ေရွးျမန္မာမင္းမ်ားသည္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားကို အလြန္ပင္ အေရးထားခဲ့ၾကေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရသည္။ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ သီဟိုဠ္(သီရိလကၤာ)၊ မေလးဆူးမၾတား၊ ယိုးဒယား စေသာ အာရွတိုက္သားတို႔သည္ ေရွးအခါက ဆင္မ်ားကို အမ်ားအျပား သံုးစြဲခဲ့ၾက၏။
ဆင္ႏွင့္ဆိုင္ေသာ (တိရစၧာန္ေဗဒ) ပညာရပ္မ်ားကို သိရွိနားလည္ၾကသည့္ ဂဇင္ကိစၧ(ဆင္ကုထံုး) က်မ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကိုလည္း ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ဆင္ၾကန္က်မ္းမ်ားတြင္ ဆင္ဇာတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဆင္ျဖစ္ရာေဒသ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဆင္ၾကန္အင္ လကၡဏာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အက်ိဳးအျပစ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အသံုးျပဳနည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို အက်ယ္တ၀င့္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ၾက၏။
ပိဋကတ္က်မ္းထြက္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား---
ပိဋကတ္ေတာ္ အဖြင့္မ်ားျဖစ္ေသာ ၀ိဘင္း အ႒ကထာ၊ မူလပဏၰာသ မဟာသီဟနာဒသုတ္၊ အ႒ကထာ စသည္တို႔၌
(၁) ကာဠာ၀ကဆင္
(၂) ဂေဂၤယ်ဆင္
(၃) ပ႑ရဆင္
(၄) တမၺဆင္
(၅) မိဂၤလဆင္
(၆) ဂႏၶဆင္
(၇) မဂၤလဆင္
(၈) ေဘမဆင္
(၉) ဥေပါသထဆင္
(၁၀) ဆဒၵႏၲဆင္ ဟူေသာ ဆင္ ၁၀-မ်ိဳးတို႔ကို ျပဆိုထား၏။
တဖန္ ကာဠာ၀ကဆင္ကလည္း ဂီရိစရ(ေတာင္ေနဆင္)၊ နဒီစရ (ျမစ္ေနဆင္)၊ ၀နစရ (ေတာေနဆင္)၊ စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ားစြာ ရွိျပန္ေသးသည္ဟု သီဟနာဒသုတ္ဋီကာ စသည္တို႔တြင္ ျပဆိုထား၏။
ေဗဒင္က်မ္းထြက္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား---
(၁) ဘျဒဆင္
(၂) မႏၲဆင္
(၃) မိဂဆင္
(၄) သံကိဏၰဆင္
(၅) မိႆရဆင္
(၆) ေကဒႏၲဆင္
(၇) ဒႏၲဘဂၤဆင္
(၈) ကုဥၥရဆင္
(၉) ပါသတၱိဆင္ ဟူေသာ ေဗဒင္က်မ္းထြက္ဆင္ (၉)စီးတြင္ ဘျဒဆင္မွာ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
အရပ္ (၇)ေတာင္ရွိသည္။ အလ်ား (၉)ေတာင္ ရွိသည္။ လံုးပတ္ ၃၀-ေတာင္ရွိသည္။ ေတာ၀က္ထီးႏွင့္ တူေသာ ေျခေလးဖက္ရွိသည္။ ပ်ားရည္အဆင္းႏွင့္တူေသာ အစြယ္ရွိသည္။ ေလာက္ေလးကိုင္းႏွင့္တူေသာ ေက်ာကုန္ရိုး ရွိသည္ဟုလည္း ဆို၏။
အျခားတနည္းမွာ
(၁) မဟာကဏၰဆင္
(၂) ၀ီသနဆင္
(၃) သီဟဇဂၤဆင္
(၄) ေဂါပုစၧဆင္
(၅) ဒႏၲိဥကၡဆင္
(၆) ဧကဒႏၲဆင္
(၇) နာဂဌိတဆင္
