မနုႆေဗဒ

မနုႆေဗဒဟူသည္ လူသားမ်ိုးနြယ္စုစတင္ျဖစ္ေပၚလာပံု၊သမိုင္းေျကာင္းနွင့္ လူသားမ်ားနွင့္ပက္သက္ဆက္နြယ္ေသာ လူမႈကိစၥ (Humanity) ကို ေလ့လာျခင္းျဖစ္သည္။ မနုႆေဗဒသည္ သဘာဝသိပၸံ Natural Sciemces, လူမႈေရးရာဘာသာရပ္ (Humanities) နွင့္ လူမႈသိပၸံ (Social Sciences) တြင္ ျမစ္ဖ်ားခံသည္။ျမန္မာျပည္ရွိ ပံုေတာင္ပံုညာေတာင္တြင္ေရွးေဟာင္းလူသားမ်ိုးနြယ္စု၏ အရိုးမ်ား၊ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ျကြင္းမ်ား ကိုေတြ့ရသည္။လူသားဘယ္ကစတင္ျဖစ္ေပၚလာျခင္း၊ဘယ္ကာလမွေပၚေပါက္လာျခင္းစသည္ျဖင့္ ゞင္းေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ျကြင္း ပရိုင္းမိတ္မ်ားကိုေလ့လာျခင္းျဖင့္သိရွိနိုင္သည္။ယခုခ်ိန္ထိ လူတူပရိုင္းမိတ္မ်ား၊ေရွးေဟာင္းရုပ္ျကြင္းမ်ားကို ျမန္မာျပည္ရွိ ေနရာေဒသတစ္ခ်ို့တြင္ ေတြ့ရွိဆဲျဖစ္သည္။


လူအေျကာင္းေလ့လာေသာ အတတ္ပညာ
လူတို့ျဖစ္ထြန္း ေပၚေပါက္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာပံု
အေျကာင္းစံုကို ရုပ္သဏၭာန္ဆိုင္ရာ၊ လူ့အဖြဲ့အစည္းဆိုင္ရာနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္အေထြေထြမွ သိပၸံနည္းက်က် ေလ့လာေသာ အတတ္လည္း ျဖစ္၍၊ ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒ၊ ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒ၊ သမိုင္းမေပၚမီေခတ္၊ လူမ်ိုးေဗဒနွင့္ ဘာသာစကား တည္းဟူေသာ တစ္ခုေပၚတစ္ခု အမွီျပုေနသည့္ က႑ဍျကီး ၅ သြယ္ ပါဝင္သည္။

မနုႆေဗဒ
မနုႆေဗဒ ဘာသာရပ္သည္ အတိတ္ကာလ မွ လူနွင့္ ပစၥုပၸန္ရွိ လူတို့ကို ေလ့လာေသာ အတတ္ပညာ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ကမၻာေျမျကီးေပၚတြင္ လူဟူ၍ ေပၚေပါက္လာသည့္ အခ်ိန္မွစ၍ လူတို့ေျကာင္းကို ရုပ္ သဏၭာန္ဆိုင္ရာ၊ လူမႈေရးဆိုင္ရာနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကိစၥတို့တြင္ ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္တိုးတက္ ေျပာင္းလဲလာပံု အစံုစံုကို သိပၸံနည္းက်က် ေလ့လာေသာ အတတ္လည္း ျဖစ္သည္။ ယင္းဘာသာရပ္တြင္ ထင္ရွား၍ တစ္ခုအေပၚတစ္ခု အမွီသဟဲ ျပုေနေသာ က႑ဍျကီး ၅ သြယ္ရွိ၏။ ယင္က႑ဍျကီး ၅ သြယ္တို့မွာ ရုပ္ သဏၭာန္ မနုႆေဗဒ၊ ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒ၊ သမိုင္းမေပၚမီေခတ္၊ လူမ်ိုးေဗဒနွင့္ ဘာသာ စကားေဗဒတို့ျဖစ္သည္။

ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒ
ဤဘာသာရပ္တြင္ လူ၏ ရုပ္သဏၭာန္ဆိုင္ရာ အဂၤ࿿ါရပ္တို့သည္ ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနကို လိုက္၍ မည္ကဲ့သို့ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲတိုး တက္လာသည္ကို ေလ့လာရေပသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ လူကို သတၱဝါ တစ္မ်ိုးကဲ့သို့သေဘာထားျပီး ေလ့လာရေပသည္။

ထိုသို့ေလ့လာရာတြင္ ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲျခင္း သေဘာတရား ကို ခ်န္လွပ္ထား၍ မျဖစ္ေပ။ ကမၻာေလာကျကီးတြင္ လူဟူ၍ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့စဉ္က မည္သည့္ ပံုသဏၭာန္၊ မည္သည့္ဘဝ၊ မည္သည့္အေျခတြင္ ရွိခဲ့သည္။ လူအျဖစ္သို့မည္သည့္ သတၱဝါမ်ိုးမွ အေျခခံ၍ ဆင္ကဲ့ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာခဲ့သည္ စသည္တို့ကို ေလ့လာရေပသည္။ လူ၏ ဇာစ္ျမစ္ကို နွိုက္ခြ်တ္ ေလ့လာမည္ ဆိုပါက ဆဲမ်ားသတၱဝါတို့က စရေပမည္။

