အာရွ (Asia)

ကမာၻ႕ေ​ျမပံု

ဧရိယာ ၄၃၈၁၀၅၈၂ km²
(၁၆၉၁၅၃၆၀.၃ sq mi)
လူဦး​ေရ ၄၀၅၀၄၀၄၁၉၃ ()
လူဦး​ေရ
သိပ္သည္းမႈ ၈၉.ဝ၇/km²
(၂၃၀.၇/sq mi)
​ႏိုင္ငံမ်ား ၃၇
ဆက္စပ္နယ္​ေ​ျမမ်ား ၄
ဘာသာမ်ား
အခ်ိန္ဇုန္ UTC+၂ - UTC+၁၂



အာရွတိုက္သည္ ကမာၻ​ေပၚရွိတိုက္​ႀကီးမ်ားတြင္ အ​ႀကီးဆံုး​ႏွင့္ လူဦး​ေရအထူထပ္ဆံုး​ျဖစ္သည္။ အာရွတိုက္ကို အာဖရိကယူ​ေရး‌ရွား၏ ကုန္း​ေ​ျမ အစိတ္အပိုင္းဟု ​ေခၚဆို​ေလ့ရွိ​ၾကသည္။ စူးအက္တူး​ေ​ျမာင္း၏ ​ေရွ႕ဘက္၊ ယူရယ္​ေတာင္တန္းမ်ား၏ အ​ေရွ႕ဘက္၊ ​ေကာ့​ေကးဆပ္​ေတာင္တန္း၊ ကက္စပီယန္ပင္လယ္​ႏွင့္ ပင္လယ္နက္တို႔၏ အ​ေရွ႕​ေတာင္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ အာရွတိုက္သည္ ကမာၻ႕မ်ာက္​ႏွာ​ျပင္၏ ၈.၇ ရာခိုင္​ႏႈန္း သို႔မဟုတ္ ကမာၻ႕ကုန္းစ​ေ​ျမဧရိယာ၏ ၂၉.၇ ရာခိုင္​ႏႈန္းကို လွြမ္း​ျခံဳတားသည္။ ကမာၻ႕လူဦး​ေရ၏ ၆၀ ရာခိုင္​ႏႈန္းသည္ အာရွတိုက္တြင္ ​ေနထိုင္​ၾကသည္။


အမည္မွည့္​ေခၚ​ျခင္း

ကုလသမဂၢ geoscheme ၏ အာရွ​ေဒသမ်ား:
     ​ေတာင္အာရွ
     ႐ုရွ (အာရွ)
     အ​ေနာက္အာရွ
     အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွ
     အ​ေရွ႕အာရွ
     အလယ္အာရွ
အာရွဆို​ေသာအမည္သည္ ​ေရွး​ေဟာင္းဂရိဘာသာစကားမွတဆင့္ လက္တင္ဘာသာသို႔ ဆင္းသက္လာ​ၿပီး ထိုမွတဖန္ အဂၤ  ိပ္ဘာသာစကားသို႔ ဆင္းသက္လာသည္။ အာရွဆို​ေသာအမည္အား ဘီစီ ၄၀ဝ ခန္႔က ဟီ႐ိုဒိုးတပ္က အာရွမိုင္နားဟု ပထမဆံုးညႇြန္းဆို​ေ​ၾကာင္း​ေတြ႕ရွိရသည္။

နယ္နမိတ္ ဆက္စပ္မႈ
အာရွ၏ (ပထဝီ အ​ေနအထားအရ ယူ​ေရးစီယမ္ ဥ​ေရာပ - အာရွ၏ ကြၽန္းဆြယ္ဟု ​ေခၚဆို​ႏိုင္​ေသာ) ဥ​ေရာပ​ႏွင့္ ထိစပ္​ေန​ေသာအပိုင္းသည္ ယူရယ္​ေတာင္တန္းမ်ား၊ ယူရယ္​ျမစ္၊ ကက္စပီယံပင္လယ္၊ ​ေကာ့​ေကးဆပ္ပင္လယ္၊ ပင္လယ္နက္၊ အီဂ်ီယမ္ပင္လယ္၊ ​ေဘာ့(စ္)​ေပါရပ္(စ္)​ေဒသ ​ႏွင့္ ဒါဒင္နယ္လီ ​ေရလက္​ၾကားတ​ေလွ်ာက္ ​ျဖစ္သည္။ အာရွ၏ အာဖရိက​ႏွင့္ ထိစပ္မႈသည္ ​ေ​ျမထဲပင္လယ္​ႏွင့္ ပင္လယ္နီကို ဆက္သြယ္​ေပး​ေသာ စူးအက္တူး​ေ​ျမာင္းသာလွ်င္ ​ျခားသည္။ အာရွ၏အ​ေရွ႕​ေ​ျမာက္ အစြန္တြင္ရွိ​ေသာ ဆိုက္​ေဘးရီးယားဆိုလွ်င္ ​ေ​ျမာက္အ​ေမရိကတိုက္​ႏွင့္ ဘာရင္း​ေရလက္​ၾကားသာ ​ျခားသည္။ အာရွတိုက္၏ ​ေတာင္ဘက္နယ္နမိတ္မွာ ​ေအဒင္ပင္လယ္​ေကြ႕၊ အာ​ေရဗီယမ္ပင္လယ္ ​ႏွင့္ ဘဂၤ        ားပင္လယ္​ေအာ္-အ​ေရွ႕ဘက္တြင္ ​ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္၊ အ​ေရွ႕တ႐ုတ္ပင္လယ္၊ ပင္လယ္ဝါ၊ ဂ်ပန္ပင္လယ္၊ ​ေအာ့ခို႔(စ္ထ္)ပင္လယ္​ႏွင့္ ဘာရင္း ပင္လယ္- ​ေ​ျမာက္ဘက္နယ္နမိတ္မွာ အာတိတ္သမုဒၵရာတို႔ ​ျဖစ္​ၾကပါသည္။

​ေ​ျမမ်က္​ႏွာသြင္​ျပင္​ႏွင့္ ပထဝီအ​ေနအထား

ဘူမိ​ေဗဒ႐ႈ​ေထာင့္မွ ​ၾကည့္လွ်င္ အာရွတိုက္သည္ သက္တမ္းရင့္ ​ေ​ျမထုမ်ား​ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ ​ေတာင္ဘက္ပိုင္းမွ အာ​ေရဘီယမ္​ႏွင့္ အိ​ႏၵိယကြၽန္းဆြယ္ ​ႏွင့္ ​ေ​ျမာက္ဘက္ပိုင္းမွ ဆိုက္​ေဘးရီးယား ကုန္း​ျမင့္မ်ားသည္ အာရွအလယ္ပိုင္းမွ တြန္႔လိပ္​ေန​ေသာ ကုန္းတန္းမ်ား ခင္တန္းမ်ားကို ကာရံလွ်က္ရွိသည္။ အာရွတိုက္၏ အ​ေနာက္အလယ္ပိုင္း​ႏွင့္ ဆိုက္​ေဘးရီးယား ​ေဒသအမ်ားစုကို ​ေ​ျမာက္ဘက္​ေ​ျမနိမ့္​ေဒသ၊ က်ယ္ဝန္းလွ​ေသာ တ႐ုတ္​ျပည္ တိဘက္​ေဒသကို (ပင္လယ္​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္အထက္ ​ေပ ၁၅၀ဝ၀ / မီတာ ၄၅၇၀ ) အလယ္ပိုင္း ကုန္း​ျမင့္​ေဒသ၊ ယင္းကို ကမာၻ႕ အ​ႀကီးဆံုး​ေတာင္တန္းမ်ား ​ျဖစ္​ၾက​ေသာ ဟိမဝ​ႏာၱ၊ ခါရာကိုရမ္၊ ခြန္လြန္၊ သီယမ္ရွန္း ​ႏွင့္ ဟိ​ႏၵဴကြတ္(ရွ္) တို႔က ဝန္းရံထားသည္။ ​ေတာင္ပိုင္း အိ​ႏၵိယ​ႏွင့္ အာ​ေရဘီယမ္ ကြၽန္းဆြယ္မွ ​ေတာင္​ေ​ၾကာမ်ားသည္ ဂန္းဂ်ပ္(စ္)​ႏွင့္ တိဂရစ္-ယူဖ​ေရးတီး(စ္) လြင္​ျပင္မ်ားအထိ သြယ္တန္းမိသည္။ အာရွအ​ေရွ႕ပိုင္း ​ေ​ျမနိမ့္​ေဒသ -တ႐ုတ္​ျပည္- တြင္လည္း ​ေတာင္ကုန္းမ်ားက အလယ္ပိုင္း ကုန္း​ျမင့္ဇံုအ​ျဖစ္ ပံု​ေဖာ္​ေပးထားသည္။ နီ​ေပါ​ႏိုင္ငံမွ ကမာၻ႕အ​ျမင့္ဆံုး ဧဝရတ္​ေတာင္ထြတ္ (ပင္လယ္​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္အထက္ ​ေပ ၂၉၀၃၅/ မီတာ ၈၈၅၀) ​ႏွင့္ ​ေဂ်ာ္ဒန္​ႏိုင္ငံမွ ကမာၻ႕အနိမ့္ဆံုး ပင္လယ္​ေသ (ပင္လယ္​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္​ေအာက္ ​ေပ ၁၃၁၂/ မီတာ ၄၀ဝ) တို႔သည္ အာရွတိုက္တြင္ပင္ ရွိသည္။ မိခင္​ေ​ျမထုမွ တိုးခ်ဲ႕ထြက္လာ​ေသာ ကြၽန္းဆြယ္မ်ားသည္ သမုဒၵရာမ်ားကို ပင္လယ္မ်ား၊ ပင္လယ္​ေအာ္မ်ားအ​ျဖစ္ ကြဲသြား​ေစကုန္သည္။ ゞင္းတို႔ကို ​ေ​ျမာက္​ျမားလွစြာ​ေသာ အာရွ၏ကြၽန္းစုမ်ားက ဝန္းရံလွ်က္ရွိသည္။ အာရွ၏ ကမာၻ႕အရွည္ဆံုး စာရင္းဝင္ ​ျမစ္မ်ားသည္ ​ေတာင္ကုန္းမ်ားတြင္ ​ျမစ္​ျဖားခံ၍ ​ေ​ျမနိမ့္ပိုင္းသို႔ စီးဆင္းသြား​ၾကသည္။ ထို​ျမစ္မ်ားမွာ ဆိုက္​ေဘးရီးယားမွ ​ေအာ့(ဘ္)အားတိ(ရွ္)၊ ယန္နီဆဲ-အာဂါနာ ​ႏွင့္ လီနာ၊ အ​ေရွ႕​ႏွင့္ ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွမွ အမ္​ေမာ္-အာဂန္၊ ဟြမ္ဟီး၊ က်န္ဇီ၊ မဲ​ေခါင္၊ သံလြင္​ႏွင့္ ဧရာဝတီ၊ ​ေတာင္​ႏွင့္ အ​ေနာက္​ေတာင္အာရွမွ ဂန္းဂ်ပ္(စ္)-​ျဗဟၼာပူထရာ၊ အင္ဒူး(စ္) ​ႏွင့္ တိဂရစ္-ယူဖ​ေရးတီး(စ္)၊ အာရွအလယ္ပိုင္းမွ အမူဒါယာ၊ ဆီးဒါယာ၊ အီလီ​ႏွင့္ တာရင္း-ゞင္း​ျမစ္မ်ားမွ​ေရသည္ ကုန္းတြင္းပိုင္း​ေရကန္မ်ားတြင္ ရပ္တန္႔​ျခင္း (သို႔) သဲက​ႏာၱရ​ေ​ျမထဲသို႔ စိမ့္ဝင္သြား​ၾကသည္။ ​ေအရယ္ပင္လယ္၊ ​ေဘကာ​ေရကန္ ​ႏွင့္ ဘာကတ္(ရွ္)​ေရကန္ တို႔သည္ ကမာၻ႕အ​ႀကီးဆံုးစာရင္းဝင္ ကန္မ်ား ​ျဖစ္​ၾကသည္။အာရွတိုက္၏ ရာသီဥတုမွာ အပူ​ျပင္းဆံုး သဲက​ႏာၱရမွ ​ေအးခဲ​ေန​ေသာ ​ေရခဲ​ျပင္၊ မုတ္သံုမိုး​ေ​ၾကာင့္ အ​ျမဲစိုစြတ္​ေသာ ​ေဒသမ်ားမွ အ​ျမဲ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕​ေန​ေသာ ​ေဒသမ်ားထိ ရာသီဥတုမ်ိဳးစံု ​ေတြ႕​ႏိုင္သည္။

အာရွတိုက္ကို သိသာထင္ရွားလွ​ေသာ ယဥ္​ေက်းမႉ၊ စီးပြါး​ေရး၊ ​ႏိုင္ငံ​ေရး ​ႏွင့္ ႐ုပ္ဝတၳဳပစၥည္း ဝိ​ေသသလကၡဏာမ်ားကို အ​ေ​ျခခံ၍ အပိုင္း​ေ​ျခာက္ပိုင္း ခြဲ​ျခားထားသည္။ အ​ေနာက္​ေတာင္ပိုင္း(အီရန္၊ အာရွမိုင္းနာမွ တူရကီ၊အာ​ေရးဘီးယားကြၽန္းဆြယ္၊ ​ႏွင့္ ​ေ​ျမဆီ​ေကာင္း​ၿပီး စိုက္ပ်ိဳး​ေရးလြယ္ကူ​ေသာ ​ႏိုင္ငံမ်ား) ၏ ထင္ရွား​ေသာ လကၡဏာမ်ားမွာ ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕​ေသာ ရာသီဥတု​ႏွင့္ ​ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳး​ေရး၊ ​ႀကီးက်ယ္​ေသာ ​ေရနံလုပ္ငန္း​ႏွင့္ လြမ္းမိုးထား​ေသာ အစၥလာမ္သာတို႔​ျဖစ္သည္။ အာရွ​ေတာင္ပိုင္း (အာဖဂန္နစၥတန္​ႏွင့္ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံမွ ​ေဒသအမ်ားစု) ကို ​ႀကီးမား​ေသာ ​ေတာင္တန္း​ႀကီးမ်ားက က်န္အာရွအပိုင္းမ်ား​ႏွင့္ မတူ​ေအာင္ခြဲ​ျခား​ေပးထားသည္။ အ​ေရွ႕​ေတာင္ပိုင္း(အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွ ကြၽန္းဆြယ္မ်ား​ႏွင့္ မ​ေလးကြၽန္းစုမ်ား)၏ ဝိ​ေသသမ်ားမွာ မုတ္သုန္ရာသီဥတု၊ ပင္လယ္ငါးဖမ္းလုပ္ငန္း၊ ​ေရာ​ေ​ႏွာ​ေန​ေသာ တ႐ုတ္​ႏွင့္ အိ​ႏၵိယ ယဥ္​ေက်းမႉမ်ား၊ ​ေ​ျမာက္မ်ားလွစြာ​ေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ ဘာသာစကားမ်ား၊ ​ႏိုင္ငံ​ေရးသမားမ်ား​ႏွင့္ ကိုးကြယ္ယံု​ၾကည္မႉမ်ား ​ျဖစ္​ၾကသည္။ အ​ေရွ႕ပိုင္း(တ႐ုတ္၊ မြန္ဂိုလီးယား၊ ကိုရီးယား နင့္ ထိုင္ဝမ္​ႏွင့္ဂ်ပန္ ကြၽန္းမ်ား)သည္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာ အလယ္ပိုင္း​ေလာက္တြင္ရွိ​ၿပီး ゞင္း​ေဒသမ်ား၏ ယဥ္​ေက်းမႉမွာ ဟြမ္ဟီး​ႏွင့္ က်န္ဇီ​ျမစ္ကမ္း​ေဘး လူ​ေနမႉပံုစံက ​ႀကီးစြာလွြမ္းမိုးထားသည္။ ဤအ​ေရွ႕ပိုင္းသည္ အာရွတိုက္၏ စက္မႉအထြန္းကားဆံုး​ေဒသ​ျဖစ္သည္။ ဆိုက္​ေဘးရီးယား​ႏွင့္ ႐ုရွားအ​ေရွ႕ဖ်ားပိုင္း ​ေဒသမ်ားကို​ေတာ့(Russian asia) ႐ုရွ-အာရွအပိုင္းဟု သတ္မွတ္​ၾကသည္။ အာရွအလယ္ပိုင္း(ယခင္ဆိုဗီယက္ ​ျပည္​ေထာင္စုမွ ​ၿပိဳကြဲထြက္လာ​ေသာ-႐ုရွအလယ္ပိုင္း-​ႏိုင္ငံစု)မွာ က​ႏာၱရဆန္ဆန္​ႏွင့္ ​ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳး​ေရး၊ ​ေရွးက်​ေသာ ႐ိုးရာ​ေမြး​ျမဴ​ေရးတို႔သည္ ထင္ရွား​ေသာ လကၡဏာမ်ားပင္ ​ျဖစ္​ေန​ေတာ့သည္။