(၈) ေသတဆင္-ဟူေသာ ေဗဒင္က်မ္းထြက္ဆင္ ၈-စီးျပဆိုထားသည္။ ထိုအထဲတြင္ ေသတဆင္သည္ ဆင္ျဖဴေတာ္ပင္ ျဖစ္၏။
ဆင္ျဖဴ ၁၂-မ်ိဳး
ရိုးရာအစဥ္အလာအရ ဆင္ျဖဴ ၁၂-မ်ိဳးဟူ၍ ရွိေသးသည္။ ယင္းတို႔မွာ-
၁။ ရတနာသရဖူ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ေငြသားေရာင္ကဲ့သို႔ ဦးကင္းျဖဴသည္)
၂။ ရတနာပလႅင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔ ထိုင္သည့္ေနရာ၌ ျဖစ္သည္)
၃။ ရတနာက တင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ဆင္ကတင္သည့္ ေနရာတြင္ ျဖဴသည္)
၄။ ရတနာ က်ည္း ဆင္ျဖဴေတာ္ (ကိုယ္ျပင္၏ လက္၀ဲလက္ယာ၌ ျဖဴသည္)
၅။ ရတနာ ေထာက္ရွည္ ဆင္ျဖဴေတာ္
(လွည္းဘီးခန္႔နံ၏ အျပင္ဘက္၌ ျဖဴသည့္ျပင္ ေျခေထာက္ေလးဖက္လည္း ျဖဴသည္)
၆။ ရတနာျပာသာဒ္ ဆင္ျဖဴေတာ္ ( ကုန္းျဖဴသည္)
၇။ ရတနာသိမ္း ၁-ဆင္ျဖဴေတာ္ (သရက္ေစ့မွ ခါးအထိ တံေရာက္အေရပါျဖဴသည္)
၈။ ရတနာပံု ဆင္ျဖဴေတာ္ (ေမးအဆံုး ေမးေစ့ျဖဴသည္)
၉။ ရတနာဆုပ္ဆင္ျဖဴေတာ္ ( ႏွာရံု ႏွာဖ်ားလွထြားျဖဴသည္)
၁၀။ ရတနာၾကန္႔ ဆင္ျဖဴေတာ္ (၀မ္းတြင္းေက်ာ္တေလွ်ာက္ ျဖဴသည္)
၁၁။ ရတနာယပ္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (နားရြက္ႏွစ္ဖက္ ေငြစင္ကဲ့သုိ႔ ျဖဴသည္)
၁၂။ ရတနာ ၾကန္စံုဆင္ျဖဴေတာ္ (တကိုယ္လံုးျဖဴေသာ ဆင္ျဖဴေတာ္)
ထို ဆင္ျဖဴေတာ္ ၁၂-မ်ိဳးတို႔တြင္ ရတနာၾကန္စံု ဆင္ျဖဴေတာ္သာလွ်င္ ဆင္ျဖဴေတာ္အစစ္ ျဖစ္သည္။ က်န္ ၁၁-မ်ိဳးမွာ သာမည အျဖဴေရာင္ပါရွိ၏။ ဆင္ျဖဴဟု ေခၚဆိုရျခင္းျဖစ္သည္။ တကိုယ္လံုးျဖဴေသာ ဆင္ပင္ျဖစ္ေစကာမူ အမ်ိဳးနိမ့္ျမင့္ ကြဲျပားေလသည္။ ၾကန္အင္လကၡဏာလည္း ကြဲျပားေသးေၾကာင္း သတိရမွတ္သားသင့္၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္ဆိုင္ရာ စာတမ္းမ်ား
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား အေၾကာင္းဆိုင္ရာ စာတမ္းမ်ားမွာ---
၁။ စစ္လွ်င္ ေထာင္မွဴးရွင္ေထြးညိဳ စပ္ဆိုေသာ ေရႊစာတိုင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၂။ တြင္းသင္းမင္းႀကီး စပ္ဆိုေသာ ပု႑ရိက ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းႏွင့္ ၀ရေသတဂိရိ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၃။ လက္ေဆာင္ယူမွဴးရွင္ သံကိုယ္ စပ္ဆိုေသာ ရတနာ ေျပာင္မြန္ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၄။ အတြင္း၀န္ေထာက္ ေမာင္ညိဳ စပ္ဆိုေသာ ေရႊမင္းတုန္း ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၅။ ပိဋကတ္တိုက္၀ါး ရမၼသီရိေက်ာ္ထင္ စပ္ဆိုေသာ ဆဒၵန္ေျပာင္ေက်ာ္ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း စသည္တုိ႔
ျဖစ္ၾက၏။