ထိုသတၱဝါမ်ားမွာ ေက်ာရိုးရွိ သတၱဝါ၊ ယင္းမွ နို့တိုက္ သတၱဝါ၊ ထိုမွတစ္ဆင့္ ေမ်ာက္၊ ေမ်ာက္ဝံ၊ လူစသည္အားျဖင့္ ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲခဲ့ရာမွ အဆံုးတြင္ ေမ်ာက္ဝံနွင့္ လူအဆင့္ သို့ေရာက္ခဲ့ေပသည္။ မနုႆေဗဒ ပညာရွင္မ်ား အယူအဆ အားျဖင့္ ေမ်ာက္ဝံသည္ ေမ်ာက္က တိုက္ရိုက္မဆင္း သက္ေပ။ ထို့အတူ လူသည္လည္း ေမ်ာက္ဝံက တိုက္ရိုက္ မဆင္းသက္ေပ။ ေမ်ာက္၊ ေမ်ာက္ဝံ၊ လူဇာစ္ျမစ္မွ၊ ေမ်ာက္မ်ားက တစ္ခက္၊ ေမ်ာက္ဝံ - လူ ဇာစ္ျမစ္တို့ တစ္ခက္အေနျဖင့္ သီးျခားခြဲထြက္ ဆင္းသက္ခဲ့ ေပသည္။

ထိုေမ်ာက္ဝံ - လူဇာစ္ျမစ္ကမွ တစ္ဆင့္ ေမ်ာက္ဝံမ်ားနွင့္ လူတို့သီးျခားဆင္းသက္ခဲ့ျကျပန္သည္။ သို့နွင့္ လူသည္ ေမ်ာက္နွင့္ ေမ်ာ္ဝံမ်ားမွ တိုက္ရိုက္ဆင္းသက္ခဲ့ျခင္း မဟုတ္ေပ။

လူ၏ အတိတ္ျဖစ္စဉ္ကို ေလ့လာရာတြင္ ေျမလွြာ မ်ားထဲမွ တူးေဖာ္ရရွိေသာ ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ျကြင္းမ်ားကို အမ်ားဆံုး ကိုးကားရေပသည္။ အကိုးအကားရဆံုး ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ျကြင္းမ်ားမွာ ဦးခြံရိုး၊ ေမးရိုး၊ ေပါင္ရိုး၊ လက္ေမာင္းရိုးနွင့္ သြားမ်ားျဖစ္သည္။

လူ့ကိုယ္တိုင္း ပညာသည္ ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒ၏ အေရးပါေသာ အခ်က္အလက္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ထိုဘာသာရပ္ အရ သက္ရွိသက္မဲ့ လူအမ်ိုးမ်ိုးကို တိုင္းထြာနိုင္ေပသည္။ လူ့အရိုးေဟာင္းမ်ားကို ေသခ်ာဂန တိုင္းထြာ ေလ့လာျခင္းအား ျဖင့္ ယင္းလူသည္ မည္သည့္ လူမ်ိုးျဖစ္သည္။ အရပ္အေမာင္း မည္ေရြ့မည္မွ်ရွိ၍ ေယာက်ာ္းျဖစ္သည္၊ မိန္းမျဖစ္သည္ စသည္ကို အနီးကပ္ဆံုး မွန္ကန္ေအာင္ ေျပာနိုင္သည္။

သက္ရွိလူကို တိုင္းထြာ၍လည္း လူမ်ိုးကို ခြဲျခား ျပသနိုင္ေပ သည္။ လူ့ကိုယ္တိုင္း ပညာကို ထပ္မံ စိတ္ျဖာမည္ ဆိုပါက၊ လူေကာင္းတိုင္းပညာ၊ လူရိုးတိုင္းပညာ၊ ဦးေခါင္းတိုင္းပညာနွင့္ ဦးခြံတိုင္းပညာဟူ၍ ခြဲျခားနိုင္သည္။

ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒအရ၊ လူ၏ ျပင္ပအဂၤ࿿ါမ်ားကို ေလ့လာ၍လည္း လူမ်ိုးခြဲျခားနိုင္၏။ အသားေရာင္ အျဖူ၊ အမည္း၊ အဝါကိုျကည့္၍ ခြဲျခားနိုင္၏။ ေခါင္းခြ်န္းသည္၊ ျပားသည္၊ လံုးသည္၊ ရွည္သည္ စသည့္ ဦးေခါင္းညွြန္း (ဦးခြံညွြန္း) ကိုျကည့္၍လည္း ခြဲျခားနိုင္၏။ နွာေခါင္းရွည္ သည္၊ တိုသည္၊ ျပားသည္၊ ခြ်န္း သည္၊ ပြသည္ စသည့္နွာ ေခါင္းညွြန္းကို ေလ့လာ၍လည္း ခန့္မွန္းနိုင္၏။ ဆံပင္ေရာင္၊ ဆံပင္ သဏၭာန္နွင့္ ဆံသားကို ျကည့္၍လည္း ခြဲျခားနိုင္၏။