လူဦး​ေရ၊ ယဥ္​ေက်းမႉ​ႏွင့္ စီးပြါး​ေရး

အာရွ၏ လူ​ေနထူထပ္မႉသည္ ရာသီဥတု​ႏွင့္ ​ေရ​ေ​ျမ​ေတာ​ေတာင္ ​ေ​ျမမ်က္​ႏွာသြင္​ျပင္​ေပၚ မူတည္၍ ခြဲ​ျခား​ႏိုင္သည္။ မုတ္သုန္ရာသီဥတု​ႏွင့္ ​ေ​ျမဆီဩဇာ ​ေပါ​ႂကြယ္ဝ​ေသာ ​ႏံုးတင္​ေ​ျမ​ႏု လြင္​ျပင္မ်ားသည္ လူ​ေနအထူထပ္ဆံုး ​ေဒသမ်ားအ​ျဖစ္ သတ္မွတ္​ႏိုင္သည္။ ゞင္းလြင္​ျပင္မ်ားမွာ အိ​ႏၵိယမွ ဂန္းဂ်ပ္(စ္)လြင္​ျပင္မ်ား၊ တ႐ုတ္​ျပည္မွ က်န္ဇီ​ႏွင့္ ​ေ​ျမာက္ပိုင္းလြင္​ျပင္မ်ား၊ ဂ်ပန္မွ​ႏံုးတင္​ေ​ျမ​ႏု လြင္​ျပင္ငယ္မ်ား၊ ​ႏွင့္ မီး​ေတာင္ ​ေပါက္ကြဲမႉ​ေ​ၾကာင့္ ​ေ​ျမဆီလြာ ​ေကာင္းမြန္​ေန​ေသာ မ​ေလးကြၽန္းစုမ်ား ​ျဖစ္​ၾကသည္။ ​ၿမိဳ႕​ျပလူ​ေနမႉစံနစ္မွာ စက္မႉဖြံ႕​ၿဖိဳး​ေသာ ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယား​ႏွင့္ ထိုင္ဝမ္ တို႔တြင္ အမ်ားဆံုး​ေတြ႕​ႏိုင္သည္။ အာရွလူဦး​ေရ၏ သံုးပံု​ႏွစ္ပံုခန္႔မွာ မြန္ဂိုမ်ိဳး​ႏြယ္မ်ား ​ျဖစ္​ၾကသည္။ ကိုးကြယ္​ၾက​ေသာ အဓိကဘာသာမ်ားမွာ ဟိ​ႏၵဴဝါဒ(အိ​ႏၵိယ)၊​ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ(သီရိလကၤ࿿      ာ၊​ျမန္မာ၊ထိုင္း၊ က​ေမာၻဒီးယား၊ ဗီယက္နမ္​ႏွင့္ ​ေလာ)၊ ဒလိုင္းလားမားဝါဒ​ေခၚ တိဘက္ဗုဒၶဘာသာ(မြန္ဂိုလီးယား​ႏွင့္ တ႐ုတ္ အထူးသ​ျဖင့္ တိဗက္)၊ အ​ေရွ႕အာရွ ဗုဒၶဝါဒ(တ႐ုတ္​ႏွင့္ ကိုရီးယားတြင္ ကြန္​ျဖဴးရွပ္ဝါဒ၊ ရွာမန္ဝါဒ၊ တာအိုဝါဒ မ်ား​ႏွင့္ ​ေရာ​ေထြး​ေန​ၿပီး ဂ်ပန္တြင္ ကြန္​ျဖဴးရွပ္ဝါဒ၊ ရွင္တိုဝါဒ တို႔​ႏွင့္ ​ေရာ​ႁပြန္း​ေနသည္။ အစၥလာမ္ဝါဒ(အ​ေနာက္​ေတာင္​ႏွင့္ ​ေတာင္အာရွ၊ အာရွအ​ေနာက္အလယ္ပိုင္း၊ မ​ေလးရွား​ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွား)၊ ကတ္သိုလစ္ဝါဒ(ဖိလစ္ပိုင္၊ အ​ေရွ႕တီ​ေမာ​ႏွင့္ ဗီယက္နမ္) တို႔​ျဖစ္​ၾကသည္။ သစ္​ေတာထူထပ္​ေသာ အာရွ​ေတာင္ပိုင္း​ႏွင့္ ​ေ​ျမာက္ပိုင္း​ေဒသအခ်ိဳ႕တြင္ အမဲလိုက္​ျခင္း၊ ငါးဖမ္း​ျခင္းတို႔ကို အဓိက စီးပြါးအ​ျဖစ္ လုပ္ကိုင္​ေန​ၾကဆဲ ​ျဖစ္သည္။ အလယ္ပိုင္း​ႏွင့္ အ​ေနာက္​ေတာင္ပိုင္း ​ေဒသမ်ားတြင္ ​ေနရာအတည္တက် မရွိ​ေသာ ​ေတာင္ယာစိုက္ပ်ိဳး​ေရး လုပ္ငန္း​ျဖင့္ အသက္​ေမြး​ေသာ ႐ြာမ်ား ။ စက္မႉလုပ္ငန္း​ႏွင့္ ဂ႐ုတစိုက္ စပါးစိုက္ပ်ိဳး​ေရးကို အာရွတိုက္​ေတာင္ပိုင္း​ႏွင့္ အ​ေရွ႕ပိုင္း​ေဒသမ်ားရွိ ​ျမစ္ကမ္း၊ ​ေခ်ာင္းကမ္းတစ္​ေလွ်ာက္ လြင္​ျပင္မ်ားတြင္ အ​ေတြ႕ရမ်ားသည္။ ​ေဒသအမ်ား၏ ပူလြန္း ​ေအးလြန္း​ေသာ ရာသီဥတု​ႏွင့္ မညီညာ​ေသာ ​ေ​ျမ​ျပင္အ​ေနအထားမ်ား​ေ​ၾကာင့္ အာရွတိုက္၏ ၁၀% ခန္႔သာ စိုက္ပ်ိဳး​ေရး လုပ္ငန္း​ျဖင့္ အသက္​ေမြး​ၾကသည္။ လူဦး​ေရ ထူထပ္လွ​ေသာ ​ႏိုင္ငံမ်ား(တ႐ုတ္၊ အ​ႏၵိယ၊ ဘဂၤ        ား​ေဒ့ရွ္၊ အင္ဒိုနီးရွား​ႏွင့္ ဂ်ပန္)တြင္ အစားအစာမ်ား၏ အဓိကသီး​ႏွံ စပါးကို ​ျပည္တြင္းစားသံုးမႉအတြက္ စိုက္ပ်ိဳး​ၾကသည္။ လူဦး​ေရ အလြန္မမ်ား​ေသာ(ထိုင္း၊ ဗီယက္နမ္​ႏွင့္ ပါကစၥတန္)​ႏိုင္ငံတို႔တြင္ စပါးကို ​ျပည္တြင္း စားသံုးရန္သာမက အဓိက ​ႏိုင္ငံ​ျခားပို႔ကုန္အ​ျဖစ္ စိုက္ပ်ိဳး​ၾကသည္။ အာရွတိုက္၏ အ​ျခား အဓိကသီး​ႏွံမ်ားမွာ ဂ်ံဳ၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ​ၾကံ ဝါ၊ ဂံု​ေလွ်ာ္၊ ပိုးစာပင္၊ ရာဘာ၊ လၻက္​ႏွင့္ အုန္း တို႔​ျဖစ္​ၾကပါသည္။ စိုက္ပ်ိဳး​ေရးကို ပင္မစီးပြါး​ေရးအ​ျဖစ္ လုပ္ကိုင္​ေန​ေသာ အာရွ​ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ လွ်က္စစ္မီး၊ ကြၽမ္းက်င္လုပ္သား၊ ​ေခတ္မီ သယ္ယူပို႔​ေဆာင္​ေရး၊ ကုန္​ေခ်ာပစၥည္း ထုတ္လုပ္​ႏိုင္မႉတို႔၌ စက္မႉနိင္ငံမ်ားကဲ့သို႔ပင္ တိုးတက္လွသည္။ ဂ်ပန္၊ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွအာရွ​ႏိုင္ငံမ်ား၊ ​ေတာင္ကိုရီးယား၊ ထိုင္ဝမ္၊ တူရကီ၊ ​ႏွင့္ အစၥ​ေရး​ႏိုင္ငံတို႔သည္ စက္မႉထြန္းကား​ေသာ ​ႏိုင္ငံမ်ား ​ျဖစ္​ၾကသည္။ ဂ်ပန္​ႏွင့္ အာရွနဂါး​ေလး​ေကာင္ ဟု​ေခၚဆို​ၾက​ေသာ ထိုင္ဝမ္၊ ကိုရီးယား၊ စကၤ࿿      ာပူ​ႏွင့္ ​ေဟာင္​ေကာင္ ​ႏိုင္ငံမ်ားသည္ အာရွတိုက္မွ ထင္ရွား​ေသာ စက္မႈ​ႏိုင္ငံမ်ား အ​ျဖစ္ ထင္ရွားသည္။ လုပ္အားခ ​ေဈး​ေပါ​ေသာ ထိုင္း၊ အင္ဒိုနီးရွား​ႏွင့္ တ႐ုတ္​ျပည္​ေတာင္ပိုင္း ​ေဒသမ်ားသည္လည္း ဂ်ပန္၏ ရင္း​ႏွီး​ျမႇဳပ္​ႏွံမႈ​ျဖင့္ စက္မႈနိင္ငံမ်ား ​ျဖစ္လာ​ေစဘို႔ ခ်ီတက္​ေန​ၾကသည္။ ゞင္းစက္မႈ​ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ရထားလမ္းမ်ားလည္း ​ေကာင္းစြာတိုးတက္သည္။ ဂ်ပန္၊ အ​ႏၵိယ၊ တ႐ုတ္​ႏွင့္ ႐ုရွအာရွ နိင္ငံမ်ားတြင္ အလြန္ရွည္​ေသာ ရထားလမ္းမ်ား​ႏွင့္ ရထားလမ္း မိုင္​ေပါင္းမ်ားစြာ ​ေဖာက္လုပ္ထား​ၿပီး​ျဖစ္သည္။ အာရွ​ႏိုင္ငံမ်ား၏ ဝင္​ေငြကို အဓိက အ​ေထာက္အကူ​ျပဳ​ေသာ လုပ္ငန္းမွာ တြင္းထြက္ပစၥည္းမ်ား တင္ပို႔​ျခင္း ​ျဖစ္သည္။ အ​ေနာက္​ေတာင္အာရွ၊ အလယ္အာရွ​ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွား တို႔မွ ​ေရနံ ; မ​ေလးရွား၊ ထိုင္း​ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားမွ သံ​ျဖဴ ; အိ​ႏၵိယမွ မန္းဂနိ(စ္) ;တူရကီ​ႏွင့္ ဖိလစ္ပိုင္မွ ခ႐ိုမိုက္ ; တ႐ုတ္မွ တန္စတင္၊ ​ေက်ာက္မီး​ေသြး၊ ဆီ​ႏွင့္ ခ​ေနာက္စိမ္း တို       ့သည္ အာရွတိုက္​ႏိုင္ငံမ်ား၏ ဝင္​ေငြအ​ေထာက္အကူ​ျပဳ ပို       ့ကုန္ပစၥည္းမ်ား ​ျဖစ္သည္။

​ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

အာရွတိုက္သည္ ကမာၻ       ့​ေရွးအက်ဆံုး လူ​ေနမႈစံနစ္မ်ား ယဥ္​ေက်းမႉမ်ား ထြန္းကားခဲ့​ေသာ အရပ္​ျဖစ္သည္။ဆူမာ၊ ​ေဘဘီလံု၊ အက္စ္ဆီးရီးယား၊ မီဒီယာ​ႏွင့္ ပါရွား တို       ့သည္ အလြန္​ေရွးက်​ေသာ လူ​ေနမႉစံနစ္မ်ား၊ ယဥ္​ေက်းမႉမ်ား ထြန္းကားခဲ့ရာ အင္ပါယာမ်ားအ​ျဖစ္ ​ေက်ာ္​ၾကားသည္။ ゞင္း​ေဒသမ်ား​ႏွင့္ အ​ေနာက္​ေတာင္ အာရွတြင္ အစၥလာမ္ လူ​ေနမႉစံနစ္ ထြန္းကား​ေနခ်ိန္ အ​ေရွ႕ဘက္တြင္ အိ​ႏၵိယ၊ တ႐ုတ္​ႏွင့္ ဂ်ပန္တို       ့၏ လူ​ေနမႉပံုစံမ်ား ပ်ံ       ့​ႏွံ       ့လာ​ေပသည္။ ​ေနာက္ပိုင္းတြင္ ​ေနရာ အတည္တက်မရွိ လွည့္လည္သြားလာ ​ေနထိုင္​ၾက​ေသာဟန္၊ မြန္ဂို​ႏွင့္ တာ့ခ္ လူမ်ိဳးစုမ်ားသည္လည္း ​ေ​ျမာက္ပိုင္း​ႏွင့္ အလယ္ပိုင္း ​ေဒသမ်ားတြင္ အင္ပါယာမ်ား တည္​ေထာင္လာ​ၾကသည္။ ၁၃ ရာစု​ႏွင့္ ၁၄ ရာစုမ်ားတြင္ ゞင္းတို       ့၏ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ       ့အစည္းမ်ား အင္အားအ​ေကာင္းဆံုး အ​ေနအထား ​ေရာက္ခဲ့​ေသာ္လည္း အဆံုးတြင္ အ​ေနာက္သို       ့​ေ​ျပာင္း​ေရွ      ြ       ့​ေနထိုင္​ၾက​ျခင္း​ျဖင့္ပင္ အဆံုးသတ္​ေလသည္။ မြန္ဂိုမ်ား တန္ခိုး​ႀကီးထြားခ်ိန္တြင္ ဥ​ေရာပမွ ​ေရွးဦး ခရီးသြားမ်ား ယင္း​ေဒသသို       ့ ​ေရာက္ရွိခဲ့​ၾကသည္။ ထိုခရီးသြားမ်ားထဲတြင္ အီတလီ​ႏိုင္ငံသား မာကိုပိုလိုမွာ ထင္ရွားသည္။ ၁၄၉၈ခု​ႏွစ္၊ ​ေပၚတူဂီ​ႏိုင္ငံသား စြန္       ့စားရွာ​ေဖြသူ ဗာစကိုဒဂါးမား အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံသို       ့ ​ေရ​ေ​ၾကာင္းမွ ​ေရာက္ရွိလာမႉသည္ အာရွတိုက္တြင္ ဥ​ေရာပတိုက္သားမ်ား၏ နယ္ခ်ဲ       ့မႉအစပင္ ​ျဖစ္​ေတာ့သည္။ ၁၆၄၀ တြင္ ႐ုရွမွ ​ေကာ့ဆက္စ္သည္ ဆိုက္​ေဘးရီးယားကို ​ေက်ာ္​ျဖတ္​ၿပီး ပစိဖိတ္​ေဒသတိုင္ အာရွ​ေ​ျမာက္ပိုင္းကို က်ဴး​ေက်ာ္ ဝင္​ေရာက္လာသည္။ ၁၇ ရာစုတြင္ အဂၤ  ိပ္၊ ​ျပင္သစ္၊ ဒတ္ရွ္​ႏွင့္ ​ေပၚတူဂီမွ ကုန္သြယ္မႉလုပ္ငန္း ကုမၸဏီမ်ား အိ​ႏၵိယ ကမ္း႐ိုးတန္းတစ္​ေလွ်ာက္၊ အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွ​ႏွင့္ တ႐ုတ္​ျပည္တို       ့တြင္ ​ၿပိဳင္ဆိုင္မႉမ်ား ​ႀကီးထြားလာခဲ့​ၿပီး ရလာဘ္မွာ အာရွ​ေ​ျမ​ေပၚတြင္ ဥ​ေရာပ​ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ စီးပြါး​ေရး ​ႀကိဳးကိုင္​ျခယ္လွယ္မႉမ်ား ပိုမိုမ်ား​ျပားလာခဲ့သည္။ အခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡ​ျဖစ္မႉမ်ားအ​ေပၚ အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်တတ္​ျခင္း၊ စက္မႉ​ေတာ္လွန္​ေရးမွ ရရွိလာ​ေသာ နည္းပညာ အသစ္မ်ားကို အသံုးခ်​ႏိုင္​ျခင္း တို       ့မွ ​ေရွးဦးစြာ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ​ေဒသအခ်ိဳ ၊      ့ထို       ့​ေနာက္ အ​ေနာက္​ေတာင္​ႏွင့္ အ​ေရွ       ့​ေတာင္အာရွ ​ႏိုင္ငံမ်ား၏ နိင္ငံ​ေရး နယ္ပယ္မ်ားတြင္ ဝင္​ေရာက္စြက္ဖက္​ၿပီး ဥ​ေရာပသားတို       ့အာဏာ ခ်ဲ       ့ထြင္လာခဲ့​ၾကသည္။ ゞင္းတို       ့ဖိအား​ေပးမႉ​ေ​ၾကာင့္ တ႐ုတ္​ႏွင့္ ဂ်ပန္တို       ့လည္း ကုန္သြယ္​ေရး လမ္း​ေ​ၾကာင္းမ်ား ဖြင့္ခဲ့​ၾကရသည္။ ပထမကမာၻစစ္အ​ၿပီး အာရွတြင္ ဥ​ေရာပသားတို       ့စိုးမိုးမႉ ​ေလ်ာ့က်သြား​ၿပီး အာရွသားတို       ့လည္း အမ်ိဳးသား​ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား ​ႏိုး​ၾကားလာ​ၿပီး ကိုယ္ပိုင္ ဆံုး​ျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ​ႏွင့္ လြတ္လပ္​ေရး ​ႀကိဳးပမ္းလႈပ္ရွားမႉမ်ား စတင္လာ​ၾကသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္​ႏွင့္ ပဋိပကၡမ်ား၊ တိုက္ပြဲမ်ားအ​ၾကား အာရွသည္ မ်ားစြာ အထိနာခဲ့သည္။ စစ္​ၿပီး​ႏွစ္မ်ားတြင္ ​ျဖစ္​ၾက​ေသာ ​ႏိုင္ငံတကာ ပဋိပကၡမ်ားသည္ စတင္သ​ေ​ႏၶတည္ရာ ဥ​ေရာပမွ အာရွသို       ့ကမာၻစစ္​ႏွစ္ခုလံုး၏ ဗဟိုအ​ျဖစ္ ​ေ​ျပာင္းလာခဲ့​ၾကသည္။ ကမာၻစစ္မ်ားအ​ၿပီး စစ္​ေအးတိုက္ပြဲကာလ၊ ကိုလိုနီ​ႏိုင္ငံငယ္မ်ား အ​ျဖစ္မွ လြတ္​ေ​ျမာက္လာခဲ့​ၾက​ေသာ အာရွ​ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္ပြဲငယ္မ်ား ဆက္လက္​ျဖစ္ပြါး​ေန​ၿပီး ​ႏိုင္ငံ​ေရးတည္​ၿငိမ္မႉ မရွိ​ေပ။ ထိုစစ္ပြဲငယ္မ်ားထဲမွ အာရပ္​ႏွင့္ အစၥ​ေရးတိုက္ပြဲမ်ား၊ ကိုရီးယားစစ္ပြဲ၊ ကြန္​ျမဴနစ္အစိုးရမ်ား ​ေပၚထြက္လာ​ေသာ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား​ႏွင့္ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲမ်ားမွာ တင္းမာမႉအား​ႀကီး​ေသာ စစ္ပြဲမ်ား​ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၀​ျပည့္ ​ႏွစ္မ်ား၌ ဥ​ေရာပသည္ အာရွတြင္ တ႐ုတ္​ႏွင့္ ဆိုဗီယက္တို       ့လွြမ္းမိုးမႉကို တန္​ျပန္ရန္ ဘဂၢဒတ္ ပဋိညာဥ္(​ေနာင္တြင္ ဗဟိုစာခ်ဳပ္အဖြဲ       ့-စီတီအို)၊ အ​ေရွ       ့​ေတာင္အာရွ စာခ်ဳပ္အဖြဲ       ့(ဆီးတိုး) စ​ေသာ မဟာမိတ္အဖြဲ       ့မ်ား ဖြဲ       ့စည္းခဲ့​ၾက​ျပန္သည္။ သို       ့​ေသာ္ ၁၉၆၀တြင္ တ႐ုတ္​ႏွင့္ ဆိုဗီယက္ အက္ကြဲ​ေ​ၾကာင္း ထခဲ့​ၿပီး ​ႀကိဳးပမ္းလာခဲ့​ေသာ ဖက္စပ္ ကြန္​ျမဴနစ္တိုက္​ႀကီး စီမံကိန္းအိပ္မက္ ပ်က္ပ်ယ္ခဲ့ရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ အ​ၿပီးတြင္လည္း အ​ေမရိကန္၊ အဂၤ  န္၊ ​ျပင္သစ္​ႏွင့္ နယ္သာလန္တို       ့သည္ အာရွတြင္ အဓိကတပ္မ်ားအ​ျဖစ္ ဆက္လက္ တပ္စြဲထား​ၾကသည္။ သို       ့​ေသာ္ စစ္​ၿပီး​ေခတ္ အိ​ႏၵိယ၊ ဂ်ပန္၊ တ႐ုတ္၊ အင္ဒိုနီးရွား​ႏွင့္ အ​ျခားအာရွ​ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကမာၻ       ့ဇာတ္ခံု​ေပၚတြင္ ပို၍လြတ္လပ္​ေသာ အခန္းက႑ဍမွ ပါဝင္​ႏိုင္ရန္ ​ႀကိဳးစားလာ​ၾကသည္။ ၁၉၆၀ ​ႏွင့္ ၁၉၇၀​ႏွစ္မ်ားတြင္ အဂၤ  န္က စူးအက္တူး​ေ​ျမာင္း အ​ေရွ       ့ဘက္​ေဒသကို ​ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ရန္ ဆံုး​ျဖတ္ခ်က္၊ ​ႏွင့္ အ​ေမရိကန္က ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲတြင္ အသာရ​ေနမႉတို       ့သည္ အ​ေနာက္တိုင္းသားမ်ား အာရွတြင္ အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညႇိ​ေနမႉကို မီး​ေမာင္းထိုး​ျပသလို ​ျဖစ္​ေန​ေပသည္။ တ႐ုတ္၏ အင္အား ​ႀကီးထြားလာမႉ​ႏွင့္ ဆိုဗီယက္၏ အာရွ​ႏိုင္ငံမ်ား​ႏွင့္ ဆက္ဆံ​ေရး အရွိန္​ျမႇင့္ တိုးခ်ဲ       ့လာမႉ(အထူးသ​ျဖင့္ အိ​ႏၵိယ​ႏွင့္ အ​ေရွ႕အလယ္ပိုင္း အာရပ္​ႏိုင္ငံမ်ား)တို       ့သည္ ​ေဒသတြင္း ကြန္​ျမဴနစ္အုပ္စု​ႏွင့္ ကြန္​ျမဴနစ္ဆန္       ့က်င္​ေသာ အုပ္စုတို       ့အ​ၾကား ဆန္       ့က်င္ဘက္ အင္အားစုမ်ား ယွဥ္​ၿပိဳင္​ေနမႉ​ျဖင့္ အာရွ၏ မ​ၿငိမ္သက္မႉကို ​ျပသ​ေန​ျပန္သည္။ အ​ျခား​ေသာအဖြဲ       ့မ်ား၏ ၁၉၇၀-၁၉၈၀ ​ႏွစ္မ်ား ယွဥ္​ၿပိဳင္မႉမ်ားကလည္း မတည္​ၿငိမ္​ေသာ အာရွကို ပိုမိုပီ​ျပင္​ေအာင္ သ႐ုပ္​ေဖာ္​ေပး ​ေန​ျပန္ပါသည္။ ပံုမွန္တိုး​ေန​ေသာ လူဦး​ေရတိုး​ႏံႉးသည္ အာရွ​ႏိုင္ငံမ်ားကို ဆင္းရဲမြဲ​ေတမႉ သက္တမ္းရွည္​ေစ​ျခင္း၊ က်မ္းမာ​ေရး ​ေစာင့္​ေရွာက္မႉ လံု​ေလာက္စြာ မ​ေပး​ႏိုင္​ျခင္း၊ အလုပ္လက္မဲ့ဦး​ေရ မ်ား​ျပားလာ​ျခင္း၊ ထိုက္သင့္​ေသာ လုပ္အားခ မခံစားရ​ျခင္း၊ သမိုင္းတ​ေလွ်ာက္ ​ၾကံဳ​ေတြ       ့လာရ​ေသာ ခါးသီးမႉမ်ား​ေ​ၾကာင့္ ​ေဒသတြင္း ​ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း အထိမခံ သည္းခံမႉနည္းပါး​ျခင္း စသည့္အခ်က္မ်ား ရလာဘ္​ျဖစ္​ေစသည္။ စစ္အင္အား ​ေတာင့္တင္း​ၾက​ေသာ အီရန္၊ အီရတ္၊ ပါကစၥတန္၊ အိ​ႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ဗီယက္နမ္​ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားတို       ့က အားနဲ​ေသာ အိမ္နီးခ်င္း​ႏိုင္ငံမ်ားကို က်ဴး​ေက်ာ္​ျခင္း​ေ​ၾကာင့္ ​ေဒသတြင္း ​ႏိုင္ငံမ်ားအ​ၾကား တိုက္ပြဲငယ္က​ေလးမ်ား အပါတ္စဥ္ ​ျဖစ္ပြါး​ေစသည္။ ၁၉၇၃-၁၉၇၄ ​ႏွင့္ ၁၉၇၉ ခု​ႏွစ္မ်ားတြင္ အ​ေရွ႕အလယ္ပိုင္း ​ႏိုင္ငံမ်ားဦး​ေဆာင္မႉ​ျဖင့္ ​ျဖစ္ပြါးခဲ့​ေသာ ကမာၻ       ့​ေလာင္စာဆီ အက်ပ္အတည္း​ျဖစ္မႉ၊ ဂ်ပန္​ႏွင့္ အာရွနဂါးမ်ား စၤ࿿      ီးပြါး​ေရးအင္အား ​ေတာင့္တင္းလာမႉတို       ့သည္ ​ေစာ​ေစာပိုင္း ကမာၻ       ့စီးပြါး​ေရးကို စိုးမိုးထား​ေသာ အ​ေမရိကန္​ႏွင့္ ဥ​ေရာပ​ႏိုင္ငံမ်ားကို တုန္လႈပ္ ​ေ​ျခာက္​ျခား​ေစခဲ့သည္။ ကိုယ္ပိုင္ဆံုး​ျဖတ္ခြင့္​ႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ​ေတာင္းဆိုလာ​ေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ နယ္စပ္နယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္မႉ မမွ်တ​ျခင္းမ်ား​ေ​ၾကာင့္ အိ​ႏၵိယမွ ​ေဒသအခ်ိဳ       ့၊ အ​ေရွ႕အလယ္ပိုင္း ​ႏိုင္ငံမ်ား၊ နီ​ေပါ​ႏွင့္ ​ျမန္မာနိင္ငံတို       ့မွာ ​ေဒသတြင္း ပဋိပကၡမ်ား၊ ​ျပည္တြင္း ပဋိပကၡမ်ား​ျဖင့္ မ​ေအးခ်မ္းခဲ့​ေပ။ ၁၉၇၉ အီရန္​ႏိုင္ငံတြင္ အသစ္​ေပၚထြက္လာ​ေသာ အစၥလာမ္မစ္ အင္အားစုမ်ား ​ေနရာရလာ​ၿပီး အ​ေနာက္​ေတာင္​ႏွင့္ ​ေတာင္အာရွ ​ႏိုင္ငံမ်ားမွ အစိုးရမ်ားကိုပါ ယင္းအင္အားစုမ်ား ပ်ံ       ့​ႏွံ       ့တိုးပြါးလာမႉ​ျဖင့္ ​ၿခိမ္း​ေခ်ာက္​ေန​ျပန္ပါသည္။ ၁၉၉၀ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ゞင္းတို       ့ပင္ အသာရ​ၿပီး ​ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့​ၾကသည္။ ၁၉၉၀ မ​ေအာင္​ျမင္​ေသာ အာဖဂန္နစၥတန္ကို က်ဴး​ေက်ာ္မႉ​ေ​ၾကာင့္ ဆိုဗီယက္​ျပည္​ေထာင္စု​ႀကီး ​ၿပိဳကြဲ​ျခင္းသည္ စစ္​ေအးတိုက္ပြဲကို အ​ေငြ       ့ပ်ံ​ေစခဲ့​ၿပီး အာရွအလယ္ပိုင္းတြင္ လြတ္လပ္​ေသာ ​ႏိုင္ငံတစ္စုကို ​ေမြးဖြား​ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ တြင္ တ႐ုတ္သည္ စီးပြါး​ေရး တိုးတက္မႉ အလြန္ အား​ေကာင္းလာ​ၿပီး ဖြံ       ့​ၿဖိဳးဆဲ အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွ ​ႏိုင္ငံမ်ားမွာမူ တိုးတက္မႉ ​ေ​ႏွး​ေကြးသြားသည္။ အင္ဒိုနီးရွား၏ စီးပြါးပ်က္ကပ္သည္ ဆူဟာတိုကို ထိုင္ခံု​ေပၚမွ ဖယ္ရွားခဲ့​ၿပီး ဒီမိုက​ေရစီ​ႏိုင္ငံ အစ​ျပဳခဲ့သလို လြတ္လပ္​ေရး​ႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္​ေရး ​ေတာင္းဆိုမႉမ်ား(အ​ေရွ႕တီ​ေမာ၊ အာခ်ဲ​ႏွင့္ ပါပူဝါ) ရွိလာခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ ၌ပင္ တစ္ခ်ိန္က အာရပ္-အစၥ​ေရး ပဋိပကၡတြင္ တိုက္ခဲ့​ၾကသူမ်ား အ​ၾကားတြင္ ​ၿငိမ္းခ်မ္း​ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ​ေပၚထြန္းလာ​ေန​ေပသည္။