ျမန္မာဘုရင္မ်ားႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား---
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားကို ေရွးျမန္မာမင္းမ်ားသည္ အလြန္ပင္ အေရးထားခဲ့ၾက၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္ တစီးရလွ်င္ တစ္စီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
ေလးစီးရလွ်င္ ေလးစီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
ငါးစီးရလွ်င္ ငါးစီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
အမ်ားရလွ်င္ ဆင္မ်ားရွင္-ဟူ၍၄င္း
ဆင္ျဖဴဆင္နီမ်ားရွင္-ဟူ၍၄င္း အမ်ိဳးမ်ိဳးပင္ ဂုဏ္ယူကာ အမည္ခံတတ္ၾက၏။
ပင္းယေခတ္ တစီးရွင္ သီဟသူ (၆၇၄-၆၈၄)သည္ တစ္စီးရွင္-ဟူေသာ အမည္ကို ခံယူလိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စမံုျမစ္တြင္ ေမ်ာပါလာေသာ ဆင္ျဖဴမ (အေသေကာင္)ကိုပင္ ဆယ္ယူရန္ ညႇပ္လုပ္ကာ စက္ျဖင့္ ထူျပီး ရတနာကတင္၍ စီးေတာ္မူသည္-ဟု ရာဇ၀င္တြင္ အထင္အရွား ဆိုထား၏။
ဆင္ျဖဴရေသာ မင္းမ်ားကိုလည္း ဆင္ျဖဴမရေသာ မင္းမ်ားက ခံ႔ညားရိုေသတတ္ၾကသည္။ ဥဇနာမင္း (၆၈၄-၇၀၄) သည္ ေက်ာ္စြာမင္း (၇၀၄-၇၁၂) အား ဆင္ျဖဴငါးစီးရသည္ဟု ၾကားေသာေၾကာင့္ ညီ,မေခၚဖူးဘဲ ညီေခၚသည္ဟု ဆို၏။
ဟံသာ၀တီ မင္းတရားႀကီးသည္ ယိုးဒယားသို႔ စစ္ႏွစ္ႀကိမ္ ခ်ီတက္သည္။ ပထမအႀကိမ္ တက္ျခင္းမွာ ယိုးဒယားတြင္ ဆင္ျဖဴေလးစီး ရွိသည့္အနက္ တစီးေတာင္းသည္ကို မရေသာေၾကာင့္ ခ်ီတက္ျခင္းျဖစ္သည္ ဟု ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ ျပဆိုထား၏။
အျမင့္ျမတ္ အႀကီးက်ယ္ဆံုး---
ျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္မ်ားကို ထူးဆင္၊ ထူးဆင္မေတာ္၊ စီးစုဆင္မေတာ္၊ စီးေတာ္ႀကီး၊ ေရြးဆင္၊ ၀င္းဆင္၊ ထမ္းဆင္ေတာ္၊ ၀န္ရည္ဆင္ေတာ္၊ မွိန္သစ္ဆင္ေတာ္၊ က်င္းဆင္၊ ဆင္မင္း စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားထားသည္။ ထိုအထဲတြင္ ဆင္မင္းမွာ အျမင့္ျမတ္ အႀကီးက်ယ္ဆံုးျဖစ္၏။
ဆင္အမႈထမ္း---
ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္၀န္၊ ေအာက္မား၀န္၊ ဆင္မွဴး၊ ဆင္စာခ်ီ၊ ဆင္ကဲ၊ ဆင္တိုင္အမႈထမ္း၊ ေရြလြန္အမႈထမ္း၊ က်ံဳးမွဴး၊ ယရည္း၊ ဆင္အစီရင္၊ ဆင္ေဆးသမား၊ ဆင္ေဆာ္၊ ဆင္အမႈထမ္း စသည္ျဖင့္ အရာထမ္း၊ အမႈထမ္းမ်ားကို ေစ့ငေအာင္ခန္႔ထား စီမံခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရ၏။
ဆင္၀န္ျဖစ္ထိုက္သူတြင္
(၁) တိရစၧာန္တို႔အား သားသမီးကဲ့သို႔ သနားခ်စ္ခင္ျခင္း။
(၂) သင့္ေတာ္ေသာ အစားကို သိျခင္း။
(၃) တိရစၧာန္ေဆး၀ါး ကုသေရး၌ လိမၼာျခင္း။
(၄) ယဥ္ေက်းေအာင္ ဆံုးမတတ္ျခင္း။