မ်က္လံုးေရာင္အနက္၊ အညို၊ အျပာ၊ အဝါကို ေလ့လာ၍လည္း ခြဲျခား စိတ္ျဖာနိုင္၏။ လူတို့၏ အရပ္အေမာင္း၊ ေသြးအမ်ိုး အစားနွင့္ ေနာက္ဆံုးေပၚ စမ္းသပ္ေတြ့ရွိခ်က္မ်ားအရ လူ့ကိုယ္နံ့ကို ေလ့လာ၍ပင္ လူ့အဆက္အနြယ္၊ အမ်ိုးအမည္ကို ခန့္မွန္းနိုင္ျပီဟုဆို၏။

ကမၻာေပၚရွိ လူမ်ိုးေပါင္စံု၏ ၁ဝ ပံု ၉ ပံုမွာ လူမ်ိုး ရင္းျကီး ၃ မ်ိုးမွ ဆင္းသက္ ျပန့္ပြားသည္ဟု အဆို ရွိေပ၏။ ထိုလူမ်ိုးေပါင္းစံု၏ ရုပ္သဏၭာန္ဆိုင္ရာ စသည္တို့အား ေလ့လာေသာ ပညာရပ္ကို ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒဟု ေခၚဆို ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒ၊ သို့မဟုတ္ လူ့အဖြဲ့အစည္း မနုႆေဗဒ
ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒနွင့္ လူ့အဖြဲ့အစည္း မနုႆေဗဒကို သီးျခားက႑ဍမ်ားအျဖစ္ ခြဲျခားေဖာ္ျပလိုက ျပနိုင္ေပ၏။ ထိုဘာသာရပ္ နွစ္ခုမွာ စည္းမ်ဉ္းကတၱား၊ ျပတ္သားစြာ ျခား၍ ရနိုင္စေကာင္းေသာ ဘာသာရပ္မ်ား မဟုတ္ေပ။ တစ္ခုနွင့္တစ္ခု ဆက္စပ္မႈ အထူးရွိေနေပသည္။

သို့နွင့္ ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒ ေခါင္းစည္းေအာက္တြင္ လူ့အဖြဲ့အစည္း မနုႆေဗဒကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္းျဖင့္ လံုေလာက္ေပသည္။

လူကို ယဉ္ေက်းမႈ ရႈေထာင့္မွေန၍ ေလ့လာျခင္း အတတ္ပညာသည္ ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆေဗဒ မည္၏။ ထိုသို့ ေလ့လာရာတြင္ အတိတ္ကာလ၊ ယဉ္ေက်းမႈဟူ၍ စတင္ေပၚစ အခါသမယ ျဖစ္စဉ္မ်ားကို ခ်န္လွပ္ထားခဲ့၍ မျဖစ္ေပ။

ထိုကာလမွသည္ လက္ရွိ ယဉ္ေက်းမႈ အစုစုတို့အထိ ေျပာင္းလဲတိုးတက္ ဆက္စပ္လာပံုကို ေပါင္းရိုးေလ့လာမွသာ ျပည့္စံုေပလိမ့္မည္။

မနုႆေဗဒအရ ယဉ္ေက်းမႈဟူသည္ လူတို့ကိုယ္တိုင္ မိမိတို့၏ သက္သာမႈ၊ ေခ်ာင္ခ်ိမႈ၊ လံုျခံုမႈ စသည္တို့အတြက္ ဖန္တီးတီထြင္ထားေသာ အရာဟူသမွ်သည္ ယဉ္ေက်းမႈမည္၏။ သို့နွင့္ ယဉ္ေက်းမႈကို အထည္ကိုယ္ရွိ ယဉ္ေက်းမႈနွင့္ အထည္ ကိုယ္မဲ့ ယဉ္ေက်းမႈဟူ၍ နွစ္မ်ိုးနွစ္စား ခြဲျခားနိုင္၏။ ျမင္နိုင္ ေတြ့နိုင္၊ စမ္းသပ္ ထိေတြ့နိုင္ေသာ အရာဝတၳုစသည့္ လူတို့၏ အသံုးအေဆာင္၊ လက္နက္၊ ကိရိယာ၊ တန္ဆာပလာ၊ အိုးခြက္၊ အိမ္၊ ျခံ၊ အဝတ္အစား၊ စာရြက္စာတမ္း၊ လက္ဝတ္လက္စား၊ အနုပညာနွင့္ သြားလာေရးဆိုင္ရာ ယာဉ္ရထား စသည္တို့ကို အထည္ကိုယ္ရွိ ယဉ္ေက်းမႈဟု ေခၚ၏။ ေခတ္ဦး လူတို့မည္သို့ ေသာ လက္နက္ကိရိယာမ်ား သံုးစြဲခဲ့၍ ဂူေအာင္းလူတို့ ေခတ္တြင္ မည္သည့္ လက္နက္ ကိရိယာ တန္ဆာပလာမ်ား ကိုင္ေဆာင္ကာ၊ တစ္စတစ္စနွင့္ ေခတ္ကာလအလိုက္ မည္သို့ မည္ပံု ေျပာင္းလဲ တိုးတက္လာသည္ကို ယဉ္ေက်းမႈ မနုႆ ေဗဒ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ သိနိုင္ေပ၏။ ထို့အတူ လူတို့၏ ေနမႈထိုင္မႈ၊ သြားမႈလာမႈ၊ ဝတ္မႈစားမႈ စသည္တို့တျဖည္း ျဖည္း ထူးျခားေကာင္း မြန္လာပံုကိုလည္း သိရွိနိုင္ေပသည္။