ကမာၻ​ေပၚတြင္ အ​ႀကီးဆံုး​ေသာတိုက္

ကမာၻ​ေပၚတြင္ တိုက္​ႀကီး​ေ​ျခာက္တိုက္ရွိသည့္အနက္ အ​ႀကီးဆံုး ​ေသာ တိုက္လည္း ​ျဖစ္သည္။ ကမာၻ​ေပၚတြင္ အထူး​ျခားဆံုး ​ေသာ တိုက္​ႀကီးလည္း ​ျဖစ္သည္။ ကမာၻ​ေပၚရွိ ယဥ္​ေက်း​ေသာ လူမ်ိဳးတို႔ ဆည္းကပ္းသည့္ အယူဝါဒအားလံုး စတင္​ေပါက္ဖြား ရာ ဘူမိနက္သန္​ေ​ျမလည္း ​ျဖစ္သည္။ ကမာၻ႕လူမ်ိဳးမ်ား စတင္ ​ေပါက္ဖြားရာ ဘူမိနက္သန္​ေ​ျမလည္း ​ျဖစ္သည္။ ကမာၻ႕လူမ်ိဳးမ်ား စတင္​ေပါက္ဖြားရာ​ႏွင့္ ယဥ္​ေက်းမႈ      ႈ စတင္ ထြန္းကားရာလည္း ​ျဖစ္သည္။ ထိုတိုက္​ႀကီးကား အာရွတိုက္ ​ျဖစ္​ေလသည္။

အာရွတိုက္[​ျပင္ဆင္ရန္  ]
ကမာၻ​ေပၚရွိ ယဥ္​ေက်း​ေသာလူမ်ိဳးတို႔ ဆည္းကပ္သည့္အယူဝါဒအားလံုး၏ စတင္​ေပါက္ဖြားရာ ဘူမိ နက္သန္​ေ​ျမကား အာရွတိုက္​ျဖစ္၏။ ဤမွ်သာမက အာရွတိုက္ သည္ ကမာၻ​ေပၚတြင္ အ​ျမင့္ဆံုး​ေသာ ​ေတာင္ထိပ္၊ အက်ယ္ဆံုး ​ေသာ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္၊ ​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္​ေအာက္ အနိမ့္က်ဆံုး​ေသာ ​ေဒသ၊ မိုးအစြတ္ဆံုး ​ေသာအရပ္၊ အ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕ဆံုး​ေသာ​ေနရာ၊ ​ေ​ႏြရာသီ​ႏွင့္ ​ေဆာင္းရာသီအပူခ်ိန္ဒီဂရီ အကြာ​ျခားဆံုးဌာန၊ ​ေလဖိအားအနည္းဆံုး​ေသာ​ေဒသ စသည္တို႔တည္ရာ ကမာၻ​ေပၚရွိ အထူး​ျခားဆံုး​ေသာတိုက္​ႀကီးလည္း​ျဖစ္၏။ ကမာၻ႕ လူမ်ိဳးမ်ား၏ စတင္​ေပါက္ဖြားရာ​ႏွင့္ ယဥ္​ေက်းမႈမ်ား စတင္ ​ေပၚထြန္းရာ ဌာနလည္း ​ျဖစ္​ေလသည္။ ကမာၻ​ေပၚရွိ တိုက္​ႀကီး​ေ​ျခာက္တိုက္ ရွိသည့္အနက္ အ​ႀကီးဆံုး​ေသာတိုက္လည္း​ျဖစ္၏။ ဥ​ေရာပတိုက္​ႏွင့္ အာဖရိကတိုက္ ​ႏွစ္တိုက္​ေပါင္းထက္လည္း စတုရန္းမိုင္ ၆ဝဝဝဝဝ ခန္႔ ပို​ေန​ေသး၍ အ​ေမရိကတိုက္ ​ႏွစ္တိုက္​ေပါင္း ထက္လည္း စတုရန္းမိုင္ ၆ဝဝဝဝဝ ခန္႔ ပို​ေန​ေသးသည္။ အာရွတိုက္၏ ရာသီဥတုအ​ေ​ၾကာင္းကို ​ျခံဳ၍ ​ေ​ျပာရန္ အလြန္ခက္၏။ ပူ​ေသာတိုက္​ႀကီးဟု ​ေ​ျပာရမည္လည္း မလြယ္။ ​ေအးသည္ဟုလည္း မ​ေ​ျပာ​ႏိုင္။ မိုးအလြန္႐ြာ​ေသာတိုက္ဟု ​ေ​ျပာရမည္ကလည္း တစ္​ေန႔လွ်င္ မိုး​ေရခ်ိန္ ​ႏွစ္လက္မ​ေက်ာ္ သံုးလက္မ ႐ြာ​ေသာ​ေဒသ ရွိ​ျငားလည္း တစ္​ႏွစ္လံုး​ေန၍မွမိုး တစ္​ေပါက္မွ် မ​ျမင္ရ​ေသာ​ေဒသလည္း ရွိ​ေန​ေသး၏။ အာရွတိုက္ဟူ​ေသာ အမည္သည္ ဟီဗ႐ူဘာသာမွဆင္းသက္ ၍ အ​ေရွ႕၊ သို႔မဟုတ္ ​ေနထြက္ရာဟုအဓိပၸါယ္ရ၏။ အာရွတိုက္သည္ ကမာၻဦးလူတို႔ စတင္​ေပါက္ဖြားရာ​ေဒသဟု ခရစ္ယာန္ဓမၼ​ေဟာင္းက်မ္း၌ ဆိုထား၏။ ဗုဒၶအယူဝါဒဆိုင္ရာ စာ​ေပက်မ္းဂန္တို႔၌လည္း ကမာၻပ်က္၍ ဦးစြာ​ေပၚလာ​ေသာ ဌာနသည္ ဇမၺဴဒီပါလက္ယာ​ေတာင္ကြၽန္းရွိ ဘုရားပြင့္ရာ​ေ​ျမဟု ဆိုထားရာ ကမာၻဦးအစကပင္ သမိုင္းတြင္ စာတင္​ေလာက္ ​ေအာင္ ​ေပၚ​ေပါက္ခဲ့​ေသာ တိုက္​ႀကီးဟု ဆိုရ​ေပမည္။ အာရွတိုက္ အီရက္​ႏိုင္ငံရွိ ယူဖ​ေရးတီး​ႏွင့္ တိုင္းဂရစ္​ျမစ္ ဝွမ္း​ေဒသသည္ ကမာၻ႕ယဥ္​ေက်းမႈ စတင္ ထြန္းကားရာဌာန ​ျဖစ္၏။ ထို​ေဒသတစ္ဝိုက္ရွိ တိုင္း​ျပည္တို႔သည္ ကမာၻ​ေပၚတြင္ ယဥ္​ေက်းမႈ​ႏိုး​ၾကားထ​ႂကြ​ျခင္း မရွိမီကပင္ ယဥ္​ေက်းမႈတိုးတက္ လ်က္ရွိ​ေသာ မင္း​ေန​ျပည္​ေတာ္မ်ား ​ျဖစ္ခဲ့​ၾက၏။ အဆီးရီးယား ​ႏိုင္ငံတြင္ ယခုထက္တိုင္ ကမာၻ႕ယဥ္​ေက်းမႈ၏ သဲလြန္စ အ​ႏုပညာလက္ရာမ်ားကို အထင္အရွား ​ေတြ႕ရွိ​ႏိုင္​ေလသည္။ ဥ​ေရာပ​ႏွင့္အ​ေမရိကတိုက္မ်ားရွိ လူတို႔သည္ပင္ အထက္ပါ ​ေဒသမ်ားမွ စတင္​ေပါက္ဖြားလာ​ေသာ လူမ်ိဳးစု၏ အဆက္ အ​ႏြယ္မ်ား ​ျဖစ္​ေလသည္။ အစၥလာမ္အယူဝါဒ ထြန္းကားစအခါ​ေလာက္က အာရပ္တို႔ သည္ ဆင္စီး၊ ​ျမင္းစီး၊ စစ္တိုက္ အလြန္ ကြၽမ္းက်င္ရကား အာဖရိကတိုက္​ႏွင့္စပိန္​ျပည္ဘက္သို႔ပင္ နယ္ခ်ဲ႕လာခဲ့ရာ ဥ​ေရာတိုက္ကို အာရပ္တို႔ ​ႀကီးစိုး မည္ကဲ့သို႔ ​ျဖစ္ခဲ့ဖူးသည္။ မြန္ဂိုလူမ်ိဳးတို႔သည္ အာရပ္တို႔​ႀကီးစိုးရာ ဗဂၢဒက္​ႏွင့္ ဆီးရီးယား ကို သိမ္းပိုက္လိုက္၍သာ ဥ​ေရာပတိုက္သည္ ထို​ေဘးမွ သီသီ က​ေလး လြတ္ခဲ့​ေလသည္။ ယင္းသို႔ လြတ္ခဲ့​ၿပီး​ေနာက္ ဥ​ေရာပ တိုက္မွ ကုန္သည္မ်ား၊ နယ္သစ္စြန္႔စားရွာ​ေဖြသူမ်ား၊ သာသနာ ​ျပဳမ်ား၏ ပ​ေယာဂ​ေ​ၾကာင့္ အာရွတိုက္သည္ ဥ​ေရာပတိုက္သား တို႔၏ နယ္ခ်ဲ႕ရာ​ေ​ျမ ​ျဖစ္ခဲ့ရ​ေလသည္။ အဂၤ  ိပ္၊ စပိန္၊ ဒပ္ခ်၊ ​ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး တို႔သည္ ဤသို႔​ျဖင့္ အာရွတိုက္တြင္ အင္ပါယာ ခ်ဲ႕​ႏိုင္ခဲ့​ေလသည္။ ဤအခ်ိန္မွစ၍ အ​ေနာက္တိုင္းယဥ္​ေက်းမႈ မ်ားသာ တ​ျဖည္း​ျဖည္း ထြန္းကားလာခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ အ​ေနာက္တိုင္းသားတို႔ ​ႀကီးစိုးသည္ကို ငံု႔၍ခံမည့္ လူမ်ိဳးမ်ား မဟုတ္သည့္အတိုင္း ၁၉၄၁ ခု​ႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံက အာရွ သည္ အာရွလူမ်ိဳးမ်ားအဖို႔ဟူ​ေသာ ​ႂကြ​ေ      း​ေ​ၾကာ္သံ​ႏွင့္ ​ၿဗိတိသွ် အစရွိ​ေသာ အ​ေနာက္တိုင္းသားတို႔အ​ေပၚ စစ္​ေက်ညာလိုက္ ​ေလသည္။ စစ္​ေ​ၾကညာ ​ၿပီးသည္​ႏွင့္ တစ္​ၿပိဳင္နက္ ဖိလစ္ပိုင္၊ မ​ေလးကြၽန္းဆြယ္၊ ဒပ္ခ်အ​ေရွ႕အိ​ႏၵိယကြၽန္းစု​ႏွင့္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံကို သိမ္းယူ​ၿပီးလွ်င္ အ​ေနာက္တိုင္းသားတို႔ကို ​ႏွင္ထုတ္ခဲ့​ေလသည္။ ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္တြင္ကား အားခ်င္းမမွ်သ​ျဖင့္ လက္နက္ခ်၍ ထို​ႏိုင္ငံမ်ားကို ​ျပန္အပ္ရ၏။ သို႔ရာတြင္ ထိုတိုင္း​ျပည္မ်ားကို တိုင္းရင္းသားတို႔၏ ​ႏိုး​ၾကားမႈ ​ေ​ၾကာင့္ နယ္ခ်ဲ႕သမားတို႔သည္ ဠကာ ရွည္မအုပ္စိုး​ႏိုင္​ေခ်။ စစ္​ၿပီး၍ မ​ၾကာ​ျမင့္မီ အသီးအသီး လြတ္လပ္​ေရးမ်ား ရရွိလ်က္ စီးပြါး​ေရး၊ ပညာ​ေရး၊က်န္းမာ​ေရး ​ႏွင့္ ယဥ္​ေက်းမႈမ်ားကို ​ျမႇင့္တင္လ်က္ ရွိ​ၾကသည္။ တည္​ေနရာ​ႏွင့္အက်ယ္အဝန္း အာရွတိုက္သည္ ကမာၻ​ေ​ျမ​ျပင္၏ သံုးပံုတစ္ပံုခန္႔ က်ယ္ဝန္း ၍ စတုရန္းမိုင္​ေပါင္း ၁၈ဝဝဝဝဝဝ ခန္႔ရွိ၏။ ဒုတိယအ​ႀကီး ဆံုး​ေသာ အာဖရိကတိုက္ထက္ပင္ တစ္ဆခြဲမွ် ​ႀကီးသည္။ ​ေ​ျမာက္ဘက္ အာတိတ္​ေဒသမွ ​ေတာင္ဘက္ အလြန္ပူ​ျပင္း​ေသာ အီ​ေကြတာမ်ဥ္းအထိ ကမာၻ႕အထက္ပိုင္း တစ္ပိုင္းလံုးလိုလို ​ျပန္႔က်ယ္​ေလ သည္။ အာရွတိုက္တြင္ အပါအဝင္​ျဖစ္​ေသာ အ​ေရွ႕အိ​ႏၵိယကြၽန္းစုအခ်ိဳ႕မွာ အီ​ေကြတာမ်ဥ္း​ေအာက္ဘက္သို႔ပင္ က်​ေန​ေသး၏။ အာရွတိုက္၏ အ​ေနာက္ဘက္၌ကားအ​ေနအထိုင္ အလုပ္အကိုင္ ယဥ္​ေက်းမႈစသည္တို႔တြင္ လံုးဝမတူတမူကြဲ​ေသာ ဥ​ေရာပတိုက္​ေ​ျမ​ျပင္​ႏွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ ရွိ၏။ အ​ေရွ႕ဘက္တြင္ အ​ေမရိကတိုက္ အလာစကာ​ျပည္နယ္​ႏွင့္ ၃၆ မိုင္ခန္႔က်ယ္ ​ေသာ ဗဲရင္း​ေရလက္​ၾကား​ျဖင့္သာ ​ျခားလ်က္ရွိသည္။ အ​ေနာက္ ​ေတာင္​ေထာင့္ရွိ အာဖရိကတိုက္​ႏွင့္မူ ဆူးအက္တူး​ေ​ျမာင္း မ​ေဖာက္မီက ကုန္းခ်င္းစပ္လ်က္ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ သံုးဘက္ စလံုး၌ကား ​ေရမ်ားဝိုင္းရံလ်က္ရွိ၏။ ​ေ​ျမာက္ဘက္၌အာတိတ္ သမုဒၵရာ၊ အ​ေရွ႕ဘက္၌ ကမာၻ​ေပၚတြင္ အက်ယ္ဆံုး​ေသာ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ​ႏွင့္ ​ေတာင္ဘက္တြင္ အိ​ႏၵိယသမုဒၵရာတို႔ရွိ​ၾက သည္။ ​ေ​ျမာက္ဘက္ရွိ အာတိတ္သမုဒၵရာမူကား လ​ေပါင္းမ်ား စြာ ​ေရခဲ​ေနသ​ျဖင့္ ဆိပ္ကမ္းမ်ား၌ သဘၤ࿿​ေ      ာမ်ား မဆိုက္ကပ္​ႏိုင္ ​ေခ်။ အာရွတိုက္ ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းသည္ မိုင္​ေပါင္း ၅ဝဝဝဝ ခန္႔ရွည္၏။ ကမ္း႐ိုးတန္းတစ္​ေလွ်ာက္ မနီးမ​ေဝး တို႔၌ ကြၽန္းက​ေလး​ေပါင္းမ်ားစြာကို ​ေတြ႕​ႏိုင္သည္။ အာရွတိုက္ သည္ အ​ေရွ႕အ​ေနာက္သို႔ မိုင္​ေပါင္း ၆ဝဝဝ ခန္႔၊ ​ေတာင္မွ ​ေ​ျမာက္ဘက္စြန္း​ျဖစ္​ေသာ ခ်ယ္လ်ဴစကင္းအငူသည္ ​ေ​ျမာက္ဝင္႐ိုးစြန္းမွ ၁၂ ဒီဂရီ အတြင္း၌တည္ရွိ၍​ေတာင္ဘက္ အဖ်ားဆံုးက်သည့္ မလႅာယု ကြၽန္းဆြယ္အစြန္း​ျဖစ္​ေသာ ႐ို​ေမနီးယားအငူကား အီ​ေကြတာ​ႏွင့္ ၁ ၁/၂ ဒီဂရီခန္႔သာ ကြာ​ေလသည္။ ယင္းသို႔ အာရွတိုက္သည္ အလြန္က်ယ္​ျပန္႔ ​ႀကီးက်ယ္ လြန္းရကား အ​ေနာက္ဘက္ အိမ္နီးခ်င္း​ျဖစ္သည့္ ဥ​ေရာပတိုက္ကိုပင္ အခ်ိဳ႕ပထဝီဝင္ဆရာတို႔က အာရွတိုက္၏ ကြၽန္းဆြယ္ဟူ၍ ထည့္သြင္း​ေရးသား​ၾကသည္။ အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္း အိ​ႏၵိယအ​ေနာက္​ေ​ျမာက္ဘက္ရွိ ကမာၻ႕အမိုးဟု ​ေခၚ​ၾက​ေသာ ပမီးယား​ေတာင္ ထြတ္မွ ​ျမစ္မ်ား​ေတာင္မ်ားသည္ အရပ္ရွစ္မ်က္​ႏွာသို႔ ​ျဖာထြက္လ်က္ ရွိသည္။ အ​ေရွ႕​ေတာင္ဘက္သို႔ ​ျဖာထြက္သြား​ေသာ ​ေတာင္တန္း ကား ဟိမဝ​ႏာၱ​ေတာင္တန္း​ျဖစ္၏။ ( ဟိမဝ​ႏာၱ​ေတာင္တန္း-။)

​ေပ​ေပါင္း ၂၉ဝ၂၈ ​ေပ​ျမင့္၍ ကမာၻ​ေပၚ၌ အ​ျမင့္ဆံုး​ေသာ ဧဝရက္​ေတာင္သည္လည္း ဟိမဝ​ႏာၱ​ေတာင္တန္းတြင္ပါဝင္ ​ေသာ ​ေတာင္ထြတ္တစ္ခု​ျဖစ္၏။ ( ဧဝရက္​ေတာင္ထိပ္-။)