(၅) ဇာတ္အဂၤါလကၡဏာတို႔ကို သိတတ္ျခင္း စေသာ လကၡဏာ ၅-ခ်က္ ရွိရမည္ဟုဆို၏။
ထို႔ျပင္လည္း ဆဒၵန္ဆင္မင္း၀န္-ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဆင္မင္း၀န္ေထာက္-ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဆင္မင္း နာခံ၊ ဆင္မင္းစာေရးႀကီး၊ ဆင္မင္းေနာက္ထိုင္၊ ဆင္မင္းျမတ္ပို႔ စသည္ျဖင့္ သီးသန္႔ခန္႔ထား စီမံေၾကာင္း ကိုလည္း သိရွိရ၏။
မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္---
မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္ေတာ္တြင္ ေမာရိယ ပစၥယနာဂရာဇာ-ဆင္မင္းအတြက္ ဆင္မင္း၀န္အျပင္ လခ-၁၂၀-စား၊ ဆင္မင္းနာခံ ေလးဦးခ ၁၂၀-စား၊ စာေရးႀကီး ေလးဦး၊ လခ-၃၀၀-စား ဆင္မင္း ေနာက္ေတာ္ထိုင္ ဆယ္ဦး။ ဆင္မင္းႏွင့္ (ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား) ျမတ္ပို႔ လခ ၇၅-က်ပ္စား အမႈထမ္း ၇-ဦး စသည္ျဖင့္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရ၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ---
ေရွးျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္ျဖဴေတာ္ကို ႀကိဳဆိုသည့္ အခမ္းအနားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို သိမ္းယူသည့္ အခမ္းအနားမ်ားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္မင္းနန္းေတာ္ ေဆာက္လုပ္၍ ပံုအေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား ကံကုန္လွ်င္ သျဂႋဳဟ္သည့္ အခမ္းအနားမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို ေခါင္းေဆးသၾကၤန္ေတာ္ ေခၚပံု အခမ္းအနားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို တန္ဆာဆင္သပံု အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီးႏွင့္ ဆိုင္ရာစာတမ္းမ်ားတြင္ အက်ယ္တ၀င့္ ပါရွိ၏။
ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဘိုးေတာ္ဗဒံုမင္းတရားႀကီး လက္ထက္တြင္ အလြန္ထင္ရွား ေက်ာ္ေစာေသာ နိဗၺနပစၥယနနာဂရာဇာ-ဆင္မင္းအေၾကာင္းႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ သီရိမလႅာမဟာသုဘတၱာ-အေၾကာင္းမ်ားကို ရာဇ၀င္ ခန္းမ်ားႏွင့္ဆို္င္ရာ စာတမ္းမ်ားတြင္ အက်ယ္တ၀င့္ ေရးသားေဖာ္ျပထား၏။
သုေတသနျပဳသင့္---
အထက္ေထာ္ျပပါ ဆင္ျဖဴေတာ္ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ မျပည့္စံုေသးေပ။ ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း နိဒါန္း မွ်သာျဖစ္၏။
ကမၻာေပၚရွိေတာေတာင္တိုင္း၌ ဆင္မ်ားရွိသည္ မဟုတ္ေပ။ အာရွႏွင့္ အာဖရိက ေတာေတာင္မ်ား၌သာ ဆင္မ်ားကို ေတြ႔ၾကရသည္။ ယင္းသို႔ ဆင္မ်ားကို ေတြ႔ရွိသည့္တိုင္ေအာင္ ဆင္ျဖဴေတာ္မွာ အလြန္ရရွိခဲေသာ ရတနာတပါးျဖစ္၏။