ထိုသို့အထည္ကိုယ္ရွိ ယဉ္ေက်းမႈ အစုစုကို ေလ့လာနို္င္သည့္နည္းတူ၊ အထည္ကိုယ္မဲ့ ယဉ္ေက်းမႈကို လည္း ေလ့လာသိရွိနိုင္ေပသည္။ အထည္ကိုယ္မဲ့ ယဉ္ေက်းမႈ ဟူသည္ မျမင္နိုင္၊ မေတြ့နိုင္၊ မစမ္းသပ္ မထိေတြ့နိုင္ေသာ အရာမ်ား ျဖစ္ေပသည္။ ယင္းတို့တြင္ လူတို့၏ ဓေလ့မ်ား၊ အစဉ္လာမ်ား၊ အေလ့အက်င့္မ်ား၊ ထံုးတမ္းမ်ား၊ ဘာသာယံု ျကည္မႈ စသည္တို့အက်ံုးဝင္ေပသည္။ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ယံုျကည္မႈနွင့္ ထံုးတမ္းမ်ားကို အေသးစိတ္ ေလ့လာမည္ ဆိုပါက သက္မဲ့ပစၥည္း ကိုးကြယ္မႈ၊ ဝိညာဉ္ ယံုျကည္မႈ၊ နတ္ကိုးကြယ္မႈ၊ တေစၦယံုျကည္မႈ၊ အင္းအိုင္ခါးလွည့္ လက္ဖြဲ့ မနၱန္ စသည့္အေဆာင္ ယံုျကည္မႈ၊ တိရစၦာန္ ကိုးကြယ္မႈ၊ သစ္ပင္ကိုးကြယ္မႈ၊ သက္မဲ့ေလာက ကိုးကြယ္မႈ၊ ေမွာ္ယံုျကည္ မႈနွင့္ ထံုးတမ္းနွင့္ စပ္လ်ဉ္းျပီး မီးဖြားထံုးတမ္း၊ ျကီးေကာင္ ဝင္ ထံုးတမ္း၊ ေဆးကုထံုးတမ္း၊ လမိုင္းတင္ထံုးတမ္း၊ အသုဘ ထံုးတမ္း စသည့္ လူမႈထံုးတမ္းမ်ားကိုလည္း သိရွိနားလည္နိုင္ ၏။ ယံုျကည္ကိုးကြယ္မႈမ်ားနွင့္ ထံုးတမ္းမ်ားကို ေခတ္ဦး ယံုျကည္ကိုးကြယ္မႈဟူ၍ ဘာသာရပ္တစ္ရပ္ အေနျဖင့္လည္း သီးျခားေလ့လာနိုင္ေပသည္။

ထိမ္းျမားျခင္း ဓေလ့မ်ားျဖစ္ေသာ တစ္လင္တစ္မယား ဓေလ့၊ ခင္ပြန္းျပိုင္၊ မယားျပိုင္၊ မ်ိုးပအိမ္ေထာင္ျခင္း၊ မ်ိုးတြင္းအိမ္ေထာင္ျခင္း၊ ခဲအို-မတ္ယူဓေလ့၊ မရီး-ခယ္မ ယူဓေလ့၊ အစုလိုက္ ထိမ္းျမားျခင္းဓေလ့၊ သူငယ္ ထိမ္းျမား ျခင္းဓေလ့၊ ဦးစား အိမ္ေထာင္ခြင့္၊ ဦးစားစပ္ယွက္ခြင့္နွင့္ ထိမ္းျမားျခင္းနွင့္ စပ္လ်ဉ္းေသာ ပညတ္ခ်က္ စသည္မ်ား ကိုလည္း ယဉ္ေက်းမႈ၊ သို့မဟုတ္ လူ့အဖြဲ့အစည္း မနုႆ ေဗဒကို ေလ့လာရာတြင္ အေသးစိတ္ နားလည္နိုင္ေပသည္။

ထိုအထည္ကိုယ္ရွိ၊ အထည္ကိုယ္မဲ့ ယဉ္ေက်းမႈတို့ မည္သည့္အခါ ကာလက မည္သည့္ ယဉ္ေက်းမႈ အသြင္ျဖင့္ ေပၚထြန္းခဲ့ျပီး၊ တစ္စတစ္စ မည္ကဲ့သို့ေျပာင္းလဲတိုးတက္ကာ အဆံုးတြင္ မည္သို့ေပါင္းစပ္၍ ယဉ္ေက်းမႈအသြင္ ေနွာခဲ့ သည္တို့ကိုလည္း ဤဘာသာရပ္ ျပည့္စံုေအာင္ ထည့္သြင္းေလ့ လာရေပသည္။