ထိုဟိမ​ႏာၱ​ေတာင္တန္းသည္ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ နယ္နမိတ္စပ္​ၾကားအထိ ဆင္းသြား​ေလသည္။ ထို​ေတာင္တန္း သည္ ​ေရွး​ေဟာင္း ဗုဒၶဝင္ပံု​ျပင္တို႔၌ အလြန္ထင္ရွား၍ လူသိ မ်ား​ေသာ ​ေတာင္တန္း​ျဖစ္၏။ ထို​ေတာင္တန္းမွ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံသို႔ ​ျဖာထြက္ခဲ့​ေသာ ​ေတာင္တန္းမ်ားသည္ အ​ေနာက္႐ိုးမ၊ အ​ေရွ႕႐ိုးမ အမည္မ်ား​ျဖင့္ ထင္ရွားရွိ​ေလသည္။ ထို​ေတာင္တန္း သည္ အလြန္​ျမင့္ရကား အနိမ့္ဆံုး​ေတာင္​ၾကားလမ္းသည္ပင္​ေပ ၁၅ဝဝဝ ​ျမင့္​ေလသည္။ ပမီးယား​ေတာင္ထြတ္၏ အ​ေရွ႕ဘက္ စူးစူးသို႔ တန္းဆင္းသြား​ေသာ ​ေတာင္တန္းကား ကာရာကိုရမ္ ​ေတာင္တန္း​ျဖစ္၏။ ထို​ေတာင္တန္းသည္ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံဘက္ အထိ တန္းဆင္းသြားရာ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံရွိ ဆင္လင္​ေတာင္သည္ ထို​ေတာင္တန္းမွ ​ျဖာထြက္ သြား​ေသာ ​ေတာင္ဆက္​ျဖစ္၏။ အ​ေရွ႕​ေ​ျမာက္ဘက္သို႔ ​ျဖာဆင္းသြား​ေသာ ​ေတာင္တန္းသည္ကား တီယန္ရွင္ ​ေတာင္တန္း​ျဖစ္သည္။ ဤ​ေတာင္တန္း​ႀကီးသံုးခု သည္ ပမီးယား​ေတာင္ထြတ္မွ အ​ေရွ႕ဘက္သို႔ ​ျဖာထြက္​ေသာ ​ေတာင္တန္းသံုးသြယ္​ျဖစ္၏။ အ​ေနာက္ဘက္သို႔ တန္းဆင္းသြား ​ေသာ ဆူ​ေလမန္​ေတာင္တန္းသည္ အီရန္​ႏိုင္ငံ ကမ္း႐ိုးတန္း အနီးမွ​ျဖတ္လ်က္ အာရွမိုင္းနားအတြင္း ထိုးဝင္သြားကာ အာမီးနီးယန္း​ေတာင္တန္းစု ​ျဖစ္လာ​ၿပီး​ေနာက္ အာရွမိုင္နား ​ေတာင္ဘက္ ကမ္း႐ိုးတန္းတစ္​ေလွ်ာက္ တန္းဆင္းသြား၏။ ( အာရွမိုင္းနား။)

အ​ေနာက္ဘက္စူးစူးသို႔ ​ျဖာထြက္သြား ​ေသာ ​ေတာင္တန္းသည္ကား အီရန္​ႏိုင္ငံ​ေ​ျမာက္ပိုင္း​ႏွင့္ ကက္စပ်န္ ပင္လယ္ကို ​ျဖတ္လ်က္ အာရွမိုင္းနား​ေ​ျမာက္ဘက္ စြန္းသို႔ သြယ္တန္းသြား၏။ ( ကက္စပ်န္ ပင္လယ္-။)

ထို​ေတာင္တန္းကို ဟိ​ႏၵဳကြတ္ရွ​ေတာင္တန္းဟု​ေခၚ၏။ ဤသို႔ အလယ္ဗဟို၌သာ အ​ျမင့္ဆံုး​ျဖစ္၍ အရပ္​ေလး မ်က္​ႏွာသို႔ တ​ေ႐ြ႕​ေ႐ြ႕နိမ့္​ေလွ်ာ ဆင္းသြားရကား အာရွတိုက္သည္ ​ေရ​ေပၚ၌ ​ေပါ​ေလာ​ေပၚ​ေန​ေသာ လိပ္ ​ေက်ာကုန္း​ႏွင့္ တူလွ​ေပသည္။ ထို​ေတာင္တန္း​ႀကီးတို႔၏​ၾကားတြင္ တည္ရွိ​ေသာ တိဗက္ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္​ႀကီးကား ကမာၻ​ေပၚတြင္ လူ​ေနသည့္ အ​ျမင့္ဆံုး ​ေသာ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္​ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္ထက္ ​ေပ​ေပါင္း ၁၆၆ဝဝ မွ ၁၇ဝဝဝ အထိ ​ျမင့္၏။ တိဗက္​ျပည္၏ အ​ေရွ႕ဘက္စြန္းတြင္လည္း ​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္ထက္ ​ေပ ၉ဝဝဝ ခန္႔​ျမင့္​ေသာ ကိုကို​ေနာ္ ​ေခၚအိုင္​ျပာလည္းရွိ၏။အာဖဂနိစတန္၊ ဗလူခ်ိစတန္​ႏွင့္အီရန္​ႏိုင္ငံတို႔အပါအဝင္​ျဖစ္​ေသာ အီရန္ကုန္း​ျပင္ ​ျမင့္၊ အာရွမိုင္းနားကုန္း​ျပင္​ျမင့္၊ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံဒကၡိဏ ကုန္း​ျပင္ ​ျမင့္တို႔သည္လည္း အာရွတိုက္၏ ထင္ရွား က်ယ္​ျပန္႔၍ လူ​ေန အိမ္​ေ​ျခမ်ား​ေသာ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္မ်ား ​ျဖစ္​ၾက၏။ အာရွတိုက္တြင္ ကမာၻ႕အမိုးသာမက ကမာၻ႕​ေ​ျမ​ေအာက္ခန္း လည္းရွိ၏။ ထို​ေ​ျမ​ေအာက္ခန္းမွာ အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္​ေ​ျမာက္ ဘက္ရွိ ဒက္ဆီး​ေခၚ ပင္လယ္​ေသ​ျဖစ္သည္။ ( ပင္လယ္​ေသ-။)

​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္​ေအာက္ ​ေပ​ေပါင္း ၁၂၉ဝ နိမ့္၏။ ကမာၻ​ေပၚတြင္ အနိမ့္ဆံုး​ေသာ​ေဒသ​ျဖစ္​ေလသည္။ ​ေရမ်က္​ႏွာ ​ျပင္​ေအာက္ နိမ့္​ေသာ အ​ျခားပင္လယ္တစ္ခုကား ကက္စပ်န္ ပင္လယ္​ျဖစ္၏။ ​ေရမ်က္​ႏွာ​ျပင္​ေအာက္ ၈၅ ​ေပ နိမ့္သည္။ ယင္းတို႔ သည္ကား စင္စစ္အား​ျဖင့္ အိုင္အ​ႀကီးစားမ်ိဳး ​ျဖစ္​ေလ သည္။ ပမီးယား​ေတာင္ထြတ္မွ ​ျဖာတန္းသြား​ေသာ ​ေတာင္တန္းမ်ား သည္ ဆီ​ႏွင္းခဲမ်ား ဖံုးအုပ္​ေနသ​ျဖင့္ ​ေ​ႏြရာသီတြင္ ​ေနပူရွိန္ ​ေ​ၾကာင့္ အရည္​ေပ်ာ္က်လာ​ၿပီးလွ်င္ နိမ့္႐ိႈင္းရာသို႔ စီးဆင္းခဲ့ရာမွ ​ျမစ္​ေပါင္းမ်ားစြာ ​ျဖစ္ခဲ့၏။ ​ေ​ျမာက္ဘက္သို႔ စီးဆင္း​ေသာ ​ေအာ့ဗ​ျမစ္၊ ယန္နိ​ေဆး​ျမစ္​ႏွင့္ လ်ိနာ​ျမစ္မ်ားသည္ ဆိုက္ဗီးရီးယား​ေဒသကို​ျဖတ္၍ အာတိတ္သမုဒၵရာသို႔ စီးဝင္ သည္။ ထို​ျမစ္မ်ားသည္ သစ္​ေတာမ်ား​ႏွင့္ ​ျမက္ခင္းမ်ားကို ​ျဖတ္သန္း စီးဆင္းသ​ျဖင့္ ​ေရစီးအလြန္​ေ​ႏွးသည္ကတ​ေ​ၾကာင္း၊ ​ေ​ျမာက္ပိုင္းရွိ ​ေရအ​ျမဲခဲ​ေသာ တန္း​ျဒ​ေဒသမ်ားခံ​ေနသည္ ကတ​ေ​ၾကာင္းတို႔​ေ​ၾကာင့္ လြင္​ျပင္မ်ား​ေပၚတြင္ ​ေရလွ်ံ​ၿပီးလွ်င္ ရွ      ြံ႕အိုင္​ႀကီးမ်ား ​ျဖစ္​ေန​ေလသည္။ အ​ေရွ႕ဘက္သို႔ စီးဆင္း​ေသာ ​ျမစ္မ်ားကား အမူ​ျမစ္၊ ယန္စီ​ျမစ္၊ ဆီက်န္​ျမစ္၊ ဝွန္ဟို​ျမစ္ တို႔​ျဖစ္၏။ ​ေတာင္ဘက္သို႔ စီးဆင္း ​ေသာ​ျမစ္မ်ားကား ထိုင္း (ယိုးဒယား)​ႏိုင္ငံ၌ မဲ​ေခါင္​ျမစ္၊ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၌ သံလြင္​ျမစ္၊ ဧရာဝတီ​ျမစ္၊ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ ၌ ဂဂၤ࿿      ာ​ျမစ္၊ ​ျဗဟၼပု​ၾတ​ျမစ္၊ အိ​ႏၵဳ​ျမစ္တို႔ ​ျဖစ္​ၾက၏။ အ​ေနာက္ဘက္တြင္ကား တိုင္းဂရစ္​ႏွင့္ ယူဖ​ေရးတီး ​ျမစ္တို႔သည္ အီရက္​ႏိုင္ငံကို​ျဖတ္လ်က္ ပါးရွင္း ပင္လယ္​ေကြ႕ထဲသို႔ စီးဆင္း​ၾက​ေလသည္။ ရာသီဥတု​ႏွင့္​ေကာက္ပဲသီး​ႏွံမ်ား ဤမွ်က်ယ္ဝန္း​ေသာ ​ေဒသသည္ ရာသီဥတုအား​ျဖင့္ တစ္​ေနရာ​ႏွင့္တစ္​ေနရာ အလြန္ကြာ​ျခားလွသည္မွာ အံ့0x100သဖြယ္ ရာ မဟုတ္​ေခ်။ အာရွတိုက္၏ ​ေလးပံုသံုးပံုသည္ သမပိုင္းတြင္ ပါဝင္​ၿပီးလွ်င္ ရွစ္ပံုတစ္ပံုသည္ အပူပိုင္းတြင္ ပါဝင္၍ က်န္ရွစ္ ပံုတစ္ပံုကား အာတိတ္​ေရခဲ​ေသာ အ​ေအးပိုင္းတြင္ ပါဝင္​ေလ သည္။ အာတိတ္ အ​ေအးပိုင္းတြင္ ပါဝင္​ေသာ​ေဒသမ်ားသာမက ​ေတာင္​ျမင့္မ်ား​ေပၚတြင္ တည္ရွိ​ေသာ​ေဒသတို႔သည္လည္း တစ္​ႏွစ္ပတ္လံုး ​ေရခဲ​ေန​ၾက၏။ လ်ိနာ​ျမစ္ဝကြၽန္း​ေပၚအရပ္၏ ပ်မ္းမ်အပူဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္သည္ ၁      ံ ဒီဂရီသာ ရွိသည္။ ​ေဆာင္းရာသီ အပူဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ကား ၅၉       ံဒီဂရီရွိ၍ ​ေ​ႏြရာသီ ၅၉       ံ ဒီဂရီရွိ၏။ ယင္းမွာ ​ေ​ႏြ​ႏွင့္ ​ေဆာင္းအပူဒီဂရီ အကြာဆံုး ​ေဒသ ​ျဖစ္​ေလသည္။ အာရွတိုက္၏ တစ္စိတ္တစ္​ေဒသ ​ျဖစ္​ေသာ ဂ်ပန္ကြၽန္းသည္ ​ေ​ျမာက္​ႏွင့္​ေတာင္ အလ်ားလိုက္ တည္ရွိ၍ ​ေ​ျမာက္ဘက္ဆံုးအပိုင္းသည္ ​ေရခဲ၏။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ သည္ သမပိုင္းတြင္ က်​ေရာက္လ်က္ ရွိ၏။ သို႔ရာတြင္ အာရွ တိုက္ အလယ္ပိုင္းမွ တိုက္ခတ္လာ​ေသာ ​ေအ​ေအး​ေ​ၾကာင့္ ​ေဆာင္းတြင္းတြင္ အလြန္​ေအး​ျမသည္။ တိဗက္​ျပည္သည္ ​ေတာင္ကုန္း​ျမင့္​ေပၚတြင္ တည္ရွိသ​ျဖင့္ မိုးနည္း ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕ ​ေသာ္လည္း အလြန္​ေအးလွ၏။ အီရန္​ႏိုင္ငံကား ​ေ​ႏြအခါ၌ ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕ပူအိုက္၍ ​ေဆာင္းအခါ၌ အလြန္အမင္း ​ေအး​ေသာ ​ႏိုင္ငံ​ျဖစ္သည္။ အာရွမိုင္းနား၊ ဆီးရီးယား၊ ပယ္လက္စတိုင္၊ အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္​ႏွင့္ အာဖဂနိစတန္တို႔၏ ရာသီဥတုကား အီရန္​ႏိုင္ငံမွာကဲ့သို႔ပင္ အလြန္ပူ​ေသာ​ေ​ႏြ​ႏွင့္ အလြန္​ေအး​ေသာ ​ေဆာင္းရာသီ ရွိ၏။ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္၊ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံတို႔သည္ကား မုတ္သုန္ရာသီ​ေဒသမ်ား ​ျဖစ္​ၾက၏။ ရာသီဥတုမွာ ​ေ​ႏြအခါ၌ ပူအိုက္၍ မိုးတြင္းတြင္ စြတ္စို​ၿပီးလွ်င္ ​ေဆာင္းတြင္း၌ ​ေအး​ျမလွ၏။ ကမာၻ​ေပၚ၌ မိုးအမ်ားဆံုး႐ြာ​ေသာ အရပ္သည္လည္း အာရွတိုက္၌ပင္ ရွိ​ေလသည္။ ထိုအရပ္မွာ တစ္​ႏွစ္လွ်င္ မိုး​ေရခ်ိန္ လက္မ ၄ဝဝ ​ေက်ာ္ ႐ြာသြန္း​ေသာ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ အာသံ​ျပည္နယ္ ​ျဖစ္၏။ တစ္​ႏွစ္ပတ္လံုး မိုးမ႐ြာ ​ေသာ ​ေဒသလည္း ရွိ​ေသး၏။ ထိုအရပ္တို႔ကားအာ​ေရဗ် ကြၽန္းဆြယ္ ပင္လယ္နီ ဝန္းက်င္ရွိ ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕​ေသာ​ေဒသ၊ အာ​ေရဗ်သဲက​ႏာၱရ၊ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံသား သဲက​ႏၲရ၊ မြန္ဂိုးလီးယား ​ႏိုင္ငံ ဂိုဗီသဲက​ႏာၱရတို႔ ​ျဖစ္​ၾကသည္။ ယင္းသို႔ ရာသီဥတု အ​ေ​ျခအ​ေနလည္း ကြဲ​ျပား​ျခားနားလွသ​ေလာက္ ​ေပါက္​ေရာက္ ​ၾက​ေသာ အသီးအ​ႏွံမ်ားလည္း အတန္ပင္ ကြာ​ျခားလွ​ေလသည္။ အာရွတိုက္၏ ​ေ​ျမာက္ဘက္ဆံုး​ေဒသသည္ တစ္​ႏွစ္ပတ္လံုး ​ေရခဲမ်ား ဖံုးလွြမ္း​ေနသ​ျဖင့္ သစ္ပင္ပန္းပင္ မ​ေပါက္​ေရာက္ပဲ ​ေရညိ|ပင္မ်ားသာ ​ေပါက္​ေရာက္​ေလသည္။ လူ​ေနအိမ္​ေ​ျခမရွိ သ​ေလာက္ပင္ ​ျဖစ္၏။ ​ေနထိုင္သူ အနည္းငယ္တို႔မွာလည္း လယ္ယာလုပ္ကိုင္ မရသ​ျဖင့္ ငါးဖမ္း​ျခင္း အမဲလိုက္​ျခင္း တို႔​ျဖင့္သာ အသက္​ေမြး၍ အ​ျမဲ​ေ​ျပာင္း​ေရွ      ြ႕ လွည့္လည္​ေနတတ္ ၏။ ​ေ​ျမာက္ဘက္အစြန္းဆံုး ​ေရခဲ​ျပင္ရွိရာအရပ္မွ ​ေတာင္ဘက္ သို႔ တ​ျဖည္း​ျဖည္း ဆင္းလာခဲ့​ေသာ္ ​ျမက္ခင္းမ်ား​ေပါက္​ေရာက္ ​ေန​ေသာ လြင္​ျပင္​ႀကီးမ်ား၊ ထင္႐ႉးပင္မ်ား ​ေပါက္​ေရာက္​ေန ​ေသာ ​ေတာင္ကုန္း​ေတာင္တန္းမ်ားကို ​ေတြ႕​ႏိုင္၏။ ထို​ေဒသမ်ား ကား ႐ုရွ​ႏိုင္ငံမွ ရာဇဝတ္​ေကာင္မ်ားကို ပို႔ရာ​ေဒသ​ျဖစ္ခဲ့၏။ ရွ      ြံ႕​ႏြံထူထပ္၍ ​ေတာ​ႀကီး​ေသာ​ေ​ၾကာင့္ ငွက္ဖ်ား​ေရာဂါထူထပ္ကာ လမ္းပန္း အဆက္အသြယ္ အလြန္ခက္ခဲ၏။ ၂ဝ ရာစု​ႏွစ္အစ က ​ေဖာက္လုပ္​ၿပီးခဲ့​ေသာ ႐ုရွ​ႏိုင္ငံ ​ေမာစကို ​ၿမိဳ႕​ေတာ္မွ ဆိုက္ဗီးရီးယားအ​ေရွ႕ဘက္ကမ္း​ေပၚရွိ ဗလာဒီ​ေဗာ့စ​ေတာ့​ၿမိဳ႕အထိ ဆက္သြယ္ထား​ေသာ ထရန္ ဆိုက္ဗီးရီးယန္း မီးရထားလမ္း ​ေ​ၾကာင့္ အနည္းငယ္ အသြားအလာ လြယ္ကူလာ​ေလ​ၿပီ။ ထို သစ္​ေတာ​ႀကီးမ်ား မွာ အ​ေရွ႕မွ အ​ေနာက္ အလ်ားမိုင္​ေပါင္း ၅ဝဝဝ ​ေက်ာ္ရွိ၍ ​ေတာင္မွ​ေ​ျမာက္သို႔ အနံမိုင္​ေပါင္း ၁ဝဝဝ မွ ၂ဝဝဝ အထိ က်ယ္၏။ အခ်ိဳ႕အပိုင္းကား သစ္​ေတာထူထပ္ လွသ​ျဖင့္ ​ေပါက္​ေရာက္သူ အလြန္နည္းပါး၏။ ဝက္ဝံ၊​ေ​ျမ​ေခြး၊ ရွဥ့္စ​ေသာ သား​ေမြးရသည့္ သတၱဝါမ်ားကို လိုက္လံဖမ္းဆီး၍ သား​ေမြး​ေရာင္း​ေသာ မုဆိုးမ်ာသာ ​ေရာက္​ၾက၏။ သို႔​ေသာ္ ယခုအခါ ဆိုက္ဗီးရီးယား​ေဒသကို တိုးတက္ဖြံ​ၿဖိဳးလာ​ေအာင္ အ​ျပင္း အထန္ ​ေဆာင္႐ြက္လ်က္ ရွိသည္။ ထိုထူထပ္လွ​ေသာ သစ္​ေတာ​ႀကီးမ်ားမွ ​ေတာင္ဘက္သို႔ တ​ျဖည္း​ျဖည္းဆင္းလာ​ေသာ တ​ျဖည္း​ျဖည္း သစ္ပင္မ်ားပါးလာ ၏။ မိုးနည္းလွသ​ျဖင့္ သစ္ပင္​ႀကီးမ်ားစြာ မ​ေပါက္ဘဲ ​ျမက္ခင္း မ်ားသာ ရွိ၏။ ​ျခံဳပုတ္ ခ်ံဳစပ္မ်ားကို ဟိုတစ္စုသည္တစ္စုသာ ​ေတြ႕ရ​ေလသည္။ ထိုအရပ္၌ ​ျမက္ပင္​ေပါသ​ျဖင့္ ထိုအရပ္ရွိလူ တို႔သည္ ​ႏြားမ်ား၊ သိုးမ်ား ​ေမြး​ျမဴအသက္​ေမြး​ၿပီးလွ်င္​ေရ​ၾကည္ ရာ​ျမက္​ႏုရာ လွည့္လည္​ေနထိုင္​ၾက​ေလသည္။ ထို​ေ​ၾကာင့္ထို အရပ္မွ ​ႏြား​ႏို႔ဒိန္ခဲ​ေထာပတ္မ်ား ထြက္၏။ ဤ​ျမက္ခင္း​ႀကီး သည္ မန္ခ်ဴးရီးယား​ျပည္မွ မြန္ဂိုး လီးယား​ႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ကို ​ျဖတ္၍ ဆိုက္ဗီးရီးယား​ေတာင္ပိုင္း၊ အာရွမိုင္းနား​ႏွင့္ အာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံအထိ က်ယ္ဝန္း၏။ ထိုအရပ္သည္ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္ လည္း​ျဖစ္ မိုးလည္း​ေခါင္​ေသာ​ေဒသ ​ျဖစ္သ​ျဖင့္ ​ေကာက္ပဲသီး​ႏွံ စိုက္ပ်ိဳး၍ မ​ျဖစ္​ေခ်။ ထို​ျမစ္ခင္း​ႀကီး၏ ​ေတာင္ဘက္၌ကား အလြန္​ေ​ျခာက္​ေသြ႕ ​ေသာ သဲက​ႏာၱရ​ႀကီးရွိ၏။ ထိုသဲက​ႏာၱရကို ဂိုဗီ သဲက​ႏာၱရ ဟု​ေခၚ၏။ ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းမွ မိုင္​ေပါင္း ၁ဝဝဝ ​ေက်ာ္ ၁၅ဝဝ ခန္႔ ​ေဝးရကာ ပင္လယ္မွ တိုက္ခတ္သည့္ ​ေရခိုး​ေရ​ေငြ႕ ပါ​ေသာ ​ေလမ်ားသည္ ထိုအပိုင္းသို႔ ​ေရာက္​ေသာအခါ ကမ္း႐ိုး တန္း၌ မိုး႐ြာခဲ့​ၿပီး ​ျဖစ္သ​ျဖင့္ ​ေရခိုး​ေရ​ေငြ႕ အနည္းငယ္ခန္႔သာ က်န္​ေတာ့၏။ သို႔​ျဖစ္၍ ထိုအရပ္၌ တစ္​ႏွစ္လွ်င္ မိုး​ေရခ်ိန္ ၁ဝ လက္မပင္ ​ျပည့္​ေအာင္ မ႐ြာ​ေခ်။ အ​ေနာက္​ေတာင္ဘက္မွ လာ​ေသာ ​ေရခိုး​ေရ​ေငြ႕ မ်ားစြာပါသည့္ မုတ္သုန္​ေလသည္ ​ျမင့္မားလွ​ေသာ ဟိမ​ႏာၱ​ေတာင္တန္း​ႀကီးက ကာဆီး​ေနသ​ျဖင့္ ထိုအရပ္သို႔ ​ေရခိုး​ေရ​ေငြ႕ ​ေရာက္​ေအာင္ မ​ေဆာင္​ႏိုင္​ေတာ့​ေခ်။ ထို​ေ​ၾကာင့္ ထိုအရပ္သည္ ​ေ​ျခာက္​ေသြ႕​ေသာ က​ႏာၱရ​ႀကီး ​ျဖစ္​ေန​ေလသည္။ သဲက​ႏာၱရ ​ႀကီး၏အလယ္ အခ်ိဳ႕​ေနရာမ်ား တြင္သာ ​ေရထြက္၍ သစ္ပင္မ်ား ​ေပါက္​ေနသ​ျဖင့္ လူ​ေနအိမ္ ​ေ​ျခရွိ​ေလသည္။ ထိုလူ​ေနအိမ္​ေ​ျခရွိ​ေသာ ရပ္ကြက္ကို အို​ေအး ဆစ္ဟု​ေခၚသည္။ အထူးသ​ျဖင့္ စြံပလြန္ပင္မ်ား ​ေပါက္သည္။ အ​ျခားတိုင္း​ျပည္မွ လူတို႔သည္ ဆန္စပါး၊ ဂ်ံဳတို႔ကို အ​ေရးတ ​ႀကီး စိုက္ပ်ိဳးစား​ေသာက္​ၾကသကဲ့သို႔ သဲက​ႏာၱရ ရွိလူတို႔သည္ စြံပလြန္သီးကို မွီခိုအားထား စား​ေသာက္​ၾကရ​ေလသည္။ အခ်ိဳ႕ အို​ေအးဆစ္တို႔မွာ အလြန္ က်ယ္​ျပန္႔သ​ျဖင့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္၊ ​ေကာက္ပဲသီး​ႏွံမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးလုပ္ကိုင္ စား​ေသာက္​ၾက​ႏိုင္​ၾက ၏။ အိ​ႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွ​ႏိုင္ငံတို႔မွ ကုန္သည္မ်ား ​ေတြ႕ဆံု ​ေရာင္းခ်ရာ ​ၿမိဳ႕​ႀကီးမ်ားလည္း ထို​ေဒသတြင္ ရွိ​ေလ်သည္။ ​ေ​ၾကးအိုး ​ေ​ၾကးခြက္၊ လက္ဘက္​ေ​ျခာက္၊ ပိုးထည္ခ်ည္ထည္ စ​ေသာ ကုန္မ်ားကို လဲလွယ္​ေရာင္းခ်​ၾကသည္။ ထင္ရွား​ေသာ အို​ေအးဆစ္​ၿမိဳ႕​ႀကီးမ်ားမွာ ယတ္၊ ကက္ရွဂါး၊ ခိုတန္၊ တက္ရွကင့္၊ ဆမာကန္၊ ဗိုခါရာ​ႏွင့္ ခီဗ​ၿမိဳ႕​ႀကီးမ်ား ​ျဖစ္​ၾက၏။ အာရွတိုက္ရွိ ထိုသဲက​ႏာၱရ၏ ​ေတာင္ဘက္၌ကား တိဗက္​ျပည္ ရွိ၏။ ကုန္း​ျပင္​ျမင့္​ျဖစ္သ​ျဖင့္ သီးပင္စားပင္ အ​ႀကီးအက်ယ္ မစိုက္ပ်ိဳး​ေခ်။ ထို​ျပည္၏ ​ေတာင္ဘက္သို႔ သြားပါက မုတ္သုန္ ​ေဒသမ်ား​ျဖစ္သည့္ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၊ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၊မလႅယုကြၽန္းဆြယ္၊ ယိုးဒယား​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား ​ျပည္တို႔ကို ​ေတြ႕ရ၏။ ထိုအရပ္မ်ား၌ကား ဂုန္​ေလ်ာ္ပင္၊ လက္ဘက္၊ ​ၾကက္​ေပါင္​ေစး၊ ကာဖီပင္၊ ဘိန္းပင္၊ ​ေဆးပင္၊ ကြၽန္းသစ္၊ ဆန္စပါး၊ အ​ေမွ      ြးအ ​ႀကိဳင္ ဆင္ကိုနာပင္၊ အုန္း၊ ငွက္​ေပ်ာ၊ ​ေရွာက္၊ သရက္ပင္ တို႔ကို မ်ားစြာ စိုက္ပ်ိဳး​ၾကသည္။ ဂုန္​ေလွ်ာ္ပင္ကို အိ​ႏၵိယ၊ ဗဂၤ        ား​ေဒ့ရွ္​ႏွင့္​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံတို႔မွ ရရွိ၏။ ကမာၻ​ေပၚတြင္ အာရွ တစ္တိုက္၌သာလွ်င္ ထိုအပင္မ်ိဳး ​ေပါက္​ေရာက္၏။ ​ေဆးပင္ကို အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၊ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား​ႏွင့္ အ​ေရွ႕ ဒပ္ခ် အိ​ႏၵိယကြၽန္းစု (အင္ဒိုနီးရွား)၊ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္၊ သီဟိုဠ္ကြၽန္းတို႔မွ ရသည္။ ကာဖီပင္ကို ဂ်ာဗား ကြၽန္း​ႏွင့္ အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္တြင္ စိုက္ ၏။ ကြၽန္းသစ္ကို ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံမွ မ်ားစြာရ၏။ ဆန္စပါးကို ​ျမန္မာ၊ အိ​ႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ထိုင္း၊ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား​ျပည္တို႔တြင္ စိုက္ပ်ိဳး​ၾကသည္။ လူမ်ိဳး​ႏွင့္ဘာသာ အာရွတိုက္လူဦး​ေရသည္ သန္း​ေပါင္း တ​ေထာင့္သံုးရာ​ေက်ာ္ (၁၃၂၆ဝဝဝဝဝဝ) ရွိသည့္အနက္ အခ်ိဳ႕ ​ေဒသ၌ စတုရန္း တစ္မိုင္လွ်င္ လူဦး​ေရ ၅ဝဝ ​ေက်ာ္ရွိ၍ အခ်ိဳ႕​ေဒသတြင္လူ​ေန အိမ္​ေ​ျခ လံုးဝမရွိသ​ေလာက္ ရွားပါးသည္ကို ​ေတြ႕ရသည္။ အာရွတိုက္ ​ေတာင္ဘက္​ႏွင့္ အ​ေရွ႕ဘက္တစ္​ေလွ်ာက္ရွိ ​ျမစ္ဝကြၽန္း​ေပၚ​ႏွင့္ ​ျမစ္ဝွမ္း​ေဒသမ်ားတြင္ လူ​ေနအိမ္​ေ​ျခထူထပ္ ၍ အာရွတိုက္​ေ​ျမာက္ဘက္ဆံုး​ေဒသမ်ား၌ကား တစ္​ႏွစ္ပတ္လံုး ​ေရခဲ​ေနသ​ျဖင့္ လူ​ေနအိမ္​ေ​ျခဟူ၍ မရွိ​ေခ်။ အ​ေနာက္​ေတာင္ ဘက္ပိုင္း​ႏွင့္ အလယ္ပိုင္းတို႔၌ကား လူ​ေနအိမ္​ေ​ျခ ပါးလွသည္။ ကမာၻ႕လူဦး​ေရ၏ ထက္ဝက္​ေက်ာ္မွ်ရွိသည့္ အာရွလူဦး​ေရ တြင္ လူမ်ိဳး​ေပါင္းစံုလွ၏။ သို႔ရာတြင္ ထိုလူမ်ိဳး တို႔ကို တစ္မ်ိဳးစီမ​ေလ့လာပဲ သြင္​ျပင္အသားအ​ေရာင္ အ​ေနအထားကို ​ေယဘုယ်အား​ျဖင့္ ​ႏွစ္မ်ိဳးခြဲ၍ ​ေလ့လာ​ႏိုင္၏။ အာရွတိုက္ ​ေ​ျမာက္ပိုင္း​ႏွင့္ အ​ေရွ႕ပိုင္းတြင္ ​ေနထိုင္သူတို႔အားတစ္စု၊ အ​ေနာက္​ေတာင္ပိုင္းတြင္ ​ေနထိုင္ သူတို႔အားတစ္စု ခြဲ​ႏိုင္​ေလ သည္။ အာရွတိုက္ လူဦး​ေရ၏ သံုးပံု​ႏွစ္ပံုသည္ ပထမလူမ်ိဳးစု တြင္ ပါဝင္ ​ေလသည္။ ထိုလူမ်ိဳးစု၏ သြင္​ျပင္ဆင္း​ေရာင္ကား အရပ္ပု၍ မ်က္​ႏွာ​ျပား​ျပား၊ မ်က္စိ​ေပါက္က်ဥ္းက်ဥ္း၊ မ်က္ရစ္ မထင္ရွားဘဲ ဆံပင္မွာမည္းနက္၍ ​ေ​ျဖာင့္စင္းသည္။ ထိုလူမ်ိဳးစု ကို မြန္ဂိုလီယန္ အဆက္အ​ႏြယ္ဟု ​ေခၚ​ၾက၏။ အထူးသ​ျဖင့္ ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံ၊ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ၊ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္ တို႔တြင္ ​ေနထိုင္​ၾကသည္။ ဒုတိယ အစုကား ဥ​ေရာပတိုက္ရွိ လူမ်ိဳးမ်ား​ႏွင့္ ပံုပန္းသဏၭာန္အား​ျဖင့္ အလြန္တူ​ေသာအာရိယန္၊ သို႔မဟုတ္ အင္ဒိုယူ႐ိုပီယန္အ​ႏြယ္ ​ျဖစ္၏။ ထိုလူမ်ိဳးစုကား အာရွတိုက္တြင္ မြန္ဂိုလီယန္ အ​ႏြယ္တို႔ထက္ ဦးစြာ ​ေနထိုင္ခဲ့ သူ မ်ား​ျဖစ္၏။ သို႔ရာတြင္ မြန္ဂိုလီယန္လူမ်ိဳးမ်ား ​ေပၚ​ေပါက္ လာ​ေသာအခါ သူတို႔လည္း အ​ေနာက္ဘက္ဆီသို႔ ​ေ​ျပာင္း​ေရွ      ြ႕ သြားရာ တ​ျဖည္း​ျဖည္း ဥ​ေရာပတိုက္တြင္ ထိုလူမ်ိဳးမ်ား စတဲခ် နား​ေန ​ေတာ့သည္။ က်န္ရစ္ခဲ့​ေသာ ယင္းတို႔၏အဆက္အ​ႏြယ္ မ်ားကား အာရွမိုင္းနား၊ အီရန္၊ အီရက္​ႏွင့္ အိ​ႏၵိယ ​ႏိုင္ငံမ်ား တြင္ ယခုထက္တိုင္ ​ေနထိုင္လ်က္ရွိ​ၾကသည္။ ထိုလူမ်ိဳးကား အရပ္​ျမင့္၍ ​ႏွာတံ​ေပၚ၏။ ဆံပင္ ​ေကာက္၍ အသားညိဳ​ေလ သည္။ ဤကား မ်ိဳး​ေပါင္းစု​ႀကီး​ႏွစ္စုသာ​ျဖစ္၍ ထို​ႏွစ္စုမွ ​ျဖာထြက္​ေသာ လူမ်ိဳး ​ေပါင္းကား မ်ားလွဘိ၏။ ( အာရိယန္လူမ်ိဳး။)