ဆင္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဗဒင္လာ ဆင္ ၃၈၊ ေဟမ၀န္ေန ဆင္ ၄၄၊ ကၽြမ္းဆင္ ၈၁-မွစ၍ ဆင္အမ်ိဳးအစားေပါင္း မ်ားစြာရွိသည္။ ထို႔အျပင္လည္း ရုပ္ပံုႏွင့္တကြ ဆင္က်မ္းမ်ားႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း မူကြဲမ်ားစြာလည္း ရွိေသးသည္ဆို၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားအေၾကာင္းကို ရာဇ၀င္မ်ား၌၄င္း၊ ဆိုင္ရာစာတမ္းမ်ား၌၄င္း၊ ေရွးစာေဟာင္း ေပေဟာင္းမ်ား၌၄င္း ပါရွိသည္မ်ားကို စုစည္း၍ ပညာရွင္မ်ားက သုေတသနျပဳျပီး စာတအုပ္ က်မ္းတေစာင္အျဖစ္ ျပဳစုထားသင့္ေပသတည္း။
က်မ္းကိုးစာရင္း။ ။
(၁) ဆရာႀကီး ဦးဘိုးျမစ္၏ ေလာကဟိတရာသီက်မ္း၊(၁၂၆၅-ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္းလတြင္ ပံုႏွိပ္)
(၂) ဆရာႀကီး ဦးသာဂရ စီစဥ္ေရးသားသည့္ သုတသႏၷိစယမူက်ယ္က်မ္း။
(၃) ၀ဏၰေက်ာ္ထင္ ဦးသာတင္၏ ဆင္ျဖဴေတာ္ရတနာ (ေဆာင္းပါး) ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္
အတြဲ ၃၊ အမွတ္ ၅၊ ၁၉၅၉-ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ။
အားလံုးသတၱ၀ါ ခ်မ္းသာပါေစ။
သုေတသီ ျမင့္ထြန္း
(ေငြတာရီမဂၢဇင္း ၂၀၀၃-ခု ေဖေဖာ္၀ါရီလ)
ဆင္ျဖဴ ၁၂-မ်ိဳး
ရိုးရာအစဥ္အလာအရ ဆင္ျဖဴ ၁၂-မ်ိဳးဟူ၍ ရွိေသးသည္။ ယင္းတို႔မွာ-
၁။ ရတနာသရဖူ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ေငြသားေရာင္ကဲ့သို႔ ဦးကင္းျဖဴသည္)
၂။ ရတနာပလႅင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔ ထိုင္သည့္ေနရာ၌ ျဖစ္သည္)
၃။ ရတနာက တင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (ဆင္ကတင္သည့္ ေနရာတြင္ ျဖဴသည္)
၄။ ရတနာ က်ည္း ဆင္ျဖဴေတာ္ (ကိုယ္ျပင္၏ လက္၀ဲလက္ယာ၌ ျဖဴသည္)
၅။ ရတနာ ေထာက္ရွည္ ဆင္ျဖဴေတာ္
(လွည္းဘီးခန္႔နံ၏ အျပင္ဘက္၌ ျဖဴသည့္ျပင္ ေျခေထာက္ေလးဖက္လည္း ျဖဴသည္)
၆။ ရတနာျပာသာဒ္ ဆင္ျဖဴေတာ္ ( ကုန္းျဖဴသည္)
၇။ ရတနာသိမ္း ၁-ဆင္ျဖဴေတာ္ (သရက္ေစ့မွ ခါးအထိ တံေရာက္အေရပါျဖဴသည္)
၈။ ရတနာပံု ဆင္ျဖဴေတာ္ (ေမးအဆံုး ေမးေစ့ျဖဴသည္)
၉။ ရတနာဆုပ္ဆင္ျဖဴေတာ္ ( ႏွာရံု ႏွာဖ်ားလွထြားျဖဴသည္)
၁၀။ ရတနာၾကန္႔ ဆင္ျဖဴေတာ္ (၀မ္းတြင္းေက်ာ္တေလွ်ာက္ ျဖဴသည္)
၁၁။ ရတနာယပ္ ဆင္ျဖဴေတာ္ (နားရြက္ႏွစ္ဖက္ ေငြစင္ကဲ့သုိ႔ ျဖဴသည္)
၁၂။ ရတနာ ၾကန္စံုဆင္ျဖဴေတာ္ (တကိုယ္လံုးျဖဴေသာ ဆင္ျဖဴေတာ္)
ထို ဆင္ျဖဴေတာ္ ၁၂-မ်ိဳးတို႔တြင္ ရတနာၾကန္စံု ဆင္ျဖဴေတာ္သာလွ်င္ ဆင္ျဖဴေတာ္အစစ္ ျဖစ္သည္။ က်န္ ၁၁-မ်ိဳးမွာ သာမည အျဖဴေရာင္ပါရွိ၏။ ဆင္ျဖဴဟု ေခၚဆိုရျခင္းျဖစ္သည္။ တကိုယ္လံုးျဖဴေသာ ဆင္ပင္ျဖစ္ေစကာမူ အမ်ိဳးနိမ့္ျမင့္ ကြဲျပားေလသည္။ ၾကန္အင္လကၡဏာလည္း ကြဲျပားေသးေၾကာင္း သတိရမွတ္သားသင့္၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္ဆိုင္ရာ စာတမ္းမ်ား
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား အေၾကာင္းဆိုင္ရာ စာတမ္းမ်ားမွာ---
၁။ စစ္လွ်င္ ေထာင္မွဴးရွင္ေထြးညိဳ စပ္ဆိုေသာ ေရႊစာတိုင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၂။ တြင္းသင္းမင္းႀကီး စပ္ဆိုေသာ ပု႑ရိက ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္းႏွင့္ ၀ရေသတဂိရိ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၃။ လက္ေဆာင္ယူမွဴးရွင္ သံကိုယ္ စပ္ဆိုေသာ ရတနာ ေျပာင္မြန္ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၄။ အတြင္း၀န္ေထာက္ ေမာင္ညိဳ စပ္ဆိုေသာ ေရႊမင္းတုန္း ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း။
၅။ ပိဋကတ္တိုက္၀ါး ရမၼသီရိေက်ာ္ထင္ စပ္ဆိုေသာ ဆဒၵန္ေျပာင္ေက်ာ္ ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း စသည္တုိ႔
ျဖစ္ၾက၏။
ျမန္မာဘုရင္မ်ားႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား---
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားကို ေရွးျမန္မာမင္းမ်ားသည္ အလြန္ပင္ အေရးထားခဲ့ၾက၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္ တစီးရလွ်င္ တစ္စီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
ေလးစီးရလွ်င္ ေလးစီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
ငါးစီးရလွ်င္ ငါးစီးရွင္-ဟူ၍၄င္း၊
အမ်ားရလွ်င္ ဆင္မ်ားရွင္-ဟူ၍၄င္း
ဆင္ျဖဴဆင္နီမ်ားရွင္-ဟူ၍၄င္း အမ်ိဳးမ်ိဳးပင္ ဂုဏ္ယူကာ အမည္ခံတတ္ၾက၏။
ပင္းယေခတ္ တစီးရွင္ သီဟသူ (၆၇၄-၆၈၄)သည္ တစ္စီးရွင္-ဟူေသာ အမည္ကို ခံယူလိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စမံုျမစ္တြင္ ေမ်ာပါလာေသာ ဆင္ျဖဴမ (အေသေကာင္)ကိုပင္ ဆယ္ယူရန္ ညႇပ္လုပ္ကာ စက္ျဖင့္ ထူျပီး ရတနာကတင္၍ စီးေတာ္မူသည္-ဟု ရာဇ၀င္တြင္ အထင္အရွား ဆိုထား၏။
ဆင္ျဖဴရေသာ မင္းမ်ားကိုလည္း ဆင္ျဖဴမရေသာ မင္းမ်ားက ခံ႔ညားရိုေသတတ္ၾကသည္။ ဥဇနာမင္း (၆၈၄-၇၀၄) သည္ ေက်ာ္စြာမင္း (၇၀၄-၇၁၂) အား ဆင္ျဖဴငါးစီးရသည္ဟု ၾကားေသာေၾကာင့္ ညီ,မေခၚဖူးဘဲ ညီေခၚသည္ဟု ဆို၏။
ဟံသာ၀တီ မင္းတရားႀကီးသည္ ယိုးဒယားသို႔ စစ္ႏွစ္ႀကိမ္ ခ်ီတက္သည္။ ပထမအႀကိမ္ တက္ျခင္းမွာ ယိုးဒယားတြင္ ဆင္ျဖဴေလးစီး ရွိသည့္အနက္ တစီးေတာင္းသည္ကို မရေသာေၾကာင့္ ခ်ီတက္ျခင္းျဖစ္သည္ ဟု ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ ျပဆိုထား၏။