ေခတ္ဦးလူတို့၏ စီးပြားေရး အေျခအေနကို ေလ့လာ ျခင္းနွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ ေခတ္ဦးေဘာဂေဗဒ ပညာရပ္ကို လည္း၊ ဤယဉ္ေက်းမ်ု၊ သို့မဟုတ္ လူမႈအဖြဲ့အစည္း မနုႆ ေဗဒ ေခါင္းစည္းေအာက္တြင္ ထည့္သြင္း ေလ့လာနိုင္ေပသည္။

သမိုင္းမေပၚမီေခတ္[ျပင္​ဆင္​ရန္​]
အဂၤႅိပ္ဘာသာအားျဖင့္ အာကီ ေယာလိုဂ်ီ ေခၚေသာ ေရွးေဟာင္း သုေတသနေဗဒသည္ သမိုင္းမေပၚမီ ေရွးအတိတ္ကာလမွ ျကြင္းက်န္ခဲ့ေသာ ဝတၳုပစၥည္းမ်ားကို ေလ့လာေသာ အတတ္ပညာ ျဖစ္သည္။ ေလ့လာရာတြင္ ထိုေခတ္ ထိုအခါသမယ၊ လူတို့ ကိုင္ေဆာင္ သံုးစြဲခဲ့ေသာ အထည္ကိုယ္ရွိ ယဉ္ေက်းမႈမ်ားကို ေျမလွြာ အဆင့္ဆင့္ေအာက္မွ စနစ္တက် တူးေဖာ္ရယူျပီးမွ ေလ့လာရသည္။ ယင္းကို ေတူးဖာ္ရွာ ေဖြျခင္းဟု ေခၚ၏။ ထိုသို့အတိတ္ကို လွန္ေလွာ၍ တူးေဖာ္ရွာေဖြရာတြင္ သင့္ေတာ္ ေသာ ေနရာကြက္ကို ေရြး ခ်ယ္တတ္ဖို့အထူးအေရးျကီး ေပသည္။

သို့တူးေဖာ္ ရွာေဖြရာတြင္ ေခတ္အလိုက္ လူတို့သံုးစြဲ ခဲ့ေသာ ေက်ာက္လက္နက္ ကိရိယာမ်ားကို ေတြ့ရွိတတ္ေပ ၏။ ေရွးေဟာင္း သုေတသနေဗဒအရ ေပၚဦးေက်ာက္ေခတ္၊ ေက်ာက္ေခတ္ေဟာင္း၊ အလယ္ေက်ာက္ေခတ္နွင့္ေက်ာက္ေခတ္ သစ္ဟူ၍ ေက်ာက္ေခတ္ အမ်ိုးမ်ိုးရွိေပသည္။ ထိုေခတ္တို့တြင္ မည္သည့္နည္းျဖင့္ ျပုလုပ္ေသာ ေက်ာက္လက္နက္ ကိရိယာ မ်ိုး ရွိခဲ့သည္ကို ေလ့လာရေပသည္။ ေပၚဦးေက်ာက္ေခတ္တြင္ သဘာဝက ဖန္ဆင္းသည္ဟု ယူဆရေသာ ေပၚဦးေက်ာက္ ကိရိယာမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့၏။ ေက်ာက္ေခတ္ေဟာင္းသို့ ေရာက္လာျပီးေနာက္၊ လူတို့ကနဦးဆံုး ျပုလုပ္သည္ဟု အဆိုရွိေသာ ရဲတင္းကိုယ္ စသည့္အနွစ္ ကိရိယာမ်ား ေပၚလာေတာ့သည္။ မလိုအပ္ေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ထုတ္ပစ္ျခင္းအားျဖင့္ အနွစ္ကိရိယာကို ရေစသည္ ဆို၏။

ထိုေနာက္ ေခတ္အလိုက္ တိုးတက္ခဲ့သည္နွင့္အမွ် စာကိရိယာ၊ ကိရိယာျပား၊ ေက်ာက္ေသးတံုး၊ ကိရိယာမ်ား ေပၚလာခဲ့ေပ သည္။ ေက်ာက္ေသးတံုး ေခတ္ေပၚလျခမ္း၊ ျတိဂံ၊ စတုဂံနွင့္ ျမားသြားပံုသဏၭာန္ရွိေသာ ေက်ာက္ေသးတံုး ကိရိယာမ်ားမွာ လက္နက္ လုပ္ရာတြင္ အလြန္အေရးပါ အရာေရာက္ခဲ့သည္ ဆို၏။ ေက်ာက္ေခတ္သစ္တြင္ အဆင့္အတန္း အျမင့္ဆံုးေသာ ကဲလတစ္ ေက်ာက္ကိရိယာမ်ား ေပၚေပါက္လာေတာ့သည္။ ေက်ာက္ကိရိယာမ်ား ျပုလုပ္ရာတြင္ ေက်ာက္ခတ္နည္း၊ ဖိ၍ ဆစ္နည္း၊ ခုတ္၍ဆစ္နည္း၊ အေခ်ာေသြးနည္းဟူ၍ ရွိေပရာ၊ မည္သည့္ကိရိယာကို မည္သည့္နည္းျဖင့္ လုပ္သည္ကိုလည္း ေစ့ငုေလ့လာရာသည္။