လူမ်ိဳးအ​ေရအတြက္ မ်ားသ​ေလာက္ ကိုးကြယ္​ေသာအယူ ဝါဒ၊ ​ေ​ျပာဆို​ေသာဘာသာစကားတို႔လည္း မ်ားလွ၏။ အိ​ႏၵိယ ​ႏိုင္ငံ၌ပင္လွ်င္ ဘာသာစကား​ေပါင္း ၂ဝဝ ​ေက်ာ္ရွိ​ေလသည္။ အာရွတိုက္ရွိ ​ေ​ျပာဆိုအသံုး ​ျပဳ​ေသာ ဘာသာစကားမ်ားကို ​ေယဘုယ်အား​ျဖင့္ အလြယ္ဆံုးခြဲလိုက္ပါမူ အ​ေရးပါသည့္ အုပ္စု​ႀကီးသံုးခု ရ​ႏိုင္၏။ အင္ဒို-ဥ​ေရာပ(ဝါ)အာရိယန္၊ ယူရယ္​ေအာ္လတိတ္၊ ဆိုင္နိတစ္ဟူ၍ ​ျဖစ္သည္။ ​ေယဘုယ် အား​ျဖင့္ အင္ဒို-ဥ​ေရာပအုပ္စုဝင္ ဘာသာစကားမ်ားကို အာရွ တိုက္အ​ေနာက္ပိုင္းတြင္ ​ေ​ျပာဆိုသည္။ ယူရယ္​ေအာ္လတိတ္ အုပ္စုဝင္ ဘာသာစကားမ်ားကို အာရွတိုက္​ေ​ျမာက္ပိုင္းတြင္ ​ေ​ျပာဆိုသည္။ ဆိုင္နိတစ္အုပ္စုဝင္ ဘာသာ စကားမ်ားကိုမူကား အာရွတိုက္အ​ေရွ႕ပိုင္း​ႏွင့္အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွအခ်ိဳ႕​ေဒသမ်ားတြင္ ​ေ​ျပာဆိုသည္။ ထို​ျပင္ အ​ေ​ျခခံဘာသာစကား အုပ္စုငယ္မ်ား လည္း ရွိ​ေသးရာ ယင္းတို႔တြင္ ဆီမစ္တစ္ဘာသာစကားအုပ္စု သည္ အ​ေရးပါ၏။ ဆီမစ္တစ္အုပ္စုတြင္ အ​ေနာက္​ေတာင္အာရွ မွ အာ​ေရဗစ္​ႏွင့္ ဟီဗ႐ူဘာသာစကားတို႔ ပါဝင္သည္။ ​ေဒသ​ႏၲရ ဘာသာစကား အမ်ားအ​ျပား​ႏွင့္ သီး​ျခားဘာသာစကားအမ်ား အ​ျပားလည္း ထိုအ​ေ​ျခခံအုပ္စု မ်ားမွ ​ေပါက္ပြါးလာသည္။ လူမ်ိဳး​ႏွင့္ဘာသာစကားသာမဟုတ္ ကိုးကြယ္​ေသာ အယူဝါဒ လည္း မ်ားလွဘိ၏။ အာရွတိုက္သည္ ကမာၻ​ေပၚရွိယဥ္​ေက်း ​ေသာလူမ်ိဳးတို႔ ကိုးကြယ္​ေသာ အယူဝါဒ​ေပါင္းစံု​ေပါက္ဖြားထြန္း ကားရာ ​ေဒသလည္း​ျဖစ္၏။ လြန္ခဲ့သည့္​ႏွစ္​ေပါင္း ၂၅ဝဝ ​ေက်ာ္​ေလာက္က အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၌ ဗုဒၶ​ျမတ္စြာ ပြင့္​ေတာ္မူ၍ ဗုဒၶသာသနာ​ေတာ္ ​ႀကီးထြန္းကားခဲ့သည္။ ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ လူဦး​ေရသန္း​ေပါင္း ၃၅ဝ ​ေက်ာ္တို႔ သက္ဝင္ယံု​ၾကည္​ေသာ အယူ ဝါဒ​ႀကီးတစ္ခု​ျဖစ္၏။ ဘုရားပြင့္​ေတာ္မူရာ ​ျဖစ္​ေသာ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ ဗုဒၶဂယာသည္ ကမာၻ႕ဗုဒၶဝါဒီ လူထု၏ အ​ျမတ္ တ​ႏိုးထားရာ​ေဒသ ​ျဖစ္ခဲ့​ေလသည္။ ​ေဂါတမ​ျမတ္စြာဘုရား ပြင့္​ေတာ္မူစဥ္အခါ​ႏွင့္ မ​ေရွးမ​ေ​ႏွာင္း အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၌ ဟိ​ႏၵဴအယူဝါဒသည္ ​ေပၚထြန္း ​ေန​ေလသည္။ သသၤ  ႐ိုက္ဘာသာ​ျဖင့္ ​ေရးသားခဲ့​ၾက​ေသာ ​ေဗဒက်မ္း​ႀကီးတို႔ မွာ ခရစ္မ​ေပၚမီ ​ႏွစ္​ေပါင္း ၂ဝဝဝ ခန္႔က ​ေရးသာခဲ့သည္ဟု ယံု​ၾကည္​ၾကသည္။ ယခုအခါ ဟိ​ႏၵဴအယူဝါဒကို အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ အ​ႏွံ႔အ​ျပား၌ ကိုးကြယ္​ၾကသည္။ ( ဟိ​ႏၵဴအယူဝါဒ-။)

ဂ်ိန္းအယူဝါဒမွာ ခရစ္မ​ေပၚမီ အ​ႏွစ္ငါးရာ​ေက်ာ္က မဟာဝိရဆိုသူပုဂၢိဳလ္က တည္​ေထာင္ခဲ့ရာ ယခုအခါ အိ​ႏၵိယ ​ႏိုင္ငံ​ေတာင္ဘက္ပိုင္း၌ ယံု​ၾကည္ကိုးကြယ္သူမ်ား​ေလသည္။ ခရစ္ယာန္ အယူဝါဒသည္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ​ႏွစ္​ေပါင္း ၁၉ဝဝ ​ေက်ာ္​ေလာက္က ပယ္လက္စတိုင္ ​ျပည္တြင္ စတင္ ​ေပၚ​ေပါက္ခဲ့၏။ ပယ္လက္စတိုင္​ျပည္ရွိ ဗက္သလီဟမ္​ၿမိဳ႕မွာ ခရစ္​ေတာ္ ဖြား​ျမင္ရာ​ျဖစ္၍ ယခုထက္တိုင္ ခရစ္ယာန္တို႔ အ​ျမတ္တ​ႏိုးထားလ်က္ ရွိ၏။ ( ခရစ္ယန္အယူဝါဒ-။)

အစၥလာမ္အယူ ဝါဒ စတင္​ေပါက္ဖြားရာ အရပ္ကား အာ​ေရဗ် ​ႏိုင္ငံ မကၠား​ၿမိဳ႕​ျဖစ္၏။ ခရစ္ ၅၇၁ ခု​ႏွစ္တြင္ မကၠား​ၿမိဳ႕၌ တမန္​ေတာ္ မို႔ဟမၼဒ္ကို ဖြား​ျမင္​ေလသည္။ ( အစၥလာမ္အယူဝါဒ။)

( မို႔ဟမၼဒ္-။)

တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ ရွန္တန္ နယ္ ခ်ဴးဖူး​ၿမိဳ႕ရွိ တ႐ုတ္ဒ​ႆနိက​ေဗဒဆရာ​ႀကီး ကြန္ဖူးဇီး၏ သခၤ࿿်ိဳင္း​ေတာ္သို႔ ကြန္ပူးဇီး အယူဝါဒီတို႔သည္ ​ႏွစ္စဥ္ လာ​ေရာက္၍ အ႐ိုအ​ေသ ​ျပဳ​ၾကသည့္အ​ေလ့ပင္ ရွိ​ေသး​ေလသည္။ ခရစ္​ေတာ္မ​ေပၚမီ ​ႏွစ္​ေပါင္း ​ေ​ျခာက္ရာခန္႔အတြင္းက ပါးရင္းလူမ်ိဳးဇို႐ိုအက္စတာ စတင္ထူ​ေထာင္ခဲ့​ေသာ ဇို႐ိုအက္စတာ အယူဝါဒ ရွိ​ေသးသည္၊ ( ဇို႐ိုအက္စတာ-။)

