာသည္ဟု ဆိုသည္။ဒဂၤါး ဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ ျမန္မာစကား အသံုးအႏႈန္းထဲ၌သာမက စာေပ ကဗ်ာ လကၤာတို႔၌ပင္ ပါဝင္ေနသျဖင့္ ျမန္မာတို႔ နားရည္ဝေနသည္မွာ ၾကာၿပီျဖစ္သည္။ ျမန္မာလကၤာဆရာႀကီး ဖိုးသူေတာ္ဦးႏု၏ အလကၤာတစ္ခုတြင္ “ဒဂၤါး – ဒဂၤါး အရင္းစကားမွာ ဘဂၤလားအေခၚ မ်က္ႏွာပြင့္ေဆး သူပါလွ်င္ ရင္ေအးေစ တတ္တာမို႔ အႏုေဆးလို႔လဲ ေခၚေလာက္ပါရဲ႕” ဟူ၍ ေတြ႔ရေလသည္။ထို႔ထက္ ေ႐ွးက်ေသာ ကဗ်ာတစ္ခုမွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ နန္းတက္ေသာ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴ႐ွင္မင္းတရားလက္ထက္ ‘႐ွင္ကုမာရကႆပႅ ေရးသားေသာ (ဓမၼရာသီပ်ိဳ႕)တြင္ “ဆန္းၾကယ္တင့္အပ္ တံဆိပ္ခတ္သား က်ပ္ – မတ္ – မူး – ပဲ သံုးစြဲဖြယ္မူ ဒဂၤါးျပဳ၍ အကုေဋမွ်ရာမကသား” ဟု စပ္ဆိုထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ဒဂၤါးႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမန္မာအဘိဓါန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ အတြဲ၂ (ဆ-န)၌ “တံဆိပ္ခတ္ႏွိပ္၍ အေလးခ်ိန္ႏွင့္ တန္ဖိုးသတ္မွတ္ကာ သြန္းလုပ္ထားေသာ ေ႐ႊ ေငြ စသည့္ သတၳဳျပား” ဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားသည္။ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေတြ႔႐ွိေသာ ေ႐ွးအက်ဆံုး ျမန္မာ ဒဂၤါးမွာ ပ်ဴမင္းမ်ားေခတ္က သံုးစြဲခဲ့ေသာ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ား ျဖစ္သည္။ ပ်ဴတို႔၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဗိႆႏိုး၊ သေရေခတၱရာႏွင့္ ဟန္လင္းႀကီးတြင္ ေငြဒဂၤါးမ်ားကို ေတြ႔႐ွိရသည္။ ၎ပ်ဴတို႔ သံုးစြဲသည့္ ေ႐ႊႏွင့္ေငြဒဂၤါးတို႔၏ ပံုသဏၭာန္မွာ လျခမ္းသဏၭာန္ ႐ွိသည္ဟု ထန္ေခတ္တြင္ ေရးသားထားေသာ တ႐ုတ္သမိုင္း၌ ေဖၚျပပါရွိေလသည္။ ပ်ဴဒဂၤါးသည္ ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈေခတ္၏ အလွရတနာ တစ္ပါးျဖစ္သည္။ ပ်ဴဒဂၤါးသည္ ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌သာ မဟုတ္ ကမၻာတြင္လည္း တန္ဖိုးႀကီးမားလွေသာ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္းတစ္ခု ျဖစ္ေလသည္။ ပ်ဴဒဂၤါး၏ လွပမႈႏွင့္ ထူးျခားလွေသာ သေကၤတမ်ားမွာ တန္ဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေန၏။ ပ်ဴဒဂၤါး၏ ဝိေသသ လကၡဏာမ်ားကို ယေန႔တိုင္ မည္သူမွ် တိက်တပ္အပ္စြာ မေျပာႏိုင္ေသးေပ။ပ်ဴ ယဥ္ေက်းမႈေခတ္ကား မ်ားစြာ က်ယ္ျပန္႔လွသည္။ ပ်ဴႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ဒြာရဝတီႏွင့္ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈ ေခတ္မ်ားတြင္လည္း ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈ အမွတ္အသားမ်ား ေရာေႏွာေနေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရသည္။ ဒြာရဝတီဒဂၤါးႏွင့္ ရခိုင္ဒဂၤါးတို႔တြင္ ပ်ဴေခတ္ယဥ္ေက်းမႈ အမွတ္အသားမ်ား ေတြ႔႐ွိေနရျခင္းျဖင့္ ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈ၏ ၾသဇာ က်ယ္ျပန္႔လွေၾကာင္း သိသာႏိုင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔သည္ ေငြဒဂၤါးမ်ားကို ေငြေၾကးလဲလွယ္ေရး မ႑ိဳင္အျဖစ္ အသံုးမျပဳဘဲ အေဆာင္အဖြဲ႔သေဘာမ်ိဳး အျဖစ္သာ အသံုးျပဳခဲ့ဟန္ တူေပသည္။ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ပ်ဴဒဂၤါးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗိႆႏိုးတြင္ ႏွစ္မ်ိဳး၊ ဟန္လင္းတြင္သံုးမ်ိဳး၊ သေရေခတၱရာတြင္ ေလးမ်ိဳး ေတြ႔ရသည္။ ယင္းမ်ိဳးကြဲမ်ားမွ လကၡဏာမ်ားမွာလည္း မ်ားျပားလွေပသည္။ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားတြင္ ခ႐ုသင္း၊ သြတၱိလာ၊ ဥကင္၊ စၾကာ၊ ဝရဇိန္၊ ယစ္ပလႅင္၊ သီရိဝစၦ၊ ေန၊ လသဏၭာန္ တက္ေနဝန္းႏွင့္ နကၡတ္ ၂၇ လံုးစီ ပါ႐ွိသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အ႐ြယ္အစားမွာ မတ္ေစ့မွ က်ပ္ျပားအ႐ြယ္အထိ ႐ွိသည္။ ေခတ္အားျဖင့္မူ ေအဒီ ၄ဝဝ-၅ဝဝ အတြင္း အသံုးျပဳခဲ့ပံုရသည္။ပုဂံေခတ္သံုး ဒဂၤါးမ်ားကိုမူ ယေန႔တိုင္ မေတြ႔ရေသးေပ။ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားေရာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေ႐ွးအက်ဆံုးေသာ ဒဂၤါးမွာ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္တြင္ ဒဂၤါးမ်ားကို အသျပာေငြေၾကးအျဖစ္ အသံုးျပဳရန္အတြက္လည္းေကာင္း၊အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပိုင္ဆိုင္မႈကိုေဖာ္ညႊန္းရန္လည္းေကာင္း၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ေအဒီ-၄ ရာစု ေလာက္ကပင္ခတ္ႏွိပ္သံုးစြဲလာခဲ့ၾကသည္။ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားကိုအၾကမ္းအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္သည္။ ယင္းတို႔မွာ စာထိုးမထားေသာ ဒဂၤါးႏွင့္ စာထိုးထားေသာ ဒဂၤါးမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ေလးရာစုေလာက္က ခတ္ႏွိပ္သည္ဟု မွန္းဆရေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ စာထိုးမထားေခ်။ သို႔ရာတြင္ ယင္းတို႔၌ မဂၤလာႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ သရုပ္ေဖာ္ပံုမ်ား ပါ႐ွိသည္။ ယင္းပံုမ်ားသည္ ဘုရင္စနစ္ႏွင့္ ေလ်ာက္ပတ္ၿပီးလွ်င္ တိုင္းျပည္ဝေျပာသာယာေရးကို ရည္ညႊန္းေသာပံုမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားမွာ ေငြဒဂၤါးမ်ားျဖစ္ၿပီး အႀကီးအေသး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး ေတြ႔ရသည္။သကၠရာဇ္ ေအဒီ – ၅ ရာစုမွ ေအဒီ ၁ဝဝဝ အထိ ထုတ္လုပ္အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ေ႐ွ႕ဘက္၌ မင္းဆက္၏ တံဆိပ္ေတာ္ျဖစ္ေသာ ႏြားလား ဥႆဘႏွင့္ ယင္း၏အထက္၌ သြန္းထုတ္လုပ္ေသာ မင္း၏အမည္ ပါ႐ွိသည္။ အသံုးျပဳခဲ့ေသာ အကၡရာမ်ားမွာ ျဗဟၼီပြား အကၡရာမ်ား ျဖစ္သည္။ ေက်ာဘက္တြင္မူ ကနဦး ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ပါ႐ွိသည့္ မဂၤလာႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ သ႐ုပ္ေဖာ္ပံုမ်ား ပါ႐ွိေလသည္။ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၏ ေ႐ွ႕ဘက္၊ ေက်ာဘက္မ်ားတြင္ ပါ႐ွိသည့္ပံုမ်ားသည္ ေအဒီ ၅ရာစု မွ  ၁ဝဝဝ အထိ ႏွစ္ေပါင္းငါးရာတိုင္ေအာင္ အေသးအဖြဲ႔ ေျပာင္းလဲျခင္းမွအပ ထူးကဲစြာ ေျပာင္းလဲျခင္း မ႐ွိဘဲ တည္တန္႔ခဲ့သည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားသည္ ေငြသားဒဂၤါးမ်ားျဖစ္ၿပီး တစ္က်ပ္၊ ငါးမူး၊တစ္မတ္၊ တစ္မူးအ႐ြယ္မ်ားအျဖစ္ အ႐ြယ္အစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုတ္လုပ္ခဲ့ေသာ ေစတီကိုလိုက္၍ ယင္းဒဂၤါးမ်ားကို ေဝသာလီေခတ္ ဒဂၤါးမ်ားဟု ေခၚေဝၚၾကသည္။ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံထုတ္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ အေျခခံအားျဖင့္ တူညီေသာ္လည္း ကိုယ့္တံဆိပ္ ကိုယ့္အမွတ္အသားႏွင့္ကို