တူးေဖာ္ ရွာေဖြရာတြင္ ေက်ာက္လက္နက္ ကိရိယာ မ်ားသာမက၊ ရံဖန္ရခါ အရိုးကိရိယာ၊ ဦးခ်ိုကိရိယာနွင့္ ေနွာင္းေခတ္မ်ားတြင္ ဆင္စြယ္ ကိရိယာမ်ားမွအစ၊ အိုးျခမ္းကြဲ၊ ပန္းကန္ကြဲ၊ လက္ဝတ္လက္စားမ်ားအထိ တူးေဖာ္ရရွိတတ္ေပ သည္။ ယင္းအိုးျခမ္းကြဲ၊ ပန္းကန္ကြဲမ်ား၏ ရွြံ့သားေျမသားနွင့္ သရုပ္ေဖာ္ပါ ပန္းခ်ီ၊ အရုပ္စာ လံုးမ်ားကို ေရွးေဟာင္း သုေတသနေဗဒအရ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ထိုေခတ္အခါက လူေနမႈ အဆင့္အတန္းနွင့္ ကူးလူး ဆက္ဆံမႈ အေျခအေနကို ခန့္မွန္း နိုင္ေပသည္။ အခ်ို့ေနရာကြက္မ်ားတြင္ ေနွာင္းေခတ္လူတို့ သံုးစြဲခဲ့ေသာ ေျကးဝါ၊ ေျကးညိုနွင့္ သံလက္နက္ကိရိယာ တန္ဆာပလာမ်ား တူးေဖာ္ရရွိလာေပသည္။ သို့နွင့္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနေဗဒ ပညာရွင္မ်ားသည္ အခါအားေလ်ာ္စြာ ကြင္းဆင္းလုပ္ငန္း ကို ဆင္းလုပ္ရန္ လိုေပသည္။ သို့မွ လည္း နွစ္ေပါင္း ၅ဝဝဝ မတိုင္မီက လူတို့အေျကာင္းကို သိသာနိုင္ေပလိမ့္မည္။

လူမ်ိုးေဗဒ[ျပင္​ဆင္​ရန္​]
ကမၻာေပၚရွိ လူမ်ိုးေပါင္းစံုကို ေလ့လာေသာ ပညာရပ္သည္ လူမ်ိုးေဗဒမည္၏။ ယင္းဘာသာရပ္အရ ကမၻာ အရပ္ရပ္ရွိ လူမ်ိုးမ်ားကို ေလ့လာရာတြင္ ရုပ္သဏၭာန္ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္ထက္ ယဉ္ေက်းမႈနွင့္ လူအဖြဲ့အစည္း ရႈေထာင့္မွ ေလ့လာရေပသည္။ မနုႆေဗဒ ပညာရွင္မ်ား အဆိုအားျဖင့္ လူမ်ိုးဆိုသည္မွာ သဘာဝ ပထဝီအေနအထား ကာဆီးပိုင္းျခား ထားသျဖင့္ ျကာရွည္ျကာမ်ား သီးျခားရပ္တည္ေနခဲ့ေသာ လူစုကို လူမ်ိုး ဟု ေခၚေပသည္။


မနုႆေဗဒ ပညာရွင္မ်ား အလိုအားျဖင့္ ကမၻာေပၚရွိ လူမ်ိုးမ်ား၏ ၁ဝ ပံု ၉ ပံုသည္ အေျခခံ လူမ်ိုး ရင္းျကီး ၃ မ်ိုးျဖစ္ေသာ ေကာကဆြိုက္၊ သို့မဟုတ္ ယူရိုပါပြိုက္၊ နီဂရြိုက္ နွင့္ မြန္ဂိုလြိုက္တို့မွ ဆင္းသက္ျပန့္ပြား ခဲ့သည္ဆို၏။ အသားေရာင္ကို ရည္ညွြန္း၍မူ၊ အျဖူ၊ အမည္းနွင့္ အဝါဟူ၍ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေခၚေဝၚ၏။ အျကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ေကာ့ကဆြိုက္ လူမ်ိုးရင္းထဲတြင္ ဥေရာပတိုက္မွ ေနာ္ဒစ္၊ အလ္လပိုင္နွင့္ မယ္ဒိတာေရး နီယန္ လူမ်ိုးတို့ပါျပီးလွ်င္၊ က်န္တစ္မ်ိုးမွာ အာရွတိုက္မွ အိနၵိယေျမာက္ပိုင္းသားမ်ား ျဖစ္၏။ နီဂရြိုက္လူမ်ိုးရင္းတြင္ နီးဂရိုး၊ မယ္လနီးရွန္း၊ ပစ္ဂမီနွင့္ ဗြတ္ရွမန္းလူမ်ိုးတို့ပါဝင္ျပီးလွ်င္၊ မြန္ဂိုလြိုက္ လူမ်ိုးရင္းတြင္ မြန္ဂိုလီ ယန္၊ မေလးနွင့္ အေမရိကန္ အင္ဒီးယန္ယူမ်ိုးတို့ပါဝင္ျကသည္ဆို၏။ ယခုထက္တိုင္ မည္သည့္ လူမ်ိုးရင္းနွင့္ ဆက္စပ္မႈ ရွိသည္ဟု မေဝခြဲနိုင္ ေသးေသာ လူမ်ိုးမ်ားလည္း ရွိေပေသးသည္။ ယင္းတို့မွာ ဂ်ပန္ျပည္မွ အိုင္းနူးမ်ား၊ သီဟိုဠ္မွ ဗက္ဒြိုက္မ်ားနွင့္ ဩစေျတးလီးယားမွ ဩစျတလြိုက္မ်ား ျဖစ္ေပသည္။ ယင္းသို့ ခြဲျခင္းကို လူမ်ိုး ခြဲျခင္းဟုေခၚ၏။ ေနာင္တြင္ ယင္းလူမ်ိုးမ်ား တစ္မ်ိုးနွင့္တစ္မ်ိုး ေရာေနွာေပါင္းဖက္ျခင္းျဖင့္ လူမ်ိုးစပ္ကာ ပြားမ်ားလာျကေတာ့သည္။ ဤအပိုင္းသည္ ရုပ္သဏၭာန္ မနုႆေဗဒနွင့္ ဆက္စပ္ေန၍၊ ယင္းဘာသာရပ္တြင္လည္း ထည့္သြင္းေလ့လာနိုင္ေပသည္။