ဤသို႔လွ်င္ ကမာၻ႕အယူဝါဒ​ႀကီးမ်ား ​ေပါက္ဖြားရာ ​ေ​ျမထူး​ေ​ျမ​ျမတ္ ​ႀကီး ​ျဖစ္ခဲ့သ​ျဖင့္လည္း အာရွ တိုက္ရွိ လူအ​ေပါင္းတို႔သည္ အယူဝါဒ​ေပါင္းမ်ားစြာ ကိုးကြယ္ လ်က္ရွိ၏။ အိ​ႏၵိယလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မ်ား​ေသာအား​ျဖင့္ ဟိ​ႏၵဴ​ႏွင့္ အစၥလာမ္အယူဝါဒကို လက္ခံ​ၾက၏။ အာရွတိုက္အ​ေနာက္ ​ေတာင္ပိုင္းရွိ လူအားလံုးလိုလို​ႏွင့္ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္ အ​ေရွ႕အိ​ႏၵိယကြၽန္းစုရွိ လူတို႔ကား အစၥလာမ္ အယူဝါဒကို ကိုးကြယ္​ၾက​ေလသည္။ သီဟိုဠ္ကြၽန္း၊ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ ယိုးဒယား​ႏိုင္ငံတို႔၌ အထူးသက္ဝင္ ကိုးကြယ္​ေသာအယူဝါဒ​ႀကီး မွာ ဗုဒၶအယူဝါဒ​ျဖစ္၏။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ၌မူ ကြန္ဖူးဇီး​ႏွင့္ဗုဒၶအယူ ဝါဒတို႔ကို အထူး သ​ျဖင့္ ယံု​ၾကည္ကိုးကြယ္​ၾက​ေလသည္။ ထိုထင္ရွား​ေသာ အယူဝါဒ​ႀကီးမ်ားအ​ျပင္ အ​ျခားအယူဝါဒငယ္ မ်ား​ႏွင့္ နတ္ကိုးကြယ္မူမ်ားလည္း ရွိ​ေသး၏။ သဘာ0xGufကုန္​ႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ အာရွတိုက္ရွိ လူဦး​ေရသံုးပံု​ႏွစ္ပံု​ေက်ာ္သည္ လယ္ယာစိုက္ ပ်ိဳး​ျခင္း​ျဖင့္ အသက္​ေမြး​ၾက၏။ အာရွတိုက္ အ​ေရွ႕ပိုင္း​ႏွင့္ ​ေတာင္ပိုင္းတို႔တြင္ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳး​ျခင္းကို အ​ႀကီးအက်ယ္ လုပ္ကိုင္​ေသာဌာန​ျဖစ္၏။ ဆန္ စပါးကို အမ်ားဆံုး စိုက္ပ်ိဳး ​ၾက​ေလသည္။ အခ်ိဳ႕​ေဒသမ်ားတြင္ ဆန္စပါးစိုက္ပ်ိဳးရန္ ရာသီ ဥတုအား​ျဖင့္ သင့္​ေတာ္​ေသာ္လည္း ပင္​ေ​ျခ၌ ​ေရမဝပ္​ေသာ ဆင္​ေ​ျခ​ေလွ်ာ​ေ​ျမ​ျဖစ္သ​ျဖင့္ ​ေတာင္​ေစာင္းကို ​ေလွကားထစ္မ်ား သဖြယ္ ​ျပဳလုပ္၍လည္း​ေကာင္း၊ လယ္ကြက္ပတ္လည္တြင္ ဆည္တမံမ်ား ​ျပဳလုပ္၍လည္း​ေကာင္း စိုက္ပ်ိဳး​ၾက ရ၏။ သို႔ရာတြင္ ​ေတာင္ပိုင္းလယ္ယာလုပ္ကိုင္သူမ်ားသည္ အ​ေရွ႕ပိုင္း ရွိ လယ္သမားမ်ား​ေလာက္ လယ္​ေ​ျမကို ​ၾကံဖန္​ျပဳ​ျပင္၍ လုပ္ကိုင္ရန္ မလို​ၾက​ေခ်။ ထိုအရပ္မ်ားမွ ဆန္စပါးအ​ျပင္ ဂ်ံဳ၊ သ​ၾကား၊ ဝါ၊ ဂုန္​ေလွ်ာ္၊ သာဂူ၊ ဗာလီ၊ ပဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ထြက္ ၏။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ မန္ခ်ဴးရီးယား ​ျပည္နယ္ရွိ အခ်ိဳ႕လယ္သမား တို႔သည္ ပိုးခ်ည္ထြက္​ေသာ ပိုးမ်ားကို ​ေမြး​ျမဴရန္ ပိုးစာပင္ မ်ားကို စိုက္ပ်ိဳး​ၾက၏။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ​ႀကီးကား လူဦး​ေရလည္း မ်ား​ျပား လယ္ကြက္စိုက္ခင္းကလည္း ​ျပည့္​ႏွက္​ေနရကား ​ျမစ္ထဲတြင္ပင္ ​ေလွ​ေဖာင္ဖြဲ႕၍ ​ေနထိုင္လ်က္ ရွိ​ၾကရ ​ေလသည္။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ၌ ဆန္စပါးစိုက္ပ်ိဳး​ျခင္း၊ ပိုးထည္ရက္လုပ္​ျခင္း​ႏွင့္ ​ႂကြ​ေထည္​ေဆး​ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ​ေရွး​ႏွစ္​ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ စတင္လုပ္ကိုင္လာ​ၾကသည္။ စာပံု​ႏွိပ္စက္၊ သံလိုက္၊ သဘၤ࿿​ေ      ာ အိမ္​ေ​ျမ|ာင္၊ စကၠဴ​ႏွင့္ ယမ္းတို႔သည္ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံမွစတင္​ေပါက္ ဖြားလာခဲ့ရာ ယခုထက္တိုင္လည္း လုပ္ကိုင္လ်က္ ရွိ​ေလသည္။ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ အာသံ​ျပည္နယ္၊ သီဟိုဠ္ကြၽန္း​ႏွင့္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ တို႔တြင္ ရာသီဥတုအား​ျဖင့္လည္း ပူအိုက္၍ မိုးမ်ားစြာရရွိရကား ​ေတာင္တန္း​ေတာင္​ေစာင္းတစ္​ေလွ်ာက္တြင္ လက္ဖက္ပင္မ်ား အ​ႀကီးအက်ယ္စိုက္ပ်ိဳး၍ ​ႏိုင္ငံ​ျခားသို႔ပင္ တင္ပို႔​ၾက၏။ ထို​ျပင္ ​ႏွစ္​ေပါင္းတစ္​ေထာင္​ေက်ာ္ ​ၾကာသည့္တိုင္​ေအာင္ ပိုးမထိုး ​ေဆြး​ေ​ျမ့ မသြား​ေသာ ကြၽန္း​ေတာ​ႀကီးမ်ား​ႏွင့္ အ​ျခားအဖိုးတန္ သစ္​ေတာ​ႀကီးမ်ားလည္း အာရွတိုက္တြင္ အလြန္​ေပါမ်ား လွ၏ ။ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံသည္ ကြၽန္းသစ္အထြက္ အထူးပင္ထင္ရွားလွ​ေလ သည္။ ကမာၻ႕အဖိုးတန္ပစၥည္းတစ္ခု ​ျဖစ္သည့္ ​ၾကက္​ေပါင္​ေစး ပင္မ်ားလည္း အာရွတိုက္ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္မွ ​ေ​ျမာက္​ျမားစြာ ထြက္​ေလသည္။ အာရွတိုက္​ေ​ျမာက္ပိုင္း ​ျမက္ခင္းမ်ား​ေပါရာ အရပ္၌ကား လူတို႔သည္ တစ္​ေနရာထဲတြင္ အတည္တက် မ​ေန​ၾက ဘဲ သိုး၊ ​ျမင္း အစရွိ​ေသာ တိရစာၦန္မ်ားကို ​ေမြး​ျမဴ၍ လွည့္လည္​ေနထိုင္​ၾက၏။ ထိုသား​ေကာင္မ်ား ရရွိလာမွ ​ႏို႔အသားအ​ေရမ်ား​ျဖင့္သာ မွီတင္း​ေနထိုင္​ၾက​ေပသည္။ ယင္းသို႔ တစ္​ေနရာတည္း၌ မ​ေနဘဲ လွည့္လည္ သြားလာတတ္​ေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးကို အာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံ၌လည္း ​ေတြ႕ရ၏။ ထိုသူတို႔ကို ဗက္ဒူးအင္လူမ်ိဳးမ်ားဟု ​ေခၚသည္။ ထိုသူတို႔သည္ ဆိတ္​ႏွင့္သိုး မ်ားကို ​ေမြး​ျမဴ၍ ထိုတိရစာၦန္တို႔မွရ​ေသာ အသားအ​ေရ၊ သား​ေမြး တို႔ကို ​ေရာင္းခ်​ျခင္း​ျဖင့္ ​ႂကြယ္ဝခ်မ္းသာလ်က္ရွိ၏။ အာရွတိုက္၏ ​ေ​ျမာက္ဘက္ဆံုး​ေသာ​ေဒသကား တစ္​ႏွစ္ ပတ္လံုး ​ေရခဲ​ေနသ​ျဖင့္ လယ္ယာလုပ္ကိုင္​ႏိုင္​ျခင္းမရွိဘဲ ထိုအရပ္ရွိ လူတို႔သည္ အမဲလိုက္​ျခင္း၊ ငါးမွ်ား​ျခင္း စသည္ တို႔​ျဖင့္သာ အသက္​ေမြး၍ ​ေနထိုင္​ၾက၏။ ထိုအရပ္၌ ​ေတြ႕ရွိ ​ေသာ ဝင္႐ိုးစြန္းဝက္ဝံမ်ား၊ တန္း​ျဒ သမင္မ်ား၊ ပင္လယ္ဖ်ံ မ်ားကို ဖမ္း၍ အသားကိုစား​ေသာက္​ၿပီးလွ်င္ အ​ေရကို ​ေနအိမ္​ႏွင့္ အဝတ္မ်ားအတြက္ အသံုး​ျပဳ၍ အဆီကို မီးထြန္းရန္ ထုတ္ယူ​ၾက၏။ အာရွတိုက္သည္ လယ္ယာလုပ္ကိုင္​ျခင္း ထြန္းကား​ေသာ ဌာနသာ​ျဖစ္၏။ စက္မႈလက္မႈလုပ္ငန္းကား ​ေ​ျပာပ​ေလာက္ ​ေအာင္ မ​ႀကီးက်ယ္​ေသး​ေခ်။ ထို​ေ​ၾကာင့္ အ​ျခားတိုင္း​ျပည္မ်ား သို႔ တင္ပို႔​ေရာင္းခ်​ေသာ ကုန္ မ်ားမွာလည္း ကုန္​ၾကမ္းမ်ားသာ ​ျဖစ္၏။ အိ​ႏၵိယ၊ ဂ်ပန္​ႏွင့္ ႐ုရွ​ႏိုင္ငံတို႔တြင္သာ စက္႐ံု​ႀကီးမ်ား ​ျဖင့္ လုပ္ကိုင္ ​ၾကသည္ကို ​ေတြ႕ရ​ေသး၏။ လြတ္လပ္​ေသာ တ႐ုတ္​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံတြင္ ယခုအခါ စက္႐ံု​ႀကီးမ်ား အသင့္ အတင့္ ​ေဆာက္လုပ္၍ အမ်ားအ​ျပား ထြက္ရွိ​ေစရန္ စတင္ထုပ္လုပ္လ်က္ရွိ​ေပသည္။ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၊ သီဟိုဠ္ကြၽန္း (သီရိလကၤ࿿      ာ​ႏိုင္ငံ)၊ မ​ေလးရွား​ႏိုင္ငံ၊ ထိုင္း (ယိုးဒယား)​ႏိုင္ငံ စ​ေသာ ​ႏိုင္ငံငယ္မ်ားကား ထိုစက္မႈလက္မႈ လုပ္ငန္းကို အစပ်ိဳးရန္ အား​ျပဳဆဲ ​ျဖစ္​ေလသည္။ အာရွတိုက္သည္ အ​ျခားတိုက္​ႀကီးမ်ား​ႏွင့္စာလွ်င္ သဘာဝ ဓာတ္သတၱဳမ်ား အလြန္အထြက္နည္း​ေသာတိုက္ ​ျဖစ္၏။ အီရန္၊ အီရက္၊ အ​ေရွ႕အိ​ႏၵိယကြၽန္းစု(အင္ဒိုနီးရွား)​ႏွင့္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံတို႔၌ ​ေရနံထြက္၏။ မ်ားမ​ၾကာ ​ေသးမီအခ်ိန္မွစ၍ ဆအူးဒီအာ​ေရဗ် ​ႏိုင္ငံ၊ ဗာရိန္းကြၽန္း၊ကူဝိတ္​ႏိုင္ငံ၊ ​ေကာ့တာ​ႏိုင္ငံ၊ အိုမန္​ႏိုင္ငံ ​ႏွင့္အာရပ္ ​ေစာ္ဘြားနယ္​ေပါင္းစံု​ႏိုင္ငံတို႔တြင္ ​ေရနံအ​ႀကီး အက်ယ္ ထြက္ရွိ​ေန​ေလသည္။ အိ​ႏၵိယ၊ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္၊ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ​ေ​ျမာက္ပိုင္း၊ မန္ခ်ဴးရီးယား​ျပည္နယ္၊ ကိုရီးယား ​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ဆိုက္ဗီးရီးယား​ေဒသတို႔၌ကား သံ အနည္းငယ္ ရရွိ၏။ ​ေက်ာက္မီး​ေသြးကိုကား အိ​ႏၵိယ​ႏွင့္ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံတို႔၌ အမ်ားဆံုးရရွိ ​ေလသည္။ သို႔ရာတြင္ အာရွတိုက္၏တြင္းထြက္ပစၥည္းမ်ားကား ​ေ​ျမာက္အ​ေမရိကတိုက္၊ ဥ​ေရာပတိုက္တို႔​ႏွင့္ ​ႏိႈင္းစာလွ်င္ အလြန္ပင္ နည္းလွ​ေပသည္။ ပတၱ​ျမား၊ နီလာ၊ ​ေက်ာက္စိမ္း စ​ေသာ တြင္းထြက္ရတနာမ်ားကား အာရွတိုက္​ေတာင္ဘက္ ပိုင္းရွိ တိုင္း​ျပည္မ်ားမွ ရရွိ​ေလသည္။ ပတၱ​ျမား၊ နီလာ​ႏွင့္ ​ေက်ာက္စိမ္းတို႔ကို ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၌အထူး ​ေတြ႕ရွိ ရသည္။ မည္သို႔ပင္​ျဖစ္​ေစ အာရွတိုက္သည္ ကုန္႐ိုင္းမ်ား၊ ​ေကာက္ပဲ သီး​ႏွံ၊ ကြၽန္းသစ္မ်ား ​ေပါမ်ား၍ အလုပ္သမားခ သက္သာရ ကား အသက္​ေမြးဝမ္း​ေက်ာင္းမႈ ​ေခ်ာင္ခ်ိလွသ​ျဖင့္ ​ႏိုင္ငံ​ျခားတို႔ လာ​ေရာက္ နယ္ခ်ဲ႕ရာ ဌာန​ႀကီး​ျဖစ္​ေန၏၊ အာရွတိုက္တြင္ ဥ​ေရာပတိုက္​ႏိုင္ငံမ်ားမွ လာ​ေရာက္စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္သည္ကို ခံခဲ့ ရ​ေသာ ​ျပည္ငယ္မ်ားကား အလြန္ပင္ မ်ားခဲ့သည္ကို ​ေထာက္ဆ၍ သိ​ႏိုင္​ေလသည္။ သို႔ရာတြင္ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၊ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၊ သီဟိုဠ္ကြၽန္း၊ ဖိလစ္ပိုင္ကြၽန္းစု၊ အင္ဒိုနီးရွား​ႏိုင္ငံ စ​ေသာ လက္​ေအာက္ခံ တိုင္း​ျပည္မ်ားမွ တိုင္းရင္းသားတို႔၏ ​ႏိုး​ၾကားထ​ႂကြမႈ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ထက္သန္မႈ​ေ​ၾကာင့္ တစ္​ျပည္​ၿပီး တစ္​ျပည္၊ တစ္​ႏိုင္ငံ​ၿပီး တစ္​ႏိုင္ငံ လြတ္လပ္​ေရးရရွိလာခဲ့ရာ အာရွတိုက္သည္ မ​ၾကာမီကာလအတြင္း စီးပြါး​ေရး၊ ပညာ​ေရး၊ ​ႏိုင္ငံ​ေရးတို႔၌ ကမာၻ​ေပၚရွိ ​ႏိုင္ငံ​ႀကီးမ်ား​ႏွင့္ ရင္​ေဘာင္တန္း ​ႏိုင္​ေတာ့မည္ဟု ထင္မွတ္ရ​ေပသည္။ ပါဝင္​ေသာ​ႏိုင္ငံမ်ား အာရွတိုက္တြင္ ပါဝင္​ေသာ ​ႏိုင္ငံမ်ားမွာ ကူဝိ​ႏိုင္ငံ၊ ကိုရီးယားဒီမိုကရစ္တစ္ ​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ ကိုရီးယား​ႏိုင္ငံ၊ ​ေကာ့တာ​ႏိုင္ငံ၊ ခမာ(က​ေမၺာဒီးယား)​ႏိုင္ငံ၊ ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံ၊ ​ေဂ်ာန္ဒန္​ႏိုင္ငံ၊ စကၤ࿿      ာပူ​ႏိုင္ငံ၊ ဆအူးဒီအာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံ၊ ဆီးရီးယား​ႏိုင္ငံ၊ တ႐ုတ္​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ တူရကီ​ႏိုင္ငံ ​ေယမင္​ျပည္သူ႔ဒီမို ကရက္တစ္​ႏိုင္ငံ၊ ထိုင္လင္း​ႏိုင္ငံ၊နီ​ေပါ​ႏိုင္ငံ၊ ပါကစၥတန္​ႏိုင္ငံ၊ ဖိလစ္ပိုင္​ႏိုင္ငံ၊ ဗာရိန္း​ႏိုင္ငံ၊ ဗီယက္နမ္ဒီမို ကရစ္တစ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ ဗီယက္နမ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ဗဂၤ        ား​ေဒ့ရွ္​ႏိုင္ငံ ၊ ဘူတန္​ႏိုင္ငံ၊ မ​ေလးရွား​ႏိုင္ငံ၊ ​ေမာလဒစ္ ​ႏိုင္ငံ၊ အိုမန္​ႏိုင္ငံ၊ ​ျပည္​ေထာင္စုဆိုရွယ္လစ္သမၼတ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၊မြန္ဂိုလီးယား​ျပည္သူ႔ သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ ​ေယမင္ အာရပ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ၊ ​ေလာ​ႏိုင္ငံ ၊လက္ဗ​ႏြန္​ႏိုင္ငံ၊ သီရိလကၤ࿿      ာ(သီဟိုဠ္)​ႏိုင္ငံ၊ အာဖဂနိစတန္ ​ႏိုင္ငံ၊ အာရပ္ ​ေစာ္ဘြားနယ္ ​ေပါင္းစု​ႏိုင္ငံ၊ အီရက္​ႏိုင္ငံ၊ အီရန္​ႏိုင္ငံ၊ အင္ဒိုနီးရွား​ႏိုင္ငံ၊ အဇၨရီယယ္​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ တို႔ ​ျဖစ္​ၾကသည္။ (​ေဖာ္​ျပပါ​ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္သက္ဆိုင္ရာ​ေခါင္းစဥ္မ်ာ​ေအာက္တြင္ ႐ႈ။) ထို​ႏိုင္ငံမ်ားအနက္ ဂ်ပန္​ႏိုင္င       ံ( ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံ)

တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ ( တ႐ုတ္​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ-။)

တူရကီ ​ႏိုင္ငံ       ံ( တူရကီ​ႏိုင္ငံ- ။)

ထိုင္းလင္း​ႏိုင္ငံ ( ယိုးဒယား​ႏိုင္ငံ-။)

နီ​ေပါ​ႏိုင္ငံ ( နီ​ေပါ​ႏိုင္ငံ-)

အာဖဂနိစတန္ ​ႏိုင္ငံ ( အာဖဂနိစတန္​ႏိုင္ငံ-။)

​ႏွင့္အီရန္​ႏိုင္ငံ ( အီရန္​ႏိုင္ငံ။)

တို႔သည္ အစဥ္တစိုက္ လြတ္လပ္ခဲ့​ေသာ ​ႏိုင္ငံမ်ား ​ျဖစ္​ေလသည္။ ကူဝိတ္​ႏိုင္ငံသည္ ၁၈၉၇ ခု​ႏွစ္မွစ၍ ​ၿဗိတိသွ်တို႔ အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခခံနယ္ပယ္ ​ျဖစ္လာခဲ့ရာမွ ၁၉၆၁ ခု​ႏွစ္ ဇြန္လ ၁၉ ရက္​ေန႔တြင္ ​ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္​ေရးမွ လြတ္လပ္​ေရးရရွိခဲ့သည္။ ( အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္-။)