သြန္းေလာင္း ထုတ္လုပ္ထားေၾကာင္းကို ယင္းဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ ထင္႐ွားစြာ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ေပသည္။ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ အေစာဆံုး သြန္းလုပ္သံုးစြဲခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမွာ မဂၤလာ လကၡဏာပံုမ်ားျဖစ္ေသာ ခ႐ုသင္းတစ္ဖက္၊သီရိဝစၦလကၡဏတစ္ဖက္ ပါ႐ွိေသာ ဒဂၤါးျဖစ္သည္။ သုေတသီ “ဂြၽန္စတင္း” (ႏ.ံ.ဲသ့ည်အသည)ကသူျပဳစုခဲ့ေသာ  ွသာန ွေည်အမငအ ႈည်ခမငစအငသည် သ္ ဗမေုေည စာအုပ္တြင္ ေရးသားေဖာ္ ျပထားသည္။ေဝသာလီဒဂၤါးမ်ားေနာက္၌ အေစာဆံုးေတြ႔ရေသာ ရခိုင္ဒဂၤါးမွာ စူလမဟာရာဇာ ဒဂၤါးပင္ျဖစ္သည္။ ဤဒဂၤါးမွစ၍ မဂၤလာအမွတ္အသား လကၡဏာပံုမ်ား မပါေတာ့ေခ်။ ရခိုင္ရာဇဝင္တြင္ ဤအမည္ခံယူေသာ မင္းကို ႐ွာေဖြရာ၌ ေဝသာလီေႏွာင္းေခတ္ ေနာက္ဆံုးမင္း၏ အမည္ကိုသာ ေတြ႔ရသည္။ ယင္းမင္းမွာ ရာဇဝင္အလိုအရ စူလစျႏၵားမင္းပင္ ျဖစ္သည္။ သကၠရာဇ္ ၉၅၇ ေအဒီတြင္ တေကာင္း၊ ျပည္၊ သင္းတြဲၿမိဳ႕မွအျပန္ ေမာ္တင္စြန္း-နဂါးရစ္အငူတြင္ သေဘၤာပ်က္၍ နတ္႐ြာစံခဲ့သည္။ အဆိုပါ ဒဂၤါး၏္ ေ႐ွ႕ဘက္တြင္ စူလမဟာရာဇာဟူ၍ ျမန္မာအကၡရာျဖင့္ ေရးထိုးထားၿပီးလွ်င္ ေက်ာဘက္တြင္ နာဂရီ အကၡရာျဖင့္ ခတ္ႏွိပ္ထားသည္။ သကၠရာဇ္ ေရးထိုးမထားေခ်။ယင္းေနာက္ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္ဟု မွန္းဆရေသာ ဒဂၤါးမွ ေလာင္းၾကက္ေခတ္ (၁၂၅ဝ-၁၄ဝ၄) မင္းထီးဘုရင္လက္ထက္က ယင္းမင္း၏ ဦးရီးေတာ္အမည္ျဖင့္ သကၠရာဇ္ပါ ေရးထိုး၍ ထုတ္ေဝေသာ ဒဂၤါးျဖစ္သည္။ ေ႐ွ႕ဘက္၌ ျမန္မာအကၡရာျဖင့္ ၆၆ဝ နရာဓိပတိဦးရီးေတာ္ မဟာနႏၱဘယ ဟူ၍ ခတ္ႏွိပ္ထားၿပီးလွ်င္ ေက်ာဘက္တြင္ နဂရီအကၡရာျဖင့္ စာခတ္ႏွိပ္ထား႐ွိသည္။ ေလာင္းၾကက္ေခတ္တြင္ နာမည္ေက်ာ္ၾကားဆံုးမင္းမွ မင္းထီးဘုရင္ပင္ ျဖစ္သည္။ေလာင္းၾကက္ေခတ္၏ ေနာက္ဆံုးမင္းမွာ နရမိတ္လွေခၚ မင္းေစာမြန္ျဖစ္သည္။ ယင္းမင္းသည္ မင္းထီးဘုရင္၏ ျမစ္ပင္ျဖစ္သည္။ မင္းေစာမြန္သည္ ေျမာက္ဦးေခတ္မင္းဆက္၏ ပထမဆံုးေသာ မင္းလည္း ျဖစ္သည္။ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ေခတ္သည္ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၄၃ဝ မွ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၄ ႏွစ္ ႐ွည္ၾကာခဲ့သည္။ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ေပါင္း ၄၈ ဆက္ ႐ွိသည္။ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္၏ ေနာက္ဆံုးမင္းမွာ မဟာသမၼတရာဇာ ေခၚ အေဂၢါပုညာေဇာရာဇာ ျဖစ္သည္။ေျမာက္ဦးေခတ္ ေစာေစာပိုင္းက သံုးစြဲခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ကူဖစ္(ဳက္ငခ) ဗ်ည္းသို႔မဟုတ္ လက္ေရးကြန္႔ထားေသာ ပါ႐ွန္ဗ်ည္းမ်ားျဖင့္ ေရးထိုးထားသည့္ ကလီမာတစ္ဖက္ပါ ဒဂၤါး (၇) မ်ိဳးကို ေတြ႔ရသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ သကၠရာဇ္မ်ား ေရးထိုးထားေသာ္လည္း ဖတ္႐ူႏိုင္ရန္ ယင္းေခတ္သံုး ဂဏန္းမ်ားကို သိရန္ လိုအပ္သည္။ ေျမာက္ဦးဒဂၤါးမ်ားမွာ အ႐ြယ္အားျဖင့္  ၂ဒသမ ၈ စင္တီမီတာမွ ၃ စင္တီမီတာအခ်င္းထိ ႐ွိ၍ အေလးခ်ိန္အားျဖင့္ ၁၀ ဂရမ္ဝန္းက်င္တြင္ တစ္မ်ိဳးႏွင့္ ၇ ဒသမ ၅ ဂရမ္ ဝန္းက်င္တြင္ တစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရသည္။ က်ပ္ျပည့္ဒဂၤါးမ်ားမွာ အ႐ြယ္အားျဖင့္ အခ်င္း ၃ စင္တီမီတာ ႏွင့္ အေလးခ်ိန္ ၁၀ ဂရမ္ ႐ွိသည္။ေ႐ွးေခတ္ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားသည္ ေက်ာက္စာပါ မင္းမ်ား၏ အမည္မ်ားကို အတည္ျပဳေပးသည္သာမက ပံ့ပိုးမႈလည္း ေပးသည္။ ရခိုင္သမိုင္းအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ အေထာက္အထားမ်ားကိုလည္း ေပးသည္။ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ မေ႐ွးမေႏွာင္းမွာပင္ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴ႐ွင္လက္ထက္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉ဝဝ ေက်ာ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၄ဝ ခန္႔) တြင္မြန္ခဲဒဂၤါးမ်ား ေပၚခဲ့သည္။ မြန္ဒဂၤါးမ်ားကို ဟံသာဝတီဒဂၤါး ဟုလည္း ေခၚဆိုၾကသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားတြင္ ဟံသာဝတီ၏ အမွတ္အသားျဖစ္ေသာ ဟသၤာ႐ုပ္ကို ခတ္ႏွိပ္ထားသည္။‘ဆာအာသာပီဖယ္ယာႅ၏ ဃသငည် သ္ ဗမေုေည ယဏနါကယ ေညိ ႀကမာေ “ရခိုင္ ၊ပဲခူးႏွင့္ ျမန္မာျပည္မွ ဒဂၤါးမ်ား အေၾကာင္း” စာအုပ္၌ ပဲခူးအနီး စစ္ေတာင္းအရပ္မွ ခ႐ုသင္းႏွင့္ ဥကင္ပံု၊ သို႔မဟုတ္ ဘီးတပ္ရထား ပံုပါေသာ ဒဂၤါးေဟာင္းမ်ား ေတြ႔႐ွိရေၾကာင္းကို ဓါတ္ပံုႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပထားသည္။ ယင္းအျပင္ တနသၤာရီ နယ္ဘက္မွလည္း သံျဖဴႏွင့္ခဲစပ္၍ ျပဳလုပ္ထားေသာ ထိုးတံဆိပ္ ဒဂၤါးေဟာင္းမ်ားကို ေတြ႔႐ွိရသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။ ထို ထိုးတံဆိပ္ ဒဂၤါး၏ ေက်ာဘက္တြင္ (ေဟာသူခံတာဂရံ) ဟူေသာ ပါဠိဘာသာပါ႐ွိ၏။ ပါဠိကို ဖယ္ယာက ၿငိမ္းခ်မ္း၍ သုခအေပါင္းႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ ဌာန ဟု အဓိပၸာယ္ ျပန္ဆိုထားသည္။ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္မ်ား လက္ထက္တြင္ ဒဂၤါးသံုးစြဲေၾကာင္း မွတ္သားရေသာ္လည္း ပံုသဏၭာန္ အေနအထားကိုမူ အမွတ္အသား မ႐ွိေခ်။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ျဖစ္ေသာ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၄ဝ ေက်ာ္ ျမန္မာဒဂၤါးမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ဘိုးေတာ္ဘုရားသည္ ၿဗိတိသွ် အေ႐ွ႕အိႏိၵယကုမၸဏီ၏ ကိုယ္စားလွယ္ ကပၸတိန္ေကာ့ ယူေဆာင္လာေသာ ဒဂၤါးမ်ားကို သြန္းလုပ္ေစသည္။ ထို႔ေနာက္ အဂၤလန္ျပည္မွ ဆက္သေသာ ဒဂၤါးသြန္းစက္ျဖင့္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ ခုႏွစ္ နယုန္လဆုတ္ တစ္ရက္ေန႔မွစ၍ အမရပူရ ေ႐ႊၿမိဳ႕ေတာ္၌ စတင္ သြန္းလုပ္သည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္၌ သြန္းလုပ္ေသာ ဒဂၤါးမ်ားအနက္ ေငြျဖင့္ သြန္းေသာ ဒဂၤါးမွာ တစ္ဖက္တြင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား နံေတာ္သင့္ တနလၤာက်ား႐ုပ္ သဏၭာန္ပါ႐ွိ၍ တစ္ဖက္တြင္ ၁၁၄၆ ခု အမရပူရ ဆင္ျဖဴမ်ား႐ွင္ႏိုင္ငံ ဟုစာတမ္းထိုးထားသည္။ ေၾကးျဖင့္သြန္းေသာ ဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္ဖက္တြင္ နံေတာ္သင့္ တနလၤာကဝဂ္ အဆံုး ၆ အနား ပတ္လည္ကိုထူ၍ ငါး႐ုပ္ဖိုမႏွစ္ေကာင္ သဏၭာန္ပါ႐ွိၿပီးလွ်င္ အနားပတ္လည္၌ ဗိႏၶဳေျပာက္မ်ားႏွင့္ တကြ တစ္ဖက္တြင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား နန္းတက္ေသာ ႏွစ္ကို အစြဲျပဳ၍ ၁၁၄၃ တပို႔တြဲလျပည့္ေက်ာ္ ၁၄ ရက္ ဟူေသာ စာတမ္းပါ႐ွိေလသည္။ ထိုေၾကးဒဂၤါးမ်ားကို ၁၁၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္႐ုတ္သိမ္းလိုက္သျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၈ ႏွစ္သာ သံုးစြဲသည္။ ယင္းဒဂၤါးႏွစ္မ်ိဳးကို