လူမ်ိုးေဗဒအရ ကမၻာေပၚရွိ လူမ်ိုးတိုင္းကို ယဉ္ေက်းမႈရႈေထာင့္မွ ေန၍လည္း ေလ့လာရန္ လိုေပသည္။ လူမ်ိုးတိုင္းဟု ဆိုေသာ္လည္း မ်ားေသာအားျဖင့္ ယဉ္ေက်းျပီး လူမ်ိုးမ်ားထက္ ေတာျကိုခ်ံုျကားေန လူရိုင္းမ်ား၊ အသြားအလာ ခက္ခဲ၍၊ အဆက္အသြယ္ ျပတ္ေသာေဒသေန လူမ်ိုးမ်ားနွင့္ ေခတ္ေနာက္က်ေသာ၊ သို့မဟုတ္ ေခတ္အလိုက္ မယဉ္ေက်း ေသးဟု ယူဆရေသာ လူမ်ိုးမ်ားကို အထူးျပုေလ့လာတတ္ ေပသည္။ လူမ်ိုးေဗဒပညာရွင္မ်ား အမ်ားဆံုး မ်က္စိက်ရာ ေဒသမ်ားမွာ အာဖရိကတိုက္၊ ဩစေျတလ်တိုက္၊ ေတာင္အေမရိကတိုက္၊ နယူးဇီလန္ကြ်န္းနွင့္ ေတာင္ပင္လယ္ ကြ်န္းစုတို့ပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ထိုေဒသမ်ားတြင္ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ေကာင္းေသာ လူမ်ိုးမ်ား အမ်ားအျပားရွိေပသည္။ လူမ်ိုး တစ္မ်ိုးကို အေသးစိတ္ ေလ့လာရာတြင္ ယင္းလူမ်ိုးတို့၏ ကိုးကြယ္ ယံုျကည္မႈ၊ လူမႈေရးရာ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ား၊ စီးပြားေရး အေျခအေန၊ ဖြဲ့စည္းအုပ္ခ်ုပ္ပံုနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈ အနုပညာ အစုစုကို ေစ့ငုေအာင္ ေလ့လာရေပသည္။

ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ျပည္ေထာင္စု တိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္ေသာ နာဂမ်ား အပါအဝင္ ေတာင္တန္းသားမ်ား အေျကာင္းကို ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ မနုႆေဗဒ ဌာနနွင့္ ယဉ္ေက်းမႈ ဝန္ျကီးဌာန မွ ေလ့လာေနေပသည္။ ဤအပိုင္းတြင္ လူမ်ိုးေဗဒသည္ ယဉ္ေက်းမႈ၊ သို့မဟုတ္ လူ့အဖြဲ့အည္း မနုႆေဗဒ ဘာသာရပ္နွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ ရွိေနျပန္ေပသည္။