အျမင့္ျမတ္ အႀကီးက်ယ္ဆံုး---
ျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္မ်ားကို ထူးဆင္၊ ထူးဆင္မေတာ္၊ စီးစုဆင္မေတာ္၊ စီးေတာ္ႀကီး၊ ေရြးဆင္၊ ၀င္းဆင္၊ ထမ္းဆင္ေတာ္၊ ၀န္ရည္ဆင္ေတာ္၊ မွိန္သစ္ဆင္ေတာ္၊ က်င္းဆင္၊ ဆင္မင္း စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားထားသည္။ ထိုအထဲတြင္ ဆင္မင္းမွာ အျမင့္ျမတ္ အႀကီးက်ယ္ဆံုးျဖစ္၏။
ဆင္အမႈထမ္း---
ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္၀န္၊ ေအာက္မား၀န္၊ ဆင္မွဴး၊ ဆင္စာခ်ီ၊ ဆင္ကဲ၊ ဆင္တိုင္အမႈထမ္း၊ ေရြလြန္အမႈထမ္း၊ က်ံဳးမွဴး၊ ယရည္း၊ ဆင္အစီရင္၊ ဆင္ေဆးသမား၊ ဆင္ေဆာ္၊ ဆင္အမႈထမ္း စသည္ျဖင့္ အရာထမ္း၊ အမႈထမ္းမ်ားကို ေစ့ငေအာင္ခန္႔ထား စီမံခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရ၏။
ဆင္၀န္ျဖစ္ထိုက္သူတြင္
(၁) တိရစၧာန္တို႔အား သားသမီးကဲ့သို႔ သနားခ်စ္ခင္ျခင္း။
(၂) သင့္ေတာ္ေသာ အစားကို သိျခင္း။
(၃) တိရစၧာန္ေဆး၀ါး ကုသေရး၌ လိမၼာျခင္း။
(၄) ယဥ္ေက်းေအာင္ ဆံုးမတတ္ျခင္း။
(၅) ဇာတ္အဂၤါလကၡဏာတို႔ကို သိတတ္ျခင္း စေသာ လကၡဏာ ၅-ခ်က္ ရွိရမည္ဟုဆို၏။
ထို႔ျပင္လည္း ဆဒၵန္ဆင္မင္း၀န္-ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဆင္မင္း၀န္ေထာက္-ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဆင္မင္း နာခံ၊ ဆင္မင္းစာေရးႀကီး၊ ဆင္မင္းေနာက္ထိုင္၊ ဆင္မင္းျမတ္ပို႔ စသည္ျဖင့္ သီးသန္႔ခန္႔ထား စီမံေၾကာင္း ကိုလည္း သိရွိရ၏။
မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္---
မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္ေတာ္တြင္ ေမာရိယ ပစၥယနာဂရာဇာ-ဆင္မင္းအတြက္ ဆင္မင္း၀န္အျပင္ လခ-၁၂၀-စား၊ ဆင္မင္းနာခံ ေလးဦးခ ၁၂၀-စား၊ စာေရးႀကီး ေလးဦး၊ လခ-၃၀၀-စား ဆင္မင္း ေနာက္ေတာ္ထိုင္ ဆယ္ဦး။ ဆင္မင္းႏွင့္ (ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား) ျမတ္ပို႔ လခ ၇၅-က်ပ္စား အမႈထမ္း ၇-ဦး စသည္ျဖင့္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရ၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ---
ေရွးျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္ေတာ္အခါက ဆင္ျဖဴေတာ္ကို ႀကိဳဆိုသည့္ အခမ္းအနားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို သိမ္းယူသည့္ အခမ္းအနားမ်ားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္မင္းနန္းေတာ္ ေဆာက္လုပ္၍ ပံုအေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ား ကံကုန္လွ်င္ သျဂႋဳဟ္သည့္ အခမ္းအနားမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို ေခါင္းေဆးသၾကၤန္ေတာ္ ေခၚပံု အခမ္းအနားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊
ဆင္ျဖဴေတာ္ကို တန္ဆာဆင္သပံု အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီးႏွင့္ ဆိုင္ရာစာတမ္းမ်ားတြင္ အက်ယ္တ၀င့္ ပါရွိ၏။
ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဘိုးေတာ္ဗဒံုမင္းတရားႀကီး လက္ထက္တြင္ အလြန္ထင္ရွား ေက်ာ္ေစာေသာ နိဗၺနပစၥယနနာဂရာဇာ-ဆင္မင္းအေၾကာင္းႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္မ သီရိမလႅာမဟာသုဘတၱာ-အေၾကာင္းမ်ားကို ရာဇ၀င္ ခန္းမ်ားႏွင့္ဆို္င္ရာ စာတမ္းမ်ားတြင္ အက်ယ္တ၀င့္ ေရးသားေဖာ္ျပထား၏။
သုေတသနျပဳသင့္---
အထက္ေထာ္ျပပါ ဆင္ျဖဴေတာ္ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ မျပည့္စံုေသးေပ။ ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း နိဒါန္း မွ်သာျဖစ္၏။
ကမၻာေပၚရွိေတာေတာင္တိုင္း၌ ဆင္မ်ားရွိသည္ မဟုတ္ေပ။ အာရွႏွင့္ အာဖရိက ေတာေတာင္မ်ား၌သာ ဆင္မ်ားကို ေတြ႔ၾကရသည္။ ယင္းသို႔ ဆင္မ်ားကို ေတြ႔ရွိသည့္တိုင္ေအာင္ ဆင္ျဖဴေတာ္မွာ အလြန္ရရွိခဲေသာ ရတနာတပါးျဖစ္၏။
ဆင္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဗဒင္လာ ဆင္ ၃၈၊ ေဟမ၀န္ေန ဆင္ ၄၄၊ ကၽြမ္းဆင္ ၈၁-မွစ၍ ဆင္အမ်ိဳးအစားေပါင္း မ်ားစြာရွိသည္။ ထို႔အျပင္လည္း ရုပ္ပံုႏွင့္တကြ ဆင္က်မ္းမ်ားႏွင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္အေၾကာင္း မူကြဲမ်ားစြာလည္း ရွိေသးသည္ဆို၏။
ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားအေၾကာင္းကို ရာဇ၀င္မ်ား၌၄င္း၊ ဆိုင္ရာစာတမ္းမ်ား၌၄င္း၊ ေရွးစာေဟာင္း ေပေဟာင္းမ်ား၌၄င္း ပါရွိသည္မ်ားကို စုစည္း၍ ပညာရွင္မ်ားက သုေတသနျပဳျပီး စာတအုပ္ က်မ္းတေစာင္အျဖစ္ ျပဳစုထားသင့္ေပသတည္း။
က်မ္းကိုးစာရင္း။ ။
(၁) ဆရာႀကီး ဦးဘိုးျမစ္၏ ေလာကဟိတရာသီက်မ္း၊(၁၂၆၅-ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္းလတြင္ ပံုႏွိပ္)
(၂) ဆရာႀကီး ဦးသာဂရ စီစဥ္ေရးသားသည့္ သုတသႏၷိစယမူက်ယ္က်မ္း။
(၃) ၀ဏၰေက်ာ္ထင္ ဦးသာတင္၏ ဆင္ျဖဴေတာ္ရတနာ (ေဆာင္းပါး) ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္
အတြဲ ၃၊ အမွတ္ ၅၊ ၁၉၅၉-ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ။
အားလံုးသတၱ၀ါ ခ်မ္းသာပါေစ။
သုေတသီ ျမင့္ထြန္း
(ေငြတာရီမဂၢဇင္း ၂၀၀၃-ခု ေဖေဖာ္၀ါရီလ)
ဆင္ျဖဴေတာ္
0 comments:
Post a Comment
သင့္ Comment တစ္ခုသည္ ကုသိုလ္ေတာ္ အသိ ပိုရွိသြားႏိုင္ပါသည္