မူလက လြတ္လပ္ခဲ့​ေသာ ကိုရီးယား​ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၁ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္မွ ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္အထိ ဂ်ပန္တို႔ သိမ္းပိုက္ထား ​ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အ​ၿပီးတြင္ ဆိုဗီယက္တပ္မ်ား သိမ္းပိုက္ ထား​ေသာ ၃၈ ဒီဂရီ မ်ဥ္း​ၿပိဳင္ ​ေ​ျမာက္ဘက္နယ္​ေ​ျမ သည္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ စက္တဘၤ࿿      ာလ ၈ ရက္​ေန႔တြင္ကိုရီးယားဒီမို ကရက္တစ္ သမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာသည္။ အ​ေမရိကန္တပ္မ်ား သိမ္းပိုက္ထား​ေသာ ၃၈ ဒီဂရီ မ်ဥ္း​ၿပိဳင္​ေတာင္ဘက္နယ္​ေ​ျမ သည္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၁၅ ရက္​ေန႔တြင္ ကိုရီးယား သမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာ​ေလသည္။ ( ကိုရီယား​ႏိုင္ငံ။)

ယခင္က ​ျပင္သစ္ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားတြင္ အပါအဝင္ ​ျဖစ္ခဲ့​ေသာ က​ေမၺာဒီးယား(ခမာ)၊ ​ေလာ​ႏွင့္ဗီယက္နမ္​ျပည္သူတို႔အနက္ က​ေမၺာ ဒီးယား(ခမာ)သည္ ၁၉၄၉ ခု​ႏွစ္ ​ႏိုဝင္ဘာ ၈ ရက္​ေန႔တြင္ ​ျပင္သစ္​ျပည္​ေထာင္စုတြင္ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာသည္။ ၁၉၅၄ ခု​ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၉ ရက္​ေန႔တြင္ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာပိုင္ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၇ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္ ​ေအာက္တိုဘာ ၉ ရက္​ေန႔တြင္ ခမာသမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာ၏။ ( က​ေမၺာဇ​ႏိုင္ငံ-။)

​ေလာ​ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၄၉ ခု​ႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္​ေန႔တြင္ ​ျပင္သစ္တို႔ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ​ေအာက္မွ လြတ္လပ္​ေရးရရွိခဲ့သည္။ ( ​ေလာ​ႏိုင္ငံ-။)

၁၉၅၄ ခု​ႏွစ္ တြင္ ဗီယက္နမ္မွ ​ျပင္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္​ေရး ဆုတ္ခြါ​ၿပီး​ေနာက္ ၁၇ ဒီဂရီ မ်ဥ္း​ၿပိဳင္ ​ေတာင္ပိုင္းနယ္​ေ​ျမ၌ ၁၉၅၅ ခု​ႏွစ္ ​ေအာက္တိုဘာလ ၂၆ ရက္​ေန႔တြင္ ဗီယက္နမ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ ထူ​ေထာင္ခဲ့သည္။ ( ဗီယက္နမ္​ႏိုင္ငံ။)

​ေဂ်ာ္ဒန္​ႏိုင္ငံမွာ ​ေရွးက တူရကီ လက္​ေအာက္ခံ ​ျဖစ္ခဲ့ရာမွ ပထမကမာၻစစ္အတြင္း အဂၤ  ိပ္ တို႔က သိမ္းပိုက္ ယူခဲ့​ၿပီး​ေနာက္ ​ၿဗိတိသွ်0x100သဇာခံ​ျပည္တစ္ခု ​ျဖစ္ခဲ့၏။ ဒုတိယကမာၻစစ္အ​ၿပီး ၁၉၄၆ ခု​ႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္ ​ေသာ ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့​ေလသည္။ ( ​ေဂ်ာ္ဒန္​ႏိုင္ငံ။)

​ၿဗိတိသွ် က​ေရာင္းကိုလိုနီတစ္ခု​ျဖစ္ခဲ့​ေသာ စကၤ࿿      ာပူသည္ ၁၉၅၆ ခု​ႏွစ္ တြင္ ​ျပည္တြင္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရရွိလာခဲ့၍ ၁၉၆၃ ခု​ႏွစ္ တြင္ မ​ေလးရွား ​ျပည္​ေထာင္စုတြင္ ပါဝင္ ခဲ့သည္။ သို႔​ေသာ္ ၁၉၆၅ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၉ ရက္​ေန႔တြင္မ​ေလးရွား​ျပည္​ေထာင္စု မွာ ခြဲထြက္ ​ၿပီး​ေနာက္ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာပိုင္လြတ္လပ္​ေသာ ​ၿဗိတိသွ်ဓနသဟာယ အဖြဲ႕ဝင္​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာ​ေလသည္။ ( စင္ကာပူ​ၿမိဳ႕။)

၁၉၂၆ ခု​ႏွစ္တြင္ အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္ မွ နက္ဂ်​ႏိုင္ငံကို စူလတန္ဘုရင္​ျဖစ္​ေသာ အစ္ဗင္ဆအူးသည္ မက္ဂ်​ႏိုင္ငံကိုသိမ္းယူ၍ နက္ဂ်​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ ပူး​ေပါင္းကာ ​ႏိုင္ငံ ၏ဘုရင္အ​ျဖစ္ အုပ္စိုးခဲ့၏။ ​ေနာက္​ႏွစ္တြင္ ထို​ႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္​ေရးကို ​ၿဗိတိန္​ႏိုင္ငံက အသိအမွတ္​ျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၃၂ ခု​ႏွစ္တြင္ ထို​ႏိုင္ငံကို ဆအူးဒီအာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံဟူ၍ အမည္​ေ​ျပာင္း လိုက္​ေလသည္။ ( ဆအူးဒီအာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံ။) ၁၉၁၇ ခု​ႏွစ္တြင္ တူရကီတို႔၏ အုပ္စိုး​ျခင္းအဆံုးသို႔ ​ေရာက္ခဲ့​ၿပီးမွ ၁၉၂ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္၌ ​ျပင္သစ္0x100သဇာ လွြမ္းမိုး​ေသာ နယ္​ျဖစ္လာသည့္ ဆီးရီးယားနယ္သည္ ၁၉၃ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္တြင္ ဆီးရီးယားသမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့ သည္။ သို႔​ေသာ္ ​ျပင္သစ္0x100သ ဇာခံ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္​ေနခဲ့​ေသး၍ ၁၉၄၆ ခု​ႏွစ္တြင္မွ လြတ္လပ္​ေသာ ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့ ​ေလသည္။ ( ဆီးရီးယား​ႏိုင္ငံ-႐ႈ။)

​ေတာင္​ေယမင္​ႏိုင္ငံသည္ ​ၿဗိတိသွ်တို႔ အုပ္စိုးမႈ​ေအာက္၌ ၁၂၉ ​ႏွစ္ ​ေနခဲ့ရ ​ၿပီး​ေနာက္ ၁၉၆၇ ခု​ႏွစ္ ​ႏိုဝင္ဘာလ ၃ဝ ရက္​ေန႔ တြင္ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာပိုင္လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၇ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္ ​ႏိုဝဘၤ࿿      ာလ ၃ဝ ရက္​ေန႔တြင္ ​ေယမင္​ျပည္သူ႔ဒီမို ကရက္တစ္ သမၼတ​ႏိုင္ငံ ဟူ၍ အမည္​ေ​ျပာင္းလိုက္​ေလသည္။ ယင္း၏ အိမ္နီးခ်င္း​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္​ေသာ ​ေယမင္ အာရပ္သမၼတ​ႏိုင္ငံသည္ မူလက လြတ္လပ္ ခဲ့၍ ၁၅၃၈ ခု​ႏွစ္မွ ၁၆၃ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္အထိလည္း​ေကာင္း၊ ၁၈၃၆ ခု​ႏွစ္မွ ၁၉၁၈ ခု​ႏွစ္အထိလည္း​ေကာင္း တူရကီတို႔ သိမ္းပိုက္ ထား​ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ​ေယမင္​ႏိုင္ငံသည္ ပထမကမာၻစစ္အ​ၿပီး ​ျပန္လည္ လြတ္လပ္လာ၍ ၁၉၃၄ ခု​ႏွစ္တြင္ ဆအူးဒီအာ​ေရဗ်၊ ​ၿဗိတိန္တို႔​ႏွင့္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့​ေသာ စာခ်ဳပ္အရ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာ ပိုင္​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ အသိအမွတ္​ျပဳ​ျခင္း ခံခဲ့ရ​ေလသည္။ ( အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္။)

​ေယမင္​ႏိုင္ငံကဲ့သို႔ပင္ အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္တြင္ရွိ​ေသာ ​ေကာ့တာ​ႏိုင္ငံသည္ ​ၿဗိတိသွ် အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခံ နယ္​ေ​ျမ အ​ျဖစ္မွ ၁၉၇၁ ခု​ႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁ ရက္​ေန႔တြင္ လံုးဝ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေ​ၾကညာခဲ့၏။ ထို႔အတူ ​ၿဗိတိသွ် အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခံနယ္ ​ျဖစ္ခဲ့​ေသာ ဗာရိန္းကြၽန္းသည္လည္း ၁၉၇၁ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၁၄ ရက္​ေန႔တြင္ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံ တစ္ခု ​ျဖစ္လာခဲ့သည္။ အ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္အ​ေရွ႕​ေတာင္ဘက္ တြင္ရွိ​ေသာ ထ႐ူးရွဲ​ေစာ္ဘြားနယ္မ်ားသည္လည္း ​ၿဗိတိသွ် အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခံနယ္မ်ား ​ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၁ ခု​ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္​ေန႔တြင္ လြတ္လပ္​ေရး ရရွိခဲ့သည္။ အာရပ္​ေစာ္ဘြားမ်ား နယ္​ေပါင္းစု​ႏိုင္ငံဟု ​ေ​ျပာင္းလဲမွည့္​ေခၚ ထား၏။ ယင္း၏ ​ေတာင္ဘက္ရွိ မတ္စကက္​ႏွင့္ အိုမန္​ႏိုင္ငံသည္စူလတန္ ​ေစာ္ဘြား အုပ္စိုး​ေသာ သီး​ျခား​ႏိုင္ငံတစ္ခု ​ျဖစ္​ေသာ္လည္း ​ၿဗိတိသွ်တို႔၏ အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခံ ​ျဖစ္ခဲ့၏။ ၁၉၇ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၃ ရက္​ေန႔တြင္ လက္ရွိ စူလတန္​ေစာ္ဘြား ဆာအီဗင္တိုင္မူကို ​ေတာ္လွန္၍ စူလတန္​ျဖစ္လာ​ေသာ သား​ေတာ္ ကာဗတ္ဗင္ ဆာအိလက္ထက္တြင္ တိုင္း​ျပည္၏ အမည္ကို အိုမန္ဟု ​ေ​ျပာင္းလိုက္သည္။ ( အာ​ေရဗ်ကြၽန္းဆြယ္-။)

အိ​ႏၵိယတိုက္ငယ္တြင္ ​ၿဗိတိသွ်တို႔သည္ ​ႏွစ္​ေပါင္းမ်ားစြာ ​ႀကီးစိုးလွြမ္းမိုးလာခဲ့ရာ ယခင္က ​ၿဗိတိသွ် အိ​ႏၵိယဟူ၍ပင္ ​ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၁၅ ရက္​ေန႔တြင္ ​ၿဗိတိသွ်တို႔က လက္လွြတ္လိုက္ ​ၿပီး​ေသာ္ အိ​ႏၵိယ​ႏွင့္ပါကစၥတန္ ဟူ၍ ဒိုမီနီယန္​ႏိုင္ငံ​ႏွစ္ခုအ​ျဖစ္ ခြဲ​ျခား​ေပးလိုက္သည္။ အိ​ႏၵိယ ​ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၅ဝ ​ျပည့္​ႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၆ ရက္​ေန႔တြင္ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာပိုင္ ​ျပည္​ေထာင္စုသမၼတ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေ​ၾကညာခဲ့သည္။ ( အိ​ႏၵိယ​ျပည္​ေထာင္စုသမၼတ​ႏိုင္ငံ။)

၁၉၄၇ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၁၄ ရက္​ေန႔တြင္ ထြန္း​ေပၚ လာသည့္ ဒိုမီနီယန္ အဆင့္အတန္းရွိ​ေသာ ပါကစၥတန္​ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၅၆ ခု​ႏွစ္ မတ္လ ၂၃ ရက္​ေန႔တြင္ အစၥလာမ္အယူဝါဒကို အ​ေ​ျခခံ ​ေသာ ပါကစၥတန္သမၼတ​ႏိုင္ငံ​ျဖစ္​ေ​ၾကာင္း ​ေ​ၾကညာခဲ့​ေလသည္။ ( ပါကစၥတန္ ​ႏိုင္ငံ။)

အိ​ႏၵိယတိုက္ငယ္၏ ​ေတာင္ဘက္စြန္းရွိ ​ေရွးကလြတ္လပ္ခဲ့ ​ေသာ သီဟိုဠ္ကြၽန္းသည္ ​ေပၚတူဂီ၊ ဒပ္ခ်​ႏွင့္ ​ၿဗိတိသွ်တို႔ အစဥ္အဆက္ ​ႀကီးစိုးလွြမ္းမိုး​ျခင္းကို ခံခဲ့ရ​ၿပီး​ေနာက္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ ​ေဖ​ေဖာဝါရီလ ၄ ရက္​ေန႔ တြင္ ​ၿဗိတိသွ်အစိုးရက သီဟိုဠ္ကို ​ၿဗိတိသွ်ဓနသဟာယအဖြဲ႕ဝင္ ဒိုမီနီယန္​ႏိုင္ငံ တစ္ခု အ​ျဖစ္ တိုးတက္ သတ္မွတ္​ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ခု​ႏွစ္ ​ေမလ ၂၂ ရက္​ေန႔တြင္ သီဟိုဠ္​ႏို္င္ငံကို သမၼတ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေ​ၾကညာခဲ့၍ ​ႏိုင္ငံအမည္ကိုလည္း သီရိလကၤ࿿      ာသမၼတ​ႏိုင္ငံဟု အမည္ ​ေ​ျပာင္းလိုက္​ေလသည္။ ( သီဟိုဠ္ကြၽန္း-။)

ပါကစၥတန္ ​ႏိုင္ငံ၏ ​ျပည္နယ္တစ္ခု​ျဖစ္​ေသာ အ​ေရွ႕ပါကစၥတန္သည္ ၁၉၇၁ ခု​ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၃ ရက္​ေန႔မွ ၁၆ ရက္​ေန႔အထိ ​ျဖစ္ပြါးခဲ့ ​ေသာ အိ​ႏၵိယ-ပါကစၥတန္ စစ္ပြဲအတြင္း ဗဂၤ        ား​ေဒ့ရွ​ႏိုင္ငံ အ​ျဖစ္ လြတ္လပ္​ေရး ရရွိခဲ့​ေလသည္။ ဟိမဝ​ႏာၱ​ေတာင္တန္း အ​ေရွ႕ပိုင္းတြင္ တည္ရွိ​ေသာ ဘူတန္​ႏိုင္ငံသည္ ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ ​ေသာ ​ႏိုင္ငံတစ္ခု​ျဖစ္သည္။ သို႔​ေသာ္ ​ႏိုင္ငံ​ျခား​ေရးရာကိစၥမ်ား တြင္ အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၏ညႇြန္​ၾကားမႈကို ခံယူ​ေလသည္။ ( ဘူတန္ ​ႏိုင္ငံ-။)

​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ ဇ​ႏၷဝါရီလ ၄ ရက္​ေန႔တြင္ လံုးဝလြပ္လပ္​ေသာ အခ်ဳပ္အ​ျခာ အာဏာပိုင္ သမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာသည္။ ​ျပည္​ေထာင္စု​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ​ေတာ္ဟု ​ေခၚတြင္ခဲ့ သည္။ သို႔​ေသာ္ ၁၉၇၃ ခု​ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၅-၃၁ ​ေန႔တြင္ ​ျပည္လံုးကြၽတ္ ဆ​ႏၵခံယူပြဲ​ႀကီး​ျဖင့္ အတည္​ျပဳ​ျပ႒ဌာန္းလိုက္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပံု အ​ေ​ျခခံ ဥပ​ေဒအရ ​ျပည္​ေထာင္စုဆိုရွယ္လစ္သမၼတ ​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ​ေတာ္ဟူ၍ ​ေ​ျပာင္းလဲမွည့္​ေခၚခဲ့​ေလသည္။ ​ေမာ္လဒစ္ကြၽန္းစုသည္ မူလက သီဟိုဠ္ကြၽန္း၏ 0x100သဇာခံ ​ျဖစ္ခဲ့၍ ၁၈၈၇ ခု​ႏွစ္မွစ၍ ​ၿဗိတိသွ်တို႔ အ​ေစာင့္အ​ေရွာက္ခံ နယ္ပယ္​ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္အထိ ​ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ သီဟိုဠ္ကြၽန္းကို မွီခိုခဲ့ရ၏။ ၁၉၅၆ ခု​ႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၆ ရက္ ​ေန႔တြင္ ​ၿဗိတိသွ်တို႔အုပ္ခ်ဳပ္မႈ​ေအာက္မွ လံုးဝလြတ္လပ္​ေသာ ​ႏိုင္ငံတစ္ခု ​ျဖစ္လာခဲ့ ​ၿပီးလွ်င္ ၁၉၆၈ ခု​ႏွစ္ ​ႏိုဝင္ဘာ ၁၁ ရက္​ေန႔တြင္ ​ေမာ္လဒစ္သမၼတ​ႏိုင္ငံဟူ၍ ​ျဖစ္လာခဲ့​ေလသည္။ အာရွအ​ေရွ႕​ေ​ျမာက္ပိုင္းတြင္ တည္ရွိ၍ ယခင္က အ​ျပင္ မြန္ဂိုလီးယားဟု​ေခၚခဲ့​ေသာ မြန္ဂိုလီးယား​ျပည္သူ႔ သမၼတ​ႏိုင္ငံ သည္ ​ေရွးက 0x100သဇာအာဏာ​ႀကီးမားသည့္ ​ႏိုင္ငံ​ႀကီးတစ္ခု​ျဖစ္ခဲ့ ရာမွ ​ေနာင္အခါ တန္ခိုး​ေမွးမွိန္ လာ၍ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံ၏ 0x100သဇာ လွြမ္းမိုးမႈ​ေအာက္တြင္ က်​ေရာက္ခဲ့ရ​ေလသည္။ ၁၉၁၁ ခု​ႏွစ္ တ႐ုတ္​ေတာ္လွန္မႈ​ႀကီး ​ျဖစ္ပြါး​ေသာအခါ ႐ုရွတို႔၏ အား​ေပး ​ေထာက္ခံမႈ​ျဖင့္ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေက်ညာခဲ့၏။ ၁၉၂၁ ခု​ႏွစ္တြင္ မြန္ဂိုလီးယား​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံဟု ​ေက်ညာခဲ့​ေလသည္။ တ႐ုတ္​ႏိုင္ငံကလည္း ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ အသိအမွတ္​ျပဳခဲ့သည္။ ​ၿဗိတိသွ်တို႔ ​ႏွစ္​ေပါင္းမ်ားစြာ ​ႀကီးစိုးလွြမ္းမိုးလာခဲ့​ေသာ မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္တြင္ မလႅာယု​ျပည္​ေထာင္စု ဟူ၍ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ ​ေဖ​ေဖာ္ဝါရီလတြင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့၏။ ထို​ေနာက္ ၁၉၅၇ ခု​ႏွစ္တြင္ မလႅာယု​ျပည္​ေထာင္စုသည္ ​ၿဗိတိသွ်ဓနသဟာယ အဖြဲ႕ဝင္ အခ်ဳပ္အ​ျခာအာဏာပိုင္​ႏိုင္ငံ ​ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ခု​ႏွစ္တြင္ စက္တင္ဘာလ ၁၆ ရက္​ေန႔မွ အစ​ျပဳ၍ မလႅာယု ​ျပည္​ေထာင္စု၊ စကၤ࿿      ာပူ၊ ဆရာဝပ္​ႏွင့္ ဆားဗား (ယခင္​ၿဗိတိသွ် ​ေ​ျမာက္​ေဗာ္နီယိုနယ္)တို႔ကို စု​ေပါင္း၍ မ​ေလးရွား​ျပည္​ေထာင္စု ​ႏိုင္ငံဟူ၍ ဖြဲ႕စည္းတည္​ေထာင္လိုက္သည္။ သို႔​ေသာ္ ၁၉၆၅ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္လ ၉ ရက္​ေန႔တြင္ စင္ကာပူသည္ မ​ေလးရွား ​ျပည္​ေထာင္စုမွ ခြဲထြက္လိုက္​ေလသည္။ ( မလႅာယုကြၽန္းဆြယ္-။)

ယခင္က မက္ဆိုပို​ေတးမီးယားဟု တြင္ခဲ့​ေသာ ယခု အီရက္ ​ႏိုင္ငံ တည္ရွိရာ​ေဒသကို တူရကီတို႔ ​ႀကီးစိုးလွြမ္းမိုးခဲ့ရာမွ ပထမ ကမာၻစစ္​ႀကီးအ​ၿပီးတြင္ ​ၿဗိတိန္​ႏိုင္ငံက ​ႏိုင္ငံ​ေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္း​ႀကီး၏ အခြင့္အမိန္႔​ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့ရသည္။ ၁၉၃၂ ခု​ႏွစ္တြင္ အီရက္​ႏိုင္ငံကို ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္​ေသာ တိုင္း​ျပည္တစ္ခု ​ျဖင့္ အသိအမွတ္​ျပဳခဲ့သည္။ သို႔​ေသာ္ ၁၉၅၈ ခု​ႏွစ္မွအစ​ျပဳ၍ သမၼတ​ႏိုင္ငံတစ္ခု ​ျဖစ္လာခဲ့​ေလသည္။ ( အီရက္ ​ႏိုင္ငံ။)