အမရပူရေခတ္ ဒဂၤါး ဟု ေခၚဆိုၾကသည္။ ယင္း ဒဂၤါး၂ မ်ိဳးအျပင္ ေ႐ႊျပည္စိုး တံဆိပ္ေတာ္ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေၾကးဒဂၤါးမ်ားလည္း သံုးစြဲခဲ့ေသးသည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္က်ပ္သံုး၊ ငါးမူးသံုး၊ တစ္မတ္သံုး ၊ တစ္မူးသံုး ဟူ၍ ႐ွိေလသည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္တြင္ ျမန္မာဒဂၤါး၊ ရခိုင္ဒဂၤါး ၊ ေဝသာလီဒဂၤါး၊ ကုလားဒဂၤါးဟူ၍ ဒဂၤါး ၄ မ်ိဳး ႐ွိသည္။ေ႐ႊဘိုမင္းတရားလက္ထက္တြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေငြဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္ဖက္က လဝန္းႏွင့္ ယုန္႐ုပ္၊ တစ္ဖက္က ပဒုမၼာၾကာပန္းပံုကို ႐ိုက္ႏွိပ္ထားသည္။ပုဂံမင္းလက္ထက္ထုတ္ ဒဂၤါးမ်ားမွာ မူ တစ္ဖက္တြင္ ေ႐ႊျပည္စိုးတံဆိပ္ ခတ္ႏွိပ္၍ တစ္ဖက္တြင္ သာသနာႏွစ္ ၂၃၉၀ ဟု ေရးထိုးထားသည္။
မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္ ဒဂၤါးသြန္းစက္႐ံုကို မႏၱေလးေနျပည္ေတာ္ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္း ဗဟိုရ္စင္ ေျမာက္ဘက္၌ ေဆာက္လုပ္၍ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၉ ရက္ေန႔တြင္ ဒဂၤါးသြန္းစက္႐ံုကို ဖြင့္လွစ္ကာ ဒဂၤါးမ်ားကို စတင္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေလသည္။ယင္းဒဂၤါးစက္႐ံုမွ ေ႐ႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ သံျဖဴႏွင့္ ခဲဒဂၤါးမ်ား ထုတ္လုပ္ခဲ့ရာ ေဒါင္းတံဆိပ္က်ပ္သံုး ေငြဒဂၤါးမ်ားကို မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္သကၠရာဇ္ ၁၂၁၄ ခုႏွစ္၌ ခတ္ႏွိပ္၍ ထုတ္လုပ္ခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္းႏွင့္ သီေပါမင္းတို႔ လက္ထက္ ယင္းစက္႐ံုမွ ထုတ္လုပ္ခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ား တန္ဖိုးမွာ ခန္႔မွန္းေျခအားျဖင့္ ၂၈ သန္းေက်ာ္ ခန္႔ ႐ွိေလသည္။မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္က ေငြသားျဖင့္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားမွ တစ္က်ပ္၊ ငါးမူး၊ တစ္မတ္၊ တစ္မူး၊ တစ္ပဲ ေပါင္း ငါးမ်ိဳး ႐ွိသည္။ ေငြဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ တံဆိပ္ေတာ္ဟူေသာ စာတမ္းႏွင့္ ေဒါင္း႐ုပ္ပါ႐ွိၿပီးလွ်င္ တစ္ဖက္တြင္ ရတနာပံု ေနျပည္ေတာ္ ဟူေသာ စာတမ္းကို ပန္းေခြျဖင့္ အနားပတ္လည္ ေခြထားသည္။ ပန္းေခြ အၾကားတြင္ ၁ သံုး ဒဂၤါး ၁၂၁၄ ဟူေသာ စာတမ္း ထည့္သြင္းထားသည္။ ေဒါင္းတံဆိပ္ေၾကးဒဂၤါးမွာ ေဒါင္း႐ုပ္ေအာက္မွ သြန္းေသာ သကၠရာဇ္ ၁၂၂၇ ႏွင့္ တစ္ဖက္တြင္ ရတနာပံု ေနျပည္ေတာ္ႏွင့္ ၁ပဲသံုး ဒဂၤါး၏ ေလးပံုတစ္ပံု ဟူေသာ စာတမ္းပါ႐ွိသည္။ထိုဒဂၤါးမ်ားအျပင္ ၁၂၂၈ ခုႏွစ္ ပန္းေခြႏွင့္ ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္ စာတမ္း ပါ႐ွိေသာ ျခေသၤ့ဒဂၤါးမ်ား၊ ယုန္႐ုပ္သ႑ာန္ေအာက္မွ သကၠရာဇ္ ၁၂၃၁ တစ္ဖက္က ေၾကးနီဒဂၤါးစပ္ေလးပံုတစ္ပံုဟူေသာ စာႏွင့္ပန္းပါေသာ ယုန္ဒဂၤါး၊ ထိုးနယား႐ုပ္ႏွင့္ထိုးနယားတံဆိပ္ေတာ္ဟူေသာ စာႏွင့္ တစ္ဖက္က တစ္မူးသံုး၏ ႐ွစ္ပံုတစ္ပံုစာတမ္း၊ ယင္းစာတမ္းေအာက္မွ ပန္းေခြ၊ ယင္းပန္းေခြေအာက္မွ ၁၂၄၀ စာတမ္းပါေသာ ထိုးနယား ဒဂၤါးမ်ားကိုလည္း သြန္းလုပ္ေသးသည္။မင္းတုန္းမင္းသည္ ဒဂၤါးအတတ္ပညာသင္ယူရန္ ပညာေတာ္သင္မ်ားကိုလည္း ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ ေစလႊတ္ေသး၏။ထို႔ေနာက္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ တတိယစစ္ပြဲသည္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြား၍ အဂၤလိပ္တို႔ သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ဒဂၤါးစက္႐ံု႐ွိ ေငြဒဂၤါး ခုႏွစ္ပံုမ်ားကို လိုခ်င္သူတို႔ ေကာက္ငင္ကာ ဆြဲယူသြားၾကသျဖင့္ ကစဥ့္ကလ်ား ျဖစ္သြားေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ေဒါင္းဒဂၤါးမ်ားကို တရားဝင္ေငြအျဖစ္ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္အထိ ဆက္လက္သံုးခြင့္ ျပဳထားေသာ အခါမွ မဟာဝန္႐ွင္ေတာ္မင္းႀကီးသည္ ေဒါင္းဒဂၤါး ညွပ္ပံုမ်ားကို သတိရ၍ စစ္ေၾကာသိမ္းဆည္းရန္ သက္ဆိုင္ရာတို႔သို႔ ဆင့္ဆိုေလသည္။ စစ္သံု႔ပန္းပစၥည္းမ်ား ထုခြဲေရာင္းခ်ေရး တာဝန္ခံ လက္ဖနင္ကာနယ္ဒဗလ်ဴဘီ ဘတ္ဂ်င္၏ အစီရင္ခံစာအရေသာ္ ေဒါင္းဒဂၤါးက်ပ္သံုးႏွင့္ ငါးမူးသံုးညွပ္ပံုေပါင္း (၇၆) ခုကို အျခားသိမ္းရ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ နန္းေတာ္အတြင္းတြင္ပင္ ေလလံတင္ေရာင္းခ်လိုက္ေၾကာင္း က်သံုးဒဂၤါးညွပ္ပံုေပါင္း ၁ဝ ခုစီပါေသာ ေသတၱာ ၁၅ လံုးကို ၿဗိတိသွ် စစ္တပ္မွ အရာ႐ွိႀကီးမ်ားက ဝယ္ယူသြားၾကေၾကာင္း၊ထို႔ျပင္သရက္ၿမိဳ႕႐ွိ အရာ႐ွိႀကီးမ်ားထံသို႔လည္း ညွပ္ပံုတစ္ေသတၱာ ေရာင္းလိုက္ေၾကာင္း သိရပါသည္။ယင္းသို႔ အမ်ားသူတကာလက္သို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေရာက္႐ွိသြားေသာညွပ္ပံုတို႔မွာမည္ေ႐ႊ႕မည္မွ် ႐ွိေလ သည္ဟူ၍တိတိက်က် သိ႐ွိႏိုင္ရန္လည္းေကာင္း၊ ျပန္လည္သိမ္းဆည္းရန္လည္းေကာင္း မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္း မဟာဝန္႐ွင္ေတာ္မင္းႀကီးကမွတ္ခ်က္ေရးသားထားပါသည္။ယင္းေနာက္ဒဂၤါးစက္႐ံုကိုနန္းၿမိဳ႕တြင္း႐ွိ ေသနတ္ စက္႐ံုႏွင့္အတူ စတာလင္ေငြေပါင္း ၂၄ဝ တန္ဖိုးျဖတ္၍ အဖိုးေငြ ၁ဝဝဝ က်ပ္ႏွင့္ ေရာင္းရန္ေၾကညာေလသည္။ မည္သို႔မည္ပံု အေရာင္းအဝယ္ျဖစ္သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ မည္သို႔ ထုခြဲ႐ွင္းလင္းလိုက္သည္ကို အတိအက် အေထာက္အထား မေတြ႔ရေသးေပ။ၿဗိတိသွ်ေခတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံဒဂၤါးမ်ားကိုမူကား အဂၤလန္ျပည္တြင္ သြန္းလုပ္ေလသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအား အိႏိၵယျပည္၏ ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္က ျမန္မာႏိုင္ငံသံုး ဒဂၤါးမ်ားသည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံသံုး ဒဂၤါးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔လက္ထက္၌ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ ၿဗိတိသွ်အင္ပါယာ အ႐ွင္ဘုရင္၊ဘုရင္မမ်ား၏ပံုမ်ားႏွင့္ထိုပံုမ်ားႏွင့္ထိုပံုမ်ားေအာက္တြင္ဒဂၤါးထုတ္ေဝေသာႏွစ္ပါ႐ွိ၍ အျခားတစ္ဖက္ တြင္ ဒဂၤါး၏တန္ဖိုးကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားသည္။ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလို၌ပင္ သက္ဆိုင္ရာ တံဆိပ္မ်ား ခတ္ႏွိပ္၍ ေၾကး၊ ေငြ၊ ေ႐ႊ ၊နစ္ကယ္စေသာ သတၳဳမ်ားျဖင့္ ဒဂၤါးမ်ား သြန္းလုပ္ အသံုးျပဳၾကသည္။လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသံုး ဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဟူေသာ စာတမ္းႏွင့္ ျခေသၤ့ထိုင္ေနဟန္ ပါ႐ွိ၏။ ယင္းေခတ္မွ ဒဂၤါးထုတ္ေဝေသာ ႏွစ္ကို ေရးထိုးထား၏။ အျခားတစ္ဖက္တြင္ ကႏုတ္ပန္းေခြႏွင့္ ပန္းေခြအၾကားတြင္ ဒဂၤါး၏ တန္ဖိုးကို ေရးထိုးထား၏ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေငြေၾကးစနစ္ကိုလည္း က်ပ္၊ ပဲ ၊ ပိုင္စနစ္မွ က်ပ္ၾကား စနစ္သို႔ ေျပာင္းလဲလိုက္ရာ က်ပ္ဒဂၤါးမွာ မေျပာင္းလဲေသာ္လည္း ပဲပိုင္ေစ့မ်ားကို မသံုးေတာ့ဘဲ ျပား ၅ဝ၊ ျပားအစိတ္၊ ဆယ္ျပား၊ ငါးျပားႏွင့္ တစ္ျပားေစ့မ်ားကို ျခေသၤ့႐ုပ္မ်ားျဖင့္ပင္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေလသည္။လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခ်ိန္မွ ၁၉၆၅ ခု၊ ေမလ ၂၄ ရက္ ေန႔အထိ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း လည္ပတ္သံုးစြရန္ ထုတ္ေဝထားေသာ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေငြအေၾကြမ်ား၏ တန္ဖိုးမွာ က်ပ္ေငြ ၇ ဒသမ ၄ ကုေဋ တန္ဖိုးခန္႔ ႐ွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မသမာသူမ်ား၏ စုေဆာင္းမႈေၾကာင့္ လုပ္သားျပည္သူမ်ားမွာ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေငြအေၾကြ႐ွားပါးမႈ ျပႆနာႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။ထို႔ေနာက္ ေတာ္လွန္ေရး အစိုးရသည္ ျပည္သူတို႔အတြက္ကို ျပႆနာ ေျပလည္ေစရန္ ၁၉၆၆ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔မွစတင္၍ တစ္ျပား၊ ငါးျပား၊ ၁ဝ ျပား၊ ၂၅ ျပား၊ ျပား ၅ဝ တန္ေငြ အေၾကြဒဂၤါး ငါးမ်ိဳးကို ပံုစံသစ္ျဖင့္ ထပ္မံထုတ္ေဝေပးခဲ့သည္။ မူလေငြဒဂၤါး ေငြအေၾကြမ်ားကိုလည္း မူလတန္ဖိုးအတိုင္း ဆက္လက္သံုးစြဲခြင့္ ျပဳထားသည္။ က်ပ္ဒဂၤါးျပားကိုမူ ထပ္မံထုတ္ေဝျခင္း မျပဳေတာ့ေပ။ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ ေငြအေၾကြသစ္မ်ားမွာ ယခင္ကကဲ့သို႔ သံသတၳဳျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားျခင္း မျပဳဘဲ ေပါ့ပါးသည့္ သတၳဳတစ္မ်ိဳးျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ အလြန္ေပါ့ပါးၿပီး အျဖဴေရာင္ ႐ွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယခင္က အေၾကြမ်ားကို အေလးေစ့ ယခုအေၾကြးမ်ားကို အေပါ့ေစ့ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ အ႐ြယ္အစားအားျဖင့္ မူလအေၾကြမ်ားထက္ ေယာင္ေယာင္ေသး၍ အနည္းငယ္ ပို၍ပါးသည္။ ပံုသ႑ာန္မွာ ႐ုပ္ပံုႏွင့္ စာလံုးမွအပ ယခင္အတိုင္း ငါးမူးျပားဆိုလွ်င္ အဝိုင္းေထာင့္စိတ္မ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မတ္ေစ့ဆိုလွ်င္ ေျခာက္ေထာင့္၊ ဆယ္ျပားေစ့ဆိုလွ်င္ေလးေထာင့္၊ ငါးျပားေစ့ဆိုလွ်င္ ၁၂ ေထာင့္ႏွင့္ တစ္ျပားေစ့ဆိုလွ်င္ အဝိုင္းသဏၭာန္ ႐ွိသည္။ယင္းဒဂၤါးမ်ားတြင္ ထည့္သြင္းခတ္ႏွိပ္ထားေသာ ႐ုပ္ပံုမွာ ယခင္ကေငြအေၾကြဒဂၤါးမ်ားကဲ့သို႔ ျခေသၤ့ ထိုင္လ်က္ပံု မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရး ဗိသုကာႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ကိုယ္တစ္ပိုင္းပံု ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ပံုကို ဝိုက္လ်က္ အထက္ဘက္တြင္ “ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ျပည္သူ႔ဘဏ္” ဟူေသာ ျမန္မာစာလံုး စာဝိုက္ႏွင့္ ေအာက္ဘက္တြင္ ဒဂၤါးျပားမ်ား ထုတ္ေဝသည့္ႏွစ္ကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ျဖင့္ “သကၠရာဇ္ ၁၃၂၈ ခုႏွစ္” ဟူေသာ စာေကာ့စာဝိုက္မ်ား ပါ႐ွိသည္။ အေပၚစာကံုးႏွင့္ ေအာက္စာေကာ့တို႔အၾကား ႏွစ္ဖက္လံုးမွာပင္ ငါးေထာင့္ၾကယ္တစ္လံုးစီ ခံထားကာ ျခားထားသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ႐ုပ္ပံုမွာ ေတာ္လွန္ေရးေခတ္က ႐ိုက္ကူးထားေသာ ဆံပင္႐ွည္ႏွင့္ ကိုယ္တစ္ပိုင္း ေဘးေစာင္းပံုျဖစ္ၿပီး လက္ဝဲဘက္သို႔ မ်က္ႏွာမူလ်က္ ႐ွိသည္။ ဒဂၤါးျပား၏ အျခားမ်က္ႏွာတစ္ဖက္တြင္ ကႏုတ္ပန္းေထာင့္ ႏွစ္ခုကို ဝိုက္ထားၿပီး ပန္းေခြအတြင္း၌ ဒဂၤါးတန္ဖိုးကိုလည္းေကာင္း၊ ေအာက္ဘက္တြင္ ထုတ္ေဝသည့္ ခရစ္ႏွစ္ “၁၉၆၆” ကိုလည္းေကာင္း ေရးထိုးပါ႐ွိသည္။ ထူးျခားခ်က္မွာ ဒဂၤါး၏ တန္ဖိုးကို ေဖာ္ျပရာ၌ ေမာက္ခ်စာလံုးျဖင့္ ေဖာ္ျပမႈ မ႐ွိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ပံုစံအားျဖင့္ ျခေသၤ့႐ုပ္ပံုပါ အေၾကြဒဂၤါးမ်ားတြင္ ဆယ္ျပားေစ့၌ “၁ဝါးျပား” ဟု ေဖာ္ျပေလ့ ႐ွိေသာ္လည္း ယခုအေၾကြသည္ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ “၁ဝ ျပား” ဟုသာ ေဖာ္ျပထားျခင္း ျဖစ္သည္။ထို႔ေနာက္ ျပည္ေထာင္စု ဆို႐ွယ္လစ္သမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရေခတ္တြင္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘဏ္မွ တစ္က်ပ္တန္ ေငြအေၾကြ ပံုစံသစ္ကို ၁၉၇၆ ခု၊ ဧၿပီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ျပားငါးဆယ္တန္ ေငြအေၾကြ ပံုစံသစ္ကို ၁၉၇၉ ခု ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ဆယ့္ငါးျပားတန္ ေငြအေၾကြ (အဝိုင္းပံုစံ) ပံုစံသစ္ကို ၁၉၈၁ ခု၊ ဇူလိုင္လ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ဆယ္ျပားတန္ ေငြအေၾကြပံုစံသစ္ကို ၁၉၈၃ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ လည္းေကာင္း ၊ ႏွစ္ဆယ့္ငါးျပားတန္ ေငြအေၾကြ (ေျခာက္ေထာင့္ပံုစံ) ပံုစံသစ္ကို ၁၉၈၆ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း ၊ ငါးျပားတန္ ေငြအေၾကြပံုစံသစ္ကို ၁၉၈၇ ခု၊ ဇြန္လ ၃ဝ ရက္ေန႔တြင္ လည္းေကာင္း ထုတ္ေဝခဲ့ျပန္သည္။ယခုအခါျမန္မာႏိုင္ငံသည္ေငြေၾကးေဖါင္းပြမွဳေၾကာင့္ေငြအေၾကြေစ့မ်ားမဆိုထားဘိတစ္က်ပ္တန္၊   ငါး က်ပ္တန္၊ တစ္ဆယ္တန္ေငြ စကၠဴမ်ားကို ပင္ အသံုးမျပဳၾကေတာ့ေပ။

စာကိုး
၁။ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း အတြဲ – ၅။ စာေပဗိမာန္ပံုႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၁။
၂။ ေ႐ႊကိုင္းသား၊ “ျမန္မာ့ဒဂၤါးရာဇဝင္” လူထုစာေစာင္ (လြတ္လပ္ေရးအထူးထုတ္)၊ မႏၱေလး၊ ႀကီးပြားေရး ပံုႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၄၈။
၃။ ေအာင္ေသာ၊္ဦး။ “ပ်ဴဒဂၤါးမ်ား” ၊ အမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္ အတြဲ – ၁၊ ၁၉၆၂။
၄။ နတ္႐ွင္၊ဒဂုန္။ ‘ဒဂၤါးႅ ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၅၄၊ ၁၉၆၄ ၊ ဒီဇင္ဘာ။
၅။ ၾကန္၊ေဒၚ။ ‘ရတနာပံုဒဂၤါးစက္႐ံုႅ၊ ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၅၉၊ ၁၉၆၅၊ ေမ။
၆။ ကိုဦး၊ သေျပညိဳေမာင္။ ‘ျမန္မာ့ဒဂၤါးမ်ားႅ၊ မဟာသီရီပံုႏွိပ္တိုက္ (စာေပဗိမာန္)၊ ၁၉၇၄။
၇။ တင္ဝင္း။ ပ်ဴဒဂၤါး ၊ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ (၁၉၈၂ ၊ ဒီဇင္ဘာ)
၈။ စံသာေအာင္ဦး၊ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၊ ရန္ကုန္၊ စိတၱသုခပံုႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၇၉၊ ဇြန္။(ဤေဆာင္းပါးေရးသားရာ၌ လိုအပ္သည့္အခ်က္အလက္မ်ား ႐ွာေဖြေပးေသာ ျမန္မာမႈ သုေတသီ ဦးေမာင္ေမာင္ႀကီး (မႏၱေလးအသင္း) အား အထူးေက်းဇူးတင္႐ွိပါေၾကာင္း) ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။