ဘာသာစကားေဗဒ
ဘာသာစကားကို ေလ့လာျခင္း အတတ္ပညာသည္ ဘာသာစကား ေဗဒမည္၏။ ဘာသာ စကားသည္ မည္သည့္ကာလက မည္သို့စတင္ေပၚထြန္းခဲ့သည္ ကို ဘာသာစကားေဗဒ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ သိနိုင္၏။ ဘာသာ စကားေဗဒ သုေတသီမ်ား အဆိုအားျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း တစ္သန္းခန့္က ဘာသာစကား စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ သည္ဆို၏။ မည္သို့စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့သည္ကိုမူ ယခု ထက္တိုင္ အတိအက် မသိရေသးေပ။ ဂရိအဘိဓမၼာ ဆရာျကီး ဒီမိုခရစ္တပ္၏ အဆိုအားျဖင့္ ကနဦးဆံုး လူတို့တီထြင္ခဲ့ေသာ ဘာသာစကားသည္ အသံထြက္နွင့္ ရည္ညွြန္းခ်က္ လံုးဝ ကိုက္ညီမႈ မရွိဟုဆို၏။ ေနာက္ဂရိ အဘိဓမၼာ ဆရာျကီး တစ္ဦးျဖစ္သူ အက္ပီရပ္ကမူ သဘာဝ၏ ဖန္တီးေပးခ်က္အရ အစဦးလူတို့သည္ မိမိတို့လိုရာကို ဘာသာစကားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ ရာတြင္ ထိေရာက္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္ဆို၏။ ခရစ္ယာန္ သာသနာ ထြန္းကားျပီးေနာက္၊ အယ္၊ ဂ်ီ၊ ဗိုနဲ (၁၇၅၄- ၁၈၄ဝ) က ဘာသာစကားကို လူတို့တီထြင္ျခင္း မဟုတ္ဘဲ၊ ဘုရားသခင္က ဖန္ဆင္းေပးျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုျပန္၏။ ေနာက္ဆံုး အဆိုတစ္ခုအရ ဘာသာစကားသည္ လူတို့၏ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကို ေဖာ္ျပရာမွ အေျခတည္ ေပါက္ပြား ခဲ့သည္ဆို၏။ ထိုအဆိုကို အမ်ားဆံုး လက္ခံထားျကေပသည္။

ေပၚစဦး ဘာသာစကားမ်ားသည္ ေဒသအလိုက္၊ လူစုအလိုက္၊ အသံပလံ၊ အသံုးအနႈန္း၊ အယူအဆ၊ အနက္ အဓိပၸာယ္ကအစ ကြဲျပားျခားနားခဲ့၏။ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျကာျပီးေနာက္၊ ဘာသာစကားမ်ားသည္ ေပ်ာက္ကြယ္သင့္ သေလာက္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့၏။ ေပါင္းစပ္ ေရာယွက္ျပီး တိုးပြားသင့္သေလာက္လည္း တိုးပြားခဲ့ေလသည္။ ယခုဆိုလွ်င္ အထူးတလည္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲခဲ့ျပီ ျဖစ္သျဖင့္ မည္သို့ စတင္ေပါက္ပြားခဲ့သည္ကိုပင္ ေဝခြဲမရ ေအာင္ျဖစ္ေနေပျပီ။

ဤကမၻာျကီးတြင္ ခန့္မွန္းေျခအားျဖင့္ ဘာသာစကား မ်ိုး စုစုေပါင္း ၂၇ဝဝ ခန့္ရွိသည္ဆို၏။ ထိုအထဲတြင္ လက္ တစ္ဆုပ္စာမွ်ရွိေသာ လူမ်ိုးမ်ားေျပာေသာ စကားလည္းပါဝင္ ၏။ ထိုးစကားမ်ိုးကို မျကာမီ အေတာအတြင္း ဥေရာပနွင့္ အာရွတိုက္သံုး ဘာသာစကားျကီးမ်ားက ဝါးမ်ိုပစ္ေပလိမ့္မည္။ ထိုနည္းျဖင့္ ဘာသာစကားမ်ိုး ရာေပါင္းမ်ားစြာ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ ေပျပီ။ ယခုလည္း ေပ်ာက္ဆဲနွင့္ ေနာင္တြင္လည္းေပ်ာက္ပ်က္ ေပလိမ့္ဦးမည္။

ဘာသာစကားေဗဒ အလိုအားျဖင့္ လူဦးေရအမ်ားဆံုး ေျပာေသာ ဘာသာစကားမွာ တရုတ္စကားျဖစ္ေပ၏။ ယင္း ေနာက္ ခရီးအေတာ္ကြာမွ အဂၤႅိပ္စကားနွင့္ ဟင္ဒူစတန္နီ စကားတို့လိုက္ေပသည္။ ရုရွစကားက စတုတၱ လိုက္ျပီးလွ်င္ ဂ်ာမန္စကားက ပဉၥမလိုက္သည္ဆို၏။ ယင္းေနာက္မွ ဂ်ပန္ စကား၊ ျပင္သစ္စကားနွင့္ စပိန္စကားတို့လိုက္ေပသည္။

ထိုသို့ဘာသာစကား ဇာစ္ျမစ္ရွာ၍ သမိုင္းဖြင့္ ေလ့လာျခင္း အတတ္ပညာကို စကားဇာစ္ျမစ္ ပညာရပ္ဟု ေခၚေပသည္။ ထိုပညာရပ္နွင့္ နြယ္ေသာ ဘာသာစကား ပညာရပ္၊ အသံလွယ္ ပညာရပ္၊ အသံထြက္ ပညာရပ္နွင့္ စကားအဓိပၸာယ္ ပညာရပ္ စသည္တို့မွာ ဘာသာစကားေဗဒ၏ အလြန္အေရးပါ အရာေရာက္ေသာ အကိုင္းအခက္ အလက္မ်ား ျဖစ္ေပသည္။ ထိုပညာရပ္မ်ားကို စနစ္တက် ေပါင္းစပ္ေလ့လာ ရေသာ အတတ္ပညာ ကိုပင္ ဘာသာစကားေဗဒဟု ေခၚျခင္း ျဖစ္ေပသည္။



ကိုးကား
 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း၊ အတြဲ(၈)