၁၉၄၂ ခု​ႏွစ္ မတ္လအထိ ယခု အင္ဒိုနီးရွား​ႏိုင္ငံဟု ​ေခၚ တြင္လ်က္ရွိ​ေသာ ​ႏိုင္ငံသည္ နယ္သာလန္ (ဒပ္ခ်)အစိုးရပိုင္ ပင္လယ္ရပ္​ျခားနယ္ပယ္မ်ား ​ျဖစ္ခဲ့၏။ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း ၁၉၄၂ ခု​ႏွစ္မွ ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္အထိ ဂ်ပန္တို႔ ​ႀကီးစိုးလွြမ္းမိုး​ျခင္း ခံခဲ့ရ​ၿပီး​ေနာက္ ​ေဒါက္တာဆိုကာ​ႏို​ႏွင့္ ​ေဒါက္တာဟာတာတို႔ ​ေခါင္း​ေဆာင္ကာ ​ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ခဲ့၍ ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္ 0x100သဂုတ္ လ ၁၇ ရက္​ေန႔တြင္ သမၼတ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေ​ၾကညာခဲ့၏။ ၁၉၄၅ ခု​ႏွစ္မွ ၁၉၄၉ ခု​ႏွစ္အတြင္း ဒပ္ခ်တို႔​ႏွင့္ လြတ္လပ္​ေရးအတြက္ ယွဥ္​ၿပိဳင္တိုက္ခဲ့ရာ ​ေနာက္ဆံုးကုလသမဂၢ၏ ဝင္​ေရာက္​ျဖန္​ေ​ျဖ ​ေပးမႈ​ေ​ၾကာင့္ ထို​ႏွစ္(၁၉၄၉)ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ရက္​ေန႔တြင္ အင္ဒို နီးရွား ​ျပည္​ေထာင္စုသမၼတ​ႏိုင္ငံ ​ေပၚ​ေပါက္လာ​ေလသည္။ ( အင္ဒိုနီးရွား​ႏိုင္ငံ-။)

၁၉၄၉ ခု​ႏွစ္ ​ႏိုဝင္ဘာလ ၂၉ ရက္​ေန႔တြင္ က်င္းပ​ေသာ ကုလသမဂၢအ​ေထြ​ေထြလွြတ္​ေတာ္ အစည္းအ​ေဝးက ပယ္လက္ စတိုင္း​ျပည္တြင္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ ​ေအာက္တိုဘာလ ၁ရက္​ေန႔ မတိုင္မီ သီး​ျခားလြတ္လပ္​ေသာ​ႏိုင္ငံ ​ႏွစ္​ႏိုင္ငံထူ​ေထာင္ရန္ ဆံုး​ျဖတ္ခဲ့​ၿပီး​ေနာက္ ၁၉၄၈ ခု​ႏွစ္ ​ေမလ ၁၄ ရက္​ေန႔တြင္ အဇၨရီရယ္ သမၼတ​ႏိုင္ငံဟူ၍ ​ေပၚ​ေပါက္လာခဲ့​ေလသည္။ ( အဇၨရီရယ္​ႏိုင္ငံ-။)

ပထမကမာၻစစ္အ​ၿပီးတြင္ ​ႏိုင္ငံ​ေပါင္းခ်ဳပ္အသင္း​ႀကီးက ယခု လက္ဗ​ႏြန္​ႏွင့္ ဆီးရီးယား​ႏိုင္ငံတို႔ တည္ရွိရာ နယ္သစ္ တို႔အား 0x100သဇာခံနယ္ပယ္အ​ျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္​ေစခဲ့သည္။ ​ျပင္သစ္ တို႔သည္ ၁၉၂၆ ခု​ႏွစ္တြင္ ယခု လက္ဗ​ႏြန္​ႏိုင္ငံ နယ္နမိတ္ကို သတ္မွတ္​ၿပီးလွ်င္ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္​ေရးစနစ္ လက္ခံသည့္ အ​ေ​ျခခံဥပ​ေဒတစ္ရပ္ကို သတ္မွတ္​ၿပီးလွ်င္ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္​ေရး စနစ္ လက္ခံသည့္ အ​ေ​ျခခံဥပ​ေဒသစ္တစ္ရပ္ကို ​ေပးခဲ့၍ အယူဝါဒီဆိုင္ရာအုပ္စုမ်ား​ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္​ေရးစနစ္ကိုလည္း အတည္​ျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၄၁ ခု​ႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္သည့္ သမၼတ ​ႏိုင္ငံအ​ျဖစ္ ​ေက်ညာခဲ့​ေလသည္။ ( လက္ဗ​ႏြန္​ႏိုင္ငံ။)[၁]

​ႏိုင္ငံ​ႏွင့္ ​ေဒသအမည္[၂] ဧရိယာ
(km²) လူဦး​ေရ
(၁ ဇူလိုင္ ၂၀ဝ၈ မွန္းခ်က္) လူဦး​ေရသိပ္သည္းမႈ
(per km²) ​ၿမိဳ႕​ေတာ္
​ေတာင္အာရွ -
နီ​ေပါ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ နီ​ေပါ ၁၄၀,၈၀ဝ ၂၉,၅၁၉,၁၁၄ ၁၈၃.၈ ခတၱမ​ႏၵဳ​ၿမိဳ႕
ပါကစၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ပါကစၥတန္ ၈၀၃,၉၄၀ ၁၆၇,၇၆၂,ဝ၄၉ ၁၈၃.၇ အစၥလာမာဘဒ္​ၿမိဳ႕
ဘူတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဘူတန္ ၄၇,ဝ၀ဝ ၆၈၂,၃၂၁ ၁၄.၃ သင္ဖူ​ၿမိဳ႕
ဘဂၤ        ား​ေဒ့ရွ္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဘဂၤ        ား​ေဒ့ရွ္ ၁၄၄,ဝ၀ဝ ၁၅၃,၅၄၆,၉၀၁ ၉၂၆.၂ ဓာခါ​ၿမိဳ႕
​ေမာ္လဒိုက္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေမာ္လဒိုက္ ၃၀ဝ ၃၇၉,၁၇၄ ၁,ဝ၆၇.၂ မာ​ေလ​ၿမိဳ႕
သီရိလကၤ࿿      ာ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ သီရိလကၤ࿿      ာ ၆၅,၆၁၀ ၂၁,၁၂၈,၇၇၃ ၂၉၈.၄ ကိုလန္ဘို​ၿမိဳ႕
အာဖဂန္နစၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အာဖဂန္နစၥတန္ ၆၄၇,၅၀ဝ ၃၂,၇၃၈,၇၇၅ ၄၂.၉ ကာဘူး​ၿမိဳ႕
အိ​ႏၵိယ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အိ​ႏၵိယ[၃] ၃,၁၆၇,၅၉ဝ ၁,၁၄၇,၉၉၅,၂၂၆ ၃၁၈.၂ နယူး​ေဒလီ​ၿမိဳ႕
​ေ​ျမာက္အာရွ -
႐ုရွား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ႐ုရွား[၄] ၁၃,၁၁၅,၂၀ဝ ၁၄၀,၇၀၂,ဝ၉၂ ၃.ဝ ​ေမာ္စကို​ၿမိဳ႕
အ​ေနာက္အာရွ -
ကာတာ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ကာတာ ၁၁,၄၃၇ ၉၂၈,၆၃၅ ၆၉.၄ ဒိုဟာ​ၿမိဳ႕
ကူဝိတ္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ကူဝိတ္ ၁၇,၈၂၀ ၂,၅၉၆,၅၆၁ ၁၁၈.၅ ကူဝိတ္​ၿမိဳ႕
ပါလက္စတိုင္း​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဂါဇာ[၅] ၃၆၃ ၁,၅၃၇,၂၆၉ ၃,၃၁၅.၇ ဂါဇာ​ၿမိဳ႕
​ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ[၆] ၂၀,၄၆၀ ၄,၆၃၀,၈၄၁ ၉၉.၃ တဗီလီစီ​ၿမိဳ႕
​ေဂ်ာ္ဒန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေဂ်ာ္ဒန္ ၉၂,၃ဝဝ ၆,၁၉၈,၆၇၇ ၅၇.၅ အမၼန္​ၿမိဳ႕
ဆီးရီးယား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဆီးရီးယား ၁၈၅,၁၈၀ ၁၉,၇၄၇,၅၈၆ ၉၂.၆ ဒမာစကတ္​ၿမိဳ႕
​ေဆာ္ဒီအာ​ေရဗ်​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေဆာ္ဒီအာ​ေရဗ် ၁,၉၆၀,၅၈၂ ၂၃,၅၁၃,၃၃၀ ၁၂.ဝ ရီယဓ္​ၿမိဳ႕
ဆိုက္ပရပ္စ္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဆိုက္ပရပ္စ္[၇] ၉,၂၅၀ ၇၉၂,၆ဝ၄ ၈၃.၉ နီကိုးရွား​ၿမိဳ႕
တူရကီ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ တူရကီ[၈] ၇၅၆,၇၆၈ ၇၁,၈၉၂,၈၀၇ ၇၆.၅ အန္ကရာ​ၿမိဳ႕
ဘာရိန္း​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဘာရိန္း ၆၆၅ ၇၁၈,၃၀၆ ၉၈၇.၁ မာနာမာ​ၿမိဳ႕
ယီမင္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ယီမင္ ၅၂၇,၉၇၀ ၂၃,ဝ၁၃,၃၇၆ ၃၅.၄ Sanaá
လက္ဘ​ႏြန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ လက္ဘ​ႏြန္ ၁ဝ,၄၅၂ ၃,၉၇၁,၉၄၁ ၃၅၃.၆ ​ေဘ႐ြတ္​ၿမိဳ႕
အဇာဘိုင္ဂ်န္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အဇာဘိုင္ဂ်န္[၉] ၄၆,၈၇၀ ၃,၈၄၅,၁၂၇ ၈၂.ဝ ဘာကူ​ၿမိဳ႕
ပါလက္စတိုင္း​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အ​ေနာက္ကမ္း[၅] ၅,၈၆၀ ၂,၆၁၁,၉၀၄ ၃၉၃.၁
အာ​ေမးနီးယား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အာ​ေမးနီးယား[၁၀] ၂၉,၈၀ဝ ၂,၉၆၈,၅၈၆ ၁၁၁.၇ ​ေယ​ေရဗန္​ၿမိဳ႕
အာရပ္​ေစာ္ဘြားမ်ား​ျပည္​ေထာင္စု​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အာရပ္​ေစာ္ဘြားမ်ား​ျပည္​ေထာင္စု ၈၂,၈၀ ၄,၆၂၁,၃၉၉ ၂၉.၅ အဘူဒါဘီ​ၿမိဳ႕
အီရတ္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အီရတ္ ၄၃၇,ဝ၇၂ ၂၈,၂၂၁,၁၈၁ ၅၄.၉ ဘဂၢဒက္​ၿမိဳ႕
အီရန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အီရန္ ၁,၆၄၈,၁၉၅ ၆၅,၈၇၅,၂၂၃ ၄၂ တီဟီရန္​ၿမိဳ႕
အိုမန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အိုမန္ ၂၁၂,၄၆၀ ၃,၃၁၁,၆၄၀ ၁၂.၈ မြတ္စကတ္​ၿမိဳ႕
အစၥ​ေရး​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အစၥ​ေရး ၂၀,၇၇၀ ၇,၁၁၂,၃၅၉ ၂၉၀.၃ ​ေဂ်႐ုဆလင္​ၿမိဳ႕[၁၁]
အ​ေရွ႕​ေတာင္အာရွ[၁၂] -
က​ေမာၻဒီးယား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ က​ေမာၻဒီးယား ၁၈၁,ဝ၄၀ ၁၄,၂၄၁,၆၄၀ ၇၀.၆ ဖ​ႏြမ္းပင္​ၿမိဳ႕
စင္ကာပူ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ စင္ကာပူ ၇၀၄ ၄,၆၀၈,၁၆၇ ၆,၃၆၉.ဝ စင္ကာပူ​ၿမိဳ႕
ထိုင္း​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ထိုင္း ၅၁၄,ဝ၀ဝ ၆၅,၄၉၃,၂၉၈ ၁၂၁.၃ ဘန္​ေကာက္​ၿမိဳ႕
ဖိလစ္ပိုင္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဖိလစ္ပိုင္ ၃၀ဝ,ဝ၀ဝ ၉၂,၆၈၁,၄၅၃ ၂၄၆.၁ မနီလာ​ၿမိဳ႕
ဗီယက္နမ္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဗီယက္နမ္ ၃၃၁,၆၉၀ ၈၆,၁၁၆,၅၅၉ ၂၄၆.၁ ဟ​ႏြိုင္း​ၿမိဳ႕
ဘ႐ူ​ႏိုင္း​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဘ႐ူ​ႏိုင္း ၅,၇၇၀ ၃၈၁,၃၇၁ ၆၀.၈ ဘန္ဒါစရီဘဂဝမ္​ၿမိဳ႕
မ​ေလးရွား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ မ​ေလးရွား ၃၂,၇၅၀ ၂၅,၂၇၄,၁၃၅ ၆၈.၇ ကြာလာလမ္ပူ​ၿမိဳ႕
​ျမန္မာ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ျမန္မာ ၆၇၈,၅၀ဝ ၅၅,၃၉၀,ဝ၀ဝ ၇၅ ​ေန​ျပည္​ေတာ္[၁၃]
လာအို​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ လာအို ၂၃၆,၈၀ဝ ၆,၆၇၇,၅၃၄ ၂၄.၄ ​ျဗန္တီအန္​ၿမိဳ႕
အ​ေရွ႕တီ​ေမာ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အ​ေရွ႕တီ​ေမာ[၁၄] ၁၅,ဝ၀၇ ၁,၁၀၈,၇၇၇ ၆၃.၅ ဒီလီ​ၿမိဳ႕
အင္ဒိုနီးရွား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ အင္ဒိုနီးရွား[၁၅] ၁,၄၁၉,၅၈၈ ၂၃၇,၅၁၂,၃၅၅ ၁၅၉.၉ ဂ်ာကာတာ​ၿမိဳ႕
အ​ေရွ႕အာရွ -
ဂ်ပန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဂ်ပန္ ၃၇၇,၈၃၅ ၁၂၇,၂၈၈,၆၂၈ ၃၃၆.၁ တိုက်ိဳ​ၿမိဳ႕
တ႐ုတ္​ျပည္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ တ႐ုတ္​ျပည္[၁၆] ၉,၅၈၄,၄၉၂ ၁,၃၂၂,ဝ၄၄,၆၀၅ ၁၃၄.ဝ ​ေပက်င္း​ၿမိဳ႕
တ႐ုတ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ တ႐ုတ္သမၼတ​ႏိုင္ငံ (ထိုင္ဝမ္)[၁၇] ၃၅,၉၈၀ ၂၂,၉၂၀,၉၄၆ ၆၂၆.၇ ထိုင္​ေပ​ၿမိဳ႕
ကိုရီးယားသမၼတ​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေတာင္ကိုရီးယား ၉၈,၄၈၀ ၄၉,၂၃၂,၈၄၄ ၄၉၀.၇ ဆိုးလ္​ၿမိဳ႕
မကာအို၏ အလံ​ေတာ္ မကာအို၊ တ႐ုတ္​ျပည္ [၁၈] ၂၅ ၄၆၀,၈၂၃ ၁၈,၄၇၃.၃
​ေ​ျမာက္ကိုရီးယား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ​ေ​ျမာက္ကိုရီးယား ၁၂၀,၅၄၀ ၂၃,၄၇၉,ဝ၉၅ ၁၈၄.၄ ​ျပဳန္ယန္း​ၿမိဳ႕
မြန္ဂိုးလီးယား​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ မြန္ဂိုးလီးယား ၁,၅၆၅,ဝ၀ဝ ၂,၉၉၆,ဝ၈၂ ၁.၇ ဦလန္ဗာတာ​ၿမိဳ႕
​ေဟာင္​ေကာင္၏ အလံ​ေတာ္ ​ေဟာင္​ေကာင္၊ တ႐ုတ္​ျပည္[၁၉] ၁,ဝ၉၂ ၇,၉၀၃,၃၃၄ ၆,၆၈၈.ဝ
အလယ္အာရွ -
ကာဂ်စၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ကာဂ်စၥတန္ ၁၉၈,၅၀ဝ ၅,၃၅၆,၈၆၉ ၂၄.၃ ဗီရွကက္​ၿမိဳ႕
ကာဇက္စတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ကာဇက္စတန္[၂၀] ၂,၃၄၆,၉၂၇ ၁၅,၃၄၀,၅၃၃ ၅.၇ အစတာနာ​ၿမိဳ႕
တာဂ်စ္ကစၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ တာဂ်စ္ကစၥတန္ ၁၄၃,၁၀ဝ ၇,၂၁၁,၈၈၄ ၄၇.ဝ ဒုရွန္​ေဗ​ၿမိဳ႕
တာ့ခ္မင္နစၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ တာ့ခ္မင္နစၥတန္ ၄၈၈,၁၀ဝ ၅,၁၇၉,၅၇၃ ၉.၆ အတ္ဂဗတ္​ၿမိဳ႕
ဥဇဘက္ကစၥတန္​ႏိုင္ငံ၏ အလံ​ေတာ္ ဥဇဘက္ကစၥတန္ ၄၄၇,၄၀ဝ ၂၈,၂၆၈,၄၄၁ ၅၇.၁ တရွကင့္​ၿမိဳ႕
စုစု​ေပါင္း ၄၃,၈၁၀,၅၈၂ ၄,ဝ၅၀,၄၀၄,၁၉၃ ၈၉.ဝ၇
[ဝွက္]
႐ႈ • ​ေ​ျပာ • ​ျပင္
ကမာၻ႕တိုက္မ်ား
   
South America (orthographic projection).svg
​ေတာင္အ​ေမရိက

Location North America.svg
​ေ​ျမာက္အ​ေမရိက

Africa (orthographic projection).svg
အာဖရိက

Asia (orthographic projection).svg
အာရွ

Europe orthographic Caucasus Urals boundary.svg
ဥ​ေရာပ

Australia-New Guinea (orthographic projection).svg
ဩစ​ေ​ၾတးလ်တိုက္

Antarctica (orthographic projection).svg
အ​ႏာၱတိက

   
Afro-Eurasia (orthographic projection).svg
အာဖ႐ို-ယူ​ေရးရွား

Americas (orthographic projection).svg
အ​ေမရိက

Eurasia (orthographic projection).svg
ယူ​ေရးရွား

Oceania (orthographic projection).svg
အိုရွန္းနီးယား

က်မ္းကိုး[​ျပင္ဆင္ရန္  ]
ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း၊ အတြဲ(၁၄)
Continental regions as per UN categorisations (map), except 12. Depending on definitions, various territories cited below (notes 6, 11-13, 15, 17-19, 21-23) may be in one or both of Asia and Europe, Africa, or Oceania.
   Includes Jammu and Kashmir, a contested territory among India, Pakistan, and the PRC.
Russia is a transcontinental country; population and area figures are for Asian portion only.
 to: ၅.ဝ ၅.၁   Gaza and West Bank, collectively referred to as the "Occupied Palestinian Territory" by the UN, are territories partially occupied by Israel but under de facto administration of the Palestinian National Authority.
Jump up ↑   Georgia is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only.
Jump up ↑   The island of Cyprus is sometimes considered a transcontinental territory: in the Eastern Basin of the Mediterranean Sea south of Turkey, it has historical and socio-political connections with Europe. The Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), distinct from the de jure Republic of Cyprus in the south (with a predominantly Greek population), is recognized only by Turkey.
Jump up ↑   Turkey is generally considered a transcontinental country in Western Asia and Southern Europe; population and area figures are for Asian portion only, excluding all of Istanbul.
Jump up ↑   Azerbaijan is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only. Figures include Nakhchivan, an autonomous exclave of Azerbaijan bordered by Armenia, Iran, and Turkey.
Jump up ↑   Armenia is sometimes considered a transcontinental country: physiographically in Western Asia, it has historical and sociopolitical connections with Europe.
Jump up ↑ In 1980, Jerusalem was proclaimed Israel's united capital, following its annexation of Arab-dominant East Jerusalem during the 1967 Six-Day War. The United Nations and many countries do not recognize this claim, with most countries maintaining embassies in Tel Aviv instead.
Jump up ↑ Excludes Christmas Island and Cocos (Keeling) Islands (Australian external territories in the Indian Ocean southwest of Indonesia).
Jump up ↑   The administrative capital of Myanmar was officially moved from Yangon (Rangoon) to a militarised greenfield just west of Pyinmana on 6 November 2005.
Jump up ↑   East Timor is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and Oceania.
Jump up ↑   Indonesia is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and Oceania; figures do not include Irian Jaya and Maluku Islands, frequently reckoned in Oceania (Melanesia/Australasia).
Jump up ↑ The current state is formally known as the People's Republic of China (PRC), which is subsumed by the eponymous entity and civilization (China). Figures given are for mainland China only, and do not include ​ေဟာင္​ေကာင္, Macau, and တိုင္ဝမ္.
Jump up ↑   Figures are for the area under the de facto control of the Republic of China (ROC) government, frequently referred to as ထိုင္ဝမ္. Claimed in whole by the PRC; see political status of Taiwan.
Jump up ↑   မာ​ေကာင္သည္ တ႐ုတ္​ျပည့္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ၏ Special Administrative Region
Jump up ↑   ​ေဟာင္​ေကာင္သည္ တ႐ုတ္​ျပည့္သူ႔သမၼတ​ႏိုင္ငံ၏ Special Administrative Region (SAR) တစ္ခု​ျဖစ္သည္
Jump up ↑   Kazakhstan is sometimes considered a transcontinental country in Central Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only.
က႑ဍ: ပထဝီဝင္

↑ Jump up